← Ludy celtyckie, Galia, Brytania i WaliaIrlandia →

Szkocja, Hebrydy, Orkady i Szetlandy

• 4. - 3. tysiąclecie p.n.e. - Na wybrzeżach północnej Brytanii powstają osady hodowców bydła i rybaków, jak na przykład Skara Brae na Orkadach z częściowo kamiennymi domostwami.

Neolityczni mieszkańcy archipelagu Orkad budują wielkie konstrukcje mające znaczenie religijne, czego przykładem są ziemny kopiec i kamienny grobowiec w Maes Howe, kamienny krąg w Brodgar oraz megalityczna świątynia-labirynt w Ness of Brodgar.

Na jeziorach zaś między innymi w archipelagu Hebrydów powstają sztuczne wysepki, nazwane potem kranogami służące jako miejsca obronne.

• 1. tysiąclecie p.n.e. - Orkady i Szetlandy na północ od Brytanii, zostają zasiedlone przez celtycki lud Piktów.

Piktowie budują kamienne domostwa częściowo wkopane w ziemię i stawiają duże, kamienne wieże obronne zwane broch. Konstrukcje mają zwykle kilkanaście metrów średnicy i kilkanaście metrów wysokości. Prowadzą do nich pojedyncze, wąskie drzwi, które łatwo zablokować. Brochy służą jako miejsca schronienia na wypadek napadu z zewnątrz.

• 80 r. n.e. - Rzymski namiestnik Brytanii Gneius Julius Agricola najeżdża zamieszkaną przez Piktów Kaledonię, czyli północną część wyspy, lecz nie potrafi jej podbić.

• 84 r. n.e. - Bitwa pod Mons Graupius (koło późniejszego miasta Inverurie niedaleko Aberdeen). Gneius Julius Agricola na czele 22 tysięcy żołnierzy (2 rzymskie legiony, 8000 Batawów i 5000 celtyckiej konnicy) rozbija ponad 30 tysięcy Piktów dowodzonych przez Calgacusa. Piktowie nie mieli szans w starciu z rzymską techniką wojenną, dyscypliną i organizacją armii. Podczas bezładnej ucieczki ginie zdecydowana większość kaledońskich wojowników łącznie z Calgacusem. Mimo to Rzymianie nie potrafią zapanować na Kaledonią. Wynika to zarówno z wojowniczości Piktów, jak też z ukształtowania terenu i licznych ufortyfikowanych punktów. Przykładem jest twierdza Dunnottar (od gaelickiego Dun Fhoithear - Fort Na Pochyłym Zboczu) zbudowana na niedostępnym wysokim nadmorskim klifie na wschodnim wybrzeżu Kaledonii.

• II w. n.e. - Piktowie z Kaledonii skutecznie bronią swojej niezależności, napadają rzymskie osady, terroryzują osadników i niszczą rzymskie budowle, a potem znikają w górach. Rzymianie są bezsilni wobec tak mobilnego przeciwnika. W końcu cesarz Hadrian uznaje, że dalsza ekspansja na Brytanii jest niemożliwa. Postanawia więc odgrodzić się od Kaledonii budując mur znany potem jako Mur Hadriana (po 120 r.). Ok. 20 lat później zaś Rzymianie budują dalej na północ drugi Mur Antonina.

Ebrawce, legendarny władca plemienia Votadini, na skalistym wzgórzu nad zatoką Firth of Forth buduje warowną osadę, która od VI/VII w. będzie znana jako Dun Eideann lub Din Eidyn (twierdza Eidyna, późniejszy zamek w Edynburgu).

• 296 r. n.e. - Piktowie są wzmiankowani w literaturze łacińskiej.

• 368 r. n.e. - Piktowie uczestniczą w najeździe Brytów na Londyn.

• 397 r. n.e. - Bryt wykształcony w Rzymie Ninian (Nynias, Nynianus) przybywa nad zatokę Galloway na południowym zachodzie Kaledonii i buduje pierwszy kamienny kościół w Whithorn. Dociera aż do Dunnottar na wschodnim wybrzeżu i buduje tam kaplicę.

Ninian zostanie potem uznany za świętego i apostoła Kaledonii (Szkocji).

• Od V - VI w. - Celtyccy żeglarze i rybacy z Kaledonii utrzymują stały kontakt z mieszkańcami Orkadów i Szetlandów.

• 501 - 503 r. - Szkoci z irlandzkiej monarchii Dalriada (podlegającej królestwu Ulaid) osiedlają się na Hebrydach Wewnętrznych i w Argyll (Earra-Ghàidheal) na zachodnim wybrzeżu Kaledonii. Irlandzcy Szkoci stopniowo stają się drugą po Piktach siłą Kaledonii.

• Druga połowa VI w. - Na zachodnim wybrzeżu Szkocji działa biskup św. Mungo. Zostanie potem uznany za patrona Glasgow, a jego grób jest pokazywany w miejscowej katedrze.

Krążą legendy o dokonanych przez niego cudach. Na przykład ożywia ptaka zabitego przez jego szkolnych kolegów, jedną gałązką leszczyny rozpala ogień wygasły nocą w klasztornym piecu i odnajduje w rybie pierścień królowej wrzucony do rzeki. Jego atrybutem jest dzwonek przywieziony z Rzymu do Glasgow.

• Lata 560. - Św. Columban (Kolumban lub Columba, celtyckie imię oznaczające pustelnika) działa w Kaledonii jako misjonarz. Zwalcza pogańskie kulty, a nad jeziorem Loch Ness podobno spotyka wodnego smoka, którego modlitwą zmusza do ucieczki. W 563 r. zakłada jeden z pierwszych kaledońskich klasztorów na należącej do Dalriady wyspie Iona w Hebrydach Wewnętrznych. Na Ionie Columban oficjalnie koronuje Aidana (Aedan) na króla Dalriady. Tym samym Aidan odrzuca zwierzchnictwo północnoirlandzkiego królestwa Ulaid.

• 587 r. - Konstantyn, jeden z lokalnych szkockich władców, abdykuje i emigruje do irlandzkiego klasztoru Offaly. Powraca jako chrześcijański misjonarz. Ginie w 598 r. i zostaje potem uznany za świętego męczennika.

• 600 r. - Bitwa pod Catraeth (Catterick). Władca Northumbrii Ethelfrith rozbija siły Piktów: ginie ok. 300 wojowników z piktyjskiego plemienia Gododdin. Kilka lat później powstanie pierwszy szkocki (kaledoński) poemat Y Gododdin opiewający tę bitwę.

Postępujące osłabienie Piktów przekłada się na umocnienie wpływów Dalriady rządzonej przez króla Aidana (umrze ok. 608 r.).

• VII - VIII w. - Zachodniokaledońskie królestwo Dalriada należące do irlandzkich Szkotów walczy z Piktawią, czyli państwem Piktów ze wschodniej Kaledonii oraz z germańską Northumbrią na południu. Władcy Dalriady stopniowo poszerzają swoje terytorium.

• 638 r. - Germańscy Anglowie oblegają i zdobywają należący do Piktów Din Eidyn. Odtąd miasto nosi nazwę Edinburgh (Edynburg).

• Druga połowa VII w. - Irlandzki mnich św. Flannan szerzy katolicyzm na Hebrydach Zewnętrznych.

• Druga połowa VII w. - Trwają walki piktyjskich wodzów dążących do zjednoczenia Kaledonii. Z tego okresu pochodzą na przykład wzmianki o oblężeniu twierdzy Dunnottar w latach 681 i 694.

• 685 r. - Piktowie pod wodzą Brude’a z Fortriu rozbijają Anglów w bitwie pod Nechtansmere i ustalają południową granicę Piktawii.

Brude ogłasza, że porzuca Kościół iryjski i przechodzi do Kościoła rzymskokatolickiego.

• 793 - 794 r. - Początek wypraw norweskich wikingów na Szetlandy, Orkady i północne wybrzeża Kaledonii.

Z czasem wikingowie zakładają tam stałe osiedla, a miejscowi Piktowie zanikają wymordowani, zmuszeni do emigracji, lub wchłonięci przez normańskich osadników.

• 802 r. - Wikingowie z Danii plądrują wyspę Iona w Hebrydach Wewnętrznych. Po najeździe wikingów na północną Irlandię środek ciężkości królestwa Dalriada przenosi się na Hebrydy Wewnętrzne i do zachodniej Kaledonii.

Wikingowie zajmują Hebrydy Zewnętrzne, a nawet wyspę Hirta w maleńkim archipelagu St. Kilda wysuniętym daleko na zachód w otwarty ocean. Odtąd Hirta jest stale zamieszkana przez nieliczną (100 lub nieco więcej osób) ludność głównie normańską. Pozostałe wysepki St. Kilda pozostają bezludne. Pierwszy opis Hirty pozostawi islandzki duchowny w 1202 r. Chrześcijaństwo zostanie tam wprowadzane dopiero w XVI w. Jeszcze w 1764 r. Macauley napisze, że na kilku wyspach St. Kilda stoją kamienne ołtarze służące do praktykowania prastarego kultu zbliżonego do religii druidów. Na bezludnej wysepce Boreray zaś przedchrześcijańskie ceremonie religijne odbywają się w kamiennym kręgu.

• Ok. 840 - 858 r. - Rządy Kennetha I Mac Alpina, legendarnego założyciela dynastii rządzącej zjednoczoną Kaledonią. Zaczyna na zachodzie Kaledonii jako pan Dalriady odziedziczonej po ojcu. W 842-843 r. podbija Piktawię na wschodzie i tworzy państwo obejmujące środkową Kaledonię po gaelicku zwane Alba lub po łacinie Scotia (od XI w.). Centrum państwa stanowi Perth w centrum Kaledonii i położone kilka kilometrów na północ Scone (Sgain). Kamień ze Scone zwany też Kamieniem Przeznaczenia (po gaelicku Lia Fail, po angielsku Stone of Destiny) staje się jednym z symboli państwa od chwili, gdy stanął na nim Kenneth I Mac Alpin ogłaszając się władcą.

