Syria do podboju przez Kalifat, Aramejczycy, Edom i Fenicjanie
Ponad 4000 r. p.n.e. - Powstają neolityczne osiedla, które z czasem przekształcą się w miasta: Ugarit, Gubal, Hama i inne. Syria (przez Semitów zwana As-Siria) przeobraża się w kraj rolniczy od Anatolii do doliny Jordanu.
4000 - 3100 r. p.n.e. - Okres chalkolityczny; obok narzędzi kamiennych pojawiają się miedziane.
Silne kulturalne wpływy Sumeru, chociaż Syria jest zamieszkana głównie przez Semitów.
- 3100 - 1200 r. p.n.e. - Epoka brązu. Na terenie Syrii powstają pierwsze monarchie, które obejmują niewielki obszar skupiony wokół centralnej osady (miasta) jako siedziby władcy i jego rodziny.
Na wybrzeżu rosną wpływy egipskie - Egipcjanie sprowadzają wysoko cenione drewno cedrowe z gór Libanu (semicki zapis l-b-n oznacza bycie białym: stąd eblaicki Labanan, hebrajski Lebanon i łaciński Libanus).
- 3. tysiąclecie p.n.e. - Semickie plemiona Fenicjan osiedlają się na wybrzeżu wzdłuż gór Libanu.
Fenicjanie są po grecku zwani Phoinikoi, a po łacinie Punici, czyli purpurowymi ludźmi, ponieważ ulubionym kolorem stroju tego ludu jest właśnie purpura. Według ich opowieści przybyli tu znad północnego Morza Czerwonego (potwierdzają to fenickie tabliczki z Ras Szamra i Herodot). Są bliskimi krewnymi Kananejczyków i Izraelitów, a ich kultura pozostaje pod silnym wpływem kultur mezopotamskich.
Czczą między innymi najwyższe ogólnosemickie bóstwo El zwane przez nich Baalem, Boginię-Matkę Elat (Aszerat), Melkarta jako boga patronującego Tyrowi i Eszmuna zapewniającego zdrowie. Charakterystyczne są ofiary składane El z płodów rolnych, zwierząt i ludzi: dziewicze, czyli rytualnie czyste dzieci, zwłaszcza pierworodne (przykładem jest biblijny Izaak), są czasem palone żywcem na ołtarzu boga. Podczas pogrzebów władców syryjskich państewek są składane ofiary z dzieci, zwłaszcza noworodków, grzebanych potem wraz z ich panem. Przykładem jest cmentarz w północnosyryjskim mieście-państwie Tuba (Umm el-Marra): wystające z ziemi ceglane prostokątne grobowce o długości kilku metrów zawierają złote i srebrne przedmioty, zabite konie i onagry, które świadczą o bogactwie zmarłego oraz szczątki dzieci.
Syryjskie świątynie, podobnie jak w Kanaanie i Izraelu, są czworobocznymi placami z basenem do rytualnego oczyszczenia i niewielkim, mrocznym domem bóstwa (miejsce najświętsze ze świętych) w centrum dostępnym tylko dla kapłanów i kapłanek.
Dzięki handlowi z Egiptem i Mezopotamią Fenicjanie rozwijają rzemiosło. Handlują przede wszystkim drewnem z Libanu, metalami, niewolnikami, wyrobami rzemiosła i przyprawami. Handel odbywa się w sposób typowy dla tej epoki. Feniccy kupcy zostawiają towar na brzegu i odpływają od brzegu, a wtedy tubylcy kładą obok towaru proponowaną zapłatę i oddalają się. Taka procedura targowania powtarza się, dopóki któraś ze stron nie zabierze proponowanego towaru lub zapłaty.
W oparciu o handel powstają fenickie miasta-państwa rządzone przez królów (na przykład Tyr na przybrzeżnej wysepce założony ok. 2750 r. p.n.e.). Rozwija się fenicka morska flota (na wzór Kreteńczyków?), która czyni Fenicjan największymi żeglarzami Morza Śródziemnego.
