Kaszmir, Ladakh (Mały Tybet) i Kangra
- Do ok. 1000 r. p.n.e. - Według legendy bohater Kaśjapa (Kaszjapa) zabił niegdyś demona i osuszył jezioro, a na jego miejscu powstała dolina na cześć bohatera nazwana Kaszjap-mar, co zostanie przekręcone na Kaszmir (chińskie Ka-szi-mi-lo, greckie Kasperia). W Kaszmirze powstaje izolowana gałąź najbardziej archaicznych języków aryjskich.
Król Gonanda I zakłada plemienne państewko (według tradycji w 653 roku ery Kali, kiedy Yudhisthira obejmuje tron). Gonanda wraz z synem ginie walcząc w Indiach. Jego następca Gonanda II panuje ponoć w okresie wojny Bharatów.
Do III w. p.n.e. Kaszmirem będzie rządzić jeszcze 35 władców, których wymieniają sanskryckie dzieło Ratnakar oraz Mułła Ahmad.
VII - VI w. p.n.e. - W południowo-zachodnim Kaszmirze powstaje królestwo Kambodża (jedno z mahadżanapada).
V w. p.n.e. - Misjonarze Madżantika i Urvasa zaczynają buddyzację Kaszmiru oraz gór Ladakh (zachodnie Himalaje).
III w. p.n.e. - Aśoka Maurja podbija Kaszmir. Zakłada miasto Pandrethan (Puranadhisthan, Śrinagar), częściowo na wyspie jeziora w górskiej dolinie, z czasem uznane za jedno z najpiękniejszych na świecie. Buduje liczne świątynie buddyjskie, a w Vijeshwari (Bijbehra) funduje świątynię Sziwy, czym zjednuje sobie miejscową ludność.
Druga połowa III w. p.n.e. - Kaszmirem rządzi Dżaluka (syn Aśoki), a potem Damodar II (syn Dżaluki). Ten ostatni zasłynął jako pogromca wrogich plemion Maleczas, które po ciężkich walkach wygnał z doliny, uwalniając się od ich najazdów.
Od II w. p.n.e. - Kaszmirem i Ladakhem rządzą władcy hellenistyczni. Ulegną dopiero Kuszanom zwanym Turuszka.
I - III w. n.e. - Kuszanie panują w Kaszmirze (Kalhana wymienia trzech władców Huskę, Dżuskę i Kaniszkę) oraz Ladakhu. W dolinie Beas powstaje księstwo Kulu.
V - VI w. - Heftalici podbijają Kaszmir i Ladakh.
VII w. - Kaszmir staje się silnym królestwem pod władzą buddyjskiej dynastii Karkota, która przetrwa do 856 r. Kraj utrzymuje się z rolnictwa, handlu i rzemiosła (słynne tkaniny z koziej wełny znane pod nazwą kaszmir i lżejsza paszmina).
VIII w. - Radżputowie zakładają księstwo Kangra (dawna Trigarta) w himalajskiej dolinie Beas.
Kangra trwa przez stulecia, choć pustoszą ją muzułmanie (1099, 1160), Timur Lenk (1399), Mogołowie (podbój w 1620 r.), Sikhowie (1770), Gurkhowie (podbój w 1808 r.), Lahore (1809), znów Sikhowie (1811), Brytyjczycy (1848) i India (1948, stan Himaczal Pradesz).
Księstwo słynie z własnego stylu malowania miniatur zwanego pahari.
733 - 769 r. - Król Muktapida Lalitaditja doprowadza Kaszmir do potęgi. Pokonuje Tybetańczyków i Turków nad Indusem. Dzięki silnej armii podbija Pendżab i Bengal.
Druga połowa VIII w. - Padmasambhawa z Indii szerzy tantryzm, wędrując wzdłuż całych Himalajów.
842 r. - Według legendy Skyid Ldedyimagon z tybetańskiej dynastii Jarlung zakłada państwo Ladakh i dynastię Lha-chen. Stolicą jest miasto Leh. Do końca X w. Ladakh stanowi część Tybetu.
IX w. - Dynastia Utpala (856-1003) odbudowuje pozycję hinduizmu w Kaszmirze. Buddyzm słabnie.
Wasugupta tworzy lokalną sektę sziwaicką. Wkrótce sziwaizm zdobywa pozycję najsilniejszej religii państwa.
