Środkowa i wschodnia Polinezja, Tahiti, Raiateia, Tuamotu, Wyspy Cooka i Markizy
- Od ok. 200 r. p.n.e. - Rozwój osadnictwa w Polinezji możliwy dzięki zaawansowanej technice żeglugi i znajomości rolnictwa. Ludzie szukają nowych miejsc, ponieważ na małych, jałowych wyspach nie mają z czego żyć.
Odbywa się wyprawa z Tonga na Markizy (zwane Te Henua Kenana). Archipelag Markizów staje się odtąd centrum żeglarstwa, ponieważ przeludnienie i okresowe susze zmuszają Markizyjczyków do kolejnych emigracji.
- Od ok. I w. n.e. - Wyspy Towarzystwa (Tahiti, Raiateia, Bora Bora, Rangiroa, Fakarava) i Tuamotu są zamieszkałe.
Żeglarze z Peru sporadycznie wypływają na Pacyfik, wykorzystując prądy morskie. Dla zwolenników koncepcji dyfuzjonistycznych będzie to podstawą do twierdzenia, że Polinezja i Ameryka Południowa wymieniały się wynalazkami. Jednakże, wbrew tym przypuszczeniom łodzie z trzciny, oceaniczne tratwy, kamienne budowle, terasowa uprawa pól oraz słodki batat znane w Oceanii i w cywilizacjach andyjskich nie mają wspólnego pochodzenia.
I - II w. n.e. - Legendarna ekspedycja z Markizów na Tahiti (Hiti Nui - Wielki Wschód Słońca). W tym czasie na Markizach powstają jedne z najstarszych kamiennych platform ahu do celów religijnych. Rozwija się uprawa drzewa chlebowego.
IV w. - Zaludnienie wysp Bora Bora (Pora Pora - Pierworodne lub Stworzone Przez Bogów) w archipelagu Wysp Towarzystwa.
Ok. 750 r. - Wyprawy żeglarzy z Markizów kierują się w stronę Hawajów i na Wyspy Australskie.
Polinezyjczycy potrafią przepływać kilka tysięcy kilometrów w otwartych łodziach z bocznym pływakiem.
- Ok. 750 r. - Żeglarz Ta’aroa Manahune zakłada dynastię Pomare na Tahiti (przetrwa do XIX w.).
Według tradycji prarodzicami Tahitańczyków są Otahi i Hinu, których przodkiem był Kiwa (Kila), syn legendarnego żeglarza Moikehy. Na cześć Kiwy Pacyfik zwie się Moana-nui-a-Kiwa (Największy Ocean Kiwy).
- Ok. 850 r. - Żeglarze z Samoa pod wodzą Taiva zakładają na Raiateia (Raiatea) osadę Opoa.
Staje się ona centrum kulturalnym Wysp Towarzystwa, a władcy Opoa utrzymują ścisły kontakt z Tahiti.
IX/X w. - Wyprawa z Tahiti na Nową Zelandię. Tahiti bywa synonimem legendarnej krainy Havaiki, gdzie ma też znajdować się woda życia vai ora.
Połowa X w. - Żeglarz Ru płynie z Samoa na Wyspy Cooka i osiedla się na Rarotonga wraz z bratem Moa i siostrą Hina. Legendy opowiadają, że w tym samym czasie przybywają pierwsi osadnicy z Samoa na koralową wysepkę Niue (od polinezyjskich słów niu - palma oraz e - patrzeć).
XI w. - Rarotonga jest lennem samoańskiego królestwa Manua.
1100 - 1400 r. - Przyrost ludności na Markizach powoduje konflikty i emigracje. Podczas walk powstają kamienne forty, a Nuku Hiva dzieli się na wrogie konfederacje plemion - zachodnią Te I’i i mniejszą wschodnią Tai Pi.
Połowa XII w. - Samoańczyk Karika i Tahitańczyk Tangia opanowują wyspę Rarotonga w archipelagu Cooka i dzielą się nią. Zapoczątkowany przez nich porządek polityczny przetrwa aż do XIX w.