Zaczyna się wielka kariera szafranu, czyli suszonych słupków kwiatowych rośliny Crocus sativus. Jest to bardzo trwały żółty barwnik (po persku safra oznacza złoty, słoneczny) i przyprawa do wielu potraw, a także ceniony lek.
W głębi Syrii powstają semickie miasta, jak Ebla, pozostające pod kulturowym wpływem Sumeru.
Ebla, pod patronatem swego bóstwa opiekuńczego Dagana (Dagona), słynie z tkactwa (wełna, len) i handlu. W XXIV w. p.n.e. osiąga ponad 20 tysięcy mieszkańców i 200 tysięcy poddanych w okolicznych wioskach i miastach, a wódz Enna-Dagan podbija konkurencyjne Mari. W Ebli istnieje wielkie archiwum-biblioteka zapisane klinami w języku eblaickim (zidentyfikowanym w 1975 r. przez włoskiego archeologa Giovanniego Pettinato).
Koniec XXIV w. p.n.e. - Wyprawa Sargona dociera do Morza Śródziemnego, a Naramsin z Akadu do gór Amanus. Bogate miasto Ebla zostaje zdobyte, obrabowane i spalone przez wojska akadyjskie.
Koniec XXII w. p.n.e. - Gudea z Lagasz sprowadza cedrowe drewno z Libanu jako budulec aż do południowej Mezopotamii.
Niedługo potem dużą część Syrii podporządkuje sobie sumeryjska 3. dynastia z Ur.
- XX - XVIII w. p.n.e. - Syria znajduje się w strefie wpływów Egiptu, a nadbrzeżne porty, w większości fenickie, zostają uzależnione od faraonów. Intensywnie rozwijają się bogate fenickie miasta handlowe: Sydon, Tyr (otoczona murami przybrzeżna wysepka na Morzu Śródziemnym), Birutu, Ugarit, Akko, Gubal (przez Greków zwane Byblos), Arwad i Ras Szamra. Najczęściej są monarchiami. Ich dobrobyt i wysoki poziom kultury wynikają z doskonałej znajomości żeglugi i z bliskich kontaktów handlowych z Egiptem, Kretą oraz Mezopotamią.
W Syrii rozwija się pisma obrazkowe, hieroglify i pismo klinowe zapożyczone z Mezopotamii.
- 2. tysiąclecie p.n.e. - Udomowienie niektórych łasicowatych (na przykład Mustela putorius) i łaszowatych (mangusty), aby zwalczały gryzonie niszczące zbiory rolników i były maskotkami. Do 1 tysiąclecia n.e. ich miejsce zajmie kot.
Rozwój hodowli bydła pociąga za sobą konieczność uprawiania roślin jako paszy dla zwierząt: trawy alfalfa (Medicago sativa), koniczyny (Trifolium), wyki (Vicia sativa, V. villosa), seradeli (Ornithopus sativus), łubinu (Lupinus albus) i innych.
Syria jest szeroko znana z wysoko cenionego, drogiego bezoaru, czyli kulistych tworów (niestrawione resztki i włosy) obecnych w żołądku (żwaczu) kozy Capra aegagrus, używanych jako lek i magiczny amulet. Persowie nazwą bezoar bad-zahr (wyganiający truciznę), wierząc, że jest uniwersalną odtrutką. Podobnie napisze o nim Arystoteles, a jubilerzy będą bezoarem zdobić biżuterię i broń, aby zapewnić posiadaczowi bezpieczeństwo.
Dla Indusów i Chińczyków bezoar to kamień młodości i urody a także lek na choroby układu moczowego.
Polowania wyniszczą kozę (zwanej też owcą) bezoarową zarówno w Syrii, jak też na Cyprze. W skutek działalności człowieka wyginie również miejscowa populacja słonia indyjskiego (1. tysiąclecie p.n.e.), a potem strusia i lwa (1. tysiąclecie n.e.).