- 856 - 883 r. - Panuje król Kaszmiru Awantiwarman. Dzięki pracom irygacyjnym rozwija rolnictwo. Inżynier Suja oczyszcza koryto rzeki Vitasta, zapobiegając cyklicznym powodziom i okresom głodu i zakłada miasto Sajapur (Sopore).
Swemu synowi i następcy Szankarwarmanowi król zostawia bogaty kraj i stolicę w przepięknym mieście Śrinagar.
939 - 948 r. - W Kaszmirze rządzi król Jasakara. Śrinagar jest wielkim centrum intelektualnym buddyzmu.
950 r. - Tron Kaszmiru zdobywa Khemgupta. W istocie rządzi jego energiczna żona znana z rozpusty Didda (córka pana miasta Lohara, wnuczka Szachiego, pana Kabulu). Po śmierci męża zakłada dynastię Lohara (980). Dwukrotnie broni się przed Mahmudem z Ghazni: Mahmud nie potrafi zdobyć fortu w Loharze. Kiedy dzieci Diddy umierają, ona przekazuje koronę swemu bratankowi Sangramaradży, synowi Udajradży.
975 - 990 r. - Nima-gon, wnuk Syid Ldedyimagon, rozszerza granice Ladakhu i buduje stolicę w Shey.
XI w. - Kaszmirem rządzą: Sangramaradża (1001-1028), Hariradża (1028, syn Sangramaradży, usunięty przez brata), Ananta (1028-1063, syn Sangramaradży), Kalaśa (1063-1089, syn Ananty) i Utkarsza (1089, syn Kalaśi).
XI w. - Największy sziwaicki myśliciel Kaszmiru, Bhatta Narajanakantha.
Od XI w. - Rośnie napór islamu.
1089 - 1101 r. - W Kaszmirze panuje Harsza (syn Kalaśi), władający kilkoma językami, poeta i znawca sztuki, lecz zarazem niezrównoważony psychicznie. Swój dwór w Śrinagar czyni wielkim ośrodkiem kultury. Niestety, szalony radża Harsza niszczy świątynie buddyjskie i hinduistyczne, co wywołuje konflikty, a z drugiej strony nie potrafi zadbać o gospodarkę i ludność cierpi głód. Na domiar złego kraj nawiedza dżuma.
Ostatecznie Harsza i jego syn Bhodża giną podczas buntu szlachty, która na nowego władcę wybiera Uczczalę (1101-1111) z drugiej linii Lohara.
- XII w. - Kaszmirem rządzi młodsza dynastia Lohara z linii Uczczali.
Radża Dżajasimha (1128-1154) walczy ze zbuntowaną szlachtą, a jego syn rozbija antykrólewską frakcję Damara. Dżajasimha odbudowuje potem zniszczone świątynie i dzieli Kaszmir na prowincje (aby osłabić wpływy wrogich mu rodów). Kraj wchodzi w okres rozkwitu.
Kalhana (syn Czampaki, ministra w czasach Harszy) pisze w sanskrycie kronikę Kaszmiru pod tytułem Radżtarangini (Rzeka królów).
Od 1171 r. - Śmierć Warttidewy (1164-1171) kończy dynastię Lohara. Władców wybiera odtąd lud. Pierwsi radżowie obieralni to Wuppadewa (do 1180 r.), Dżassaka (1180-1198), Dżagaddewa (1198-1212) i Radżadewa (1213-1235).
XIII w. - Złoty okres buddyzmu w Ladakhu za panowania Tishi-gon (od 1230 r.) i Norug-gon (od 1290 r.).
Od połowy XIII w. - Kaszmir powoli słabnie. Panują kolejni radżowie: Samgramadewa (1235-1252), Ramadewa (1252-1273), Lakszmanadewa (1273-1286), Simhadewa (1286-1301), Sahadewa (1301-1320), Ramczandra (1320).
1301 r. - Mongolski najazd pod wodzą Dułuczy z Kandaharu pustoszy Kaszmir i niszczy ośrodki hinduizmu. Kaszmir wchodzi w obszar wpływów islamu, lecz pozostaje niezależny.
Od 1320 r. - W Kaszmirze islam powoli wypiera buddyzm i sziwaizm, choć rządzi hinduista radża Rinczana (do 1323 r.).