XII/XIII w. - Wyprawa z Markizów przez Tuamotu na Wyspę Wielkanocną kończy zaludnianie Oceanii.
Początek XIII w. - Tane Arii z Markizów emigruje ze swymi ludźmi na Takume i Raroia w Tuamotu.
Wschodnie Tuamotu zasiedlają głównie Markizyjczycy, a zachodnie Tahitańczycy.
XIII w. - Opoa (na Raiateia) zostaje stolicą wschodniej Polinezji, a żeglarz Hiro zakłada dynastię trwającą do 1888 r.
Ok. 1250 r. - Wielka wyprawa z Tahiti na Hawaje. Hawajczycy uważają odtąd Tahiti za swoją praojczyznę.
Druga połowa XIII w. - Na wyspie Reao mędrzec Tupa szerzy monoteistyczny kult boga Tu.
Konflikt z bratem Noa, w wyniku którego ten brat ginie, zmusza go do emigracji. Wraz z żoną Mahoi i synem Nau płynie na Markizy do naczelnika Hakau. Niestety, wkrótce okazuje się, że zdobywa tu zbyt wielu zwolenników, zagrażając pozycji kapłanów. W końcu musi uciekać z państwa Hakau. Przenosi się więc na Mangareva, gdzie rządzą Tavare oraz Taroi. Tam buduje megalityczną świątynię. Budowla przetrwa do czasów chrystianizacji, kiedy po 1834 r. zburzą ją misjonarze stawiający tam kościół. Tupa głosi dobroć i miłość, lecz to przesłanie nie dociera do świadomości wielu wojowników. Ostatecznie, Tupa zostaje zamordowany w drodze do legendarnej krainy Havaiki. Jego nauka też nie przetrwa długo, bo już następny władca wyspy Mangareva imieniem Takimaram nie przestrzega jego nauk o powszechnym pokoju. Sam Tupa zaś staje się legendą.
Koniec XIII w. - Tradycyjna data zaludnienia wyspy Mangareva przez żeglarzy z Markizów.
XIII/XIV w. - Tamatoa I, król Raiatei, zaczyna miejscową dynastię Tamatoa. Zakłada bractwo Areoi czczące boga Oro, elitarną organizację wojowników przestrzegających określonych zasad życia i przechowujących tradycję.
XIV - XVI w. - Kapłani z Opoa ustanawiają boga Ta’a Roa najwyższym bóstwem (henoteizm, tendencja do monoteizmu). Kult rozprzestrzenia się potem na Tuamotu i Wyspy Cooka. Bóg Oro zostaje uznany za syna Ta’a Roa. Wojownicy bractwa Areoi walczą przeciw wyznawcom boga Tane na wyspie Opoa. W końcu część zwolenników Tane emigruje.
XV w. - Tahiti, Huahine, Raiateia (panuje Tamatoa III) i Maupiti tworzą konfederację Hau Pahu Nui (Rząd Bębna Wielkiego).
XV w. - Na Tahiti działa wielki mędrzec i władca Tetunae, który ustala reguły prawa i etyki (szczególnie cześć dla ojca, dziedziczne prawa pierworodnego syna, poszanowanie rodziny i tabu) zasady etykiety dworskiej oraz egzaminy zdawane przed kapłanami przez kandydata na władcę. Następcą Tetunae zostaje jego syn Aumoana ożeniony z piękną Teura i te rai (jasność z nieba), córką naczelnika Marama (Księżyc) z wyspy Eimeo (Moorea).
XV w. - 1790 r. - Szczyt rozwoju budownictwa megalitycznego i sztuki tatuażu na Markizach.
XVI w. - Według tradycji na Tahiti powstaje klan Teva (rekina) wywodzący się od Teva, syna pięknej Hotutu (prawnuczki Tetunae) oraz morskiego boga Atua Mao (Rekin) o ciele człowieka i ryby. Władcy Teva będą rządzić Tahiti do 1793 r.
