Zachodnia Ifrikija, Banu Ifran, Zirydzi, Hamadyci, Abdelwadyci, Algier i Algieria

  • Do VII w. - Wyodrębniają się dwie grupy plemion berberyjskich: Zenata (wywodzący się głównie od Getulów i spokrewnieni z Garamantami), a na północnej Saharze Sanhadża (do tej grupy należą między innymi Kutama znani już Ptolemeuszowi).

  • 706 - 709 r. - Arabska wyprawa doprowadza do opanowania przez muzułmanów wybrzeży od Kartaginy do Gibraltaru. Rejon ten, przez Arabów nazywany Ifrikiją (rzymska Africa), formalnie zostaje włączony do Kalifatu.

Obszary na zachód od Ifrikiji otrzymują ogólną nazwę Maghreb (po arabsku zachód).

Berberowie zachowują niezależność dzięki dużej odległości od centrum Kalifatu i tworzą plemienne konfederacje jak na przykład Zenata. W rezultacie w ciągu następnych stuleci plemiona Zenata rozprzestrzenią się na ogromnym obszarze od Atlasu i Gibraltaru aż po granice Egiptu (pisze o tym arabski historyk Ibn Chaldun w XIV w.).

  • 765 r. - Abu Qurra (736-790), przywódca plemienia Banu Ifran przebudowuje i umacnia miasto Tlemcen (dawne rzymskie Pomaria). Zapoczątkowuje dynastię Ifranidów reprezentowaną potem przez Abu Jazida (873-947) i Abd Allaha ibn Bekkara.

  • X w. - Banu Ifran przyjmują charydżytyzm, co daje im ideową podstawę do walki z sąsiednimi potęgami, zwłaszcza z szyickimi Fatymidami. Na przykład w 945 r. Banu Ifran najeżdżają należący do Fatymidów Kairuan, a w połowie X w. wódz Jala ibn Mohamed zdobywa Oran. Jego zasługą jest budowa stolicy Banu Ifran nazwanej Ifgan w pobliżu miasta Maskara.

Sojusznikami Ifranidów są Maghrawa i Omajjadzi z Kordoby pragnący osłabienia Fatymidów.

  • 944 r. - Arabowie opanowują miasto Icosium odtąd nazywane Algier (po arabsku Al-Dżazair, czyli Miasto Ogrodów).

  • 954 r. - Fatymidzki wódz Dżawhar rozbija armię Banu Ifran. Jala ibn Mohamed ginie w bitwie, a Ifgan zostaje zniszczony. Plemię Banu Ifran ulega rozproszeniu: niektóre grupy osiedlają się aż pod Malagą lub wracają do koczownictwa. Część z nich pod wodzą Hammamy zakłada niewielkie księstwo w marokańskiej prowincji Tadla.

  • 969 r. - W środkowej części wybrzeża Afryki Fatymidzi ustanawiają zależną od siebie monarchię księcia Ziri Bologine z plemienia Sanhadża. Stolicą kraju zostaje Aczir, twierdza na górze Lakhdar. Według opowieści podróżnika El-Bekri jest to miejsce tak obronne, że wystarczy tylko 10 ludzi, aby odeprzeć atak sporej armii. Budując państwo Ziri zdobywa jeszcze miasta Miliana, Medea oraz Algier i prowadzi ciągłe walki z konfederacją Zenata dominującą w zachodnim Maghrebie.

  • Do końca X w. - Zirydzi (potomkowie Ziri Bologine) ogłaszają niezależność od Fatymidów.

Walczą z Jeddu, przywódcą części Banu Ifran w latach 858-993, który podstępem zdobywa Fez, kiedy przywódca Maghrawa Ziri ibn Atijja (panuje w latach 989-1001) przebywa w Andaluzji. Po kilku miesiącach jednak Ziri ibn Atijja wraca i zbrojnie odbiera Fez.

  • X/XI w. - Boni Hamad wywodzący się z dynastii Zirydów przenosi się na górę Maadid, gdzie buduje twierdzę Kala i zarazem swoją stolicę. Dzięki temu uniezależnia się od Zirydów i zakłada nową dynastię Hamadytów.

  • X/XI w. - Rozbici przez Zirydów Banu Ifran nie mają siły, by odbudować dawną pozycję, chociaż ich lokalny wódz Habbus jeszcze próbuje odzyskać Fez w 1029 r.

Odłam plemienia Banu Ifran wędruje na zachód poza zasięg Zirydów i osiedla się w Sale (Salli, Salem, dawne fenickie miasto Sala i rzymskie Sala Colonia) na wybrzeżu Atlantyku.

Według późniejszej legendy nazwa miasta ma rzekomo pochodzić od imienia Salah, jakie nosił syn biblijnego Chama i wnuk Noego.

Temim ibn Ziri zapoczątkowuje lokalną linię Ifranidów panującą w Sale. Władca upowszechnia islam wśród miejscowych Berberów. Na jego rozkaz w latach 1028-1029 powstaje Wielki Meczet z potężną, zbudowaną na plamie kwadratu wieżą minaretu górującą odtąd nad miastem. Pod koniec XII w. Abu Jusuf Jakub al-Mansur z dynastii Almohadów rozbuduje meczet, który osiągnie powierzchnię ponad 5000 m2.