1324 - 1327 r. - Gyalpo Rinchen, syn Norug-gon. Rozszerza granice Ladakhu, przyjmuje islam jako sułtan Sadar-Ud-Din. Podporządkowuje sobie nawet hinduistycznych władców Kaszmiru.
1323 - 1337 r. - W Kaszmirze panuje radża Udiana Dev, lecz rządzi jego pierwsza żona Kota Rani i to ona odpiera ataki Mongołów i Turków.
Szach Mir zabija Udianę i jako sułtan zakłada muzułmańską dynastię Szach Miri. Perski staje się językiem urzędowym
- XV w. - Fanatyczny sułtan Kaszmiru Sikandar Butszikan burzy świątynie hinduistów. Rozbudowuje Śrinagar i tworzy wspaniałe ogrody.
Jego syn, Zain Ul-Abidin Szahi-chan (1420-1470) zasłynie z religijnego liberalizmu. Wprowadza do Kaszmiru drzewa morelowe i jedwabniki. Wspiera artystów (literatura, malarstwo, słynny haft i papier maché) oraz uczonych. W jego czasach Mułła Ahmad pisze po persku historię Kaszmiru.
XV - XVI w. - Kaszmir rządzony przez dynastię Szach Miri stopniowo traci znaczenie na arenie międzynarodowej.
XVI w. - Trwa islamizacja Kaszmiru. Do końca stulecia nową wiarę przyjmą Baltowie zamieszkujący stoki Karakorum.
1540 r. - Mogołowie podporządkowują sobie kaszmirską dynastię Szach Miri. Kolejni władcy są wasalami Mogołów: Szams Ud-Din (1533-1540), Haidar Duglat (1540-1551), Nazuk (1540, 1541-1552).
1531 r. - Władca Kaszgaru na krótko opanowuje Ladakh.
1532 r. - Sikhowie podbijają Kulu i będą nim rządzić aż do XX w.
1553 r. - Soyang Namgyal z Ladakh przyłącza Kaszmir i część Tybetu. Przywraca buddyzm.
1579 - 1586 r. - Ostatni niezależny sułtan Kaszmiru, Jusuf Szach. Zostaje usunięty przez Akbara, który na tronie osadza marionetkowego monarchę Jakuba.
1586 - 1589 r. - Kaszmir za Jakuba (ostatni z dynastii Szach Miri) jest częścią Państwa Wielkiego Mogoła. Odtąd stanowi izolowany kraj zamieszkany w większości przez ludność muzułmańską, zależny od obcej władzy.
Pierwsza połowa XVII w. - Władca Ladakhu, Singe Namgyal, pokonuje lud Baltów z południowych stoków Karakorum. W 1645 r. dzieli państwo między trzech synów, czym wywołuje szereg wojen.
Lata 1680. - Mogołowie pomagają Ladakhowi w walce z Tybetem, ponieważ chcą podporządkować sobie Ladakh. W Leh powstaje meczet.
1695 - 1750 r. - W Ladakhu rządzi Ngeume Namgyal, protektor buddyzmu. Po jego śmierci państwo rozpada się na księstwa.
W ten sposób niezależność zdobywają lokalni monarchowie w rejonie zwanym czasem Peristanem. Obejmuje on ziemie Baltów i Karakorum na wschodzie oraz stoki Hindukuszu z miastem Chitral na zachodzie. Nazwa Peristanu wywodzi się z powszechnej wiary, że Karakorum i Hindukusz zamieszkują czarodziejki lub wróżki w mitologii indyjskiej zwane peri.
1752 - 1819 r. - Afganowie podbijają i pustoszą Kaszmir, dopóki nie wyprą ich stąd Sikhowie (1819-1846).
Od 1834 r. - Podbój Ladakhu przez Sikhów. Odtąd pozostaje on częścią Indii, a od 1842 r. podlega Brytyjczykom, którzy podporządkowują sobie Sikhów.
1846 - 1885 r. - Walki Sikhów i Brytyjczyków.
Kaszmirem rządzą zależni od Brytyjczyków hinduiści: Gulab Singh (1846-1857), Ranbir Singh (1857-1885) i Partab Singh (1885-1925, modernizuje kraj).
