Nan-czao, Sukhothai, Ayutthaya, Syjam, Tajlandia
VII - I w. p.n.e. - W obrębie ludów chińsko-tybetańskich kształtują się plemiona tajskie zamieszkujące obszar na południe od rzeki Jangcy. Pod naporem Chińczyków część z nich przesuwa się nad górny Mekong, spychając na południe, a częściowo wchłaniając austroazjatów i austronezyjczyków.
VI w. n.e. - Powstają polityczne organizacje plemion Taj (Thai, Bai, nazwa oznacza Wolny) w okolicy jeziora Erhai między górną Jangcy, Mekongiem i źródłami Rzeki Czerwonej. Podlegają silnym wpływom Chin (od II w. p.n.e.).
Tajowie reprezentują kulturową i językową mieszaninę elementów austroazjatyckich i chińsko-tybetańskich. O ich pochodzeniu opowiadają późniejsze legendy. Według jednej z nich pierwsi ludzie, jacy pojawili się na ziemi dość szybko okazali się podli i źli. W każdym razie zagniewani bogowie postanowili ich wytępić. Wielka powódź zabiła wszystkich ludzi z wyjątkiem trzech wodzów, którzy przetrwali w niebie. Po opadnięciu wody ocaleni wodzowie wrócili na ziemię, a towarzyszył im wielki bawół. Osiedlili się w krainie Muang Then (późniejsze Dien Bien Phu w Wietnamie). Z pomocą bawoła zaorali pole, lecz gdy tylko wykonali pracę, zwierzę umarło. Z jego nozdrzy zaś wyrósł pęd gorzkiego melona, który wkrótce wydał owoce. Najdziwniejsze było jednak to, że z melona otwartego szydłem wyszli ludzie, którzy mieli zapoczątkować ciemnoskóre ludy Indochin. Z melona otwartego za pomocą dłuta zaś wyszli przodkowie jasnoskórych Tajów.
Bogowie zdecydowali wtedy, że należy pokierować losem ludzi i posłali na ziemię Khun Boroma syna boga Indry, aby został pierwszym królem ludów tajskich. Późniejsza tradycja głosi, że Khun Borom miał siedmiu synów, którzy zakładali dynastie i państwa na terenie Indochin. Khun Lo buduje swoje państwo w Phra Bang. Khun Phalan organizuje monarchię Muang Sipsong Phanna w późniejszej chińskiej prowincji Junnan. Khun Chulong zakłada państwo Muang Huaphanh w przyszłym Tonkinie na terenie Wietnamu. Khun Khamphong buduje Muang Yonok Lanna, czyli przyszłe królestwo Lanna. Khun In jest założycielem królestwa Muang Sri Ayutthaya, które osiągnie największy sukces spośród wszystkich tajskich monarchii. Khun Kom zapoczątkowuje birmańskie królestwo Muang Hongsavadi. Khun Chuang zakłada Muang Phuan w Xieng Khuang na obszarze późniejszego Laosu.
- VII w. - Tajowie w Syczuanie zakładają swoje pierwsze zjednoczone państwo Nan-czao.
Gospodarka opiera się na zaawansowanym rolnictwie (głównie uprawa ryżu), hodowli bydła i kóz oraz na rzemiośle. Syczuan jest także pośrednikiem w handlu między Chinami, Tybetem oraz krajami Indochin.
729 r. - Pi-lo-ko z Nan-czao podbija pięć okolicznych plemion, jednocząc je przeciw agresywnym Tybetańczykom. Władca zakłada mocno ufortyfikowaną stolicę w Dali.
738 - 754 r. - Księstwo Nan-czao odpiera ataki Chińczyków (w tym na Dali w latach 751 i 754), a nawet samo przechodzi do ofensywy, najeżdżając południowe Chiny. W rezultacie Tajowie uzyskują względny spokój na północy i gwarancję istnienia państwa, zwłaszcza w okresie osłabienia i rozbicia Chin.
IX w. - Nan-czao jest dość silne, aby atakować Monów i obrabować Pjü (832) oraz najechać Wietnam (862).
X - XI w. - Chińczycy znów uzyskują przewagę nad Nan-czao i zaczynają stopniowo zajmować tajskie terytorium.
Niektóre plemiona Tajów z Nan-czao opuszczają swoje siedziby nad rzeką Jangcy i przesuwają się coraz dalej na południe, poza bezpośredni zasięg Chin, aż nad Zatokę Syjamską. Zajmują dorzecze Menam, gdzie zakładają nowe księstwa określane wspólną nazwą Prathet Thai (Chińczycy nazywają ten kraj Xiam). Asymilują przy tym miejscowych Khmerów wraz z ich kulturą, która nawiązuje do Indii i buddyzmu. Reszta Khmerów wycofuje się na południe, zachowując tylko niewielki obszar w okolicach Phnom Penh.
Grupa Tajów zwana Szan albo Siam (Xiam, Syjam) dociera aż nad Irawadi.
- XI w. - Pierwsze inskrypcje wspominające o buddyjskim państwie Tajów. W tym czasie powstaje też tajskie księstwo Pajao.
W tym okresie Kambodża (Khmerowie) podbija lub uzależnia od siebie terytoria Tajów między rzekami Ping i Vang.
- XII w. - Na północy ziem zamieszkanych przez Tajów upada Nan-czao podbite przez Chińczyków. Resztki Nan-czao trwają jako małe księstwo Dali, które ostatecznie zniszczy najazd Mongołów (1253).