  • XI w. - Zirydzi chcą zlikwidować Hamadytów i oderwane tereny znów przyłączyć do swego państwa, co oczywiście prowadzi do wojny. W tej sytuacji zagrożeni Hamadyci szukają pomocy u Fatymidów jako wrogów Zirydów. Fatymidzi zaś chętnie korzystają z okazji i uzależniają od siebie Hamadytów, a przeciw Zirydom wysyłają z Górnego Egiptu arabskie plemiona koczowników Banu Hilal i Banu Soleim.

Są to dzikie, wojownicze ludy, których przemarsz będzie potem porównywany do niszczycielskiego przejścia szarańczy (Ibn Chaldun w XIV w.). Arabowie rozbijają i plądrują państwo Zirydów, niszczą Kairuan, a potem osiadają na podbitych terenach, zaczynając arabizację berberyjskiej północnej Afryki. Ich dzieło kontynuują potem pokrewne plemiona Banu Makil w Mauretanii. W rezultacie język arabski stanie się międzynarodowym i powszechnym językiem w całej północnej Afryce.

  • Ok. 1039 r. - Jahia ibn Ibrahim, wódz szczepu Dżodala (jeden z odłamów Sanhadża) wraca z pielgrzymki do Mekki wraz z teologiem Abdallahem ibn Jasinem, który zakłada fundamentalistyczny muzułmański ruch i zdobywa szerokie poparcie wśród Sanhadża.

  • Do 1066 r. - W Sale rządzą następcy Temima ibn Ziriego: Abu al-Kamal (1036-1054), Josuf (1055-1056), Hammad (1056-1066) i Mohamed (1066), ostatni Ifranida obalony przez Almohadów.

  • 1082 r. - Marokańscy Almorawidzi podbijają miasta Oran, Tlemcen i Algier.

  • 1090 r. - Hamadyci budują nową stolicę w mieście Bougie na morskim wybrzeżu, konkurując z marokańskimi Almorawidami. Jeden z największych władców w dziejach Hamadytów, sułtan Al-Mansur, opanowuje miasta Tlemcen, Annaba i Konstantyna (Kusantina) oraz podporządkowuje sobie okolicznych koczowników.

Bougie staje się ważnym ośrodkiem handlu.

  • 1151 r. - Sułtan Jahia, syn Al-Mansura, traci władzę na skutek najazdu marokańskich Almohadów. Dynastia Hamadytów schodzi ze sceny.

  • Druga połowa XII w. - Postępuje arabizacja berberyjskiej ludności północnej Afryki na skutek ekspansji arabskich plemion Banu Hilal i Banu Soleim, które wypierają lub wchłaniają miejscowych Kutama. Język arabski zyskuje coraz większą popularność.

  • XIII w. - W Tlemcen obejmuje władzę lokalna dynastia Abdelwadytów dążąca do zjednoczenia w swoim ręku wszystkich ziem zachodniej Ifrikiji oraz Maghrebu. Szybko jednak napotyka opór ze strony marokańskich Marynidów.

  • 1295 r. - Marynidzki sułtan Maroka Abu Jakub Jusuf zaczyna oblężenie miasta Tlemcen, chcąc zmusić Abdelwadytów do uległości, lecz nie ma dość sił, aby to miasto zdobyć.

  • 1299 r. - Po latach bezskutecznej blokady, sułtan Abu Jakub Jusuf każe zbudować koło Tlemcen miasto-twierdzę El Mahalla El Mancuria (Al-Mansura) i stamtąd kontynuuje akcję przeciwko Abdelwadytom. W 1302 r. marokańskie wojska zdobywają Mustaghanam i Algier, mimo że Tlemcen nadal pozostaje niezdobyte.

  • 1307 r. - Koniec marokańskiej blokady Tlemcen po śmierci obu sułtanów – marynidzkiego Abu Jakuba Jusufa i abdelwadyckiego. Abdelwadyci burzą wtedy niepotrzebną twierdzę Mahalla el-Mancuria, ale nie mają już sił, ani żeby przeciwstawić się Marynidom, ani też by kontynuować akcję jednoczenia północnej Afryki.

  • XIV - XVI w. - Maghreb jest podzielony na kilka drobnych plemiennych państw.

  • 1325 - 1329 r. - Pochodzący z Italii podróżnik Angelino Dalorto daje precyzyjny opis Afryki Północnej, jeden z pierwszych tak dokładnych w średniowiecznej Europie.

  • 1348 r. - Zjazd marokańskich dygnitarzy w Konstantynie ustala główne kierunki muzułmańskiej polityki w północnej Afryce. Uczestniczy w nich nawet wysłannik z dalekiego Mali.

  • XV/XVI w. - Miastami Algier i Trypolis rządzi Abu-Abd-Allah Mahomet. Jest tylko formalnie zależny od Turcji, a w rzeczywistości dzięki swej flocie jest największą morską potęgą w tym rejonie. Jego państwo opiera się na piractwie i kontrolowaniu szlaków handlowych.

  • Początek XVI w. - Wybrzeże na wschód od Maroka jest podzielone na kilka księstw.

W Tlemcen panuje dynastia Abdelwadytów, Kabylią rządzi emir Kuko, w górach Varsenis istnieje kilka konfederacji plemiennych, a porty Oran, Algier i Bougie są samodzielne.

Do portowych miast napływają uciekinierzy z Andaluzji podbitej przez chrześcijan i poddanej chrystianizacji. W tym okresie pojawia się tytoń przywieziony przez Hiszpanów z Ameryki, wkrótce jedna z najpopularniejszych używek północnej Afryki.