1865 r. - Brytyjski geodeta W. H. Johnson na życzenie maharadży Kaszmiru wyznacza dokładny przebieg granic kraju, przy czym pustynny obszar Aksai Chin na wschód od Karakorum włącza do Kaszmiru. Określona w ten sposób granica między Kaszmirem i Tybetem nosi nazwę Linii Johnsona. Oczywiście Tybetańczycy i władze chińskie nie akceptują tej granicy, ponieważ Aksai Chin uznają za część terytorium Tybetu. Do 1918 r. brytyjscy geodeci będą jeszcze 11 razy zmieniać przebieg granicy.
1895 r. - Lokalna dynastia Mehtar rządząca w Chitral na południowo-wschodnich stokach Hindukuszu podpisuje traktat z Brytyjczykami, na mocy którego monarchia staje się na poły samodzielną częścią brytyjskich Indii.
1913 r. - Przedstawiciele Brytyjczyków rządzących Kaszmirem, Chińczyków i Tybetańczyków spotykają się na konferencji w Simli, aby uzgodnić granicę i w 1914 r. podpisują umowę, według której granica ma przebiegać zgodnie z Linią McMahona. Brytyjski geodeta Henry McMahon uznał, że granica polityczna powinna być zgodna z linią działu wodnego.
1925 - 1949 r. - Maharadża Kaszmiru Hari Singh modernizuje kraj. Między innymi wprowadza przepisy ograniczające palenie tytoniu wśród młodzieży. Znosi też zakaz poślubiania wdów, które według tradycji hinduistycznej powinny wejść na stos pogrzebowy męża (obyczaj sati) lub przynajmniej pozostać w żałobie do końca życia.
1931 r. - Szejk Muhammad Abdullah zakłada Radę Muzułmańską, czyli antymonarchistyczny ruch kaszmirskich muzułmanów. Trzy lata później Maharadża Hari Singh tworzy Zgromadzenie Ustawodawcze, co oznacza osłabienie pozycji monarchy jako władcy absolutnego.
1935 r. - Granica między Kaszmirem i Tybetem zostaje ustalona zgodnie z Linią Johnsona, czyli Aksai Chin znajduje się po stronie Kaszmiru.
1947 r. - Hari Singh próbuje utrzymać niepodległość Kaszmiru, balansując między Pakistanem i Indią. Proponuje obu krajom kompromisowe rozwiązanie polegające na utrzymaniu przez jakiś czas samodzielnego Kaszmiru jako obszaru buforowego. Pakistan przyjmuje tę propozycję licząc, że w przyszłości dominująca ludność muzułmańska zażąda przyłączenia do Pakistanu. India zaś z tych samych powodów odrzuca kompromis. Jednak 22 października to Pakistan łamie umowę z Hari Singhiem, nakładając na Kaszmir blokadę ekonomiczną i wysyłając do Kaszmiru pasztuńskie bojówki. W odpowiedzi 26 października maharadża podpisuje umowę o włączeniu Kaszmiru do Indii. To prowokuje zbrojny atak ze strony Pakistanu - zaczyna się wojna pakistańsko-indyjska zakończona w następnym roku dzięki interwencji ONZ.
1949 r. - Na mocy rozejmu 2/3 terytorium Kaszmiru zamieszkane przez 7 milionów ludzi przypada Indii.
Hari Singh odchodzi z polityki i wyjeżdża do Bombaju, ponieważ antymonarchistyczna Rada Muzułmańska staje się dominująca siłą. Tron przejmuje wtedy jego syn Karan Singh, lecz Rada Muzułmańska wygrywa wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego i na pierwszym posiedzeniu znosi monarchię. Karan Singh zostaje gubernatorem Kaszmiru podległym rządowi w Delhi.
- 1962 r. - Korzystając z konfliktu indyjsko-pakistańskiego Chiny atakują Indię i okupują Aksai Chin, czyli niemal bezludną część Wyżyny Tybetańskiej na wschód od Karakorum w większości zajętą przez słoną pustynię. Ten rejon nie nadaje się do zasiedlenia, lecz ma znaczenie strategiczne, ponieważ prowadzi tędy droga z Sinkiang do Tybetu.
W 1963 r. zaś Pakistan oddaje Chinom pustynne obszary doliny Shaksgam na północny wschód od Karakorum. Odtąd granica między Pakistanem i Chinami przebiega przez szczyt K2.
1965 r. - Druga wojna indyjsko-pakistańska o Kaszmir nie przynosi żadnych zmian.
1971 r. - Trzecia wojna o Kaszmir zakończona zwycięstwem Indii.