Do XIX w. miejscowi Tajowie ulegną całkowitej sinizacji.
1177 r. - Południowi Tajowie wykorzystują osłabienie Khmerów i zrzucają niewygodną zależność od Kambodży.
XII/XIII w. - Tajowie coraz śmielej zaczynają napadać słabnącą Kambodżę. Organizują szereg niewielkich monarchii.
1220 - 1238 r. - Powstaje tajskie księstwo z centrum w mieście Sukhothai.
Pho Khun Si Intharathit (rządzi w latach 1238-1257) i Pho Khun Banmueang (1257-1278) są pierwszymi władcami z dynastii Phra Ruang (lub Sukhothai).
- 1253 r. - Najazd Mongołów osłabia tajskie księstwa nad Mekongiem, w tym państewka plemion Lao, dzięki czemu Kambodża przez 20 lat może cieszyć się pokojem.
Natomiast terytoria tajskie, formalnie zwasalizowane przez Chiny pod władzą mongolską, tracą wewnętrzną spoistość i na pierwszy plan wysuwają się niewielkie księstwa dotąd zależne od Sukhothai.
Część Tajów przenosi się dalej na południe poza zasięg mongolskich najazdów.
1259 r. - Mangrai (1239-1311) dziedziczy po ojcu małe księstwo w górach w rejonie rzeki Ping. Zgodnie z rodzinną tradycją praprzodkiem Mangrai miał podobno być jeden z młodszych synów legendarnego króla Khun Borom.
Od 1261 r. - Mangrai szybko powiększa swoje państewko, podbijając sąsiednie krainy. Buduje monarchię Lanna (Lan Na, czyli królestwo miliona pól ryżowych) zamieszkane głównie przez północnych Tajów oraz plemiona Czin stanowiące odłam ludu Szan.
W 1262 r. Mangrai zakłada stolicę Chiang Rai (Chiengrai). Zawiera przymierze z Sukhothai, aby powstrzymać spodziewane najazdy Mongołów.
- 1279 - 1298 r. - Pho Khun Ramkhamhaeng z Sukhothai (następca Pho Khun Banmueanga) jednoczy Tajów, pustoszy Kambodżę i zdobywa Angkor (walki trwają niemal do śmierci Ramkhamhaenga).
Według tradycji Ramkhamhaeng inicjuje powstanie tajskiego pisma (1283) i literatury (lata 1290.).
1292 r. - Królestwo Lanna rządzone przez Mangrai oraz pokrewne Tajom plemiona Lao podbija Haripunczaję. Stolica podbitego kraju stanie się częścią ziem tajskich jako miasto Lamphun.
1296 r. - Mangrai stolicę królestwa Lanna umieszcza w mieście Chiang Mai.
Według legendy polujący Mangrai spotkał jelenia, którego nie imały się strzały. Uznał to za znak niebios i kazał zbudować (podobno w ciągu jednego dnia) miasto Chiang Mai (Nowe Miasto) znane też jako Chiengmai kub Czieng Tung (Kengtung). Według jednej z legend miasto zbudowano w cudowny sposób w ciągu jednego dnia, a inna tradycja mówi o 100 tysiącach robotników i budowie trwającej cztery miesiące.
Władca funduje w mieście pierwszą pagodę Chiang Man, gdzie znajduje się kryształowy posążek Buddy obnoszony podczas noworocznej procesji i kamienny posąg Buddy wykonany w Indiach w VIII w., który ma cudownie sprowadzać deszcz podczas suszy.
Pierwsza połowa XIV w. - Dominacja Sukhothai, gdzie rządzą kolejni przedstawiciele dynastii Phra Ruang: Pu Saisongkhram (1298-1317), Phaya Lerthai (1317-1347), Phaya Nguanamthom (1347) i Phaya Luethai znany też jako Maha Thammaraja I (1347-1374).
1311 r. - Piorun uderza w centrum Chiang Mai i zabija króla Mangrai.
Podobno odtąd duch Mangrai pełni rolę strażnika miasta i mieszka w miejscu tragicznego wydarzenia, gdzie później zostanie zbudowana świątynia Wat Sadue Muang (Świątynia Pępka Miasta). Inna legenda mówi, że umierający Mangrai przenosi się do Wang Kum Kam na zachód od Chiang Mai i tam spotyka go śmierć.
Mangrai zostanie pochowany w Chiang Rai w stosunkowo skromnej świątyni Wat Ngam Muang mającej postać pawilonu z dwuspadowym dachem i schodami flankowanymi przez dwa węże Naga.
Od XIV w. - Rozwój tajskiej literatury w języku narodowym. Powstaje na przykład słynny traktat o podstawach buddyzmu (1345).
1350 - 1351 r. - Książę Uthong, dotąd wasal Sukhothai, zdobywa pełną niezależność. Według oficjalnej wersji dziejów dynastii Uthong miał być potomkiem jednego z młodszych synów legendarnego króla Khun Borom.
Uthong przyjmuje imię Rama Thibodi, aby podkreślić zmianę statusu swojego państwa. Stolicą czyni miasto Ayutthaya (Ayodhya) nad rzeką Chao Phya na ziemiach niedawno odebranych Kambodży.
Tajowie wznawiają najazdy na Kambodżę i podbijają jej wschodnie tereny (1352/1353-1357). Rama Thibodi wprowadza bardzo skuteczną metodę walki, polegającą na gwałtownych atakach kawalerii, która błyskawicznymi szarżami rozbija szeregi zaskoczonego przeciwnika oczekującego raczej mniej dynamicznych akcji.