  • 1505 - 1520 r. - Hiszpanie zdobywają ważne porty północnej Afryki: Mers el-Kabir, Oran (1509) i Bougie. Kardynał Ximenes każe w Oranie wymordować 4000 mieszkańców, więzi 8000, a dwa meczety zamienia na kościoły. Natomiast Hiszpan Pedro Navarro buduje fortecę na wyspie u wejścia do portu w Algierze.

  • 1514 r. - W północnej Afryce osiedla się turecki pirat Arudż (ur. 1474), który razem ze swoim bratem Chajr Ad-Dinem (ur. 1465) odkupuje od Hafsydów wyspę Dżerba w zatoce Syrta. Staje się ona ich pierwszą bazą wypadową.

Wkrótce zaczynają niszczyć hiszpańskie fortece i stopniowo wypierają Hiszpanów ze zdobytych wcześniej miast. Jedynie Oran pozostaje na długo w rękach Hiszpanów. Wreszcie Arudż przenosi swoją siedzibę do Algieru i tu ogłasza się władcą (w Europie znany jako Barbarossa I, co po włosku znaczy Rudobrody), chociaż formalnie uznaje zwierzchnictwo Turcji. Powstaje w ten sposób najsilniejsze w historii państwo pirackie. Miasto Algier jako stolica rozwija się gospodarczo i powstaje w nim sławna kazba, czyli twierdza, będąca ostoją władzy.

Aż do XIX w. piraci będą pobierać haracz od wszystkich państw, których statki chcą pływać po Morzu Śródziemnym, a nieposłusznych atakują i rabują. Wyjątkiem będą statki amerykańskie, które mogą pływać bez przeszkód dzięki zdecydowanej, militarnej akcji Amerykanów przeprowadzonej w pierwszych latach XIX w.

  • 1518 r. - Arudż, czyli Barbarossa, ginie w walce pod Tlemcen. Władzę w Algierze przejmuje wtedy jego brat Chajr Ad-Din (ur. 1465) przybierając imię Barbarossa II.

Ponieważ jego władzy zagraża Hiszpania, w 1518 r. uznaje się wasalem Turcji. Organizuje bardzo stabilny system władzy, gdzie janczarowie pochodzący z Anatolii reprezentują władzę sułtana. Ich przeciwwagą są reisowie, to znaczy piraci pochodzący z północnej Afryki. Bej lub pasza jest formalnie namiestnikiem sułtana i jedynym władcą państwa. Barbarossa II w sojuszu z Sajjidą al-Hurra rządzącą Tetouanem wypiera Hiszpanów ze wszystkich portów północnej Afryki i czyni Morze Śródziemne obszarem zdominowanym przez muzułmańskich piratów aż do końca XVII w.

Potem ich wpływy będą malały, choć utrzymają się jeszcze przez ponad 200 lat. Piracki proceder przerwie dopiero podbój północnej Afryki przez Francuzów w XIX w.

  • 1540 r. - Prowansalscy rybacy zakładają organizację zajmującą się eksploatacją afrykańskich wybrzeży Morza Śródziemnego, a zwłaszcza pozyskiwaniem cenionego i poszukiwanego czerwonego korala. Przywileje we Francji zachowają aż do upadku monarchii w 1791 r.

  • 1541 r. - Najazd hiszpańskiej floty liczącej 516 statków i 12 330 marynarzy na Algier. Miasto zdołało jednak się obronić dzięki burzy, a nawet zdobywa na Hiszpanach bogate łupy.

  • 1546 r. - Śmierć Chajr Ad-Dina, czyli Barbarossy II.

Panem Algieru zostaje Dragut Reis (zginie uczestnicząc w tureckim ataku na Maltę w 1565 r.).

  • 1568 r. - Tureckim gubernatorem Algieru jest Ali Basza (w Europie znany pod włoskim imieniem Occhiali): urodzony jako chrześcijanin w Kalabrii (Italia). Porwany do niewoli spędził kilka lat przykuty do wiosła na tureckim statku, potem przyjął islam i został piratem, a w końcu władcą Algieru.

  • 1569 r. - Ali Basza podporządkowuje sobie Tunis, co czyni go najpotężniejszym władcą na północnym wybrzeżu Afryki i zarazem panem Morza Śródziemnego.

  • 1571 r. - Święta Liga założona przez państwa europejskie wysyła ponad 200 okrętów przeciw piratom z północnej Afryki. Dochodzi do wielkiej bitwy morskiej pod Lepanto w Grecji, w której ginie około 30 tysięcy muzułmanów i niemal wszystkie ich okręty zostają zniszczone albo zdobyte. Po takiej klęsce algierscy piraci już nigdy nie zdołają odzyskać dawnej potęgi.

  • 1573 r. - Po klęsce pod Lepanto Ali Basza zostaje pozbawiony władzy przez sułtana (umrze w Stambule w 1580 r.). Nowym tureckim baszą Algieru zostaje teraz arabski pirat Ahmed, który jednak nie zdoła już odwrócić fatalnych skutków Lepanto.

  • 1577 - 1580 r. - Algierem rządzi Hassan Wenecjano, z pochodzenia Wenecjanin, który przyjął islam i został piratem.