Kaszmir zostaje podzielony na trzy obszary. Do Indii należy region południowo-wschodni z Kotliną Kaszmirską i Ladakhem tworzącymi razem stan Jammu i Kaszmir, a główne miasta to Jammu, Śrinagar i Leh. Pakistan posiada część północno-zachodnią ze stolicą w Gilgit na obszarze Baltistanu, czyli krainy Baltów u stóp Karakorum. Wysunięty najdalej na północ obszar pakistański to rejon miasta Chitral na stokach Hindukuszu i pasmo Karakorum. Chiny zaś zarządzają rejonem doliny Skaksgam i Aksai Chin po drugiej stronie Karakorum.
1984 r. - Armia Indii zajmuje lodowiec Siachen, co wywołuje kolejną wojnę. Walki toczą się na rekordowej wysokości pond 5400 m n.p.m., a niektóre oddziały docierają nawet do 7000 m.
1989 r. - Kaszmirscy separatyści porywają córkę indyjskiego ministra i za jej uwolnienie uzyskują zwolnienie z indyjskiego więzienia kilku bojowników o niepodległość Kaszmiru. Odtąd terroryzm staje się metodą walki Kaszmirczyków z rządem Indii.
1989 r. - Zachęceni sukcesem kaszmirscy muzułmanie wzniecają antyindyjskie powstanie, które zostanie jednak brutalnie stłumione represjami. W starciach i egzekucjach ginie ponad 20 tysięcy ludzi.
Po klęsce powstania Kaszmirczycy w następnych latach posługują się przede wszystkim terrorem, porywają ludzi i samoloty, a za ich uwolnienie żądają wypuszczenia z więzień islamskich bojowników.
- XX/XXI w. - Wciąż powtarzają się starcia między wojskami Indii i Pakistanu toczącymi spór o Kaszmir.
Muzułmanie żądający niepodległości Kaszmiru są wspierani przez pakistańskie władze i organizacje religijne. Przykładem jest działalność Maulany Masuda Azhara, który w 1994 r. za podżeganie do walki o Kaszmir trafia do specjalnego więzienia Kot Bhalwal pod miastem Jammu, zimową stolicą stanu Jammu i Kaszmir.
Aresztowany razem z Azharem islamski działacz Sadżad Afghani zginie w 1999 r. według oficjalnej wersji podczas próby ucieczki.
1995 r. - Muzułmańscy terroryści porywają sześciu turystów i za ich życie żądają uwolnienia Maulany Masuda Azhara. Negocjacje z indyjskimi władzami kończą się niepowodzeniem, a na dodatek jeden z dwóch amerykańskich turystów ucieka. Wściekli terroryści ucinają wtedy głowę Norwegowi a o losie drugiego Amerykanina, dwóch Brytyjczyków i Niemca nie ma odtąd żadnych informacji.
24-25 XII 1999 r. - Pięciu pakistańskich terrorystów porywa indyjski samolot lecący z Kathmandu do New Delhi. Po lądowaniu w Armitsarze, Dubaju i Lahaur w Pakistanie samolot dociera do Kandaharu w Afganistanie rządzonym przez fanatycznych talibów. Porywacze żądają uwolnienia przetrzymywanych w indyjskich więzieniach separatystów z Kaszmiru, co zaognia dyplomatyczne stosunki Indii i prokaszmirskiego Pakistanu. Okazuje się jednak, że talibowie nie popierają porywaczy, a nawet grożą szturmem na stojący na lotnisku samolot z porywaczami. Nawet władze Pakistanu zachowują dystans wobec całego wydarzenia, chociaż żądają uwolnienia Kaszmiru spod panowania Indii. Ostatecznie po siedmiu dniach negocjacji rząd Indii ustępuje i na mocy umowy z porywaczami na wolność wychodzą muzułmańscy i kaszmirscy bojownicy: Maulana Masud Azhar, Mushtaq Ahmed Zargar i Ahmed Omar Saeed Sheikh. Jeden ze 178 pasażerów został zamordowany przez terrorystów.
2020 r. - Zostaje oddany do użytku tunel Atal o długości ponad 9 km pod zachodnim pasmem Himalajów na wysokości 3100 m łączący miasto Manali ze stolicą Ladakhu Leh. Dzięki tej trasie samochody jadące do Ladakhu unikają trudnej drogi przez przełęcz, lawin i zmiennej pogody.