Według legendy na tym samym kamieniu biblijny Jakub śnił niegdyś o drabinie z aniołami. Następnie człowiek imieniem Gatelus uciekając przed zarazą przewiózł kamień z Syrii do Egiptu, a stamtąd na Półwysep Iberyjski. Potem kamień w jakiś sposób trafił do Kaledonii. Odtąd czerwony piaskowiec o wymiarach ok. 65, 40 i 25 cm jest przechowywany w Scone, a kolejni królowie Alby i Szkocji aż do końca XIII w. podczas koronacji siadają na tym kamieniu.

Innym symbolem Szkocji jest niebieska flaga z ukośnym białym krzyżem, która według tradycji upamiętnia zwycięską bitwę z Anglikami, kiedy chmury utworzyły taki krzyż na niebie,

• Połowa IX w. - Wikingowie opanowują archipelag Orkad.

W jednej z późniejszych sag opiszą zalety naturalnego kotwicowiska Scapa Flow między czterema wysepkami w południowych Orkadach. Osłonięty od burz akwen ma rozmiary 25 na 27 km, a prowadzą do niego wąskie cieśniny.

Pierwszymi władcami Orkadów są Rognvald z Møre (ok. 870) oraz Sigurd Mocny (umiera w 982 r.).

• Do końca IX w. - Następcy Kennetha I Mac Alpina rządzą Albą: Donald I (brat Kennetha I, 858-862), Konstantyn I (syn Kennetha, 862-876), Aed (syn Kennetha, 876-878) i Donald II (syn Konstantyna I, 889-900).

• IX/X w. - Normańscy wodzowie rządzą na wszystkich wyspach północnego Atlantyku od Szetlandów, Wysp Owczych (Föroyar, Faroes) i Orkad aż po Hebrydy.

• 900 r. - Najazd wikingów na wschodnie wybrzeże Kaledonii. Donald II ginie w obronie zamku Dunnottar, a zamek zostaje zburzony.

• 900 - 943 r. - Panuje Konstantyn II (syn Aeda). Wypiera wikingów z Kaledonii i odbudowuje twierdzę Dunnottar jako kluczową dla kontrolowania szlaku handlowego do Aberdeen w głębi lądu.

• 934 r. - Władca Anglii król Athelstan najeżdża Albę i dociera z armią aż do Dunnottar na wschodnim wybrzeżu. Jednak po miesiącu oblężenia zamku musi się wycofać. Jest to pierwsze wielkie starcie Anglików i Szkotów.

• Druga połowa X w. - Kolejni władcy Alby starają się skonsolidować państwo zagrożone przez wikingów, Anglików i separatystyczne tendencje wewnątrz kraju.

Panują kolejno: Malcolm I (Máel Coluin po celtycku sługa Kościoła, syn Donalda II, 943-954), Indulf (syn Konstantyna II, 954-962), Duf (syn Malcolma I, 962-966) i Culen (syn Indulfa, 966-971).

Poza granicami Alby pozostają na wschodzie Lothian między zatoką Forth i rzeką Tweed (z Edynburgiem), na południu Cumbria nad Morzem Irlandzkim i na zachodzie królestwo Strathclyde (Strath Chluaidh - Dolina Rzeki Clyde) obejmujące wybrzeża Zatoki Clyde.

• 973 r. - Panujący w latach 971-995 Kenneth II (syn Malcolma I) rozbija duńskich wikingów w bitwie pod Luncarty koło Perth. Mimo to następni władcy Alby, Konstantyn III (syn Culena, panuje w latach 995-997) i Kenneth III (syn Dufa, panuje w latach 997-1005) nadal obawiają się najazdu wikingów, którzy opanowali Hebrydy Zewnętrzne.

• Ok. 985 - 1014 r. - Za rządów earla Sigurda Grubego Orkady wyrastają na lokalną potęgę, panując nad Szetlandami oraz Katanes (Caithness) i Sudrland (Sutherland) na północnym krańcu Brytanii. Stolicą państwa jest Birsay na głównej wyspie archipelagu, gdzie władca ma swój pałac. Normańskie Orkady stanowią coraz większe zagrożenie dla Alby.

• Do XI w. - Szkotami są nazywani zarówno Irlandczycy, jak i Kaledończycy, czyli mieszkańcy północnej części Brytanii.

• 1005 - 1034 r. - Malcolm z Monzievaird (syn Kennetha II) zabija swego kuzyna Kennetha III i przejmuje tron Alby jako Malcolm II. Jest ostatnim władcą w męskiej linii dynastii Alpina.

• 1014 r. - Po śmierci Sigurda Grubego jego czterej synowie zaczynają długą walkę o władzę nad Orkadami. Ostatecznie zwycięzcą okazuje się najmłodszy z braci Thorfinn Mocny, który w 1030 r. zasiada na tronie earla w Birsay.

• 1018 r. - Król Szkocji Malcolm II pokonuje wojowników z Northumbrii w bitwie pod Carham, powstrzymując angielską ekspansję.

• 1020 r. - Finnleach, arystokrata z północno-wschodniej Szkocji, zostaje zamordowany przez dwóch innych feudałów Malcolma i Gillacomgaina, a piętnastoletni syn ofiary Macbeth przysięga pomścić ojca. Jest to jeden z wielu krwawych zatargów w feudalnej Szkocji, lecz utrwali się w powszechnej świadomości dzięki dużo późniejszemu dramatowi Shakespeare’a.

W 1032 r. umiera Malcolm, jeden z zabójców Finnleacha, a drugi Gillacomgain zostaje osaczony wraz z 50 towarzyszami i spalony żywcem przez ludzi Mackbetha.

• 1034 r. - Król Malcolm II zostaje zamordowany na zamku, a właściwie w obronnej wieży mieszkalnej Glamis, która dopiero w następnych stuleciach zostanie rozbudowana do postaci zamku.

Wbrew prawu nakazującemu przekazanie tronu najstarszemu mężczyźnie z następnego pokolenia dziedzicem Malcolma II zostaje jego wnuk Duncan. Duncan jest synem córki Malcolma II Bethoc oraz Crinana, opata klasztoru w Dunkeld.

Od Bethoc wywodzi się potężny szkocki klan Dundas.

• 1034 - 1040 r. - Albą rządzi król Duncan (Donnchad) I.

Do swojego królestwa przyłącza trzy części Kaledonii: Lothian, Cumbrię i Strathclyde. Odtąd coraz częściej zamiast nazwy Alba używa się się nazwy Szkocja. Nadal jednak poza granicami Szkocji pozostają Katanes (Caithness) i Sudrland (Sutherland) na północy oraz zachodnie wybrzeża wraz z Hebrydami.

• 1035 r. - Szkoci podejmują próbę odebrania Normanom prowincji Katanes i Sudrland, lecz ponoszą klęskę w bitwie koło wschodnich Orkadów i potem w decydującej bitwie lądowej pod Tarfness na zachodnim brzegu zatoki Moray. Zwycięski earl Orkadów Thorfinn Mocny zajmuje szkocką prowincję Ross na zachód od Tarfness z Glen Mor (Wielka Dolina). Na tym jednak nie poprzestaje, lecz zaczyna serię podbojów wzdłuż zachodnich wybrzeży Szkocji. Jego flotylla dociera do Hebrydów Zewnętrznych, potem zajmuje Hebrydy Wewnętrzne z największą wyspą Skye oraz wyspę Man między Szkocją i Irlandią.

• 1035 - 1065 r. - Thorfinn Mocny, normański earl Orkadów i Man, stoi u szczytu potęgi.

Cieszy się ogromnym autorytetem i jest praktycznie niezależny, chociaż formalnie uznaje zwierzchnictwo króla Norwegii. Jego wpływy sięgają Galloway (Gall-Gaedhil) w południowo-zachodniej Szkocji i Dublina w Irlandii. Reformuje administrację państwa i popiera chrystianizację Normanów na Orkadach, a w stołecznym Birsay buduje kościół.

• 1039 r. - Niefortunna wojenna wyprawa Szkotów przeciwko Northumbrii kończy się klęską pod Durham.

Król Duncan I staje w obliczu buntu wodza Macbetha, syna Finnleacha. Zostaje pokonany w bitwie w rejonie późniejszego miasta Elgin i zamordowany przez Mackbetha, który ogłasza się nowym królem. Syn Duncana I Malcolm ucieka do Anglii.

• 1056 - 1093 r. - Malcolm, popierany przez angielskiego króla Edwarda Wyznawcę, powraca na czele armii. Po jego stronie opowiadają się też możnowładcy z południowej Szkocji. Po serii walk Malcolm przejmuje kontrolę nad państwem i osobiście zabija Macbetha po zwycięskiej bitwie pod Lumpahan w 1057 r. Rok później zabija Lulacha, syna i zarazem następcę Macbetha, a sam ogłasza się królem.

• 1058 - 1093 r. - Malcolm III jest królem Szkocji.

Centrum państwa znajduje się w Dunfermline. W 1065 r. poślubia Ingibiorg Finnsdottir, córkę earla Orkadów, z którą ma trzech synów. Po jej śmierci w 1070 r. żeni się z Małgorzatą (uznana później za świętą), córką Edwarda Wyznawcy i ma z nią ośmioro dzieci.

Panowanie Malcolma III to czas rosnących wpływów angielskich, zwłaszcza w organizacji sądownictwa i prawie oraz w szkockim Kościele.

• 1065 - 1079 r. - Po śmierci earla Orkadów Thorfinna Mocnego państwo słabnie i w 1079 r. dochodzi do jego rozpadu. Godred Crovan z wyspy Islay w Hebrydach Wewnętrznych uniezależnia się jako władca Man i Hebrydów, czyli Królestwa Man i Wysp. W konsekwencji earlowie Orkadów, Paul i Erlend (panują do 1093 r.), rządzą już tylko na Orkadach i Szetlandach oraz w Katanes, Sudrland i Ross.

• Po 1066 r. - Upadek anglosaskiej dynastii w Anglii po normańskim podboju oznacza ciągłe niepokoje na południowej granicy Szkocji. Normanowie z południa bowiem kilkakrotnie próbują podbić Szkocję. Ataki zostają co prawda odparte, ale sytuacja Szkotów jest bardzo niepewna. W 1072 r. Normanowie zmuszają króla Szkocji, aby wysłał do Anglii zakładnika gwarantującego pokój. Jest to Duncan, syn króla z pierwszego małżeństwa. Mimo to na pograniczu wciąż trwają lokalne potyczki, a Szkoci i angielscy Normanowie rywalizują o wpływy w północnej i centralnej części Brytanii.