  • Koniec XVI w. - Algier jest jednym z największych i najbogatszych miast świata, mając około 60 tysięcy mieszkańców w roku 1580. Potem ta liczba wzrośnie nawet do 100 tysięcy. Ziemie pod jego panowaniem słyną z produkcji zboża eksportowanego do wielu krajów, a towary zdobyte w pirackich akcjach wzbogacają mieszkańców.

  • 1622 r. - Angielska wyprawa na Algier. Miasto odpiera atak.

  • 1644 r. - Nieudana francuska próba podboju Algieru.

  • Lata 1655, 1672 - Kolejne ataki floty angielskiej próbującej zdobyć Algier, aby zniszczyć siedzibę piratów i opanować ten teren.

  • 1668 r. - Papiestwo ustanawia w Algierze swego przedstawiciela Jeana le Vacher mającego opiekować się chrześcijanami.

  • 1688 r. - Francuzi jeszcze raz atakują Algier; nie potrafią go zdobyć, ale miasto traci około 500 mieszkańców i 50 domów.

  • 1711 r. - Pasza wyznaczony przez sułtana zostaje wydalony z Algieru. Miasto staje się faktycznie niezależne od słabnącej Turcji, ale jego władcy nazywający siebie bejami zwykle współpracują z Turcją.

Bejowie algierscy panują również w innych portowych miastach: Maskar, Medea i Konstantyna.

  • XVIII w. - Algier traci stopniowo pozycję hegemona na zachodnim Morzu Śródziemnym na skutek kolejnych klęsk w potyczkach z coraz silniejszymi państwami europejskimi. W tej sytuacji znów musi uznać zwierzchnictwo Turcji jako gwaranta istnienia miasta.

  • 1724 r. - Dawniej potężny port Algier teraz posiada zaledwie 8 statków.

  • 1750 r. - Hiszpanie wycofują się z Oranu po wielkim trzęsieniu ziemi.

  • 1787 r. - Epidemia zabija 17 tysięcy mieszkańców Algieru, jeszcze bardziej osłabiając metropolię panującą niegdyś nad Morzem Śródziemnym.

  • Od 1798 r. - Rosną francuskie wpływy w Algierze. Bej miasta utrzymuje ścisłe kontakty z Francją, mimo wojny turecko-francuskiej. Potem zaś Napoleon snuje plany podboju północnej Afryki poprzez lądowanie armii w algierskim porcie.

  • XIX w. - W warunkach kryzysu ekonomicznego, osłabienia władzy lokalnej i naporu Europejczyków rozkwitają religijne ruchy często o charakterze wręcz fanatycznym, obiecujące powrót do „czystego” islamu i z pomocą Allaha odbudowę dawnej potęgi muzułmanów.

Tak więc obok starszego bractwa kadirijja rozwija się bardziej egalitarny ruch tidżanija. Zapoczątkowuje go szejk Tidżani pochodzący z okolic Laghuat. W ciągu kilkudziesięciu lat ruch ogarnie rozległe tereny zachodniej Sahary.

  • 1816 r. - Brytyjczycy zrywają umowę o imporcie algierskiego zboża, ponieważ zboże rosyjskie okazuje się tańsze. Doprowadza to do załamania gospodarki kraju.

  • 1817 r. - Mordercza epidemia szaleje w Algierze. W tragicznie doświadczonym mieście pozostaje ostatecznie tylko 30 tysięcy mieszkańców. Zaraza znakomicie ułatwi Francuzom podbój osłabionego Algieru.

  • 1830 r. - Francuzi zdobywają i plądrują Algier (5 VII), kończąc algierskie piractwo.

Bej opuszcza kraj. W Algierii jako kolonii należącej do Francji są formowane najemne oddziały francuskiej Legii Cudzoziemskiej, w której służą ochotnicy obcokrajowcy (początkowo głównie Polacy i Szwajcarzy), mający walczyć przede wszystkim we francuskich koloniach. Legia uczestniczy w podboju i krwawej pacyfikacji Algierii.

  • 1831 r. - Francuzi zaczynają w Algierii hodowlę koszenili (Dactylopius coccus), która stanie się wkrótce istotnym elementem gospodarki kraju.

  • 1832 r. - Na czele obrońców niepodległości Algierii staje Abd el-Kader.

  • 1834 r. - Po dwóch latach walk Francja musi uznać istnienie państwa Abd el-Kadera na wschód od gór Atlas.

  • 1835 - 1847 r. - Francuska armia wkracza do kraju Abd el-Kadera. Po latach walk, mordowania całych osad i wypędzania ludności Francuzi zmuszają Abd el-Kadera do ucieczki do Maroka (1844).

  • Od 1844 r. - Francuzi odbierają miejscowej ludności ziemię uprawną potrzebną dla osadników z Francji.

W\ 1863 r. parcelują ziemię należącą do miejscowych rodów (ponad 2 miliony hektarów).

  • 1847 r. - W Algierze powstaje pierwsza gazeta. Jest wydawana po arabsku.

  • 1848 r. - Zniesienie niewolnictwa we francuskiej Algierii.

  • Do 1851 r. - W Algierii osiedla się 130 tysięcy Europejczyków, a do roku 1866 już 220 tysięcy wobec 3 milionów miejscowych Berberów i Arabów. Francuskojęzyczna mniejszość pochodząca z Francji lub też z samej Algierii staje się miejscową inteligencją, a francuski pełni rolę wyznacznika wysokiego poziomu intelektualnego i postępowości.