XIX w. p.n.e. - Miasto Katna w północnej Syrii staje się silnym królestwem, utrzymującym się z handlu.
Koniec XIX w. p.n.e. - Król Jahdun-Lim z Mari organizuje zbrojną ekspedycję do Syrii.
1800 - 1650 r. p.n.e. - Semickie królestwo Jamhadu ze stolicą w mieście Halab (Aleppo).
Pod koniec tego okresu Hetyci zdobywają północną Syrię, ale Halab nie podda się aż do początku XVI w. p.n.e.
XVIII w. p.n.e. - Wpływy Asyrii sięgają Morza Śródziemnego, czego dowodem jest zbrojna wyprawa Szamsziadada I aż na wybrzeże.
Druga połowa XVI w. p.n.e. - Północna Syria (z najsilniejszymi królestwami Katna i Halab) dostaje się pod dominację Mitanni, a Huryci staną się wkrótce dominującym elementem etnicznym. Nieco później Egipt opanowuje większą część kraju od południa, co przypieczętowuje podział Syrii między obie potęgi.
Ok. 1500 r. p.n.e. - Legendarny król fenickiego miasta Tyr, Foinx (Phoinx), opracowuje metodę uzyskiwania purpury, czyli czerwonego barwnika z morskich ślimaków z rodzajów Murex i Nucella. Przez kolejne tysiąclecia purpura będzie jednym z najcenniejszych produktów, pochodzących znad Morza Śródziemnego, a kupieckie statki Fenicjan wiozące purpurę będą mile widziane w każdym porcie.
XV w. p.n.e. - Semickie plemiona Aramejczyków wdzierają się na obszar Żyznego Półksiężyca (ziemie Syrii od Jordanu do górnego Eufratu oraz północna Mezopotamia).
Według legendy pochodzą od praprzodka wymienionego w Biblii jako Aram, który jest spokrewniony z Hebrajczykami. Języki aramejski i hebrajski rzeczywiście są zbliżone do siebie nawzajem i do starszego języka eblaickiego.
Od południa postępuje ekspansja Egiptu. Spada polityczne znaczenie Fenicjan, chociaż nadal posiadają szereg bogatych miast, jak chociażby Tyr i Birutu (potem znany jako Berytos lub Bejrut). Mitanni traci wpływy, choć w Katnie panuje jeszcze król Idanda, wierny wasal i sojusznik Hurytów.
XIV w. p.n.e. - Północna Syria zostaje podbita przez Hetytów. Niektóre syryjskie państwa, jak Ugarit, uznają się za lenników Hetytów. Oporna Katna zostaje zdobyta i splądrowana. Dwaj synowie hetyckiego króla wstępują na trony w Halab (książę Telenisus) i w Karkemisz (książę Pijassilis).
XIV - ok. 1200 r. p.n.e. - Północna Syria pozostaje w ręku Hetytów.
Na południu panują Egipcjanie z głównym portem Gubal. Kananejczycy zaś zachowują kilka dawnych ośrodków
- Połowa XIV w. p.n.e. - W fenickim Ugarit za księcia Nikmadu II powstaje spis literatury kananejskiej.
Co ciekawe, w zapiskach przechowywanych w Ras Szamra zachowuje się informacja o wielkiej fali, która niespodziewanie nadeszła z morza i spustoszyła Ugarit kilkaset lat wcześniej. Jest to jeden z najstarszych opisów tsunami.
- XIV/XIII w. p.n.e. - Odłam Aramejczyków koczujący na obrzeżach pustyni najeżdża ziemie w okolicach góry Seir na granicy Syrii i Mezopotamii. Według biblijnej tradycji najeźdźcy zwący się Edomitami pochodzą od Ezawa, brata Jakuba.