• 1093 r. - Po śmierci Malcolma III wybucha walka o władzę.

Szkocki tron przejmuje Donald III (brat Malcolma III). W 1094 r. jednak przybywa z Anglii Duncan, syn Malcolma III, który wspierany przez wojska Anglików i Normanów koronuje się w Scone na króla jako Duncan II. Rządzi tylko rok, ponieważ ginie w bitwie z wojskami Donalda III pod Monthechin (12 XI 1094).

• 1093 - 1103 r. - Ostatni earl Orkadów Sigurd. W 1103 zostaje królem Norwegii jako Sigurd I Krzyżowiec, więc Orkady, Szetlandy, Katanes, Sudrland i Ross zostają włączone do posiadłości norweskich.

• 1095 r. - Umiera Godred Crovan, władca wyspy Man i Hebrydów oraz rejonu Dublina w Irlandii. Na mocy jego testamentu Królestwo Man i Wysp zostaje podzielone na pięć regionów pod rządami pięciu synów Godreda. Co roku 32 delegatów reprezentujących te regiony zbiera się w Tynwald (Thingvøllr - Miejsce Spotkań) na wyspie Man, aby uzgodnić wspólne działania.

• 1096 r. - Szkocki król Edgar uznaje Hebrydy za terytorium podległe królowi Norwegii Magnusowi III Bosonogiemu. W rzeczywistości jednak Królestwo Man i Wysp jest niezależne.

• 1097 - 1107 r. - Po usunięciu Donalda tron Szkocji obejmuje jego przyrodni brat Edgar (1097-1107). Jako syn Angielki Małgorzaty jest pierwszym władcą Szkocji o mieszanym celtycko-angielskim pochodzeniu.

• 1098 r. - Król Norwegii Magnus III Bosonogi prowadzi swoją flotę, aby siłą opanować Królestwo Man i Wysp. Plądruje kilka wysp w archipelagu Hebrydów, wyspę Man oraz podległe władcom Man wybrzeża Irlandii na północ od Dublina.

Co prawda w roku 1104 Magnus III ginie w bitwie na wschodnim wybrzeżu Irlandii, ale władca Królestwa Man i Wysp uznaje się za poddanego Norwegii, żeby uniknąć kolejnych niszczycielskich najazdów. Man pozostanie norweskim lennem do 1263 r.

• XII w. - W zapiskach pojawia się osada Glasgu (po gaelicku Zielone Tereny) czyli późniejsze Glasgow nad rzeką Clyde. Aż do XVIII w. Glasgow pozostanie raczej sennym, prowincjonalnym miasteczkiem, którego mieszkańcy utrzymują się głównie z rolnictwa i rybołówstwa.

• 1107 r. - Po śmierci Edgara Szkocja zostaje podzielona między jego braci: Aleksander I (1107-1124) obejmuje północną Szkocję z tytułem króla, a Dawid południową część kraju (Strathclyde, Cumbrię i część Lothian) z tytułem earla Cumbrii.

• 1114 - 1122 r. - W Scone zostaje założone opactwo jako centrum duchowe Szkocji, miejsce przechowywania Kamienia Przeznaczenia i koronowania kolejnych szkockich królów.

• 1124 - 1153 r. - Po śmierci Aleksandra I królem całej Szkocji jest jego brat Dawid I, który otrzyma przydomek Święty, ponieważ buduje Kaplicę św. Małgorzaty w Edynburgu i nadaje dobra edynburskiemu kościołowi Holy Rood. Dawid jest też pierwszym szkockim władcą, który obrady parlamentu prowadzi w Edynburgu.

• 1125 r. - W Aberdeen na wschodnim wybrzeżu zostaje erygowane biskupstwo podległe bezpośrednio Rzymowi.

• 1138 r. - Dawid I prowadzi armię przeciw Anglii, żeby poprzeć swoją siostrzenicę Matyldę dążącą do objęcia angielskiego tronu, a także, by rozszerzyć granice Szkocji. 22 sierpnia ponosi jednak klęskę w bitwie pod Standard zwaną też bitwą pod Northallerton, gdzie ginie ok. 12 tysięcy szkockich żołnierzy. Mimo to Dawid I pospiesznie zbiera nową armię w Carlisle, następnie zdobywa zamek Wark i po negocjacjach zajmuje północne części angielskich posiadłości.

• 1140 r. - Biskup Robert zakłada osadę St Andrews na wschodnim wybrzeżu Szkocji. Jej ośrodek stanowi katedra, a ok. 1200 r. powstaje tam biskupi zamek na skalnym cyplu z trzech stron otoczonym przez morze.

• 1153 - 1165 r. - Na szkockim tronie zasiada Malcolm IV Dzieweczka (1153-1165, wnuk Dawida I). Zostaje zmuszony do oddania Anglii terytorialnych zdobyczy Dawida I.

• 1156 r. - Somerled, awanturnik o korzeniach normańsko-celtyckich, organizuje bunt przeciw Godredowi rządzącemu Królestwem Man i Wysp. Pokonuje Godreda w morskiej bitwie i doprowadza do uformowania dwuwładzy, a dwa lata później ostatecznie go odsuwa. Somerled organizuje nowe państwo obejmujące wyspę Man, Hebrydy Wewnętrzne, rejon Dublina w Irlandii i odebraną Szkocji prowincję Argyll.

• 1160 r. - Szkocja podbija prowincję Galloway.

• 1164 r. - Somerled dokonuje najazdu na Szkocję, lecz wpada w zasadzkę i ginie. Po jego śmierci wybucha walka o władzę, która kończy się podziałem Królestwa Man i Wysp na mniejsze części.

• 1180 r. - Papież Aleksander III okłada Szkocję klątwą, gdyż król Wilhelm Lew (1165-1214, brat Malcolma IV) nie akceptuje biskupa narzuconego przez Rzym.

• 1191 r. - Stara, bo istniejąca już kilkaset lat, osada Dundee (po gaelicku Dun Deagh - Fort Deagh) w ujściu rzeki Tay do zatoki o tej samej nazwie otrzymuje prawa miasta królewskiego (royal burgh).

• 1199 - 1202 r. - Król Wilhelm Lew zbrojnie zajmuje Ross, Katanes (Caithness) i Sudrland (Sutherland), ostatnie szkockie prowincje pod panowaniem Normanów.

• XIII w. - Szkocja za panowania Aleksandra II (1214-1249, syn Wilhelma Lwa) i Aleksandra III (1249-1286, syn Aleksandra II) zmaga się z rosnącą presją Anglii dążącej do zwasalizowania Szkotów.

Z drugiej strony Aleksander III anektuje Hebrydy, czyli Królestwo Man i Wysp. To wywołuje protest ze strony Norwegii panującej nad północną i zachodnią Skandynawią, Islandią, Grenlandią oraz Wyspami Owczymi i Szetlandami, a Hebrydy zdają się być naturalnym dopełnieniem potężnego królestwa dominującego na północnym Atlantyku.

• 1263 r. - Norweski król Haakon IV próbuje odebrać Hebrydy Aleksandrowi. Na czele ogromnej floty i ok. 30 tysięcy wojowników wyprawia się przeciw Szkocji. Jednak Aleksander III nie odpowiada wysłaniem swojej floty, ponieważ wie, że nie ma szans w starciu na morzu. Czeka więc na lądzie, a Norwegowie obawiają się lądowania na skalistych brzegach. Wysyłają część floty w głąb lądu, lecz Szkoci nadal unikają bezpośredniego starcia. Wreszcie przychodzą jesienne burze, które niszczą i rozpraszają okręty najeźdźców. Pozbawiony floty Haakon odpływa w stronę Norwegii, lecz w grudniu umiera koło Orkadów. Po klęsce Norwegów Aleksander III zaczyna rozmowy pokojowe z następnym norweskim władcą.

• 1266 r. - Na mocy szkocko-norweskiego traktatu podpisanego w Perth Aleksander III kupuje od Norwegii prawa do Królestwa Man i Wysp obejmującego wyspę Man i Hebrydy Zewnętrzne. Jest to akt kończący normańskie najazdy na Szkocję.

Pod władzą Norwegii nadal pozostają Orkady i Szetlandy na północ od szkockich wybrzeży.

• 1275 - 1333 r. - Wyspa Man jest przedmiotem sporu między Szkocją i Anglią, który ostatecznie wygrywa Anglia. Wyspa jest odtąd angielskim lennem (do 1504 r.), potem podlega brytyjskiemu lordowi lub bezpośrednio rządowi w Londynie (do 1765 r.), a następnie gubernatorowi reprezentującemu brytyjską monarchię.

• 1286 r. - Aleksander III umiera bezpotomnie, kończąc norweską dynastię Alpina.

Eryk (Eric) II z Norwegii pragnie tronu dla swojej córki Małgorzaty (Margaret Maid of Norway), która jest zarazem wnuczką króla Aleksandra III. Na mocy umowy zawartej w Birgham (1290) Małgorzata ma poślubić angielskiego następcę tronu Edwarda II (syn Edwarda I), lecz Szkocja pod jej władzą zachowa niezależność. Niestety, Małgorzata umiera w drodze z Norwegii.

• 1290 - 1292 r. - Bezkrólewie i spory o tron osłabiają Szkocję. Korzystając z tego angielski król Edward I w 1290 r. ogłasza się suwerenem Szkocji. Jego konkurentem jest John de Balliol, przez matkę praprawnuk króla Dawida I. De Balliol zostaje wybrany na króla na zamku Berwick 17 listopada 1292 r., a 30 listopada odbywa się jego uroczysta koronacja w Scone.

• 1295 r. - John de Balliol i król Francji Filip IV Piękny zawierają w Paryżu układ skierowany przeciw Anglii. Tak powstaje Auld Alliance lub Vieille Alliance (po szkocku auld i po francusku vieille oznacza stary). Zgodnie z tą umową parlament w Scone odbiera Anglii prawo do wtrącania się w sprawy Szkocji.