  • 1857 r. - Tereny Kabylów po krwawych walkach zostają włączone do francuskiej Algierii.

  • Lata 1859, 1864 - 1866 - Seria antyfrancuskich powstań wstrząsa Algierią.

Powstania są jednak organizowane oddzielnie przez pojedyncze plemiona, co decyduje o ich nieskuteczności. Francuska armia kolejno je tłumi bezwzględnym terrorem i krwawymi rozprawami z wioskami, które są choćby podejrzewane o sprzyjanie powstańcom. Ludobójstwo i francuskie okrucieństwa chwilowo uspokajają buntowników, lecz przyczyniają się do nasilenia nastrojów antykolonialnych.

Francuzi zakładają ufortyfikowane forty, które mają zapobiegać następnym antykolonialnym wystąpieniom. Przykładem może być pustynny Fort Lapperine w Tamanghasset (od 1981 r. Thamenghast) w górach Ahaggar na pradawnym szlaku handlowym.

  • 1865 r. - Napoleon III nadaje obywatelstwo francuskie wszystkim mieszkańcom Algierii, zarówno muzułmanom jak i chrześcijanom, Arabom i ludności pochodzącej z Europy. Chce w ten sposób związać Algierię z Francją i znieść jej kolonialny status.

  • 1866 r. - Biskup Nancy we Francji Charles Martial Allemand Lavigerie (1825-1892) rezygnuje z kariery kościelnej w ojczyźnie i przyjmuje arcybiskupstwo w Algierze. W 1882 r. zostanie pierwszym kardynałem w Afryce, a dwa lata później arcybiskupem Kartaginy i pierwszym prymasem Afryki.

W swojej działalności walczy o katolicyzację Afrykanów, ale zarazem o utrzymanie ich tożsamości kulturowej, zwłaszcza języka. W 1868 r. zakłada stowarzyszenie Missionarii Africae, czyli Misjonarzy Afryki. Członkowie organizacji noszą białe stroje (dlatego są znani jako Biali Ojcowie), z burnusem, czyli obszernym płaszczem zapożyczonym od miejscowej ludności, tuniką gandura zamiast sutanny i tureckim fezem na głowie. Na piersiach zaś mają mieć różaniec z krzyżem na znak wyznawanej wiary.

  • 1867 - 1868 r. - Epidemia cholery i głód zabijają ok. 300 tysięcy ludzi w Algierii.

Tysiące sierot pozostaje bez środków do życia. Rozkwita handel niewolnikami, który formalnie został zniesiony już kilkadziesiąt lat wcześniej, lecz nigdy naprawdę nie ustał.

  • Od 1868 r. - Arcybiskup Lavigerie organizuje rodzaj nowożytnego zakonu rycerskiego pod nazwą Braci Sahary.

Jako zbrojny odłam Misjonarzy Afryki zakon ma chronić misje, wykupuje z niewoli dzieci, a nawet walczy zbrojnie z handlarzami niewolników

  • Lata 1870 - 1872, 1879, 1881 - Wybuchają kolejne antyfrancuskie powstania.

W 1870 r. dochodzi do antyrządowych wystąpień w miastach (największe w Oranie) stłumionych do roku 1871.

Najgroźniejsze dla Francji okazuje się powstanie 250 plemion ze wschodniej Algierii obejmujące 30% powierzchni kolonii (1871), na czele którego stanął Mohammed Mokrani. Kończy się jednak rozbiciem powstańców, egzekucjami i konfiskatą ziem uprawnych. W 1879 r. zaś wybucha powstanie w mieście Aures, także stłumione siłami wojskowymi.

Zdecydowana większość wystąpień ma charakter wojen religijnych, bo walczący głoszą hasła walki z innowiercami. Sprzyja temu fakt, że Algieria jest terenem intensywnej działalności kilku bractw muzułmańskich.

  • 1879 r. - W Algierze powstaje pierwszy uniwersytet typu europejskiego.

  • Do 1882 r. - Francuzi podbijają całą północną, czyli najżyźniejszą część Algierii.

.- 1883 - 1884 r. - Francuski misjonarz C. de Foucauld (1858-1916) odbywa samotną podróż po Saharze. Podróżnik opracowuje słownik tuareski i pisze relację z wyprawy do Maroka (1888).

Zginie z rąk Tuaregów.

  • 1898 - 1902 r. - Francuskie wyprawy badawcze na południe Algierii: z miejscowości Uargla do Agadez (1898-1900) oraz z El Golea do In Salah (1899), Tuat (1900) i Hoggar (1902).

  • Do 1902 r. - Francja podbija saharyjskie oazy na południu Algierii.

  • 1908 r. - Powstaje Ruch Młodoalgierski, czyli zespół organizacji i akcji mających na celu wyzwolenie kraju i jego modernizację.

  • 1912 r. - Na algierskich plantacjach mandarynek pojawia się cenna odmiana bez pestek.

  • 1919 r. - Na konferencji pokojowej w Wersalu algierski emir Khaled żąda niepodległości.

Co prawda w roku 1924 zostaje zmuszony do opuszczenia kraju, ale nadal mnożą się wystąpienia wybitnych Algierczyków uparcie żądających odejścia Francuzów (Mesali Hadż w latach 1927, 1933 i 1937 oraz Ferhat Abbas w 1943 r.).