- Po 1350 r. - Dynastia Phra Ruang rządząca w Sukhothai traci hegemonię na ziemiach tajskich, ustępując dynastii Uthong z Ayutthaya.
W Sukhothai rządzą kolejno: Maha Thammaraja II (1374-1399), Maha Thammaraja III (1399-1419) i Maha Thammaraja IV (1419-1438).
1355 - 1385 r. - Królestwo Lanna i jego stolica Chiang Mai przeżywają rozkwit za rządów króla Kueny, szóstego władcy z dynastii Mangrai. W 1382 r. w Chiang Mai powstaje świątynia Wat Phra That Doi Suthep. Jej złociste budowle i posągi buddów to widomy znak potęgi królów Lanna, a w przyszłości jeden z najważniejszych celów dla buddyjskich pielgrzymów w Tajlandii.
Do 1369 r. - Rama Thibodi I, założyciel dynastii Uthong, podbija większość terytoriów Tajów i przekształca swoje państwo w imperium sięgające aż po Malakkę, co zapewnia mu panowanie w strategicznych cieśninach malajskich. Tajowie podporządkowują sobie także sułtanat Kedah i wschodnią część Półwyspu Malajskiego. Pod władzą Ramy Thibodi I królestwo Ayutthaya staje się największą siłą Indochin, która coraz skuteczniej hamuje wpływy Kambodży.
Głównym konkurentem Ayutthaya jest wciąż silne Sukhothai, a na północy niezależne królestwo Lanna chronione przez pasma górskie.
1369 - 1370 r. - Władzę w Ayutthaya obejmuje Phra Ramesuan, syn Ramy Thibodi I, wcześniej zarządca prowincji Lavo ze stolicą w Lopburi.
1370 - 1388 r. - Phra Ramesuan traci władzę, a tron w Ayutthaya przejmuje Borommaraja Thirat I (Pha Ngua, 1370-1388), który zaczyna nową dynastię Suphannaphum. Mimo stosunkowo długich rządów nowy król nie potrafi całkowicie zlikwidować opozycji, zwłaszcza zwolenników odsuniętej dynastii Uthong, co da o sobie znać po jego śmierci.
1388 r. - Na tron w Ayutthaya wstępuje Thonglan jako następny przedstawiciel dynastii Suphannaphum, lecz spotyka się z silną opozycją i bardzo szybko traci władzę. W rezultacie królem zostaje po raz drugi Phra Ramesuan, 1388-1395).
1388 - 1393 r. - Armia królestwa Ayutthaya w walkach z Kambodżą po raz pierwszy używa broni palnej, To zapewnia jej przewagę, zwłaszcza psychologiczną, ponieważ realna siła rażenia armat jest jeszcze niewielka.
1394 - 1401 r. - Armia Ayutthaya okupuje Angkor.
1395 - 1409 r. - W Ayutthaya panuje Ramraja Thirat, ostatni król z dynastii Uthong.
XIV/XV w. - Siódmy władcy Lanna król Saen Muang Ma rozbudowuje i upiększa Chiang Mai. Za jego czasów powstaje w tym mieście między innymi charakterystyczna buddyjska świątynia Wat Chedi Luang nawiązująca do indyjskich świątyń naśladujących mityczną górę Meru.
1409 - 1569 r. - W Ayutthaya po raz drugi rządzi dynastia Suphannaphum wprowadzona na tron przez króla Indharaję (panuje do 1424 r.).
1431 r. - Armia Ayutthaya niszczy i rabuje khmerski Angkor. Odtąd aż do roku 1570 Ayuthhaya rządzi Kambodżą.
1434 r. - Według legendy piorun odsłania posąg Szmaragdowego Buddy, wykuty z zielonego jadeitu i ukryty w stupie w Chiang Rai w królestwie Lanna. Król Samfangkaen każe go sprowadzić do stolicy w Chiang Mai, lecz słoń trzykrotnie zatrzymuje się w Lampang. Posąg trafia więc do Lampang.
1436 - 1449 r. - Wojna Ayutthaya z Chińczykami próbującymi opanować Indochiny.
Do 1438 r. - Borommaraja Thirat II (1424-1448) podbija Sukhothai i włącza do rosnącej monarchii Ayutthaya.
Poza granicami Ayutthaya pozostaje jeszcze królestwo Lanna.
1441 - 1487 r. - W królestwie Lanna panuje król Tiloka. Za jego czasów państwo przeżywa rozkwit.
1448 - 1488 r. - Trailokhanat (Boromotrailokanath), król większości ziem Tajów z centrum w Ayutthaya.
Państwo osiąga szczyt potęgi politycznej, gospodarczej i rozwoju kulturalnego. Królestwo Ayutthaya jest stabilne i cieszy się pokojem, co wiąże się z dobrymi plonami.
1468 r. - Król Tiloka sprowadza posąg Szmaragdowego Buddy z Lampang do Chiang Mai jako symbol potęgi i niezależności królestwa Lanna. Od początku posąg przyciąga tłumy pielgrzymów - jest to jedna z największych świętości buddystów oraz narodowa świętość Tajów.
Od końca XV w. - Kolejni władcy Ayutthaya z dynastii Suphannaphum są wybierani: Borommaraja Thirat III (1488-1491), Rama Thibodi II (1491-1529), Borommaraja Thirat IV (1529-1533), Ratsadathiratcha Kuman (1533-1534), Chaiyaraja Thirat (1534-1546) i Kaeo Fa (Yodfa, 1546-1548).