Lata 1580. - Wyspa Ua Pou (Markizy) zostaje zjednoczoną monarchią. Odtąd często sprzymierza się z Te I’i.
1595 r. - Podczas swojej drugiej ekspedycji z peruwiańskiego Callao Hiszpan Alvaro Mendaña de Neyra ląduje na Fatu Hiva (piątek, 22 VII) i po raz pierwszy spotyka Polinezyjczyków. Odkryty archipelag Mendaña nazywa Markizami (na cześć markiza Don Garcii Hurtato de Mendozy, wicekróla Peru) i zajmuje go dla Hiszpanii i Kościoła katolickiego. W ciągu dwóch tygodni pobytu Hiszpanie dla zabawy mordują ponad 200 wyspiarzy.
Mendaña dociera też do Wysp Cooka., lecz jego odkrycie pójdzie w zapomnienie.
XVII w. - Na Niue trwa walka o dominację między starszą ludnością wywodzącą się z Samoa i przybyszami z Tonga. Na przełomie XVII i XVIII wieku zwyciężają Tongańczycy i zakładają monarchię. Zachowują jednak istniejącą wcześniej Radę Wodzów, która pełni funkcje doradcze.
1606 r. - Hiszpański żeglarz Queiros dociera do Tahiti i znajduje tam ku swemu zdumieniu wodza o jasnych włosach (ślad migracji europeidów). Nazywa wyspę Sagittaria. Odnotowuje też istnienie archipelagu Tuamotu.
Połowa XVII w. - Naczelnikiem Tautira na półwyspie Taiarapu na Tahiti jest Tawi Hauroa (Tawi Wspaniały) z rodu Teva. Jego piękna żona Turua (Jutrzenka) zatrzymuje się u naczelnika Tuiterai Arorua z Papara, co wywołuje wojnę i Tuiterai trafia do niewoli. Jednak Tawi Hauroa wybacza mu winę i pozwala, aby Turua pozostała z nim na zawsze.
Jest to jedna z najbardziej romantycznych historii w dziejach rodu Teva.
XVIII w. - Wojownicy z Anaa podbijają środkowe, północne i północno-wschodnie Tuamotu aż po wyspę Hao.
1767 r. - Brytyjski kapitan S. Wallis odwiedza Tahiti zamieszkane przez ok. 200 tysięcy ludzi. Nazywa wyspę imieniem króla George’a III. Tahitańczycy dwukrotnie atakują statek, ale przegrywają w starciu z Europejczykami używającymi broni palnej.
Wyspą rządzi w tym czasie słynąca z urody i siły królowa Obereapuria, żona Amo (Te Vahi Tua) z rodu Teva.
1768 r. - Kiedy Bougainville odwiedza Tahiti (nazywa ją Nouvelle Cythère, choć zna miejscową nazwę ), wyspa jest podzielona między trzech władców o imionach: Tutaha, Lapai (brat Tutahy) i Wahi-Adua rządzący półwyspem Taia-Rabu. Najwyższym władcą całej wyspy jest król Dammo rezydujący w Matavai, a najwyższym kapłanem Tu-Paia.
1769 r. - W archipelagu Tuamotu zdominowanym przez Anaa wybucha powstanie wysp Fakarava, Rangiroa i Kaukura. Wojownicy na ok. 600 łodziach z Anaa oraz sprzymierzonych z nim Takapoto i Takaroa pokonują powstańców w morskiej bitwie koło wyspy Niau.
1769 r. - Cook spędza trzy miesiące w zatoce Matavai na Tahiti. Nazywa archipelag Wyspami Towarzystwa na cześć Królewskiego Towarzystwa naukowego z Londynu (Royal Society). Od niego też pochodzi nazwa półwyspu na północnym brzegi Tahiti Point Venus, ponieważ tam właśnie obserwuje tranzyt Wenus przez tarczę Słońca. Prowizoryczne obserwatorium umieszcza w ufortyfikowanym obozie, który nazywa Fort Venus.