Niektórzy twierdzą, że podobny antyangielski układ zawarli już król Szkocji Wilhelm Lew, król Norwegii Magnus V i król Francji Ludwik VII w 1165 r. W każdym razie przymierze Szkocji z wrogami Anglii ma niewątpliwie długą historię. Układ będzie kilkakrotnie odnawiany w czasie wojny stuletniej i formalnie pozostanie w mocy do chwili podpisania Traktatu Edynburskiego w 1560 r.

• 1296 r. - Roszczący sobie prawa do szkockiej korony król Anglii Edward I najeżdża Szkocję, żeby obalić Johna de Balliol. 27 kwietnia Anglicy rozbijają Szkotów w bitwie pod Dunbar, a de Balliol abdykuje na zamku w Monrose i zostaje wywieziony do więzienia w londyńskim Tower. Edward I zabiera ze Scone Kamień Przeznaczenia, który umieszcza w Opactwie Westminsterskim w Londynie jako znak podporządkowania Szkocji.

• 1297 r. - Sir William Wallace (1270-1305), syn średniozamożnego szlachcica oskarżany między innymi o przestępstwa finansowe staje na czele antyangielskiego powstania. Do legendy przejdzie wielki, długi na ponad metr dwuręczny miecz Wallace’a, symbol oporu Szkotów wobec Anglii.

Według tradycji Wallace zabił Williama Heserliga, szeryfa w Lanark, mszcząc się za śmierć swojej żony Marion Braidfute. W pierwszej fazie walk oddział Wallace’a opanowuje angielski garnizon w Scone, a potem szereg innych garnizonów między rzekami Forth i Tay.

William Douglas le Hardi (przydomek znaczy łysy, 1255 - 1298) sławny rycerz i gubernator Berwick jako pierwszy ze szkockich feudałów popiera powstanie. Szybko się jednak okazuje, że Anglicy mają przewagę. W Wielki Piątek zdobywają miasto Berwick i przez dwa dni plądrują domy mordując ok. 8000 osób. Potem zamek Berwick poddaje się, a William Douglas trafia do więzienia i traci wszystkie dobra. Wkrótce uwolnią go szkoccy feudałowie i rycerstwo powołując się na Ragman Rolls, zbiór dokumentów pokazujących, że Douglas nie był zobowiązany do posłuszeństwa wobec króla Anglii, a więc nie dopuścił się zdrady. Odzyskuje więc wolność i wszystkie dobra na terenie Szkocji (lecz nie w Anglii).

• Wiosna 1297 r. - Oddziały Wallace’a działają na południu i zachodzie Szkocji, podczas gdy na północy powstańcom przewodzi Andrew de Moray. Latem Wallace rusza do Argyll, a po drodze stacza zaciętą bitwę koło jeziora Dochard. Rozbija tam oddział irlandzkiego najemnika MacFadyena, a po zwycięstwie każe wybić wszystkich żołnierzy przeciwnika w tym uciekającego MacFadyena i jego kilkunastu towarzyszy.

Następnie Wallace zdobywa Perth i zamek Dunnotar, gdzie każe wyciąć całą angielską załogę. Jego żołnierze nie biorą jeńców, surowo karzą lub zabijają Szkotów lojalnych wobec Anglii i zabijają każdego napotkanego Anglika. Kiedy więc siły Wallace’a wkraczają do Aberdeen, nie napotykają oporu, lecz znajdują gotowe do ucieczki angielskie statki chwilowo unieruchomione przez odpływ. Wallace każe je spalić. Po tym zwycięstwie oblega zamek Dundee.

• 11 IX 1297 r. - Pod Stirling Bridge (nad rzeką Forth) sprzymierzone siły Wallace’a i Moraya pokonują Anglików idących z pomocą dla Dundee. Dzięki temu Wallace zajmuje zamki Stirling, Dundee i Cupar. W tym ostatnim każe zamordować wszystkich 200 angielskich żołnierzy.

Taktyka terroru odnosi skutek: przerażone angielskie załogi opuszczają zamki na terenie Szkocji i uciekają na południe. Do połowy października tylko kilka najsilniejszych warowni na terenie Szkocji wciąż pozostaje w rękach Anglików - najważniejsze to Edynburg, Roxburgh i Berwick.

• Koniec 1297 r. - William Wallace uznaje królewską władzę Johna de Balliol, aby zamanifestować swój protest wobec angielskiej przemocy. Tymczasem John de Balliol pozostanie angielskim więźniem w Tower do 1301 r., kiedy wreszcie odzyska wolność dzięki wstawiennictwu papieża. Musi jednak spełnić jeden warunek - ma zamieszkać na ziemiach podległych bezpośrednio papiestwu. Osiedli się zatem w Pikardii, gdzie pozostanie do śmierci w 1314 r.

Wallace zaś pod koniec październiku 1297 r. organizuje łupieżczy najazd na północną Anglię, żeby zdobyć żywność potrzebną do przetrwania nachodzącej zimy, ponieważ w zniszczonej i wielokrotnie plądrowanej Szkocji brakuje zapasów. Szkockie oddziały przez dwa miesiące rabują i pustoszą północną Northumbrię.

• 1298 r. - Wiosną wojska Edwarda I najeżdżają Szkocję. Co prawda Wallace unika bezpośredniego starcia z silniejszym przeciwnikiem, ale Anglicy zaskakują go pod Falkirk i zmuszają do przyjęcia bitwy. Starcie kończy się przegraną Szkotów, a sam Wallace musi uciekać. Po tej klęsce wyjeżdża z kraju na dwór Filipa IV Pięknego we Francji (1299) i odwiedza papieża Bonifacego VIII. Wraca do Szkocji z planem dalszej walki, chociaż większość szkockich feudałów już poddała się Anglikom.

• 1305 r. - William Wallace wpada w ręce lojalnego wobec Anglii Szkota Johna Menteitha w Robroyston koło Glasgow. Trafia przed sąd w Londynie i zostaje skazany na śmierć za zdradę oraz wielokrotne morderstwa.

• Od 1305 r. - Walkę z Anglikami kontynuuje Robert Bruce (prawnuk Izabeli, bratanicy Wilhelma Lwa) i w 1306 r. koronuje się na króla jako Robert I. Jego siedzibą jest zamek Pillanflatt koło Renton.

• 1306 r. - Król Robert I Bruce zostaje dwukrotnie pokonany 19 czerwca pod Methven przez angielskie oddziały Aymera de Valence i latem pod Dalrigh (Dalry lub Strathfillan) przez koalicję Anglików pod wodzą Lorda Lome oraz dwóch szkockich klanów MacDougall z Argyll i Comyn z północnej Szkocji.

Król z trudem unika schwytania i ucieka na niedostępną wysepkę Rathlin należącą do szkocko-irlandzkiej rodziny Bissett. Spędza tam zimę z niewielką grupą najbardziej zaufanych ludzi. Wśród nich znajdują się bracia króla Thomas, Alexander i Edward. Poza tym królowi towarzyszą sławni szlachetnie urodzeni wojownicy James Douglas (ok. 1289-1330, syn Williama Douglasa), Niall mac Cailein znany jako Mistrz Niall lub Neil Campbell (zm. 1319) oraz Maol Choluim II znany jako Malcolm II Earl Lennox (zm. 1333).

Z drugiej strony żona i córka Roberta I są w angielskiej niewoli, co znacznie utrudnia działania króla, a przede wszystkim pozbawia Szkocję ewentualnego następcy tronu i oddaje kraj pod panowanie Londynu.

• 1307 - 1314 r. - Anglicy atakują Szkocję i zdobywają Edynburg w 1313 r.

Robert I Bruce jest zbyt słaby, żeby stawić im opór w bezpośrednim starciu, więc ogranicza się do wojny podjazdowej. Za to skupia się na umocnieniu swojej pozycji w samej Szkocji. Wraz ze swoimi sprzymierzeńcami najeżdża ziemie najsilniejszych sojuszników Anglii, czyli klanów MacDougall i Comyn. Pokonuje ich w kilku starciach i rozkazuje wymordować wszystkich członków obu klanów, aby uniknąć późniejszej zemsty. Szkocki kodeks honorowy bowiem nakazuje pomścić śmierć każdego członka klanu. W ten sposób pozbywa się wewnętrznych wrogów i buduje potęgę klanów przeciwnych panowaniu Anglików jak Douglas, Campbell a przede wszystkim MacDonald.

• 14 III 1314 r. - Thomas Randolph (bratanek Bruce’a) podstępem odzyskuje edynburski zamek.

Wiosną 1314 r. Szkoci oblegają zamek Stirling, gdzie napotykają silny opór angielskiej załogi. Zamek stanowi klucz do panowania nad Szkocją, ponieważ jest ostatnim tak silnym angielskim punktem oporu. Dowódca obrony Philip Mowbray oświadcza, że podda zamek, jeżeli do czerwca nie otrzyma wsparcia. Zatem angielski król Edward II wysyła na odsiecz 25 tysięcy żołnierzy, którzy 23 czerwca spotykają kilkakrotnie mniejszą szkocką armię pod Bannockburn niedaleko Stirling. Anglicy są nie tylko liczniejsi, lecz także lepiej uzbrojeni i zaprawieni w bojach, więc spodziewają się łatwego zwycięstwa. Teren jest jednak bagnisty, co znacznie utrudnia akcję ciężkiej angielskiej konnicy. Poza tym Szkoci przygotowują ukryte pod gałęziami i darnią głębokie rowy z zaostrzonymi palami na dnie, co uniemożliwia Anglikom szarżę szerokim frontem. Szkockie oddziały zaś stosują shiltron, nieznany dotąd szyk bojowy złożony z szeregu żołnierzy stojących ramię w ramię z długimi pikami pochylonymi w stronę nacierającego wroga ściśniętego na dość wąskim obszarze. W rezultacie Szkoci zatrzymują i zmuszają do odwrotu 500 lepiej uzbrojonych angielskich jeźdźców. Pierwszy dzień starcia kończy się bez jednoznacznego rozstrzygnięcia, ale Anglicy wciąż mają przewagę. Dlatego Robert waha się, czy zaryzykować otwartą bitwę, czy raczej wycofać się przed drugim atakiem Anglików i kontynuować bezpieczniejszą wojnę podjazdową. Decydującym czynnikiem okazuje się informacja od szpiega, który donosi szkockiemu królowi, że w szeregach Anglików panuje zniechęcenie i obawa przed spodziewaną drugą bitwą.