Pierwsza połowa XVI w. - Ayutthaya słabnie między innymi z powodu waśni między arystokratycznymi rodami, które wykorzystują wolną elekcję do budowania własnej pozycji kosztem jedności i siły państwa.
Pierwsza połowa XVI w. - Królestwo Lanna nadal opiera się próbom opanowania przez Ayutthaya.
1511 r. - Portugalscy żeglarze docierają do imperium Ayutthaya.
Od 1516 r. zaczyna się handel z Portugalią. Następni będą Hiszpanie (1598), Holendrzy (1608), Brytyjczycy (1612) i Francuzi. Portugalczycy wprowadzają nazwę Syjam (od chińskiego Xiam) jako określenie ziem zamieszkanych przez Tajów. Sami Tajowie nazywają swój kraj Prathet Thai lub Mueang Thai.
1545 r. - Tragiczne trzęsienie ziemi niszczy dużą część miasta Chiang Mai: w gruzy obraca między innymi połowę świątyni Wat Chedi Luang.
1549 r. - Birmańska armia najeżdża ziemie Tajów, wykorzystując wewnętrzne spory związane ze śmiercią króla Kaeo Fa oraz wyborem jego następcy Varavonsadhiraja (1548), a potem Phra Maha Chakkraphata. Birmańczykom chodzi o wyeliminowanie lub przynajmniej osłabienie Tajów jako konkurentów w handlu i jako głównej siły w Indochinach.
Przez cztery miesiące Birmańczycy oblegają stolicę Ayutthaya. Miasto co prawda odpiera atak, lecz państwo wychodzi z wojny poważnie osłabione. Rosną też napięcia wewnętrzne między arystokratycznymi rodami walczącymi o dominację.
1558 r. - Birmańczycy zdobywają Chiang Mai i w ciągu 200-dniowej okupacji obrabowują miasto z wartościowych przedmiotów. Królestwo Lanna uznaje się za wasala Birmy i zobowiązuje do płacenia trybutu.
1561 r. - Birmańczycy zmuszają królestwo Ayutthaya do płacenia trybutu, czyniąc je swoim wasalem.
1567 r. - Król Phra Maha Chakkraphat abdykuje w Ayutthaya, a na jego miejsce zostaje wybrany Mahinthara Thirat (1568-1569).
1569 r. - Birmańczycy znów atakują miasto Ayutthaya. Tym razem zdobywają je i usuwają pokonanego Mahintharę Thirata, ostatniego króla elekcyjnego.
Na tronie w Ayutthaya osadzają swojego wasala Maha Thammaraję Thirata, który zapoczątkuje nową dynastię Sukhotai.
1569 - 1590 r. - Maha Thammaraja Thirat (Sanphet I) okazuje się bardzo sprytnym władcą. Odbudowuje siłę państwa i centralizuje administrację, ciągle uznając formalne zwierzchnictwo Birmy, aby uniknąć wojny. Dzięki mądrości władcy Ayutthaya znów staje się bogatym miastem i ośrodkiem kultury.
1584 - 1587 r. - Książę Naresuan, syn Maha Thammarajy Thirata, w imieniu swego ojca (formalnie panującego do śmierci w 1590 r.) odrzuca zależność Ayutthaya od Birmy i w obronie niepodległości dwukrotnie rozbija interwencyjne wojska birmańskie.
1590 - 1605 r. - Panuje Naresuan Wielki (Sanphet II).
Na początku swego panowania podbija Kambodżę, która przez krótki czas pozostawała poza tajską władzą a w 1593 r. tajskie księstwa nad Zatoką Bengalską: Thavoi i Tenasserim. Aby osłabić ciągle groźną Birmę, pomaga Pegu uwolnić się od birmańskiej zwierzchności.
- Ok. 1600 r. - Na południu (przyszły Bangkok) pojawiają się pierwsze większe kolonie Japończyków.
Przybywają tam też chrześcijańscy misjonarze z Portugalii, przygotowujący grunt dla europejskiego podboju.
- 1600 - 1650 r. - Ciągłe wojny z Birmą osłabiają Tajów, co wykorzystują księstwa Kambodży i zrzucają zależność od Ayutthaya w 1622 r.
W tym czasie w Ayutthaya rządzą kolejni przedstawiciele dynastii Sukhotai: Eka Thotsarot (Sanphet III, 1605-1610), Si Saowaphak (Sanphet IV, 1610-1611), Songtham (Intha Raja, 1611-1628), Chejthathraj (1628-1629) i Artitthayawongs (1629).
1629 r. - Prasat Thong (Sanphet V) przejmuje władzę od osłabionego rodu Sukhotai i zapoczątkowuje nową dynastię na tronie Ayutthaya.
1655 r. - Po 25 latach panowania umiera Prasat Thong.
W Ayutthaya wybucha walka o władzę. Początkowo królem ogłasza się Chao Fa Chai (Sanpphet VI), lecz w ciągu zaledwie kilku miesięcy zastępuje go Si Suthammaraja (Sanphet VII). On zaś jeszcze w tym samym roku traci tron na rzecz Narai.
- 1656 - 1688 r. - Panuje król Narai, ostatni z dynastii Prasat Thong.
Rosną wpływy mocarstw europejskich, ponieważ osłabione państwo szuka u nich oparcia przeciw sąsiadom. Zwłaszcza przeciw Birmie dążącej do opanowania ziem Tajów.