1773 r. - Cook ponownie odkrywa archipelag na wschód od Tahiti nazwany przez niego Hervey Islands, a w roku 1824 przemianowany przez Krusensterna na Wyspy Cooka. Wyspę Nue Cook nazywa Savage Island i anektuje dla Wielkiej Brytanii (1774).
1777 r. - Małżeństwo króla Otu rządzącego w Matavai na Tahiti z księżniczką Hidia z Tuamotu.
Ich syn Pomare I będzie największym władcą w dziejach Tahiti i założycielem linii Pomare dominującej w latach 1793-1880.
1777 r. - Cook odkrywa archipelag Bora Bora rządzony przez potomków rodu panującego na Raiateia.
1787 r. - Z rozkazu króla Wielkiej Brytanii kapitan Bligh płynie z Tahiti na Jamajkę z tysiącem sadzonek chlebowca właściwego (Artocarpus altilis). Drzewo chlebowe ma żywić niewolników na plantacjach. Wyprawa kończy się jednak buntem załogi i statek nie dociera do miejsca przeznaczenie.
Chlebowiec zostanie przewieziony na Jamajkę dopiero kilka lat później i zgodnie z oczekiwaniami rzeczywiście okaże się doskonałym źródłem pożywienia.
1790 - 1803 r. - Pomare I. Podbija Tahiti (1790). Aby uwolnić wyspę od napadów, prowadzi kampanię przeciw piratom z Anaa zakończoną zdobyciem pirackiej stolicy i złamaniem ich dominacji w Tuamotu. Tahiti staje u szczytu potęgi.
1791 r. - Amerykański kapitan Joseph Ingraham z Bostonu odkrywa północne Markizy i ląduje na Nuku Hiva.
1797 r. - Protestanccy misjonarze zaczynają działalność na Tahiti.
XIX - XX w. - Choroby z Europy dziesiątkują Polinezyjczyków. Na przykład ospa zabija ok. 98% ludności Markizów.
1803 r. - Pomare II (syn Pomare U) rządzi Tahiti. Adoptuje Tapoa U (syn Maeva-ruy I) jako męża swojej córki Aimaty, wasala i władcę Bora Bora (Tapoa U będzie rządził Bora Bora do śmierci w 1812 r.).
1804 r. - Niemiec w służbie rosyjskiej Adam Johann von Krusenstern (1770-1846), który od roku 1803 płynie wokół planety, dociera do Markizów. Zabiera do Europy Francuza Jeana Cabry, który żył tu od dziewięciu lat. Później, mimo prób, Cabry już nie zdoła wrócić na Markizy do żony i dzieci: umrze we Francji (1822).
1812 - 1860 r. - Tapoa II (jedyny syn Tapoa U i Aimaty) rządzi Bora Bora jako wasal Tahiti.
1813 r. - Kapitan David Porter ogłasza Markizy terytorium amerykańskim, lecz kongres USA nie akceptuje tej aneksji.
1814 r. - Rosjanin Michaił P. Łazariew (1788-1851) na statku Suworow odkrywa Wyspy Suworowa (okażą się potem częścią Wysp Cooka) podczas swojej pierwszej ekspedycji dookoła planety rozpoczętej w roku 1813.
W 1816 r. Łazariew dokona następnego okrążenia Ziemi również na Suworowie
1817 r. - Anglikański misjonarz W. Crook zakłada osadę Papeete (w języku tahitańskim Woda z Kosza) na Tahiti. Pomare II wysyła anglikańskich misjonarzy na Anaa, aby je podbić. Naczelnicy Anaa składają mu odtąd coroczną daninę.
1819 r. - Pomare II reformuje prawo Tahiti. Umiera w 1821 r. zanim jego syn Pomare III osiągnie pełnoletniość.
1820 r. - Rosyjska wyprawa pod dowództwem Bellingshausena po raz pierwszy kartuje cały archipelag Tuamotu.
