Palmyra, Nabatejczycy i Petra, Północna Arabia
XIX w. p.n.e. - Pojawiają się wzmianki o bogatej osadzie w oazie na szlaku handlowym przez Pustynię Syryjską łączącym Morze Śródziemne i Mezopotamię. Osada jest między innymi centrum eksportu soli. Dziewięćset lat później oaza i miasto będą znane pod aramejską nazwą Tadmor odnoszącą się do uprawianych tam palm daktylowych.
XI w. p.n.e. - Pierwsze wzmianki o arabskich (areb oznacza pustynię) plemionach zamieszkujących południową część Pustyni Syryjskiej. Żyją z hodowli, handlu i rozboju. Arabowie słyną ze swoistego kodeksu moralnego, który zabrania odmówić wody wędrowcowi na pustyni i nakazuje ugościć przybysza, co jest równoznaczne z zawarciem przyjaźni. Z drugiej strony Arabowie pochwalają łupieżcze najazdy i święte prawo do zemsty na rodzie osoby uznanej za krzywdziciela. Jedynym sposobem uniknięcia eskalacji aktów zemsty między skłóconymi rodami jest złożenie wrogom odpowiedniego daru.
Do wożenia towarów przez pustynię między północną i południową Arabią używa się wielbłądów jednogarbnych.
X w. p.n.e. - Według Biblii król Salomon prowadzi prace budowlane w Tadmor.
VIII - VII w. p.n.e. - Asyria podejmuje próby podboju północnej Arabii, ale jej władza ogranicza się tylko do niewielkich fragmentów wybrzeża na północno-zachodnich wybrzeżach Zatoki Perskiej. Królowie Tiglatpilezar III i Sanherib tylko przejściowo podporządkowują sobie niektóre plemiona północno-arabskie.
652 - 648 r. p.n.e. - Telhunu, jedna z władczyń północnej Arabii, wsławia się zorganizowaniem antyasyryjskiego powstania, które ostatecznie przepędza najeźdźców.
VI w. p.n.e. - Arabskie plemię Nabatejczyków pochodzące z północnej Arabii (na wschód od Jordanu) zajmuje Idumeę w okolicach południowej części Morza Martwego. Trudnią się hodowlą i rolnictwem.
Nabatejskie miasto Petra (ponad 100 km na południe od Morza Martwego) staje się głównym punktem na ważnym szlaku handlowym między Arabią, Egiptem i Syrią oraz między Gazą nad Morzem Śródziemnym i portami nad Morzem Czerwonym. Najcenniejsze towary przechodzące przez Petrę to mirra i kadzidło z Arabii, wyroby rzemieślnicze z Mezopotamii i Persji, złoto z Egiptu i kamienie szlachetne z Indii.
Petra powstała w skalnych dolinach, do których wiedzie kręta i wąska, więc łatwa do obrony droga między skałami nazywana potem Siq. Na dodatek ewentualni najeźdźcy przychodziliby z pustyni, zmęczeni przez upał i odwodnieni, a obrońcy Petry mają dość wody i chronią się w cienistych wąwozach.
- IV - I w. p.n.e. - Petra jest głównym ośrodkiem handlu w północno-zachodniej Arabii. Miasto słynie z bogactwa i urody. Wzbudza podziw, ponieważ znajduje się na pustyni (pustynia Negew), a świątynie i grobowce są wykuwane w skalnych ścianach otaczających Petrę. Do najsławniejszych należy El-Deir, świątynia i centrum arabskich pielgrzymek do IV w. n.e. Petra zdumiewa też systemem kanałów wykutych w skale, dzięki którym pustynne miasto ma stały dopływ wody. Na skale nad Petrą powstaje luksusowa łaźnia wyposażona w baseny z zimną i ciepłą wodą podgrzewaną gorącym powietrzem przepływającym kanałami pod dnem basenu.
Władcy Petry biją własną monetę, co świadczy o ich bogactwie i niezależności.
- Druga połowa IV w. p.n.e. - Petra uznaje zwierzchność Aleksandra Macedońskiego, choć zachowuje autonomię. Odtąd postępuje hellenizacja Nabatejczyków wyrażająca się w architekturze i rzeźbie a nawet w religii. Miasto słynie jako ośrodek kultu prostokątnego kamienia Alilat (Allat) reprezentującego Boginię-Matkę oraz jej syna Duszary, który jest bóstwem skał, gór i winnej latorośli, a poprzez swoją coroczną śmierć i zmartwychwstanie patronem życia odradzającego się na wiosnę.