Na podbitym obszarze powstaje konfederacja czternastu klanów Edomu i siedmiu klanów Hurytów. Łączą się w niej tradycje huryckie i aramejsko-hebrajskie. Naczelnym bogiem Edomitów jest Kaus (Kos). Władcy są obieralni, a pierwszym zostaje Bela ben Beor. W ciągu XIII w. Edomem rządzą Jowaw (Jobab) ben Zerach, Czuszam, Hadad ben Bedad i Smlach. Bogactwo czerpią z kopalni miedzi na wschodnim stoku Doliny Ryftowej Ar-Araba na południe od Morza Martwego. Tam też funkcjonuje wielki ośrodek wytopu miedzi prowadzonego w piecach szybowych.
XII w. p.n.e. - W Edomie rządzą Szaul (następca Smlacha), Baalhana ben Achbor i Hadar. Ich władza rozciąga się na dużym obszarze na południe od Morza Martwego i na wschód od Jordan.
XII w. p.n.e. - Najazd Ludów Morza przerywa hetycką supremację na wybrzeżach Syrii, natomiast Aramejczycy opanowują wnętrze kraju. Upadają niektóre fenickie ośrodki jak Ugarit (całkowicie zniszczone), Sydon, Gubal i Arwad.
Dzięki Ludom Morza żelazo zostaje wprowadzone na większą skalę i stopniowo wypiera brąz, chociaż kopalnie i piece do wytopu miedzi w Ar-Araba nadal pracują i wciąż produkują cenny metal.
W tym czasie Fenicjanie podejmują pierwsze zdecydowane próby zakładania kolonii poza własnym terytorium i zarazem poza zasięgiem niszczycielskich najazdów sąsiadów. Jedną z najwcześniejszych fenickich kolonii staje się faktoria handlowa nazwana Gadir albo Haggadir (co oznacza palisadę, ponieważ otacza ona miasto) na Półwyspie Iberyjskim założone przez kupców z Sydonu. Potem Grecy nazwą je Gadeira, a wreszcie przyjmie nazwę Kadyks. Jest to ośrodek handlu cyną (potrzebną do wytwarzania brązu) i srebrem pochodzącymi z wysp Kasyterydów (stąd nazwa kasyterytu) oraz Tarszisz (Tartessos), a zatem stanowi ważny punkt na szlaku handlowym wiodącym przez Gibraltar. Innym fenickim ośrodkiem na Półwyspie Iberyjskim jest Malch (Salina, ze względu na słone źródła), później znana jako Malaca lub Malaga. Morze Śródziemne stopniowo staje się domeną fenickich wpływów z licznymi fenickimi portami i faktoriami handlowymi, ustalonymi szlakami morskimi oraz latarniami morskimi wskazującymi drogę.
Sprzyja temu rozwój potężnej floty zarówno handlowej, jak też wojennej. Fenicjanie stopniowo wypracują duży, lecz smukły i szybki statek wojenny napędzany długimi wiosłami lub za pomocą żagla. Z przodu pod powierzchnią wody znajduje się silna ostroga okuta brązem, która może przebijać statki przeciwnika.
Ten model statku przejmą potem Grecy i w oparciu o niego zbudują swoje triery (trójrzędowce).
XII/XI w. p.n.e. - Sławny wojownik i król Asyrii Tiglatpilezar I wymusza haracz na bogatych, portowych miastach Syrii.
Ok. 1100 r. p.n.e. - Słynna podróż Egipcjanina Wenamon do Gubal po cedrowe drewno z gór Libanu, potrzebne do budowy ceremonialnej barki boga Amona.
XI w. p.n.e. - Aramejczycy tworzą małe państewka w Syrii i Mezopotamii. Zaczynają najazdy na Asyrię.
XI - VII w. p.n.e. - Edomici walczą z Izraelitami o szlak handlowy wzdłuż doliny Ar-Araba oraz o tamtejsze kopalnie miedzi. W praktyce zaś często współpracują - na przykład Salomonowi w zamian za pokój płacą daninę w miedzi z Ar-Araba, a Salomon pozwala im prowadzić handel przez swoje terytorium.