1820 r. - Amerykański statek wielorybniczy Essex poluje na wieloryby na Pacyfiku. 20 listopada 1820 r. ok. 3700 km na zachód od Ameryki Południowej myśliwi próbują zabić wieloryba, który jednak rozwścieczony odpowiada staranowaniem statku, a w drugim ataku rozbija go i zatapia. Piętnastu marynarzy ratuje się w trzech łodziach, lecz nie płyną na Markizy, gdzie dotarliby w ciągu ok. 30 dni, ponieważ obawiają się ludożerców; wybierają długą drogę do Chile. 9 grudnia rozbitkowie są blisko Tahiti, lecz uparcie podążają na południowy wschód i natrafiają potem na bezludną, ubogą Wyspę Hendersona koło Pitcairn. Trzech z nich pozostaje na wysepce, a reszta rusza dalej. Wkrótce gubią drogę na oceanie, jedna z łodzi znika, a na pozostałych zaczyna się ludożerstwo. Początkowo zjadani są zmarli, potem zaś odbywa się losowanie, kogo zabić i zjeść. Ostatecznie w lutym 1821 r. łódź z trzema rozbitkami i szczątkami zjedzonych marynarzy zostaje odnaleziona przez brytyjski statek koło wybrzeży Chile. Na drugiej łodzi odkrytej kilka dni później przez statek wielorybniczy przeżywa dwóch ludzi żywiących się szpikiem z kości swoich towarzyszy. Trzech pozostawionych na Wyspie Hendersona ratuje amerykański statek. Wydarzenie opisze potem Owen Chase, a jego relacja zainspiruje amerykańskiego pisarza H. Melville’a, autora powieści Moby Dick (1851) o białym wielorybie, który ścigany przez szalonego kapitana atakuje statek.
1821 - 1827 r. - Na Tahiti panuje król Pomare III (początkowo regentką jest jego ciotka), lecz umiera mając zaledwie 14 lat.
1827 - 1877 r. - Na Tahiti panuje królowa Pomare IV, córka Pomare II. Stolicą czyni Papeete (tam też zostanie pochowana w królewskim mauzoleum w Arue). Podlegają jej także wyspy Raiateia i Bora Bora. W 1828 r. nakazuje Anaa wypłacić odszkodowanie za napaść na brytyjski statek.
1834 r. - Pomare IV akceptuje działalność katolickich misjonarzy z Francji. Symbolicznym końcem starej wiary na Tahiti będzie bitwa pod Fei Pi, w której zginie Opuhara, bohaterski wódz z rodu Teva walczący o powrót do starych porządków.
1836 r. - Mieszkańcy Tuamotu zaczynają opłacalny handel olejem kokosowym.
1838 - 1842 r. - Tahiti i Tuamotu zostają stopniowo podporządkowane Francji jako protektorat.
1839 r. - Królewicz Te-Moana wychowany przez misjonarzy narzuca chrześcijaństwo Nuku Hiva, co wywołuje bunt ludności. Te-Moana prosi francuską armię o pomoc (1841-1842) i uzależnia się od Francji, chociaż formalnie pozostaje władcą.
1842 - 1862 r. - Te-Moana rządzi Markizami. Stolicą państwa jest Atuona na Nuku Hiva.
Lata 1840. - W archipelagu Tumotu konkurują misje anglikańskie z Anglii i Tahiti, katolickie z Francji i mormońskie z USA. Po walkach mormoni opuszczają Anaa (1852), a ich zwolennicy zostają powieszeni (1853).
1843 r. - Wyspy Towarzystwa zostają francuskim protektoratem (z czasem w składzie Polinezji Francuskiej).