1675 - 1688 r. - Francja praktycznie rządzi Ayutthaya za pośrednictwem Greka K. Phaulkona, który stał się zaufanym doradcą króla. Rosną wpływy katolickich misjonarzy, co wywołuje wrogość arystokratów i ludności zaniepokojonych europejską ekspansją.
1679 r. - Powstaje pierwsza historia Tajlandii Phongsawadan Luong Prasöt, obejmująca lata 1350-1605.
1685 r. - Ayutthaya podpisuje traktat o przyjaźni z Francją, co zmniejsza wpływy Holandii i Brytyjczyków, lecz jednocześnie pogłębia zależność od Francji.
Na dworze Naraia działają misjonarze katoliccy z Francji i szyiccy z Persji.
Ok. 1687 r. - Na południu kraju powstaje wojskowy obóz Bangkok.
1688 r. - Śmierć króla Naraia powoduje powstanie, które przerywa zależność od Francji.
W roku 1689 wybucha pierwsza w dziejach Tajlandii wojna religijna: Tajowie mordują lub wypędzają misjonarzy i katolików utożsamianych z kolonializmem oraz dynastią Prasat Thong.
- 1688 - 1703 r. - Tron Ayutthaya zdobywa Phet Raja, założyciel dynastii Ban Phlu Luang, która głosi hasła zdecydowanie antyfrancuskie.
Następny władca z tej linii, Luang Sorasak (Phrachao Sua, Sanphet VIII) panujący w latach 1703-1709, będzie prowadził podobną politykę zwalczania prób kolonizacji Tajlandii przez Europejczyków. Z drugiej jednak strony królestwo Ayutthaya jest zbyt słabe, by utrzymać samodzielność wobec Birmy.
XVIII w. - Rozkwita tajski port Myeik (Mergui) nad Morzem Andamańskim, brama do archipelagu Myeik.
1721 r. - Za panowania Tai Sa (Sanphet IX, 1709-1732) Tajowie z Ayutthaya pokonują armię Wietnamu i odbierają Wietnamowi zwierzchnictwo nad Kambodżą, co jest wyrazem wzmocnienia państwa. Mimo to Ayutthaya wciąż pozostaje wasalem Birmy.
1732 - 1758 r. - W Ayutthaya rządzi król Boromma Kot (Borommaraja Thirat III).
Umacnia swoją władzę i wykorzystuje rozwój gospodarki, aby budować silne państwo coraz bardziej niezależne od Birmy. Jego rządy są okresem rozkwitu plastyki i innych sztuk, a dwór władcy staje się centrum kultury promieniującym na cały Półwysep Indochiński.
- 1758 - 1759 r. - Ayutthaya przeżywa trudny moment po śmierci króla Borommy. Jego następca Uthumphon (Borommaraja Thirat IV) bardzo szybko zostaje zastąpiony przez króla Suriyamarina znanego też jako Ekkatha (Borommaraja Thirat V).
Nowy władca otwarcie odrzuca zależność od Birmy, co bardzo szybko wywołuje reakcję ze strony Birmańczyków: w 1759 r. najeżdżają Ayutthaya. Birmańskie wojska plądrują kraj, a czego nie mogą zrabować, starają się zniszczyć. Tajowie jednak, chociaż słabsi, stawiają opór prowadząc walkę partyzancką i skutecznie bronią stolicy, w końcu zmuszając Birmańczyków do wycofania się. To oznacza, że Ayutthaya staje się w pełni samodzielnym państwem. Niestety, birmańskie wojska spustoszyły duże obszary, zrabowały wiele dóbr i wzięły do niewoli część ludności, co przekłada się na kryzys tajskiej gospodarki.
- 1766 - 1767 r. - Drugi birmański najazd na Tajlandię przerywa panowanie króla Suriyamarina.
Tym razem dwuletnie oblężenie miasta Ayutthaya kończy się zdobyciem go i splądrowaniem (1767). Upada jedno z głównych centrów kultury w Indochinach. Ludność milionowej metropolii zostaje uprowadzona do niewoli, wymordowana lub wypędzona. Zabytki budownictwa i literatury zostają zniszczone.
Pod wpływem walk w kwietniu 1767 r. wyludnia się miasto Chiang Mai (IV 1767), stolica królestwa Lanna.
Birma zajmuje archipelag Myeik.
1767 r. - Ze zdobytego przez Birmańczyków miasta Ayutthaya ucieka Taksin (1734-1782) znany też jako Phya Tak lub Sin. Jest synem Chińczyka mieszkającego w Ayutthaya i znanym dowódcą wojskowym. Organizuje oddział 500 żołnierzy jako zalążek przyszłej armii walczącej z birmańską okupacją. W ciągu kilku miesięcy mobilizuje Tajów do oporu i opanowuje dużą część kraju rozbitego przez najeźdźcę. W październiku atakuje birmański garnizon stacjonujący w Ayutthaya i względnie łatwo zdobywa miasto, które wita go jako wyzwoliciela. Zaczyna proces jednoczenia ziem etnicznie tajskich.
1769 r. - Taksin zakłada miasto Thonburi nad rzeką Chao Praya.
W tym czasie większość obszarów zamieszkanych przez Tajów jest już w rękach Taksina, który staje się założycielem nowego królestwa Thonburi. Za zasługi dla Tajlandii Taksin będzie przez historyków nazywany Wielkim.