Wczesnym rankiem 24 czerwca sytuacja ulega odwróceniu: mniej liczni Szkoci atakują zaskoczonych Anglików. Zwarte shiltrony maszerują wprost na angielski obóz miażdżąc i depcząc wszelki opór: dziesiątkują Anglików zepchniętych do rzeki Forth. Szkocka jazda rozbija formację łuczników, zanim włączyli się do walki. Ostatecznie Anglicy zostają w dużej części wybici, a król Edward II ucieka statkiem do Anglii.

Zwycięski Robert Bruce wykupuje z angielskiej niewoli swoją rodzinę.

• 1314 - 1329 r. - Rozkwit Szkocji za Roberta I Bruce’a. Lord James Douglas i Thomas Randolph earl (książę) of Murray ostatecznie powstrzymują najazdy Anglików. Douglas zginie potem w walce z Maurami w Andaluzji.

• 1318 r. - Szkocki parlament postanawia, że w przypadku bezdzietnej śmierci króla Roberta I tron Szkocji przejmie jego wnuk Robert Stewart (1316-1390). Jednak w 1324 r. rodzi się Dawid, syn Roberta I i tym samym to on zostaje następcą tronu.

• 17 III 1328 r. - Anglia uznaje niepodległość Szkocji na mocy angielsko-szkockiego traktatu podpisanego w Edynburgu przez Roberta I, a1 maja ratyfikowanego przez angielski parlament w Northampton.

Rok później papież uznaje Roberta I i jego następców za legalnych królów Szkocji.

• 1329 - 1371 r. - Panuje Dawid II (1324-1371), syn Roberta I, sojusznik Francji.

Zanim Dawid osiągnie pełnoletniość, władzę przejmuje wspierany przez Anglię Edward de Balliol (1332-1356, syn Johna). W latach 1346-1357 Dawid jest więziony w Anglii, lecz nie rezygnuje z korony. Wykorzystując kłopoty angielskiego Edwarda III we Francji Dawid II wraca do Szkocji i po serii potyczek zmusza antykróla Edwarda de Balliol do abdykacji w 1364 r.

Król Dawid II umacnia pozycję Szkocji wobec Anglii, ale pozostaje bezdzietny. Nie ma potomstwa ani z małżeństwa z Joanną z Tower (do jej śmierci w 1362 r.), córką angielskiego króla Edwarda II i wnuczką Filipa IV Pięknego, ani z Małgorzatą Drummond (rozwodzi się z nią w 1369 r.). Kiedy więc król umiera, zostaje zrealizowana decyzja szkockiego parlamentu z 1318 r., zgodnie z którą tron Szkocji dziedziczy Robert Stewart, syn Marjorie, najstarszej córki Roberta I oraz Waltera Stewarta.

• 1371 - 1390 r. - Szkocją rządzi Robert II, pierwszy z dynastii Stewart. Nazwa dynastii pochodzi od określenia sługi, ponieważ przodkowie Roberta II byli dworakami pracującymi dla władców Szkocji.

Okres Stewartów to rosnąca zależność Szkocji od Anglii, przejmowanie angielskiego modelu administracji i sądownictwa a także angielskich wzorców kulturowych. Mimo to Szkoci zachowują wiele swoich tradycji. Z drugiej strony również Anglicy przejmują szkockie motywy jak na przykład mityczne szkockie duchy red caps, czyli czerwone czapki, które ponoć zabijają samotnych wędrowców, aby ich krwią barwić swoje ubrania.

• 1380 r. - Szetlandy i Orkady dostają się pod władzę królowej Małgorzaty rządzącej Danią i Norwegią

• 1390 - 1406 r. - Panowanie Roberta III (1390-1406), syna Roberta II. Jego rządy są chwiejne tak samo, jak charakter króla, więc realnym władcą Szkocji jest jego brat książę Albany. Pragnąc zapewnić koronę synowi i uniknąć przyszłych sporów o władzę Robert III ogłasza Jakuba królem na długo przed jego pełnoletniością. W 1406 r. zaś król wysyła Jakuba do Francji uznając, że będzie tam bezpieczniejszy niż na dworze szkockim. Tymczasem Jakub, nie tylko następca tronu, lecz praktycznie król Szkocji, wpada w ręce Anglików i zostaje uwięziony. Niektórzy potem sądzą, że Robert III umarł ze zgryzoty, kiedy dowiedział się o porwaniu syna.

• Ok. 1400 - 1435 r. - Legenda głosi, że w Galloway rodzina Sawneya Beane’a napada na podróżnych i ich zjada. Mięso ofiar suszą, wędzą lub peklują, a kości zrzucają do jaskini. Dopiero po wielu latach bandyci-kanibale zostają wytropieni, osaczeni w jaskini i po walce schwytani. Stos kości i mięso ofiar znalezione w jaskini zostają pogrzebane we wspólnym grobie. W Leith zaś kat odrąbuje mężczyznom ręce i nogi, żeby się wykrwawili, a kobiety zostają spalone na stosie. Historycy będą się potem spierać, ile prawdy jest w tej opowieści.

• XV w. - Według tradycji w tym stuleciu zostaje wynaleziona whisky - słynna szkocka wódka.

• 1406 - 1420 r. - Szkocją rządzi regent Jakub, brat Roberta III. Natomiast syn Roberta III i następca szkockiego tronu również noszący imię Jakub jest przetrzymywany w angielskim areszcie, co oznacza, że mieszka na dworze króla Henryka IV, zwłaszcza na zamku w Windsorze pod Londynem, jest kształcony i uczestniczy w dworskich wydarzeniach. Angielski władca żąda okupu za uwolnienie królewicza, ale regent Szkocji nie jest zainteresowany powrotem Jakuba i okupu nie wypłaca. Buduje za to finansową potęgę swojej rodziny kosztem siły państwa. Kiedy umiera w 1420 r., pozostawia Szkocję osłabioną, chaos polityczny i nieuporządkowane finanse państwa. Jego śmierć otwiera drogę do uwolnienia Jakuba, syna Roberta III: Szkocja przekazuje Anglii okup w wysokości 40 tysięcy funtów i prawowity władca Szkocji (formalnie od 1406 r.) wraca do kraju w 1424 r. Przywozi ze sobą żonę Angielkę Joannę Beaufort, kuzynkę Henryka IV.

• 1410 - 1413 r. - Z inicjatywy miejscowego biskupa w St Andrews powstaje pierwszy szkocki uniwersytet. W następnych stuleciach będzie to jedna z najwyżej cenionych uczelni na Wyspach Brytyjskich.

Miasto zaś zyskuje sławę ośrodka golfa.

• 1424 - 1437 r. - Król Jakub I intensywnie reformuje państwo. Poszerza posiadłości królewskie, konfiskuje ziemie królewskie nieprawnie zagarnięte przez feudałów, kilku najbardziej buntowniczych arystokratów każe osądzić i ściąć, ogranicza wpływy Kościoła, który wzorem francuskim próbuje podporządkować państwu. Zmiany wywołują niezadowolenie arystokracji i zamach dokonany przez Waltera hrabiego Atholl. Ośmiu zamachowców z mieczami wdziera się do pomieszczenia, gdzie śpi rodzina króla, rani stawiające opór kobiet i dopada króla, który próbuje uciec rurą kanalizacyjną. Okazuje się jednak za gruby i ginie.

• 1437 r. - Szkocki parlament przenosi się do Edynburga.

• 1437 r. - Wdowa po szóstym lordzie Glamis zostaje spalona jako czarownica.

Odtąd zamek Glamis słynie jako miejsce często nawiedzane przez liczne zjawy, poczynając od ducha króla Duncana I, który według dramatu Shakespeare’a został tu zamordowany. Pisarz W. Scott zostanie w zamku na noc (1793) aby sprawdzić opowieści o zjawach i podobno zaobserwuje tajemnicze fenomeny. Natomiast Lord Halifax wyda książkę The Ghost Book (1936), gdzie opisze przerażające przeżycia pani Monro odwiedzającej zamek Glamis w roku 1869 oraz opowieść o duchu hrabiego Beardie zamordowanego w Glamis w roku 1484. W jednej z zamkowych sal zaś słychać zza ściany szelest tasowanych i rozdawanych kart. Podobno pewien arystokrata grał całą sobotnią noc i nie chciał przestać, mimo że o północy zaczęła się niedziela i granie było już grzechem. Za karę musi odtąd grać przez wieczność.

• 1437 r. - Królewicz Jakub, syn Jakuba I, na ósme urodziny otrzymuje od Filipa Dobrego panującego w Burgundii ogromną armatę zwaną Mons Meg (Małgosia z Mons). Armata wykonana przez Jana Cambiera waży 7,5 tony i ma długość 5 m. Pociski ważące 150 kg może miotać na odległość ponad 3 km. Armata stanie się symbolem edynburskiego zamku, a w XX w. będzie atrakcją turystyczną.

• 1437 - 1460 r. - Na tronie Szkocji zasiada Jakub II, syn Jakuba I. Wzorem ojca zwalcza potężne rody zagrażające władzy króla i jedności państwa. Jego największym sukcesem jest złamanie potęgi Douglasów. Jakub II znany z okrucieństwa i zamiłowania do podstępnych zabójstw dokonuje tego w charakterystyczny dla siebie sposób. Podczas obiadu na zamku Stirling niespodziewanie rzuca nożem w hrabiego Douglasa, a jego ludzie dobijają ofiarę halabardami. Parlament ogłasza potem, że to Douglas jest winien własnej śmierci a nie król.

Jakub II ginie podczas oblężenia angielskiego zamku Roxburgh, kiedy chce uhonorować swoją żonę salwą armatnią. Osobiście odpala wielką armatę zwaną Lwem, a ta eksploduje zabijając władcę.