1843 r. - Amerykanin Asaph P. Taber kapitan statku wielorybniczego Maria Theresa odnotowuje istnienie zalewanej przez wodę skały na południe od Tuamotu i ok. 1500 mil na wschód od Nowej Zelandii. Odtąd Rafa Marii Teresy pojawia się na mapach i stanie się inspiracją dla Julesa Verne’a, który w 1874 r. napisze powieść Tajemnicza Wyspa. Jej akcja toczy się na wulkanicznej wysepce, która pod koniec książki znika pod wodą, a w okolicy miała się znajdować wyspa Tabor. W rzeczywistości jednak nikt nie potwierdził istnienia Rafy Marii Teresy.
1847 r. - Zgromadzenie Ustawodawcze nadaje konstytucję Tahiti. Przewodniczącym Zgromadzenia jest Taura Atua i Patea (Natchniony do Boga przez matkę, ok. 1774-1854), słynny mówca i naczelnik Papara z rodu Teva.
Druga połowa XIX w. - Na Niue słabnie miejscowa monarchia: działają chrześcijańscy misjonarze, a ludność często jest porywana przez handlarzy niewolników.
1857 r. - Król Mahiti zaczyna rządy na Reao (wschodnie Tuamotu). Zyska sławę ludożercy.
Do 1858 r. - Władca wyspy Rarotonga podbija Wyspy Cooka i jednoczy w królestwie Rarotonga.
Do 1860 r. - Ludność Tahiti spada do ok. 7500 osób (zawleczone z Europy epidemie, walki).
1860 r. - Tahitański regent Paiore rządzący Tuamotu sprowadza anglikańskich misjonarzy na Fakahina.
Kiedy giną za profanację świątyni, a Paiore ucieka przed gniewem ludu, Pomare IV i komisarz francuski wysyłają na Fakahina karną ekspedycję. Do 1861 r. trwa krwawa pacyfikacja ludności, a do 1871 r. przymusowe nawracanie jej na chrześcijaństwo.
1860 - 1873 r. - Na Bora Bora rządzi księżniczka Teari’i-maeva-rua I, córka Pomare IV. Po niej władzę przejmie księżniczka Ari’i-Otare Teari’i-maeva-rua II (córka Tamatoa V, króla Raiateia w latach 1857-1871, syna Pomare IV) panująca do 1932 r.
1867 r. - Na półwyspie Point Venus powstaje najstarsza latarnia morska na Tahiti.
1880 - 1881 r. - Francja opanowuje Tahiti (za Pomare V, rządzącego od 1877 r.) i Tuamotu; stolicą Francuskiej Polinezji zostaje Papeete. Następuje chrystianizacja wschodniego Tuamotu i zakaz ludożerstwa (będzie potajemnie praktykowane). Na Tahiti Francuzi wysadzają w powietrze świątynię Atahuru u stóp Gór Diamentowych. Misjonarze narzucają swój sposób myślenia: na przykład nieznanego na wyspie węża jako symbol zła i diabła oraz chrześcijańskie przekonanie, że nagość jest grzeszna.
1884 r. - Wielki pożar niszczy połowę Papeete. Odtąd władze miasta zakazują drewnianego budownictwa.
1884 r. - Francuz Bouchon-Brandely zaczyna hodowlę pereł na Tahiti.
1888 r. - Królestwo Rarotonga rządzące Wyspami Cooka przyjmuje brytyjski protektorat. Brytyjczycy obejmują nadzorem nie tylko Wyspy Cooka (w tym Wyspy Suworowa zwane Suwarrow Islands), lecz także Fanning i Christmas na południe od Hawajów. Od 1893 r. protektorat nosi nazwę Cook Islands Federation.
1889 r. - Francja przyłącza Tubuai (na południe od Wysp Towarzystwa) do Polinezji Francuskiej obejmującej Bora Bora (uwięzienie Teari’i-maeva-rua II, 1888), Markizy, Wyspy Towarzystwa, Tuamotu a od 1902 r. także Wyspy Australskie.
1891 - 1893 r. - Paul Gauguin mieszka na Tahiti i po krótkim pobycie we Francji wraca na wyspę w roku 1895. Maluje serię obrazów i pisze dwie książki o kulturze Polinezyjczyków. Umiera w Atuona na wyspie Hiva Oa (Markizy). Pozostawia kilkoro dzieci pochodzących ze związków z miejscowymi kobietami (w Europie miał żonę i pięcioro dzieci).