Powstaje szereg partii od Bloku Deputowanych Muzułmanów (1919) do komunistów (1920), nacjonalistycznej Gwiazdy Północnoafrykańskiej (1925) i umiarkowanej Algierskiej Unii Ludowej (1938) prowadzonej przez F. Abbasa.

  • 1924 r. - W oazie Djanet w Tassili zostaje zabity niewielki krokodyl.

Było to reliktowe stanowisko krokodyla zachowane z czasów ostatniego pluwiału (okres wilgotny - odpowiednik zlodowacenia) oddzielone od głównego areału tych zwierząt przez Saharę.

  • 1924 r. - Francuska wyprawa pojazdów gąsienicowych w ciągu pięciu dni przebywa Saharę z Algieru do Nigru.

  • 1925 r. - Francuskie władze kolonialne organizują rezerwat przyrody Dżurdżura w górach Atlas oraz rezerwat Taza na wybrzeżu Morza Śródziemnego ok. 30 km od miasta Dżidżal.

  • 1925 - 1961 r. - Frantz Fanon, pisarz i ideolog dekolonizacji Algierii.

  • 1930 - 1938 r. - W Konstantynie działa związek ulemów (muzułmańskich duchownych) walczący o utrzymanie muzułmańskiej religii i języka arabskiego. Na ich czele stoi szejk Abdelhamid ben Badis.

  • 1944 r. - Charles de Gaulle staje na czele francuskiego rządu emigracyjnego z siedzibą w Algierze. Deklaruje zrozumienie dla niepodległościowych dążeń kolonii. Jednak po wojnie, gdy minie niemieckie zagrożenie, będzie się wahał, a potem otwarcie sprzeciwi się algierskim ambicjom.

  • 8 V 1945 r. - Zaczynają się antykolonialne demonstracje i żądania niepodległości, na które Francuzi odpowiadają masakrą dokonaną przez policję, wojsko i lotnictwo. Ginie niemal 20 tysięcy ludzi.

  • 1954 r. - Ben Bella, Ait Ahmed tworzą w Szwajcarii Rewolucyjny Komitet Jedności Działania na Rzecz Uwolnienia Algierii. W tym czasie Algierię zamieszkuje ok. 8 milionów muzułmanów, z czego większość to Arabowie i Kabylowie. Specjalną grupę tworzą Harkis, czyli muzułmańscy zwolennicy jedności z Francją. Około miliona mieszkańców Algierii to ludność pochodzenia europejskiego zwana po francusku pieds noir (czarne stopy), głównie Francuzi, Hiszpanie i Włosi. Jest też ok. 200 tysięcy Żydów deklarujących się zazwyczaj jako Francuzi.

  • 1954 r. - Antyfrancuskie rozruchy Zirut Jusef przekształca w powstanie koło Konstantyny (20 VIII 1955) popierane przez Egipt i Tunezję. Algierscy patrioci dokonują setek zamachów na francuskich żołnierzy, policjantów i urzędników, zabijają zaskoczonych Francuzów i szerzą terror, na co siły rządowe odpowiadają aresztowaniami i zabójstwami podejrzanych osób.

Obie strony dokonują masowych rzezi. Ginie 160 tysięcy żołnierzy (w 1955 r. Francuzi przywracają tortury). W roku 1957 spadochroniarze generała Jacques’a Massu dokonują oczyszczenia głównych ośrodków Algierii z sił powstańczych. Początkowo potajemnie, a potem już otwarcie francuskie oddziały okrutnie torturują Algierczyków. Francuski wywiad Deuxième Bureau wsławia się niebywałym bestialstwem. Wojskowi biją, ćwiartują swoje ofiary, palą i mordują całe wioski, dopuszczają się zbiorowych gwałtów. Okaleczone zwłoki są wieszane na drzewach, ustawiane na drogach i pozostawiane w widocznych miejscach, aby zastraszyć przeciwnika. Algierczycy w możliwie okrutny sposób mordują wszystkich napotkanych Francuzów. Francuzi zaś odpowiadają mordowaniem wszystkich jeńców.

  • 1956 r. - Odkrycie ropy naftowej na Saharze czyni Algierię krajem potencjalnie bogatym.

  • 1956 r. - Mufti Zakariah pisze w więzieniu antyfrancuską, patriotyczną pieśń zapowiadającą wyzwolenie Algierii. Stanie się ona algierskim hymnem państwowym.

  • 1956 - 1960 r. - Francuski uczony Henri Lhote bada naskalne malowidła w Tassili, które stają się naukową sensacją.

  • 1958 r. - Mimo ogromnej brutalności akcji prowadzonej przez Francuzów walki wciąż trwają i powstaje Tymczasowy Rząd Republiki Algierskiej (w ramach Wspólnoty Francuskiej) z premierem F. Abbasem na czele.

  • 1960 - 1962 r. - Po rokowaniach z Francją powstaje republika Algierii ze stolicą w Algierze. Ludność posługuje się arabskim, francuskim i lokalnymi językami berberyjskimi. Gospodarka opiera się tradycyjnie na rolnictwie i na wydobyciu ropy naftowej. Pierwszym prezydentem zostaje Ben Bella.