• 1460 - 1488 r. - Panowanie Jakuba III, syna Jakuba II.

Dzięki małżeństwu z Małgorzatą, córką króla Danii Christiana I, w 1468 r. przyłącza do Szkocji Orkady i Szetlandy. Jest jednak nielubiany i popada w konflikty z Anglikami, szkockimi arystokratami, a nawet z własnym synem. Ginie zamordowany podczas walk ze zbuntowanymi baronami.

Normańska ludność Szetlandów nie cieszy się ze zmiany władzy, ponieważ jest odtąd wyzyskiwana przez szkockich panów, co spowoduje niechęć do wszystkiego, co szkockie. Dlatego mieszkańcy Szetlandów aż do XVIII w. będą się posługiwać dialektem języka norweskiego, a elementy norweskiego folkloru zachowają do XX w.

• 1488 - 1513 r. - Jakub IV, syn Jakuba III. Znosi autonomię Hebrydów. W sojuszu z Francją najeżdża Anglię i 9 września 1513 r. stacza bitwę pod Flodden Field. Siły obu stron są podobne, ok. 30 tysięcy żołnierzy, ale Anglicy zadają przeciwnikowi duże straty dzięki artylerii oraz okrążeniu Szkotów. Ginie ok. 10 tysięcy Szkotów, w tym sam król. Jest to największa klęska militarna w dziejach Szkocji.

• XVI w. - Szkocja za panowania dynastii Stewartów stoi u szczytu potęgi będąc istotnym graczem politycznym nie tylko na Wyspach Brytyjskich, ale w skali Europy.

Symbolem Szkocji jest niebieska flaga z ukośnym białym krzyżem św. Andrzeja, patrona Szkocji. W godle zaś występuje czerwony lew szkockich królów stojący na dwóch łapach.

• 1513 - 1542 r. - Panowanie Jakuba V Stewarta (1512-1542), syna Jakuba IV i Małgorzaty Tudor, córki króla Anglii Henryka VII. Początkowo zastępują go regenci, w tym jego matka Małgorzata. Kiedy jednak wdowa po królu wychodzi za mąż za hrabiego Angusa z klanu Douglas, wybucha spór o to, kto ma być regentem. Wygrywa Małgorzata, ale w 1527 r. rozwodzi się z Angusem i klan Douglas występuje przeciw królowej, porywając Jakuba. Po ucieczce z niewoli król Jakub V konfiskuje dobra Douglasów, a wielu buntowniczo nastawionych magnatów skazuje na śmierć.

Istotnym elementem polityki i życia społecznego staje się Reformacja, która zyskuje coraz więcej zwolenników wśród mieszczaństwa, szlachty i arystokratów. Rośnie napięcie między katolikami i protestantami.

• 1540 r. - Jakub V odwiedza Orkady. Jeden z uczestników tej wyprawy napisze potem locję, czyli szczegółowy opis morskiej podróży, w którym znajdzie się też informacja o naturalnej przystani Scapa Flow.

• 1542 r. - Jakub V ponosi klęskę w starciu z Anglią i pokonany ucieka z pola bitwy na torfowisku Solway Moss (24 XI 1542). Umierając 14 grudnia w Falkland Palace pozostawia koronę 6-dniowej córce, ponieważ zgodnie ze szkockim prawem koronę dziedziczą męscy potomkowie dynastii, a przy ich braku córka. Podobno na wieść o narodzinach córki Jakub V stwierdza: „It cam wi’ a lass and it will gang wi’ a lass”, czyli zaczęło się od dziewki i skończy się na dziewce. Ma na myśli dynastię Stewart, która zdobyła tron Szkocji dzięki małżeństwu Waltera Stewarta z Marjorie Bruce i utraci go wraz z jego właśnie urodzoną córką Marią.

• Od 1542 r. - Formalnie panuje Maria (1542-1587), córka Jakuba V reprezentowana przez regentów, Jamesa Hamiltona (do 1554 r.) i matkę królowej pochodząca z Francji Marię de Guise (do jej śmierci w 1560 r.). Na mocy Umowy z Greenwich (1543) Maria miała zostać żoną syna Henryka VIII z Anglii, ale nie godzi się na to ani Maria de Guise, ani szkocki parlament. Szkoci wolą utrzymać tradycyjny sojusz z Francją (Auld Alliance). Odtąd Anglicy organizują zbrojne ekspedycje do Szkocji, żeby wymusić realizację układu, co oznaczałoby połączenie Anglii i Szkocji. Po kolejnym niszczycielskim najeździe angielskiej armii i klęsce pod Pinkie Cleigh (Czarna sobota 10 IX 1547 r.) pięcioletnia Maria zostaje wysłana do Francji, gdzie w 1558 r. wyjdzie za mąż za francuskiego następcę tronu Franciszka. Otrzymuje gruntowne wykształcenie, zna pięć języków, gra na dwóch instrumentach, potrafi pisać wiersze i jest gorliwą katoliczką. Wychowana w duchu francuskim zmienia angielską pisownię nazwy rodu Stewart na bardziej francuską Stuart.

Po śmierci Henryka II w 1559 r. zostaje królową Francji jako żona króla Franciszka II. Z drugiej strony poprzez swoją babkę Małgorzatę Tudor i pradziadka Henryka VII jest też następczynią tronu w Anglii, gdzie panuje jej bezdzietna kuzynka Elżbieta I. Tyle tylko, że anglikańska Anglia raczej nie chciałaby królowej - gorącej katoliczki.

• 1559 r. - Po płomiennym kazaniu kalwińskiego reformatora Johna Knoxa (1514/1515-1572) wygłoszonym w Perth sfanatyzowny tłum burzy klasztor Scone. Szkoci masowo przyjmują kalwinizm (znany jako prezbiterianizm) w opozycji do katolicyzmu i anglikanizmu.

Kościoły i klasztory zostają porzucone lub zniszczone, a z czasem część z nich będzie wykorzystywana jako cmentarze. Podupadają dawne ośrodki związane z katolickimi katedrami. Na przykład St Andrews trwa wyłącznie dzięki działającej tam uczelni.

• 1560 r. - W życiu Marii Stuart zaczyna się pasmo nieszczęśliwych wydarzeń. Przedwcześnie umiera jej mąż Franciszek II. Maria Stuart wraca więc do Szkocji (1561), ale tam spotyka się z niechęcią coraz silniejszych protestantów i krytyką kaznodziei Johna Knoxa pokazującego ją jako niemoralną katoliczkę zagrażającą Szkotom. Na dodatek rośnie wzajemna niechęć między Marią Stuart i Elżbietą I, która pamięta, że Maria jest dziedziczką angielskiego tronu. Na domiar złego 5 lipca w Edynburgu wysłannicy Francji i Anglii podpisują umowę pokojową. Traktat Edynburski przerywa angielskie oblężenie Leith, utrzymuje ustalenia Traktatu z Cateau-Cambresis, uznaje Elżbietę I za prawowitą władczynię Anglii i przewiduje zawarcie sojuszu Szkocji z Anglią (koniec Auld Alliance). W rezultacie nieliczne oddziały francuskie obecne w Szkocji odpływają do Francji.

Szukając wyjścia z trudnej sytuacji Maria poślubia w 1565 r. Henryka Stuarta, Lorda Darnley, potomka angielskiego króla Henryka VII i jednego z przywódców frakcji katolickiej. Z tego małżeństwa narodzi się syn Jakub, który jest dziedzicem tronu Szkocji i Anglii, co wywołuje wściekłość Elżbiety I.

Szkoccy protestanci obawiając się rekatolicyzacji kraju odpowiadają rebelią, którą jednak tłumią oddziały królowej Marii Stuart. Na problemy religijne nakłada się ostry konflikt Marii i jej męża znanego z hulaszczego trybu życia. Lord Darnley ginie w tajemniczych okolicznościach w 1567 r. Królowa ma coraz mniej sprzymierzeńców i przez wszystkie ugrupowania polityczne jest postrzegana jako zagrożenie. Ostatecznie w 1567 r. zostaje uwięziona przez szkockich lordów w zamku Loch Leven i zmuszona do abdykacji na rzecz swego rocznego syna Jakuba.

Rok później ucieka z zamku i zbiera niewielką armię, a po przegranej bitwie pod Langside koło Glasgow szuka schronienia w Anglii. Tam jednak zostaje uwięziona, a po latach ścięta za spiskowanie przeciwko Elżbiecie I.

• 1567 - 1625 r. - Jakub VI, syn Marii Stuart, jest królem Szkocji, Anglii (jako Jakub I od 1603 r.) i Irlandii. Wychowany na żarliwego prezbiterianina zwalcza wpływy katolicyzmu. Zapoczątkowuje absolutyzm. Od roku 1601 należy do masonerii.

• 1638 r. - Oficjalne założenie Kościoła prezbiteriańskiego (kalwińskiego) na mocy umowy z Anglią.

• 1639 - 1640 r. - Wojny biskupie, czyli walki między oddziałami anglikanów i prezbiterian.

• 1640 - 1641 r. - Zwycięskie powstanie prezbiteriańskich Szkotów przeciw królowi Karolowi I, który próbuje narzucić im anglikanizm. Szkocja uzyskuje od Anglii odszkodowanie za wydatki wojenne.

• 1644 r. - Szkoci uczestniczą w angielskiej rewolucji, walcząc przeciw królowi.

• 1650 r. - Szkocja i Irlandia zostają wcielone przez Cromwella do Republiki Angielskiej. Szkoccy zwolennicy Stuartów zostają ukarani, a władzę okupacyjną w kraju sprawuje generał Monk. Ostatni Stuart Jakub VII ucieka (1688).

• 1671 - 1734 r. - Robert MacGregor znany jako Rob Roy, legendarny szkocki banita i rozbójnik.

Rob ma strzec bydło księcia Montrose, lecz sam dopuszcza się kradzieży, ponieważ nie ma jak utrzymać rodziny. W odwecie książę każe spalić mu dom i wypędza jego rodzinę mimo zimowych mrozów. Rob odpowiada serią napaści na dobra księcia, rabunkami i niszczeniem jego dóbr. W końcu zostaje jednak schwytany i w 1727 r. skazany na deportację na Barbados. Ostatecznie pozostaje w kraju dzięki ułaskawieniu przez króla. Co ciekawe, pod koniec życia Rob Roy przechodzi z prezbiterianizmu na katolicyzm.