- 1774 r. - Taksin organizuje wyprawę na północ i podbija zależne od Birmy tajskie królestwa Lanna, czyli Chiang Mai oraz Phrä i Nan.
Niestety, niedługo potem Birma ponownie podbija część północnych terytoriów tajskich, więc tylko Lanna trwale pozostaje pod władzą Tajlandii. Jeszcze w XIX w. Lanna jako prowincja państwa będzie się cieszyć pewną autonomią w ramach Tajlandii.
- 1776 r. - Chiang Mai, stolica królestwa Lanna, znajduje się w strefie wyniszczających walk między Birmańczykami i Tajami. W rezultacie miasto jest kilkakrotnie grabione i niszczone, więc zdesperowani mieszkańcy w końcu decydują się je porzucić.
W ramach walki z Birmą i powiększania własnego państwa Taksin przeprowadza zbrojną interwencję w laotańskim królestwie Luang Phra Bang, które okupują birmańskie wojska. Ekspedycja kończy się sukcesem i Luang Phra Bang przechodzi pod kontrolę Tajlandii, mimo że część laotańskich władców aktywnie poparła Birmę.
1777 r. - Wojska Taksina podbijają południowolaotańskie królestwo Champasak.
1778 - 1782 r. - W odwecie za pomoc udzielaną Birmie Taksin najeżdża i podbija laotańskie królestwo Vientiane.
1784 r. - Święty posąg Szmaragdowego Buddy zostaje przewieziony z Chiang Mai do stolicy Tajlandii w Thonburi. Rama I każe potem uszyć drogocenne szaty dla posągu zmieniane przez władców na początku każdej pory roku, aby zapewnić państwu powodzenie. Odtąd Thonburi staje się celem pielgrzymek.
1781 r. - Zdolny oficer syjamskiej armii, Phraya (Buddha Yodfa Chulalok), dokonuje przewrotu i zmusza Taksina do ucieczki do buddyjskiego klasztoru. Następnie oskarża go o umysłową chorobę i każe stracić.
Sam zaś koronuje się na króla w 1782 r. jako Rama I. Tym samym rozpoczyna nową dynastię Czakri zwaną też Rama, ponieważ wszyscy kolejni władcy przyjmują to imię tronowe.
- 1782 - 1809 r. - Rama I buduje siłę państwa. Przenosi stolicę do portowego Bangkoku na południu (1782), żeby w większym stopniu otworzyć państwo na świat. Miasto jest zbudowane na podmokłym terenie i ma niewiele ulic, a komunikacja odbywa się głównie łodziami pływającymi wzdłuż kanałów między domami.
Król wspiera gospodarkę, prowadzi szeroko zakrojoną działalność budowlaną, każe spisać kodeks praw Syjamu i popiera literacką działalność buddyjskich mnichów. Za jego panowania rozwija się tajski teatr.
- 1785 - 1786 r. - Najazd Birmańczyków, którzy bezskutecznie próbują opanować północno-zachodnią Tajlandię.
W odpowiedzi Rama I popiera zależne od siebie sułtanaty malajskie i rozszerza krąg powiązań dyplomatycznych w Indochinach, aby zneutralizować groźną potęgę Birmy.
1786 - 1855 r. - Poeta Sunton Phu, jeden najsławniejszych twórców w nowożytnym języku tajskim.
1791 r. - Do porzuconego Chiang Mai w Lanna wracają mieszkańcy. Miejscowy książę Kawila wspierany przez króla Tajlandii odbudowuje zniszczone miasto w 1796 r.
Ok. 1800 r. - Pierwsze dyplomatyczne kontakty z Wielką Brytanią.
1809 - 1824 r. - Rama II (Buddha Loetia Nabhalai), syn Ramy I, rządzi pokojowo, rozwija ekonomię i kulturę.
Jednakże, rosnąca niezależność wasalnych książąt laotańskich i coraz wyraźniejsze wpływy Wietnamu w Kambodży zagrażają jedności państwa.
Poza tym na terenie Tajlandii zaczynają działać reprezentanci Francji, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych: kupcy, inwestorzy i przemysłowcy, którzy przynoszą nowe technologie i kapitał ale uzależniają od siebie miejscową ludność i właścicieli. Oferują pracę i zyski, zdobywając wpływy. Rozwija się kopalnictwo cyny, głównie na wyspie Puket.
1821 r. - Kedah zostaje włączony do Syjamu po nieudanej próbie zrzucenia władzy Ramy II.
1824 - 1851 r. - Panuje Rama III (Nangklao), syn Ramy II. Państwo zachowuje pozory potęgi, lecz popada w coraz wyraźniejszą zależność od Brytyjczyków, a sąsiednie kraje starają się to wykorzystać.
1824 r. - W przymierzu z Brytyjczykami Tajlandia pokonuje zagrażającą jej Birmę, ale traci rejon Myeik na rzecz Wielkiej Brytanii.
1825 - 1827 r. - Kiedy laotański książę Anus, zbuntowany wasal Tajlandii, próbuje zająć wschodnie prowincje Tajlandii, jego księstwo Vientiane zostaje podbite i włączone do posiadłości Ramy III (1828).
1833 r. - Tajlandia traci Kambodżę na rzecz Wietnamu.
Połowa XIX w. - Symbolem Tajlandii jest biały słoń, który występuje na tradycyjnej czerwonej fladze i Orderze Białego Słonia, najwyższym tajskim odznaczeniu.