Koniec 2. tysiąclecia p.n.e. - Fenicjanie tworzą pismo alfabetyczne, uwzględniające tylko spółgłoski. Stanie się ono wzorcem dla szeregu innych alfabetów, rozwijających się potem w basenie Morza Śródziemnego.
Uproszczenie i sprawność zapisu w stosunku do hieroglifów jest odpowiedzią na konieczność częstego i szybkiego zapisywania informacji przez kupców (zwłaszcza fenickich). Z drugiej strony zmiana zapisu jest też znakiem odejścia od arystokratycznego konserwatyzmu oraz zwrotu ku myśleniu bardziej demokratycznemu, tak potrzebnemu w handlu, gdzie ważna jest nie społeczna pozycja partnera, lecz jego uczciwość i pieniądze.
- X w. p.n.e. - Najsilniejszym aramejskim królestwem jest Aram-Zobah. Aramejczycy próbują podbić terytorium Izraela, lecz ulegają wojskom prowadzonym przez Dawida. Ich sytuacja ulega poprawie po podziale królestwa Izrael, kiedy najsilniejszą monarchią aramejską zostaje Aram-Dammasek z centrum w Damaszku.
W północnej Syrii istnieje królestwo Patina z centrum w Kunulua.
Wzrasta znaczenie miast fenickich z najsilniejszym ośrodkiem w potężnie obwarowanym Tyrze.
- 950 - 850 r. p.n.e. - Fenickie miasto Sydon jest silnym królestwem czerpiącym zyski głównie z morskiego handlu.
Hiram I, król fenickiego portowego miasta Tyr, jest sprzymierzeńcem Salomona z Izraela. Trwa intensywna fenicka kolonizacja na Cyprze i w zachodniej części Morza Śródziemnego: Utyka i Kartagina w północnej Afryce (od fenickiego słowa afrigah oznaczającego kolonię i ogólnosemickiego faraga - oddzielenie), Korsyka, Sardynia, Półwysep Iberyjski i Gibraltar. Tartessos zostaje uzależnione od Tyru. Feniccy żeglarze i kupcy na swoich dość ciężkich, lecz mocnych okrętach docierają do Wysp Brytyjskich, skąd sprowadzają cynę. Z Azji Mniejszej przywożą srebro i rudy żelaza, a z Afryki kość słoniową, niewolników i złoto. Zdobywają też sławę jako sprawni bankierzy. Ich świątynie tworzą sieć współpracujących ze sobą banków pożyczających pieniądze (udzielających kredytu) nawet królom. Ich metody przejmą bliscy Fenicjanom Żydzi a także Grecy.
W I w. n.e. Jezus będzie potępiał te praktyki, żądając rozdzielenia świątyń i finansów. Stąd ewangeliczny incydent z Jezusem wypędzającym kupców ze świątyni.
908 r. p.n.e. - Asyria zadaje klęskę Aramejczykom, powstrzymując wreszcie ich niszczycielskie najazdy.
IX w. p.n.e. - Po porażkach w Syrii Aramejczycy zawierają sojusz z Izraelem przeciw Asyrii. Do lokalnych potęg urastają aramejskie królestwa-miasta: Damaszek i Hama (Hamat). Obok nich rozwijają się mniejsze ośrodki jak choćby miasto Rabbat Ammon (przez Greków nazwane Filadelfia a potem Amman) na wschód od Morza Martwego. Mimo to Asyria podbija w końcu Syrię, chociaż musi walczyć z powtarzającymi się buntami.
853 r. p.n.e.- Bunt syryjskich państw pod wodzą króla Damaszku Hazaela przeciw dominacji Asyrii. Koalicja jedenastu królów stacza wielką bitwę z Asyryjczykami pod Karkar. Mimo przegranej powstrzymują asyryjskie najazdy do roku 841. Tak więc Asyryjczycy mimo militarnej potęgi nie potrafią na stałe utrzymać władzy nad Syrią.
Koniec IX w. p.n.e. - Asyryjski najazd wymusza haracz od króla Ben Hadada II z Damaszku i Izraela.