• 13 II 1692 r. - Słynna rzeź w dolinie Glencoe w północnej Szkocji. Żołnierze angielskiego króla Williama II rekrutujący się głównie z klanu Campbell mordują kilkadziesiąt osób z klanu MacDonald, zwolenników króla Jakuba II.

• XVIII w. - Transatlantycki handel bawełną, rumem, tytoniem, jutą i innymi towarami przewożonymi przez port w Glasgow stymuluje rozwój miasta. Dawna senna osada gwałtownie przekształca się w wielki ośrodek pełen magazynów, domów handlowych, fabryk i banków. Na rzece Clyde działają stocznie. Powstają okazałe domy kupców i bankierów. Gwałtownie rośnie liczba mieszkańców: w ciągu XIX w. zwiększy się dziesięciokrotnie. Z drugiej zaś strony miasto zyskuje opinię brudnego, pełnego przestępców i brzydkiego. Przedmieścia zajmują największe w Europie slumsy, które zostaną zlikwidowane dopiero wiele lat po II wojnie światowej.

• 1707 r. - Anglia narzuca Szkocji i Irlandii unię, co w praktyce oznacza dominację Anglików i języka angielskiego.

Szkoci ukrywają w edynburskim zamku szkockie insygnia królewskie, dopóki ich nie odnajdzie Walter Scott w 1818 r.

• 13 XI 1715 r. - W Sheriffmuir dochodzi do starcia kilku tysięcy jakobitów (zwolenników króla Jakuba II i dynastii Stuartów) z 4000 żołnierzy rządowych. Bitwa kończy się rozejściem przeciwników.

• 1736 r. - Miejscowi masoni tworzą Wielką Lożę Szkocji, jedną z najstarszych i najbardziej znanych.

• 1736 - 1796 r. - James Macpherson, jeden z najsłynniejszych szkockich poetów.

• 1741 - 1788 r. - Jeden z najsłynniejszych przestępców, niezrównoważony psychicznie Deacon W. Brodie z Edynburga. Za dnia jest spokojnym rzemieślnikiem, a w nocy mordercą. Stanie się inspiracją dla powieści R. L. Stevensona Doktor Jekyll i pan Hyde.

• 1743 r. - Edynburg zostaje oficjalnie ogłoszony stolicą Szkocji.

• 1746 - 1747 r. - Antyangielskie powstanie jakobitów (zwolenników Jakuba VII), wywołane przez księcia Charlesa E. Stuarta (syn króla Jakuba II znany jako Bonnie Prince Charlie czyli Słodki Książę Karol), przybyłego z Francji w 1745 r. Papież i Hiszpania przysyłają powstańcom pieniądze przejęte jednak przez Brytyjczyków i w 1746 ukryte w Loch Arkaig. Zaginiony majątek jest odtąd przedmiotem marzeń poszukiwaczy skarbów.

Klęska powstańców pod Culloden (16 IV 1746), rzeź, zburzenie wielu rodowych zamków i zakaz noszenia tartanu, czyli spódniczki kilt z charakterystyczną kratą jako narodowego stroju łamią opór Szkotów (zakaz zostanie zniesiony w 1782 r.). Książę Charles opuszcza Szkocję. Umrze w Rzymie wciąż uważając się za prawowitego dziedzica tronu Szkocji.

Przez następne stulecia dzieje Szkocji będą częścią dziejów Wielkiej Brytanii.

• Od połowy XVIII w. - Angielska akcja usuwania szkockich właścicieli ziemskich i zajmowania szkockich posiadłości znana jako Highland Clearances, a w języku gaelickim Fuadaich nan Gàidheal.

Pretekstem jest zwalczanie antybrytyjskiej opozycji, lecz w rzeczywistości chodzi o zniesienie systemu klanowego i feudalizmu, aby wprowadzić zasady gospodarki kapitalistycznej. Wyludniają się całe wsie, a ich mieszkańcy pozbawieni możliwości pracy emigrują, w tym często do Ameryki Północnej (Nowa Szkocja).

• 1754 - 1839 r. - William Murdock, sławny inżynier i wynalazca-wizjoner.

• 1759 - 1796 r. - Robert Burns, szkocki poeta narodowy tworzący po gaelicku i angielsku. Pochodzi z biednej rodziny i całe życie jest ubogi, mimo że ciężko pracuje, a z czasem zdobywa sławę.

• 1772 - 1850 r. - Robert Stevenson, szkocki inżynier i sławny budowniczy latarni morskich. Jego najbardziej znanym dziełem jest latarnia Bell Rock (1807-1810) stojąca wprost w morzu i stale omywana przez fale. Poza tym Stevenson projektuje i buduje lub nadzoruje budowę dwunastu innych latarni na wybrzeżach Szkocji.

Robert Stevenson zapoczątkowuje swoistą dynastię budowniczych latarni morskich, ponieważ jego dzieło kontynuuj ą trzej synowie David, Alan i Thomas oraz synowie Davida noszący imiona David Alan i Charles Alexander.

• 1787 - 1845 r. - Gregor MacGregor, awanturnik i jeden z najbezczelniejszych oszustów w dziejach.

W 1803 r. ojciec kupuje mu patent chorążego w brytyjskiej armii, a rok później ambitny siedemnastolatek jest już oficerem. W 1811 r. odchodzi z wojska po konflikcie z przełożonym. Wyjeżdża do Wenezueli, żeby walczyć przeciw Hiszpanom w armii Mirandy a potem Bolivara. Na Florydzie sprzedaje fałszywe akty własności, a kiedy okazuje się, że Hiszpanie zajmą półwysep, porzuca podwładnych i ucieka na Bahamy ze 160 tysiącami dolarów. W 1822 r. pojawia się w Londynie w towarzystwie pięknej żony jako sir Gregor MacGregor, wojenny bohater rzekomo odznaczony między innymi portugalskim Orderem Wojskowym Chrystusa i reprezentant kwitnącego państwa Poyais na Wybrzeżu Moskitów. Dzięki elokwencji sprzedaje posiadłości ziemskie w Poyais, urzędy i wysokie stanowiska. Na koniec żegna statek z osadnikami wypływający z Londynu, a sam jedzie do Szkocji. Tam powtarza całą operację i w 1823 r. przenosi się do Francji. Jednak francuskie władze blokują jego działalność, kiedy niepokojąco rośnie liczba ludzi proszących o wizę wjazdową do nieistniejącego państwa. W tej sytuacji MacGregor ucieka do Wenezueli, gdzie spokojnie spędzi resztę życia. Tymczasem 270 „osadników” trafiło na malaryczne bagna Wybrzeża Moskitów. Na Wyspy Brytyjskie wróci potem mniej niż 50 osób.

• Pierwsza połowa XIX w. - Władze podejmują decyzję o rozbudowie Edynburga, który szybko się rozwija, a średniowieczna struktura miejska okazuje się niewystarczająca. Głównym architektem tej przebudowy jest William Henry Playfair (1790-1857). Tak powstaje Nowe Miasto z nowoczesną zabudową i szerokimi ulicami. Między starym królewskim zamkiem górującym nad Edynburgiem i pałacem Holyrood, gdzie podczas wizyt w mieście rezydują brytyjscy monarchowie biegnie szeroka arteria Mila Królewska (Royal Mile długa na 1500 m). Otaczają ją bardzo wysokie budynki z licznymi sklepami, restauracjami i punktami usługowymi.

• Od 1813 r. - Akwen Scapa Flow w południowych Orkadach jest używany jako kotwicowisko dla brytyjskiej Royal Navy, czyli Królewskiej Floty. Tę rolę Scapa Flow pełni podczas wojny z napoleońską Francją (1812-1813), a potem także w czasie dwóch wojen światowych.

• 1813 -1873 r. - David Livingstone, najsławniejszy szkocki podróżnik. Protestancki teolog, lekarz i misjonarz, który poświęca się badaniu Afryki i tam umiera.

• 1822 - 1830 r. - Na wyspie Hirta (archipelag St. Kilda) działa John MacDonald zwany apostołem północy. Jego poprzednik, pracujący od 1705 r. misjonarz Alexander Buchan nie zdołał schrystianizować wyspiarzy. MacDonald zaś osiąga nieco lepsze wyniki, ponieważ uczestniczy w wyspiarskim życiu, zakłada szkołę i zbiera pieniądze, aby pomagać miejscowej ludności, Jego następcy to pastor Neil MacKenzie (w latach 1830-1844) i fanatyczny John Mackay (w latach 1865-1889). Mackay zadręcza ludzi praktykami religijnymi i zakazuje wszystkiego, co według niego jest sprzeczne z chrześcijaństwem. Potępia na przykład pomagające przy porodzie akuszerki.

• 1828 r. - W Edynburgu wciągu dziesięciu miesięcy zostaje zamordowanych 16 osób. Okazuje się, że zabójcami są William Burke i William Hare, którzy sprzedają zwłoki znanemu anatomowi i członkowi Towarzystwa Królewskiego w Edynburgu Robertowi Knoxowi (1791-1862). W tym czasie Edynburg jest jednym z wiodących ośrodków badań anatomicznych, a Knox prowadzi wykłady anatomii ilustrowane równoległą sekcją. Wciąż jednak brakuje mu zwłok, ponieważ prawo dopuszcza tylko sekcję straconych przestępców. Zapotrzebowanie na zwłoki jest tak duże, że rodziny pilnują swoich zmarłych i ich grobów, żeby zapobiec kradzieży. W tej sytuacji Knox dobrze płaci za zwłoki i nie chce wiedzieć, skąd pochodzą. Kiedy mordercy zostają schwytani w listopadzie, wybucha skandal. Hare zostaje jednak świadkiem koronnym, czyli zeznaje wykazując winę swego wspólnika, więc unika kary. Burke ginie na szubienicy i sam staje się obiektem publicznej sekcji. Knox zaś, mimo powszechnego potępienia, nie staje przed sądem.