Algierska inteligencja jest w większości francuskojęzyczna, co rodzi tragiczne dylematy. Jedni, jak Camus, są z pochodzenia Francuzami i wracają do Europy. Inni mają korzenie arabskie, lecz w nie-francuskiej Algierii czują się obco. Opowiada o tym na przykład film Abdelkarima Bahloula Zamordowane Słońce (2002), gdzie poeta Senac zostaje zabity za próbę łączenia kultur arabskiej i francuskiej, a jego przyjaciele muszą uciekać.

Wbrew oficjalnym deklaracjom o tolerancji dla ludności niemuzułmańskiej i niearabskiej dochodzi do brutalnych ataków, mordów i wypędzeń. Z Algierii wyjeżdża większość ludzi niealgierskiego pochodzenia.

  • 1960 r. - Przeciwnicy oderwania Algierii od Francji tworzą terrorystyczną organizację OAS (Organisation de l’Armee Secrete), która wbrew rządowi w Paryżu pragnie powstrzymać proces usamodzielniania Algierii.

OAS zaczyna serię ataków terrorystycznych w Algierii i we Francji. Dochodzi do nieudanego zamachu na de’Gaulle’a, który stanie się potem kanwą dla głośnej książki F. Forsytha Dzień Szakala i filmu o tym samym tytule.

W latach 1961-1962 wojskowi z OAS praktycznie opanowują Algierię i dysponują większą siłą militarną niż armia znajdująca się we Francji. Niektórzy obawiają się wręcz inwazji na Francję, która skończyłaby się zdobyciem stolicy. Z czasem jednak większość dowódców deklaruje lojalność wobec Paryża. Wreszcie francuskie władze wysyłają tajnych agentów, którzy przenikają do organizacji i rozpracowują jej strukturę. Większość agentów zostaje co prawda zabita, ale dzięki zdobytym informacjom Francuzi w końcu rozbijają OAS. Symbolicznym końcem walki z terrorystami jest osądzenie i rozstrzelanie (11 III 1963 r.) jednego z ich przywódców gen. Jeana Bastien-Thiry’ego.

  • 1965 r. - Wojskowy przewrót doprowadza do powstania rządu prosowieckiego dyktatora Houari Boumedienne’a (w 1975 r. ogłasza się prezydentem). Nowe władze narzucają system monopartyjny, zostają zniesione wybory, a opozycyjne ugrupowania polityczne zakazane. Dochodzi do nacjonalizacji gospodarki (złóż ropy w 1971 r.), a w rezultacie następuje ekonomiczne załamanie.

  • 1965 r. - Powstaje rządowy dziennik El Mudżahid (Bojownik).

  • 1968 r. - Od końca lipca przez cały sierpień na lotnisku w Algierze stoi izraelski samolot porwany przez trzech Palestyńczyków. Kryzys zakończy się uwolnieniem zakładników po spełnieniu żądań porywaczy skierowanych do władz Izraela.

  • Lata 1970. - W północnej, rolniczej Algierii zagrożonej ekspansją Sahary zaczyna się zabezpieczać glebę przed pustynnieniem. Od Maroka do Tunezji (1500 km) powstaje pas drzew, na który składają się głównie sosny, pinie i drzewa owocowe.

  • 1972 r. - W pustynnych górach Tassili na południowym wschodzie Algierii powstaje park narodowy Tasili Wan Ahdżar, gdzie jest chroniony unikalny górski krajobraz, flora i fauna oraz zabytki archeologiczne.

  • 1978 r. - Śmierć Boumedienne’a umożliwia zmiany w Algierii - wydaje się, że skończy się dyktatura. I faktycznie nowy prezydent Szadi Bendjedio, choć też lewicowy, częściowo odchodzi od nieracjonalnych komunistycznych metod gospodarowania, co poprawia sytuację ekonomiczną. Z czasem jednak i on staje się dyktatorem, co nie wszyscy chcą zaakceptować. Jednym z jego przeciwników jest Abd al-Aziz Buteflika, uczestnik walk o niepodległość Algierii i zwolennik liberalizmu gospodarczego: od 1981 r. przebywa na emigracji w wyniku konfliktu z Szadim Bendjedio.

  • Od 1978 r. - Powstaje transsaharyjska droga samochodowa z Algieru przez Al-Kulaję, Ajn Salih, Arak i Tamenghast (to miasto osiąga w 1980 r.) do Nigru. Rozwój turystyki (zabytki Algieru, Sahara z ogromnym obszarem piaszczystych wydm znanym jako Wielki Erg Zachodni, pustynne miasto burz piaskowych El Oued).

  • Lata 1980. - Algieria organizuje na swoim terytorium szereg rezerwatów chroniących środowisko naturalne.

W 1983 r. władze Algierii potwierdzają status rezerwatu Dżurdżura w Atlasie jako parku narodowego, a rok później parku Taza.

Kolejne algierskie parki powstają na mokradłach Al-Kala przy granicy z Tunezją (1983), na północy kraju Kuraja (1984) i Billizma (1985) oraz park narodowy w górach Ahaggar (1987).

  • 1988 r. - Antyrządowe rozruchy przeciw lewicowej dyktaturze Szadiego Bendjedio pochłaniają setki ofiar, a rząd traci kontrolę nad krajem.