Jednak do drugiej połowy VIII w. p.n.e. państwa syryjskie odzyskają niezależność dzięki osłabieniu Asyrii.
Natomiast w północnej Afryce rozwija się fenicka Kartagina. Przekształci się ona w niezależne królestwo, a potem w potęgę walczącą o dominację nad zachodnim Morzem Śródziemnym.
Połowa VIII w. p.n.e. - Król Mati’el z Arwad w północnej Syrii zawiera układ z Asyrią dający mu dużą swobodę. Wykorzystuje przy tym rosnącą potęgę Urartu, aby zrównoważyć siłę Asyryjczyków.
740 r. p.n.e. - Tiglatpilezar III z Asyrii podbija Arwad i opanowuje północną Syrię. Wśród zdobytych miast jest Kunulua, stolica Patiny; na rozkaz asyryjskiego władcy miasto zostaje potem odbudowane ze zniszczeń wojennych.
Wśród fenickich miast w Syrii na czoło wysuwa się Sydon zamiast dominującego dotąd Tyru.
- 735 - 732 r. p.n.e. - Pakt wojskowy zawarty przez króla Rezina z Damaszku i Pekacha z Izraela przeciw Asyrii. W 732 r. p.n.e. Asyria zdobywa jednak Damaszek (stracenie Rezuna) niszcząc ostatnie aramejskie królestwo. Mimo to nie ustają bunty syryjskich państw przeciw Asyrii jak w Aszdod (upadnie w 711 r. p.n.e.).
Aramejczycy pozostają jednak narodem kupców znanych w całej zachodniej Azji, a ich język mową dyplomatów i handlowców przez następnych 800 lat. Nawet Biblia będzie tłumaczona na aramejski.
701 r. p.n.e. - Fenickie miasta w Syrii zostają opanowane przez Asyrię.
677 r. p.n.e. - Asyryjczycy burzą Sydon i podporządkowują sobie miasta fenickie. Oznacza to złamanie gospodarczej potęgi Fenicjan. Rolę największych kupców śródziemnomorskich przejmują Grecy.
Koniec VII w. p.n.e. - Upadek Asyrii na krótko uwalnia miasta Fenicjan na wybrzeżu. Wnętrze Syrii podlega Medom.
Ok. 605 r. p.n.e. - Odważni feniccy żeglarze służący faraonowi Egiptowi opływają Afrykę w ciągu trzech lat.
VI w. p.n.e. - Chaldejczycy pokonują Egipcjan w Syrii, zdobywając hegemonię w tym rejonie.
586 r. p.n.e. - Chaldea podbija wszystkie miasta Fenicjan, z wyjątkiem Tyru. 13 lat trwa nieskuteczne oblężenie, ale w końcu władca Tyru, Itobaal II, formalnie uznaje się za wasala chaldejskiego króla Nabuchodonozora II, chociaż w rzeczywistości jest samodzielny.
Ponieważ Chaldejczycy uprowadzają też część Izraelitów, Edom zajmuje rozległe terytoria między Morzem Martwym i Czerwonym.
Po 539 r. p.n.e. - Upadek Chaldei daje miastom Syrii krótki okres niezależności. Kraj rozpada się na małe księstwa.
Po 539 r. p.n.e. - Persowie pozwalają wrócić Izraelitom, którzy znów zaczynają walkę ze znienawidzonym Edomem.
Edomici nękani przez najazdy Izraelitów i Nabatejczyków oraz ekspansję pustyni, opuszczają większość swoich terytoriów. Przenoszą się na względnie wilgotniejsze i żyźniejsze południowo-zachodnie brzegi Morza Martwego do krainy nazywanej odtąd Idumeą.
Lata 520. p.n.e. - Zdobycie Syrii przez Persów, którzy ustanawiają tu swoją satrapię.
333 r. p.n.e. - Aleksander Macedoński podbija Syrię, pokonując Persów w bitwie pod Issos.