1851 - 1868 r. - Rama IV (Mongkut, syn Ramy II), jest pierwszym władcą Tajlandii znającym angielski i doceniającym europejską naukę. Modernizuje państwo na wzór Zachodu. Sprowadza nawet brytyjską nauczycielkę dla swoich dzieci, czym wywołuje niechęć konserwatystów.
Powstaje buddyjski ruch Dhammayut dąży do przekształcenia tradycyjnej kultury zgodnie z wymogami nowoczesnego państwa.
Od 1855 r. - Traktaty z Wielką Brytanią (1855), Francją (1856) i USA (1856) czynią Tajlandię niemal półkolonią.
1860 r. - Dawna waluta Tajów (bryłki srebra) zostaje oficjalnie przekształcona w monetę baht.
1862 - 1945 r. - Książę Damrong Raczanuphap, znany historyk i archeolog, badacz przeszłości Tajów.
1865 - 1867 r. - Francja wymusza na Tajlandii rezygnację z Kambodży, która zostaje przekształcona we francuską kolonię.
1868 r. - Małoletni regent Syjamu, Rama V (Chulalongkorn, 1853-1910), syn Ramy IV.
1873 - 1910 r. - Król Rama V próbuje reformować państwo, chcąc powstrzymać potęgi kolonialne. W latach 1897-1907 podróżuje po Europie, aby ją poznać i wykorzystać zdobytą wiedzę dla dobra Tajów.
1893 r. - Francja odbiera Tajlandii Laos. Pod wpływem Francuzów ukształtuje się narodowa świadomość Laotańczyków, którzy dotąd byli raczej postrzegani jako lokalna grupa ludności tajskiej.
1896 r. - Francja i Wielka Brytania gwarantują niepodległość Tajlandii zwanej przez nich Syjamem jako wspólnej strefy wpływów.
1909 r. - Tajlandia zostaje zmuszona przez Wielką Brytanię i Francję do rezygnacji z wpływów w sułtanatach malajskich.
1910 r. - Tajlandia za panowania króla Ramy VI (Vajiravudh, 1910-1925, syn Ramy V) zmienia godło, świętego białego słonia na Garudę - ptaka, na którym jeździł bóg Wisznu. Ustanawia też nową flagę w roku 1916, zmienioną w roku 1917.
1917 - 1918 r. - Tajlandia bierze udział w I wojnie światowej po stronie aliantów.
1925 - 1935 r. - Panuje Rama VII (Prajadhipok, brat Ramy VI). Abdykuje na rzecz swego bratanka Anandy Mahidola, który panuje jako Rama VIII (1935-1946).
1932 r. - Bezkrwawa rewolucja dokonana w ciągu jednego dnia przez lewicową Partię Ludową podczas pobytu króla na wakacjach. Król wraca do stolicy i przyjmuje warunki rewolucjonistów. W ten sposób powstaje monarchia konstytucyjna oparta o wybory i z parlamentem niezależnym od monarchy. Kobiety otrzymują prawa wyborcze.
1938 - 1944 r. - Na czele rządu stoi generał L. Pibulsonggram (1887-1964).
Za jego kadencji następuje zmiana nazwy Syjamu na Tajlandię (Prathet Thaj), co ma odzwierciedlać aspiracje Syjamu do zjednoczenia wszystkich Tajów, łącznie z tymi, którzy mieszkają w innych państwach, zwłaszcza w Birmie i Laosie.
1941 - 1945 r. - Wymuszony sojusz z Japończykami. Tajlandia przejściowo zajmuje część Laosu, Kambodży, Birmy i Malajów.
1946 r. - Na tron wstępuje Rama IX (Bhumibol Adulyadej ur. 1927), brat zmarłego Ramy VIII.
Studiuje języki obce, przyrodę, prawo i politologię w Szwajcarii. Modernizuje wieś. Stabilizuje sytuację mimo kolejnych wojskowych dyktatorów rządzących Tajlandią.
1947 r. - Przewrót Pibulsonggrama zaczyna rządy proamerykańskich junt. Konstytucja z 1949 r. określa ustrój Syjamu jako monarchię, lecz realną władzę sprawuje armia. Syjam zawiera pakt z USA (1950), wstępuje do SEATO (1954) i rozbudowuje bazy wojsk amerykańskich. W 1957 r. feldmarszałek Sarit Thanarata (1907-1963) przejmuje władzę i likwiduje partie (1958). Potem następują kolejne przewroty i dyktatury poczynając od generała Thanona Kittikaczorna (1963).
Lata 1980. - Tajlandia (ok. 60 milionów mieszkańców) staje się jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek Indochin: rolnictwo (ryż), przemysł, zwłaszcza górnictwo, handel, najlepsza prasa w Indochinach. W gospodarce dominują Chińczycy, nadając Tajlandii konfucjański rys praktycyzmu ukierunkowanego na maksymalny zysk. Bangkok zapełniają wieżowce budowane na zasypanych kanałach, co jednak powoduje problemy ze stabilnością gruntu i budowli.
Tajne plantacje maku są poważnym źródłem dochodów dla rolników, a Tajlandia jest wielkim centrum produkcji i handlu narkotykami (na przykład tylko w 1976 r. zniszczono tu 1291 kg zarekwirowanych narkotyków).