Wreszcie w 1989 r. w wyniku narastającego kryzysu władzy sprawowanej przez jedyną legalną partię zostaje uchwalona nowa konstytucja, która przywraca wielopartyjny system polityczny oraz wolne wybory. Zwraca w ręce prywatne (reprywatyzacja) znacjonalizowane przedsiębiorstwa, aby zwiększyć ich wydajność. Wydaje się, że najgorsze problemy Algieria ma już za sobą. Niestety, w pierwszych wolnych wyborach w 1990 r. zwycięża Islamski Front Ocalenia, partia fundamentalistów postulujących wprowadzenie prawa koranicznego, co grozi załamaniem państwa. Paradoksalnie, w zaistniałej sytuacji wojsko okazuje się obrońcą laickiego państwa: anuluje wybory, aby odsunąć fanatyków, przejmuje władzę i delegalizuje wszystkie partie. Na czele wojskowej junty staje Abd al-Aziz Buteflika, uczestnik walk o niepodległość Algierii i zwolennik liberalizmu gospodarczego od kilku lat przebywający na emigracji.

  • Lata 1990. - Wojna domowa: klerykałowie z Islamskiej Armii Ocalenia (zbrojne oddziały Islamskiego Frontu Ocalenia) prowadzą terrorystyczną walkę z reformatorami i armią. Dochodzi do masowych mordów całych wsi popełnianych przez obie strony: w ciągu następnych dziesięciu lat zginie ok. 200 tysięcy ludzi.

Od 1992 r. obowiązuje stan wyjątkowy, co w praktyce oznacza dyktatorskie rządy prezydenta Butefliki. Mimo to walki nie ustają, a obszary wiejskie są zdominowane przez fundamentalistów islamskich.

  • 24 XII 1994 r. - Na lotnisku Huari Boumedienne w Algierze czeka na start samolot pasażerski do Paryża, kiedy na jego pokład wchodzi czterech mężczyzn podających się za członków służb specjalnych. Zamykają samolot z 227 pasażerami i załogą i ogłaszają, że są bojownikami Islamskiego Frontu Ocalenia. Kobietom na pokładzie każą zakryć głowy. Najpierw żądają uwolnienia z więzienia islamskich bojowników, a dwie godziny później zmieniają zdanie i chcą lecieć do Paryża, żeby zorganizować konferencję prasową. W rzeczywistości planują samobójczy atak z użyciem samolotu jako bomby. Władze Algierii zgadzają się na start samolotu po zamordowaniu przez terrorystów dwóch pasażerów, ale paliwa wystarczy tylko do Marsylii. Tam 26 grudnia francuscy komandosi z Groupe d’Intervention de la Gendarmerie Nationale przeprowadzają niespodziewany atak zabijając wszystkich bandytów. Poza tym nikt nie zginął.

  • 1999 r. - Popierany przez armię i związki zawodowe Abd al-Aziz Buteflika wygrywa wybory prezydenckie obiecując zakończenie wojny domowej. Buteflika próbuje wygaszać wewnętrzne konflikty, akceptując pewien udział islamistów w zarządzaniu krajem. To jednak oznacza stopniową klerykalizację Algierii. Wraz z upływem czasu są ograniczane prawa kobiet, coraz częściej kobiety są przekonywane, by nosiły zasłony na twarzach, a homoseksualiści i transseksualiści są prześladowani.

  • 2000 r. - Islamska Armia Ocalenia rozwiązuje się w zamian za amnestię. Algieria wchodzi w okres względnie szybkiego rozwoju opartego między innymi na eksploatacji złóż ropy naftowej i gazu oraz na liberalizacji gospodarki. Algieria staje się jednym z bogatszych państw Afryki. Nadal jednak nie jest krajem demokratycznym, a duża część ludności żyje w biedzie.

Buteflika zaś zwycięża w kolejnych i zarazem pierwszych naprawdę demokratycznych wyborach prezydenckich w 2004 r., a potem także w 2009 r. Stopniowo buduje prywatne państwo oparte na związkach rodzinnych i korupcji.

  • 2010/2011 r. - Pod wpływem zamieszek w Tunezji wybucha Arabska Wiosna. Zbuntowana ludność żąda poprawy sytuacji ekonomicznej, obniżenia cen żywności i większej wolności, a zwłaszcza zniesienia stanu wyjątkowego obowiązującego od 1992 r.

Wybory parlamentarne przeprowadzone w 2012 r. wygrywa prezydencka partia Front Wyzwolenia Narodowego, a dwa lata później Buteflika po raz czwarty zdecydowanie zwycięża w wyborach prezydenckich. Jest jednak schorowany, nie pokazuje się publicznie, a władzę sprawuje za pośrednictwem swoich współpracowników.

  • 2011 r. - W Algierze zostaje otwarta pierwsza linia metra.

  • 2019 r. - Kiedy Buteflika po raz piąty startuje w wyborach prezydenckich, wybuchają masowe protesty Algierczyków, którzy nie chcą władzy osoby tak niedołężnej, że nie może nawet samodzielnie zgłosić swojej kandydatury. Nie chcą też skorumpowanej administracji oraz gospodarki podporządkowanej rodzinie i zwolennikom Butefliki. W końcu Buteflika rezygnuje, a funkcję prezydenta przejściowo sprawuje liberał Abd al-Kadir Besalah. Kilka miesięcy później nowym prezydentem kraju zostaje wybrany Abdelmadjid Tebboune członek nacjonalistycznej partii Front Wyzwolenia Narodowego.

Islamscy fundamentaliści nie zdobywają władzy, lecz wciąż są potężną siłą. Zwłaszcza że Algierczycy nadal organizują antyrządowe protesty żądając poprawy gospodarki i likwidacji biedy.