Macedoński władca zwycięża dzięki niebywałej śmiałości. Aleksander przeprowadza swoją armię wąskim pasem ziemi między górami i morzem, co mogłoby skończyć się klęską, gdyby Persowie obsadzili ten przesmyk i zaatakowali Macedończyków z góry. Nikt jednak nie spodziewał się, że macedoński wódz poważy się na tak ryzykowny krok. W rezultacie Persowie zostają zaskoczeni i rozbici.
Po tej klęsce pozycja Persji w Syrii gwałtownie słabnie i ostatecznie Persowie tracą morskie porty na Morzu Śródziemnym, ponieważ rok później wszystkie miasta Fenicji oprócz Tyru uznają się za wasali Aleksandra,
Aleksander musi więc podjąć oblężenie nigdy niezdobytego Tyru. Miasto znajduje się na wyspie ok. 800 m od lądu stałego, jest otoczone kamiennymi murami wysokości ponad 40 m i zamieszkane przez 50 tysięcy ludzi. Miasto ufne w swoją siłę liczy, że i tym razem odeprze najazd. Tymczasem Aleksander rozumie, że tradycyjne metody walki nie zdadzą się na nic w odniesieniu do potężnych fortyfikacji i postanawia poszukać słabych punktów twierdzy. Okazuje się, że część cieśniny oddzielającej Tyr od lądu jest bardzo płytka. Każe więc w tym miejscu usypać groblę z kamieni umocnioną cedrowymi słupami. Konstruktor Diades buduje z drewna dwie ruchome wieże helepolis okryte pancerzem i wyposażone w katapulty, aby chronić budowniczych przed atakami Tyryjczyków. Fenicjanie odpowiadają atakiem za pomocą branderów, które palą wieże, ale to nie powstrzymuje Macedończyków. Miasto zostaje ostatecznie zdobyte przez wojska, które przeszły po grobli. Bogate miasto zostaje splądrowane, ludność jest mordowana przez dwa dni, 2000 mężczyzn zostaje ukrzyżowanych, a 30 tysięcy sprzedanych do niewoli. Pokonany król Tyru Azemilk zostaje namiestnikiem miasta zależnym od Aleksandra. Tyr nigdy już nie wróci do dawnej potęgi: zamiast wyspy powstaje tu półwysep, a miasto przekształca się w prowincjonalny Sur. Mimo to tyryjskie srebrne szekle z wizerunkiem boga Melkarta będą powszechnie używane w Syrii i Palestynie jeszcze przez ponad trzy stulecia.
Zaczyna się epoka hellenistyczna. Symbolem hellenizmu w Syrii może być założenie Antiochii (Seleucji) przez Seleukosa I na przełomie IV i III w. p.n.e. jako stolicy monarchii Seleucydów. Architekt Xenarius zaprojektował miasto nad Orontesem u stóp góry Silpius na szlaku ze wschodu do Morza Śródziemnego i z Anatolii do Egiptu. W następnych stuleciach na obszarze państwa Seleucydów powstanie jeszcze kilka miast o nazwie Antiochia rozróżnianych przez dodatkowe określenia odnoszące się do miejsca; Antiochia nad Orontesem będzie określana jako syryjska.
W 64 r. p.n.e. Rzymianie podbiją Syrię i utrzymają tu władzę przez ponad 300 lat, silnie wpływając na miejscową kulturę. Na przykład w III-VI w. n.e. w Bejrucie będzie działać słynna rzymska szkoła prawnicza.
126 r. p.n.e. - Izraelska dynastia Hasmoneuszy podbija Idumeę i wreszcie udaje się im zlikwidować odrębność Edomitów. Hasmoneusze narzucają Edomitom swoją wiarę, kulturę i język.
I w. n.e. - Pierwszym chrześcijańskim władcą w Syrii jest pan Edessy Abgar, który otrzymał podobno mandylion, czyli tkaninę z rzekomym odbiciem twarzy Jezusa (odtąd takie wizerunki są zwane weronikami), która potem jednak zaginie.