Aleksander opanowuje też Tadmor w Syrii, a nazwa miasta zostaje przetłumaczona na język grecki jako Palmyra.
Ok. 312 r. p.n.e. - Petra jest na tyle silna, że potrafi odeprzeć zbrojny atak Seleucydów, próbujących podbić miasto jako ważny punkt strategiczny na szlakach handlowych. Wiedząc jednak, że na dłuższą metę Petra musi w końcu ulec, rządzący uznają się za wasala Seleucydów. Dzięki temu miasto spokojnie egzystuje przez następnych 100 lat.
II w. p.n.e. - Król Aretas I rządzi Petrą. Jego następcą na tronie będzie Rabel I (druga połowa II w. p.n.e.).
II/I w. p.n.e. - W Petrze panuje król Aretas II. Walczy z ekspansją izraelskiego króla Aleksandra Jannaeusa. Jego następca Obodas (Avdat) I panujący do roku 96 r. p.n.e. rozbija Izraelitów na wzgórzach Golan i zmusza do odwrotu na Negew.
I w. p.n.e. - Petra bez walki podporządkowuje się Rzymowi, chcąc uniknąć zniszczenia miasta. Król Aretas III (87-63 r. p.n.e.) zachowuje dzięki temu władzę, a nabatejscy kupcy nadal prowadzą interesy. Jednocześnie Aretas III potrafi znacznie rozszerzyć swoje posiadłości na Pustyni Syryjskiej, rozbija wojska Damaszku (84 r. p.n.e.) oraz zdobywa i łupi Jerozolimę (65 r. p.n.e.).
W Petrze panują kolejno Obodas II, Malichus I (60-30 r. p.n.e.), Obodas III (30-6 r. p.n.e.).
W tym czasie na północy rozwija się inne handlowe miasto Palmyra na głównym szlaku z Tyru, Damaszku i Arwad nad Morzem Śródziemnym do Babilonu i Ktezyfontu w Mezopotamii. Arabscy kupcy z Palmyry szybko się bogacą dzięki pośrednictwu w handlu między Rzymem i Partami. Dzięki sprawnej technice nawadniania wokół Palmyry istnieje sieć rolniczych osad (daktyle, oliwki, pszenica), a samo miasto zamieszkuje kilkadziesiąt tysięcy ludzi.
- 42 - 41 r. p.n.e. - Marek Antoniusz bezskutecznie próbuje podbić bogatą Palmyrę chronioną przez pustynię.
Mimo to miasto wkrótce samo uznaje się za wasala Rzymu, aby uniknąć niszczącego najazdu.
9 r. p.n.e. - 40 r. n.e. - Król Nabatejczyków Aretas IV doprowadza Petrę do szczytu potęgi jako centrum handlu i kultury, szczycące się na przykład bogatą biblioteką i świetną architekturą wykutą w skalnych zboczach wąwozów. Państwo Aretasa IV sięga do Morza Martwego, Damaszku i Eufratu. Córka króla wychodzi za mąż za Heroda Antypasa z Izraela. Kiedy zaś Antypas ją wypędza, Nabatejczycy dokonują łupieżczego najazdu na Izrael.
1 tysiąclecie n.e. - Wielbłąd jednogarbny (dromader) staje się powszechnym środkiem lokomocji w pustynnej Syrii i Arabii ze względu na swoje niebywałe przystosowanie do trudnego życia na pustyni.
Wielbłąd potrafi przez osiem dni nie pić, biegnąc 160 km dziennie z ładunkiem 250 kg na grzbiecie w temperaturze powyżej 50oC. Kiedy zaś ma wodę, wypija jej nawet 100 litrów.
- 40 - 70 r. n.e. - W Petrze panuje król Malichus II.
Kraj kwitnie między innymi dzięki handlowi perfumami i rozwiniętej bankowości, której ośrodkami są świątynie. Władca utrzymuje dobre stosunki z Rzymem; na przykład udziela Rzymianom pomocy podczas tłumienia powstania w Izraelu.
Druga połowa I w. n.e.- Bogactwo i siła Petry niepokoi Rzymian, którzy chcą ściślej podporządkować sobie Nabatejczyków.