XIX/XX w. - Introdukcje obcych gatunków wywołują klęski ekologiczne. Na przykład na Tahiti pnąca lantana (zwana rośliną misjonarzy) z Ameryki zagłusza owocowe drzewa fejhoa (też importowane z Ameryki Południowej) i pomarańcze, europejska pszczoła wypiera miejscową, a ptaki z Europy niszczą plantacje bananów i papai.
1901 r. - Śmierć Vaekehu, ostatniej królowej Nuku Hiva. Stolicą francuskich Markizów zostaje Tai o Ha’e na Nuku Hiva.
Od 1901 r. - Niue i Wyspy Cooka należą do Nowej Zelandii. Centrum administracyjne znajduje się w Avarua na wyspie Rarotonga. Królestwo Rarotonga praktycznie przestaje istnieć, a jego władca jest już tylko monarchą tytularnym.
1903 r. - Gwałtowny cyklon zabija 500 osób na Tuamotu. Trzy lata później (1906) cyklon pustoszy Papeete.
Od 1903 r. - Podlegające Nowej Zelandii Niue ma administrację odrębną od Wysp Cooka.
Lata 1914 - 1918, 1939 - 1945 - Francuski Batalion Pacyfiku walczy w Europie. Niemcy ostrzeliwują Papeete (22 XII 1914).
1931 r. - Po sporze z Meksykiem Francja otrzymuje atol Clipperton na wschodzie Pacyfiku i zakłada tam bazę wojskową. W roku 1935 wysepka jest administrowana z Polinezji Francuskiej. Ten stan utrzyma się do 2007 r., kiedy Clipperton staje się odrębnym terytorium podległym bezpośrednio francuskim władzom w Paryżu.
1942 r. - Tahitańczyk Pouvanaa-a-oopa, skazany na banicję za działalność antyfrancuską, czasowo opuszcza Tahiti.
1947 r. - Pouvanaa-a-oopa wraca na Tahiti i zakłada organizację narodową. Zostanie uwięziony w 1958 r.
1956 r. - Amerykańska archeologiczna wyprawa na Markizy potwierdza rolę tych wysp w przeszłości jako centrum polinezyjskiego żeglarstwa.
1958 r. - Polinezja Francuska staje się zamorskim terytorium Francji z daleko posuniętą autonomią. Należą do niej również Ernest Legauve i Maria Teresa, dwie bezludne skały na południe od Tubuai. Rozwinięta turystyka: żeglowanie, nurkowanie, plaże na Tahiti (czarne piaski) i Bora Bora, słynne arboretum na Va Huka (Markizy).
1965 r. - Nowozelandzkie Wyspy Cooka uzyskują niezależność jako państwo stowarzyszone z Nową Zelandią, co oznacza autonomię wewnętrzną, a na arenie międzynarodowej wyspy są reprezentowane przez Nową Zelandię.
1966 - 1996 r. - Próbne wybuchy nuklearne przeprowadzane w Polinezji Francuskiej wywołują protesty i rozruchy w Papeete (1995, 1997). Wśród Polinezyjczyków pojawiają się deformacje genetyczne i wzrasta liczba nowotworów.
1974 r. - Niue staje się odrębnym państwem stowarzyszonym jednak z Nową Zelandią.
Od ok. 2000 r. - Globalne ocieplenie i zalewanie wysp (na przykład Tuamotu) powoduje emigrację części ludności. Z drugiej strony część atoli zwiększa powierzchnię, ponieważ koralowce budują nowe warstwy raf w ślad za podnoszącą się wodą.
2004 r. - Potężny cyklon Heta pustoszy Niue, burząc wszystkie budynki na wyspie i niszcząc całą infrastrukturę portową, komunikacyjną, handlową oraz usługową. Po tej klęsce duża część ludności wyspy wyjeżdża.