W Antiochii do końca stulecia kształtuje się chrześcijański patriarchat, nad którym władzę sprawują kolejno: św. Piotr (37-53), Evodius (53-68), Ignatius (68-107) i Heron (107-127).
II w. n.e. - Rzymianie budują kilka twierdz na Pustyni Syryjskiej, na przykład bazaltową cytadelę w największej syryjskiej oazie Azraq.
115 r. n.e. - Potężne trzęsienie ziemi o magnitudzie ok. 7,5 zabija ok. 260 tysięcy ludzi w Antiochii i okolicach.
III - V w. - Pochodząca z Azji Środkowej dżuma dociera do Syrii i Palestyny.
Ok. 306 - 373 r. - Św. Efrem Syryjski (od hebrajskiego ephraim - piasek, ziemia) .
Pochodzi z Nisbis w Mezopotamii, skąd przeniósł się do Edessy, kiedy Persowie zdobyli jego miasto (363). Największy syryjski poeta chrześcijański, twórca muzyki i apologeta nowej wiary.
Po 325 r. - Kontrowersje chrystologiczne po soborze w Nicei wstrząsają patriarchatem w Antiochii. Zwolennik nicejskiego symbolu wiary patriarcha Eustathius (324-327) zostaje usunięty (327) i wygnany (329) przez arian. Następny patriarcha Paulinus (skłania się ku arianizmowi, przyjaciel Euzebiusza z Cezarei) rządzi zaledwie 6 miesięcy (330), a po nim władzę sprawują Eulalius (331-332), Euphronius (332-333) i Flacillus (333-342). Arianin i przeciwnik Atanazego z Aleksandrii patriarcha Stephanus I (342-344) zostaje usunięty, lecz jego następcy znów skłaniają się do arianizmu, a po odsunięciu patriarchy Meletiusa (360-361) powstają cztery zwalczające się ugrupowania, które wybierają własnych patriarchów.
395 r. - VII w. - Panowanie Bizancjum.
Syria jest jednym z głównych ośrodków chrześcijańskiej myśli teologicznej: w Cezarei jest założona przez Orygenesa bogata biblioteka (przetrwa do VII w.), w której znajdują się między innymi Kodeks Watykański i Kodeks Synajski.
Patriarcha Theodotus (417-428) przywraca względną jedność w patriarchacie Antiochii, lecz jego następcy znów prowadzą spory chrystologiczne związane z arianizmem i nestorianizmem. Mimo to patriarchat przetrwa aż do XXI w.
Św. Jan Maro zakłada monotelecki patriarchat w Antiochii, na czele którego staną patriarchowie maroniccy: Cyr (po śmierci Maro w 410 r.), Gabriel I i Paweł Tawghan.
451 - 521 r. - Jakub z Sarug. Studiuje w Edessie (466-477), najwybitniejszy pisarz syryjski, a od 518 r. biskup Sarug w północnej Mezopotamii. Uznany za świętego przez wyznawców Kościoła syryjskiego, maronitów i Ormian.
525 r. - Najgroźniejsza z dotychczasowych powodzi nawiedza Edessę. Giną tysiące ludzi, a zabudowa miasta w dużej części popada w ruinę. Cesarz Justynian wspomaga odbudowę miasta. Powstaje wielka katedra, w której jako relikwia będzie przechowywany mandylion lub weronika, czyli wizerunek Jezusa odbity na chuście rzekomo odnaleziony w VI w. Według legendy w roku 544 mandylion „cudownie” uratuje Edessę przed Persami.
526 r. - Potężne trzęsienie ziemi zabija ok. 250 tysięcy ludzi w Antiochii.
Od lat 540. - Pandemia dżumy wyludnia duże obszary Azji Zachodniej. Stąd choroba znana jako plaga lub zaraza justyniańska dociera do północnej Afryki i Bizancjum, a potem do Europy.