105 r. n.e. - Trajan włącza Petrę do Rzymu po bezpotomnej śmierci jej ostatniego władcy Rabela II (panował od roku 70), który zapisał swoje państwo Rzymowi chcąc uniknąć niszczycielskiego podboju.
129 r. n.e. - Za cesarza Hadriana Palmyra staje się częścią imperium rzymskiego, uzyskując przywileje wolnego miasta. Kulturowo Palmyra łączy różne tradycje. Najwyższymi bogami są tu Bel i Baalszamin bliskie fenickiemu Baalowi. Czczona jest arabska bogini Allat przedstawiana jako grecka Atena, bóstwo Słońca Szams, bogowie Księżyca i gwiazd.
130 - 270 r. n.e. - Szczyt powodzenia Palmyry, opierającej swoje bogactwo na handlu wzdłuż Szlaku Jedwabnego.
Dzięki systemowi tam, kanałów i cystern na wodę w okolicach miasta kwitnie rolnictwo oraz hodowla kóz, owiec, wielbłądów i koni. Palmyra utrzymuje nawet własne statki na Eufracie i na morskim szlaku do Indii.
III - VII w. n.e. - W Syrii i północnej Arabii szerzy się chrześcijaństwo. Świątynie Palmyry przejmują wyznawcy nowej religii.
266/267 r. n.e. - Umiera król Palmyry Odenat.
Władzę obejmuje jego żona Bath Zabbai przez Rzymian zwana Septimia (Zenobia). Królowa opanowuje Egipt (269) i część Azji Mniejszej (270). Dla Rzymian jednak Bath Zabbai jako ich wasal jest zbyt silna i śmiała, czego dała dowód między innymi pokonując i zabijając władcę Al-Hiry (Kufy) Dżazimę al-Abrasza, który był winien śmierci jej ojca.
272 r. n.e. - Rzymski cesarz Aurelian pokonuje Bath Zabbai i więzi ją. Kiedy zaś pozostawiony w Palmyrze oddział Rzymian zostaje wybity, w odwecie Aurelian każe miasto zburzyć, a ludność wymordować. Polityczna potęga Palmyry zostaje w ten sposób złamana, chociaż miasto jeszcze odrodzi się jako ośrodek kupiecki.
III - VI w. - Na pustynnych obszarach między górnym Eufratem i Morzem Martwym istnieją arabskie państewka monofizytów. Jedno z nich, na południu Pustyni Syryjskiej, jest rządzone przez dynastię Ghassanidów i uznaje się za wasala Rzymu a potem Bizancjum. Drugie to zależne od Sassanidów państwo dynastii Lachmidów ze stolicą w mieście Al-Hira. Oba pośredniczą w handlu między Morzem Śródziemnym, Zatoką Perską i Iranem.
363 r. - Wyjątkowo silne trzęsienie ziemi niszczy dużą część Petry. Miasto jednak w dużrj części zostaje odbudowane i znów staje się ważnym centrum handlu, chociaż już nie powróci do dawnej świetności.
527 r. - Na Synaju powstaje bizantyjski Klasztor św. Katarzyny. Ufortyfikowaną budowlę otacza wysoki mur, a wejście odbywa się wyłącznie za pomocą wiklinowego kosza wciąganego na linach. Dzięki izolacji i położeniu na uboczu klasztor nigdy nie zostaje splądrowany i dlatego może zgromadzić jedną z najwspanialszych bibliotek świata.
551 r. - Katastrofalne trzęsienie ziemi niszczy Petrę. Większość mieszkańców opuszcza zrujnowane miasto, które już nigdy nie odzyska dawnego znaczenia. Jeszcze w czasach najazdów krzyżowców powstanie tu ich zamek. Jednak wojny zmuszą zarówno krzyżowców jak i ostatnich Nabatejczyków do opuszczenia miasta.
Jego ruiny odkryje J. L. Burckhardt (1812).
Druga połowa VI - VII w. - Dżuma z Egiptu pustoszy północ Arabii i niszczy jej ekonomię, co ułatwi podbój przez muzułmanów.
744 r. - Palmyra zostaje zdobyta przez Arabów i włączona do muzułmańskiej Syrii, ale chrześcijanie zachowują swoje świątynie. Miasto zostanie opuszczone dopiero wtedy, kiedy Szlak Jedwabny ostatecznie straci znaczenie, a suchy klimat uniemożliwi uprawę ziemi.