Cztery lata później brytyjski parlament wyda Anatomy Act zezwalający na sekcję zwłok nie tylko pochodzących od skazańców.

• 1846 - 1856 r. - Klęska głodu wywołana przez zarazę ziemniaczaną niszczącą tę uprawę.

Zaraza ziemniaczana to pasożytniczy grzyb Phytophthora infestans, który w warunkach sporej wilgotności atakuje rośliny z rodziny psiankowatych jak ziemniak, pomidor, papryka i bakłażan. Powoduje szare plamy na liściach i może doprowadzić do gnicia całej rośliny, a przenosi się w resztkach zakażonych roślin na przykład pozostawionych na polu.

• 1850 r. - Gwałtowny sztorm na Orkadach zmywa część gleby i odsłania kamienną osadę Skara Brae sprzed 5000 lat, która staje się archeologiczną sensacją dzięki świetnemu zachowaniu pod piaskiem. W ciągu następnych 150 lat archeolodzy ustalą, że Orkady były ważnym ośrodkiem religijnym z megalitycznymi budowlami (kamienny krąg Brodgar, świątynia-labirynt w Ness of Brodgar, zbiorowy grobowiec w Maeshowe).

• 1858 r. - Mieszkaniec Edynburga John Gray umiera na gruźlicę i zostaje pochowany na miejscowym cmentarzu. Następnego dnia po pogrzebie do grobu Graya przychodzi jego pies Bobby, który odtąd będzie tam stale aż do śmierci w 1872 r. Podobnie jak Hachiko w Japonii również Bobby zostanie uczczony pomnikiem.

• 28 XII 1879 r. - Jedna z największych katastrof budowlanych w dziejach Wysp Brytyjskich: wali się zbudowany rok wcześniej most nad rzeką Tay, w tym czasie najdłuższy most na świecie. Ginie 75 osób z pociągu, który spadł z mostu.

Podobno w kolejne rocznice tragedii jest widywany widmowy pociąg jadący przez most nad Tay.

• 1896 r. - W Glasgow zostaje oddane do użytku metro. Jest to drugi system miejskiej kolei podziemnej na obszarze Wielkiej Brytanii i na świecie.

• XII 1900 r. - Jedno z najdziwniejszych zaginięć w historii Szkocji ma miejsce na bezludnych Wyspach Flannana tworzących zachodnią krawędź Hebrydów Zewnętrznych. Zbudowana w latach 1895-1899 latarnia morska na wysepce Eilean Mór nagle przestaje działać, więc po paru dniach na wyspę przypływa kilku ludzi, aby ocenić sytuację. Okazuje się, że trzej latarnicy zniknęli bez żadnego śladu, żelazna konstrukcja schodów została poskręcana, żelazne tory kolejki dowożącej paliwo do latarni wyrwane z betonu i przygniecione skałą ważącą ponad tonę, narzędzia znajdujące się więcej niż 30 m nad poziomem morza zostały połamane, a darń na wysokości ponad 60 m zdarta. Badacze dochodzą do wniosku, że w latarnię uderzyła gigantyczna morska fala.

• 1921 r. - Szkocki Kościół prezbiteriański zdobywa pełną autonomię, czym podkreśla odrębność Szkotów od Anglików.

• 1930 - 1933 r. - Budowa drogi koło Loch Ness zapoczątkowuje serię rzekomych obserwacji potwora Nessie zamieszkującego wody tego jeziora. W istocie chodzi o przyciągnięcie turystów, którzy będą potrzebowali hoteli, restauracji, środków transportu... Nessie faktycznie stanie się wkrótce ulubionym tematem dziennikarzy oraz atrakcją turystyczną. W maju 1933 r. Alex Campbell zamieszcza w Inverness Courier artykuł o potworze widzianym rzekomo przez małżeństwo Mackay. W roku 1933 podróżujące samochodem małżeństwo Spicer widzi wężowate monstrum, w październiku tego roku londyński dziennik Daily Express poświęca potworowi całą stronę, a w listopadzie H. Gray wykonuje niewyraźne fotografie czegoś w jeziorze. W 1934 r. londyński dziennik Daily Mail zamieszcza słynną fotografię rzekomego potwora wykonaną przez Roberta K. Wilsona. W roku 1960 Brytyjczyk Tim Dinsdale nagrywa krótki film pokazujący coś płynącego w Loch Ness, a w roku 1968 amerykańscy badacze za pomocą echosondy wykrywają duży obiekt przesuwający się w głębi wody. Historycy zaś przypominają o wodnym smoku podobno widzianym przez św. Columbana w Loch Ness w VI w.

Niektórzy sądzą, że Nessie to plezjozaur. Zoologowie jednak zaprzeczają możliwości istnienia populacji dużych zwierząt w jeziorze ze względu na szczupłość miejsca w Loch Ness, zbyt małą liczbę osobników uczestniczących ewentualnie w rozrodzie oraz brak jakichkolwiek materialnych śladów domniemanego potwora.

Na dodatek większość fotografii, filmów i wyników badań echosondą zostaje uznana za obrazy dużej ryby czy ławicy ryb lub ewentualnie płynącego pnia drzewa. Część zaś okazuje się po prostu fałszerstwem. Na przykład analiza słynnego zdjęcia wykonanego przez Wilsona ujawnia, że widoczne nad wodą szyja i głowa Nessie są bardzo małe w porównaniu do fal, chodzi więc o niewielki model rzekomo ogromnego zwierzęcia. Poza tym kąt, pod jakim obiektyw skierowano na wodę wskazuje, że wbrew zapewnieniom Wilsona fotograf nie mógł stać wysoko na brzegu.

• 1931 r. - Hirta w maleńkim archipelagu St. Kilda zostaje ewakuowana na polecenie lorda Dunfries: wszystkich 36 mieszkańców trafia do Morvem w Szkocji. Hirta wyludniała się od końca XVIII w. (śmiertelne epidemie i emigracja młodych), a XX w. doszło jeszcze skażenie pól oraz kilka lat nieurodzaju.

Od tego momentu cały archipelag St. Kilda jest bezludny, stając się za to rajem dla morskich ptaków. Hirta jest bowiem największym w północnej Europie miejscem gniazdowania ptaków.

• 1955 r. - Mimo protestów Irlandii i Islandii Wielka Brytania anektuje skałę Rockall na zachód od Hebrydów.

• Lata 1970. - Odkrycie ropy naftowej w okolicy Szetlandów staje się potężnym impulsem rozwojowym dla szkockiej gospodarki i demografii. Do tego momentu liczba mieszkańców Szetlandów systematycznie malała, w 1961 r. archipelag zamieszkiwało 31 670 osób, a w 1961 r. ok. 17 000. Teraz jednak, dzięki eksploatacji złóż ropy wzrasta liczba miejsc pracy i liczba chętnych do życia na Szetlandach. Na początku XXI w. Szetlandy będą miały ponad 20 000 mieszkańców.

• 1975 r. - Szkocja i Walia otrzymują autonomię w obrębie Wielkiej Brytanii, choć już większość Celtów mówi wyłącznie po angielsku.

• 21 XII 1988 r. - Nad Lockerbie w południowej Szkocji eksploduje samolot pasażerski Boeing 747 lecący z Londynu do Nowego Jorku.

Jest to największy jak dotąd zamach terrorystyczny na świecie; w jego wyniku giną wszyscy ludzie z samolotu, to znaczy 259 osób oraz 11 spośród 4000 mieszkańców Lockerbie. Śledztwo wykazuje, że zbrodni dokonali Libijczycy.

• 1995 r. - Powstaje most na wyspę Skye w Hebrydach Wewnętrznych. Jest to ważne dla coraz szybciej rozwijającej się turystyki. Skye słynie z niesamowitych krajobrazów, przedziwnych form skalnych (na przykład pionowe słupy znane jako Old Man of Storr łączone z legendą o skamieniałym olbrzymie), jezior (Fairy Pools), wodospadów (Lealt Falls) i dolin, które od dawna przyciągają turystów. Na zachodnim wybrzeżu zaś stoi zamek Dunvegan nieprzerwanie od XIII w. siedziba klanu MacLeod.

Na inne wyspy archipelagu nie ma mostów, ale również tam turystów przyciągają zadziwiające krajobrazy. Na kilku wyspach, na przykład na Staff i na Mull znajdują się Groty Fingala z charakterystycznym wejściem między naturalnymi słupami bazaltu. Fingal występuje w napisanych przez Macphersona Pieśniach Osjana jako mityczny olbrzym. W irlandzkich legendach zwał się Fionn mac Cumhail a po starogaelicku Finn. Zgodnie z legendami budował groblę między Szkocją i Irlandią używając bazaltowych słupów wbijanych w dno morza.

• 1996 r. - Anglia zwraca Szkocji święty Kamień Przeznaczenia.

Co prawda, czterej szkoccy studenci wykradli ten kamień z Westminster już w 1950 r. i przewieźli do opactwa Arbroath, lecz wtedy relikwia musiała jeszcze wrócić do Anglii.

• 1997 r. - Referendum w Szkocji zapowiada utworzenie szkockiego parlamentu w Edynburgu.

• XX/XXI w - Coraz więcej kościołów lokalne gminy przekształcają w puby, restauracje, sale koncertowe lub magazyny, ponieważ Szkoci odchodzą od religii i nie chcą utrzymywać zbędnych budowli.

• Od 2004 r. - Orkady rozbudowują elektrownie napędzane przez pływy morskie i wiatr. Po kilkunastu latach pływy i wiatry dają tyle elektryczności, że archipelag rezygnuje z wszelkich innych źródeł energii, a zwłaszcza z groźnego dla środowiska spalania surowców kopalnych jak węgiel i ropa naftowa,

• 2017 r. - Parlament Szkocji ogłasza, że nie zaakceptuje ewentualnego wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Coraz więcej Szkotów twierdzi, że raczej opuszczą Zjednoczone Królestwo niż Unię Europejską. Mimo to w 2020 r. Wielka Brytania, a w jej składzie Szkocja, wychodzi z Unii Europejskiej, co wkrótce przekłada się na osłabienie szkockiej gospodarki.

← Ludy celtyckie, Galia, Brytania i WaliaIrlandia →