Kwitnie turystyka, w dużej części seksualna, ponieważ Bangkok i inne miasta słyną z burdeli oferujących wszelkie usługi. Jest to indochińska tradycja licząca sobie ponad tysiąc lat, akceptowana przez buddyzm i tolerowana przez państwo. Na przykład premier Tajlandii (w latach 1958-1963) Sarit Thannarat miał 50 konkubin. Nie pomogła nawet oficjalna ustawa z 1960 r. zakazująca prostytucji, ponieważ zbyt wielu obywateli Tajlandii utrzymuje się z nocnych klubów, kabaretów ze striptizem i burdeli. Co ciekawe, duża część osób pracujących w sektorze seksturystyki to transseksualiści zwani kathoey lub po angielsku ladyboys - młodzi chłopcy o cechach kobiet, ubierający się i malujący twarze jak kobiety. Odbywają się nawet konkursy piękności kathoey.
Turyści jednak mają też wiele innych atrakcji: oryginalna kuchnia, przyjaźnie nastawieni mieszkańcy, plaże nad ciepłym morzem, nurkowanie oraz wiele zabytków w Bangkoku i innych miastach. Na przykład w Chiang Mai na terenie Wat Phra That Doi Khan, czyli Złotej Świątyni mogą obejrzeć jeden z wielkich posągów siedzącego Buddy (17 m wysokości).
W małym mieście Chiang Rai zaś od 1997 r. powstaje jedyna w swoim rodzaju Biała Świątynia Wat Rong Khun. Jej autor, miejscowy artysta Chalemchai Kositpipat, tworzy piękną i zarazem przerażającą wizję drogi przez piekło namiętności do niebiańskiego spokoju, czyli nirwany. Artysta zbiera pieniądze na kolejne etapy budowy, ale nie przyjmuje datków zbyt wysokich, żeby pojedynczy bogacz nie mógł rościć sobie praw do dzieła.
1990 r. - O rozwoju kraju świadczy otwarcie w Bangkoku jednego z największych na świecie centrów handlowych CentralWorld. Dwa następne wielkie centra pojawią się w Bangkoku w latach 2015 i 2018.
1997 - 2001 r. - Kryzys gospodarczy związany ze światową dekoniunkturą.
Kłopoty gospodarcze z całą bezwzględnością ujawniają nierówności społeczne - niebywałe bogactwo małej grupy wojskowych, rodziny królewskiej i związanych z nimi biznesmenów oraz nędzę i brak możliwości rozwoju przytłaczającej większości mieszkańców Tajlandii. Mimo to w społeczeństwie panuje względny spokój dzięki umiejętnej, wyważonej polityce Ramy IX i jego osobistemu urokowi. Mimo wszystkich wad i niesprawiedliwości monarchia jest dla Tajów niekwestionowaną wartością.
1999 r. - W Bangkoku rusza metro.
2001 - 2006 r. - Bogaty biznesmen Thaksin Shinawatra jest najwybitniejszym premierem w dziejach Tajlandii.
Za jego czasów kraj przeżywa nieznany wcześniej rozkwit ekonomiczny. Thaksin zaś poprzez system dotacji zyskuje poparcie prowincji, choć płaci za to niechęcią promonarchistycznej arystokracji w stolicy, która odsunie go od władzy po zamieszkach w roku 2006. Jednak w kolejnych wyborach znów zwycięża Thaksin i Tajlandia staje na skraju wojny domowej.
26 XII 2004 r. - Katastrofalne tsunami zabija ponad 5000 osób.
2007 r. - Tajlandia otrzymuje nową formalnie prodemokratyczną konstytucję, która ma odzwierciedlać aspiracje obywateli i modernistyczne idee Thaksina Shinawatry, a zarazem zachowuje monarchię. W rzeczywistości jednak o stanowisku premiera i składzie rządu tylko w niewielkim stopniu decydują wybory. Właściwymi decydentami są zwierzchnicy armii i współpracujący z nimi król, którzy wspólnie wskazują premiera.
2010 r. - Masowe antyrządowe protesty przeciwko biedzie, nierównościom oraz władzy króla i junty złamane przez brutalne pacyfikacyjne akcje wojska i policji.
2012 r. - Trwająca pół roku powódź pustoszy Bangkok.
2019 r. - Na tron Tajlandii wstępuje Rama X, syn dotychczasowego władcy.
Nowy król od dawna słynie z bujnego życia erotycznego i licznych kochanek, co wywołuje dość częstą krytykę. Zwłaszcza, gdy w 2020 r. Tajlandię dotyka kryzys ekonomiczny związany z pandemią Covid-19. Większość dochodów państwa pochodzi bowiem z turystyki, a zaraza zniechęca turystów do odwiedzania tajskich plaż i zabytków, podupadają hotele, restauracje i przedsiębiorstwa zajmujące się ruchem turystycznym. Tymczasem król zalicza się do najbogatszych monarchów świata. Wydaje ogromne sumy bawiąc się za granicą, głównie w Bawarii (Niemcy). Nowemu władcy brakuje umiejętności wyczuwania nastrojów społecznych. Przekonany o swojej wyższości i nietykalności lekceważy opinię publiczną. W rezultacie dochodzi do bezprecedensowej w dziejach Tajlandii krytyki króla i pojawiają się głosy żądające odejścia władcy, którzy rządzi krajem z odległej Bawarii. Niektórzy mówią nawet o likwidacji monarchii.
- 2021 r. - Tajlandia dopuszcza aborcję na życzenie w pierwszym trymetrze ciąży (12 tygodni), co jest wyrazem liberalizacji życia społecznego i rosnącej emancypacji kobiet.