Kitanowie, Dżurdżenowie, Kin i Mandżurowie
VII w. - Spokrewnione z Sumo i Mohe tunguskie plemiona koczowniczych Kitanów z Mandżurii uznają się za wasala Chin, co oznacza, że mają płacić Chińczykom trybut.
Połowa VIII w. - Kitanowie zaczynają ekspansję głównie na południe i zachód.
907 r. - Kitanowie pod wodzą Apaochiego (Apoki, Tai Tsu, 907-926) tworzą państwo. Apaochi zakłada dynastię Liao, która będzie rządziła państwem Kitanów aż do upadku ich królestwa.
922 - 934 r. - Kitanowie stopniowo podbijają Pohaj.
Rozległe królestwo Kitanów rozciąga się od Mandżurii po Ałtaj z centrum w prowincji Liaoning na północ od Zatoki Pohaj i Morza Żółtego. Od 938 r. stolicą Kitanów jest Nancing (dawne Ci).
Kitanowie szybko ulegają sinizacji, a kolejni władcy aspirują nawet do roli jednoczycieli Chin: Tai Tsung (927-947, syn Tai Tsu), Szy Tsung (947-951, bratanek Tai Tsunga) oraz Mu Tsung (951-969, syn Tai Tsunga).
979 r. - Władca Kitanów Czing Tsung (969-982, syn Szy Tsunga) odpiera najazd z państwa Sung.
986 r. - Sungowie podejmują kolejną próbę opanowania terytorium Kitanów. Jednak król Szeng Tsung (982-1031, syn Czing Tsunga) znów pokonuje najeźdźców.
1031 - 1055 r. - W państwie Kitanów rządzi Sing Tsung (syn Szeng Tsunga). Wciąż trwają zmagania z Sung.
1055 - 1101 r. - Tao Tsung (syn Sing Tsunga) panuje w państwie Kitanów, które jest coraz bardziej zagrożone nie tylko przez chińską dynastię Sung, lecz także przez polityczne ambicje innych ludów tunguskich.
XI w. - Tunguscy Dżurdżenowie zakładają konfederację plemion walczącą z Kitanami. Wkrótce stają się lokalną potęgą.
1114 r. - Wan-jen A-ku-ta (Akuta, 1069-1123) jednoczy poszczególne plemiona Dżurdżenów i odrzuca zwierzchność Kitanów. Rozbija kitańską armię oraz wojska Korjo.
1115 r. - Wan-jen A-ku-ta zakłada dżurdżeńską monarchię Kin (Kim) zwaną też Jin, Aisin Kurun, a po chińsku Jinguo, czyli Złote Cesarstwo. Stolicą państwa zostaje Szańcyn (Chjnin-fu).
1122 r. - Dżurdżenowie z cesarstwa Kin pokonują Chińczyków z cesarstwa Sung, co daje im pozycję hegemona w południowej Mandżurii.
1125 r. - Rządzący Dżurdżenami Ju-czen (Niu-czih, 1123-1135) niszczy państwo Kitanów: Tien-tso Ti (wnuk Tao Tsunga, rządzi 1101-1125), umrze w roku 1128 jako ostatni z dynastii Liao.
Część Kitanów odchodzi na zachód i tworzy nową monarchię nazwaną Kara Kitaj lub Zachodnimi Liao.
- 1126 - 1127 r. - Dżurdżenowie z państwa Kin napadają Sung.
W 1127 r. najeźdźcy rabują stolicę K’aifeng, wymuszają okup od Chińczyków, a w końcu porywają cesarza Cz’in Tsunga.
1141 r. - Dynastia Sung, wypierana na południe (do rzeki Huai) przez Dżurdżenów, uznaje się za wasala Złotego Cesarstwa Kin, któremu płaci daninę w srebrze i jedwabiu.
1211 - 1215 r. - Mongołowie napadają monarchię Kin, korzystając z zaangażowania armii Kin na południu.
Po mongolskim oblężeniu stolicy cesarz oddaje Czyngis-chanowi za żonę swoją córkę Jin i zawiera pokój (1211), a w 1214 r. przenosi się do K’aifengu bardziej oddalonego od Mongołów.
Jednak w roku 1215 Mongołowie znów najeżdżają Kin i palą Pekin, żeby zapobiec ewentualnemu buntowi.
1233 - 1234 r. - Sung i Mongołowie niszczą państwo Kin (jego ostatni władcy to Ai Tsung, 1224-1234, i Mo Ti, 1234). Mongołowie zdobywają K’aifeng, co oznacza koniec Złotego Cesarstwa Kin i kres potęgi Dżurdżenów.
Po 1234 r. - Dżurdżenowie żyjący w Mandżurii zapoczątkowują lud Mandżurów.
XVI w. - Tunguski lud Xibe ze środkowej Mandżurii podlega władzy mongolskiego plemienia Chorczin. Sytuacji nie zmienia nawet bitwa pod Gure (1593), gdzie Xibe znaleźli się wśród pokonanych; uznają dodatkowo zwierzchność Nurchacziego.
.- 1559 - 1626 r. - Panuje Nurchaczi, słynny chan mandżurski.
Początkowo jest wasalem Chin, lecz jego władztwo stopniowo wyrasta na coraz silniejsze państwo, którego wpływów Chińczycy nie potrafią zneutralizować. Według tradycji w bitwie pod Gure w roku 1593 Nurchaczi rozbija 9 ludów mandżurskich, dzięki czemu staje się niekwestionowanym hegemonem Mandżurii.
Z czasem Nurchaczi uniezależnia się od Chińczyków (1616), najeżdża Koreę zależną od Chin (1618) i stopniowo opanowuje południową Mongolię. Tworzy słynną armię zwaną Osiem Chorągwi.
Mandżuria Nurchacziego staje się coraz większym zagrożeniem dla Chin.
XVI/XVII w. - Mandżurowie przyjmują pismo ujgurskie.
1621 r. - Mandżurski chan Nurchaczi zdobywa miasto Szenjang, które czyni potem swoją stolicą (1625). Od roku 1634 Szenjang jest też nazywane po mandżursku Mukden, co oznacza wznoszące się miasto.
Niedługo po śmierci Nurchacziego rusza w Mukdenie budowa jego mauzoleum znanego jako Wschodni Grobowiec.
Wiążą się z nim rozliczne opowieści. Jedna z nich dotyczy legendarnego mandżurskiego herosa i siłacza Udżali. Podobno Udżala z rozbawieniem obserwował kiedyś, jak wielu robotników nie dawało sobie rady z wciągnięciem na grobowiec kamienia wieńczącego całą budowlę. W końcu zrobił to sam, budząc powszechny podziw. Był jednak tak skromny, że zrezygnował z proponowanej mu posady oficera, aby wrócić do swego domu i życia prostego człowieka.
1636 r. - Abakai ogłasza powstanie nowej mandżurskiej dynastii Cin rządzącej Chinami.
Do 1643 r. - Mukden (Szenjang) jest stolicą dynastii mandżurskiej nawet po podboju Chin.
Miasto jest rozbudowywane i otrzymuje silne fortyfikacje. Tutaj zostaje też pochowany syn Nurchacziego i zarazem chiński cesarz Abakai. Jednak jego następcy będą już rezydowali w Pekinie i tam też zostaną pogrzebani.
1648 r. - J. Chabarow uzyskuje zgodę nowego rosyjskiego wojewody Jakucji Dymitra Francbeka na zorganizowanie ekspedycji nad Amur, żeby gromadzić futra, zebrać haracz od miejscowej ludności i podporządkować te obszary Rosji. W 1651 r. Chabarow zakłada fort Ałbazin nad Amurem. Na czele 100 Kozaków do roku 1653 grabi i terroryzuje nadamurskie plemiona. Przy okazji Kozacy rysują pierwsze mapy Amuru i okolic.
Od 1652 r. - Chińczycy niezadowoleni z rosyjskiej ekspansji nad Amurem przysyłają wojska, które stopniowo wypierają oddziały Chabarowa i burzą Ałbazin. Chińczycy nazywają to miejsce Jakesa, co po mandżursku oznacza Półkolistą Zatokę Na Podmytym Brzegu Rzeki.
1677 r. - Umuna, wysłannik mandżurskiego cesarza Chin, odwiedza świętą dla Mandżurów Białą Górę Cz’angpaiszan, aby odprawić tam modły i złożyć ofiary. Na szczycie góry znajduje się święte jezioro Tamun przez Chińczyków zwane T’ien-cz’e (Jezioro Niebiańskie). Jest to jeden z ciekawszych, choć mało znanych epizodów w historii Mandżurii. Wskazuje, że panująca w Chinach dynastia mandżurska pamięta o swoich korzeniach.
1685 - 1686 r. - Wojna rosyjsko-chińska o rejon Amuru.
27 VIII 1689 r. - Na mocy umowy pokojowej zawartej w Nerczyńsku Mandżuria pozostaje w rękach chińskich, fort Ałbazin zostaje zburzony, a pomiędzy Rosją i Chinami ma się znajdować pas ziemi niczyjej.
1692 r. - W zamian za dużą ilość srebra Mongołowie Chorczin sprzedają Chinom władzę nad Xibe i innymi ludami Mandżurii.
1764 r. - Chińskie władze wysyłają część Xibe do Turkiestanu, żeby strzegli granicy przed koczownikami.
Izolowane grupy Xibe żyją w północnych Chinach jeszcze w początkach XXI w., lecz w ogromnej większości posługują się już wyłącznie językiem chińskim.
- 1891 - 1904 r. - Rosjanie budują kolej transsyberyjską, w tym czasie najdłuższą (9300 km), linię kolejową świata Moskwa-Nachodka i wymuszają na Chinach prawo do budowy Kolei Wschodniochińskiej w Mandżurii (od 1897 r.).
Rozbudowują chiński port Dalian (rosyjskie Dalnij) nad Morzem Żółtym jako punkt końcowy Kolei Wschodniochińskiej.
Polski inżynier Adam Szydłowski zakłada rosyjską stację i miasto Harbin (1898) w chińskiej Mandżurii, wkrótce centrum polskiego osadnictwa (Polacy otworzą w Harbinie pierwszą w Chinach cukrownię używającą buraków).
W Harbinie zaczyna się święto rzeźb z lodu dla uczczenia chrztu Jezusa (19 I). Przejmą je Chińczycy, a od 1963 r. organizują tu doroczny Festiwal Lodowych Świateł ze słynnymi, wielkimi
1904 - 1905 r. - Wojna rosyjsko-japońska, w której Rosjanie przegrywają kolejne starcia. W nocy 19 lutego 1905 r. japoński generał Kageaki Kawamura uprzedza spodziewane rosyjskie natarcie i nagłym atakiem odpycha Rosjan na północ. Zaczyna się kilkuetapowa bitwa pod Mukdenem (19 II - 10 III) zakończona klęską Rosji i wkroczeniem do miasta japońskiej armii pod dowództwem generała Kuroki (1 X). Na mocy Traktatu z Portsmouth (5 IX 1905) Japonia zajmuje południową Mandżurię. Pacyfikacja kraju potrwa do roku 1906.
1924 r. - Na mocy umowy sowiecko-chińskiej Harbin (dotychczas rosyjskie miasto eksterytorialne) i Mandżuria należą do Chin, lecz obywatele sowieccy mogą tu nadal mieszkać. Natomiast obywatele innych państw muszą Mandżurię opuścić.
18 IX 1931 r. - Tak zwany incydent mandżurski, czyli detonacja małej miny na torach japońskiej firmy kolejowej w Mukdenie stanowi pretekst dla japońskiej inwazji na Mandżurię.
1932 r. - Japończycy tworzą w Mandżurii marionetkowe państwo Mandżukuo z prezydentem Pu Ji. W 1934 r. zaś ogłoszą Pu Ji cesarzem. W rzeczywistości Mandżukuo jest zarządzane przez Armię Kwantuańską pod dowództwem generała Yamado Otozoo.
1935 r. - W Harbinie powstaje japońska wojskowa Formacja 731, a w Ping Fang zacznie działać podległe jej tajne laboratorium broni biologicznej i chemicznej: Chińczycy stanowią większość ofiar prowadzonych tam zbrodniczych eksperymentów. Przerwie je klęska Japonii w 1945 r.
1939 r. - Armia Kwantuańska uderza z Mandżurii na Mongolię, lecz Sowieci powstrzymują japońską ofensywę.
1945 r. - Sowiecka inwazja na Mandżurię wypiera Japończyków i kończy istnienie Mandżukuo. Mandżuria wchodzi w skład Chin. Stolicą chińskiej prowincji zostaje Harbin. Mandżurska nazwa Mukden zostaje zastąpiona przez chińską Szenjang.
Rejon nadbrzeżny Morza Japońskiego z Władywostokiem (część dawnego terytorium Dongpujo) należy do Związku Sowieckiego a potem do Federacji Rosyjskiej.