Epoka Ming

  • 1368 r. - Czu Jüan-czang proklamuje powstanie cesarstwa pod rządami nowej dynastii Ming ze stolicą w mieście Nankin.

W czasie jego panowania szybko rozwija się gospodarka, a zwłaszcza wyniszczone wojnami i suszą rolnictwo. Nowy cesarz odbudowuje i rozbudowuje systemy irygacyjne. Popiera rozwój handlu i rzemiosła.

Otacza Nankin murami obronnymi, co wiąże się z ponurym epizodem. Cesarz musi pożyczyć na ten cel pieniądze od człowieka imieniem Szen, najbogatszego w dolinie Jangcy. Niestety chciwy (a może tylko oszczędny?) władca nie zwraca pieniędzy, a samego wierzyciela skazuje na śmierć. Taoiści uczynią potem Szena jednym ze swoich bóstw.

Cesarz coraz bardziej obawiający się zamachu stanu stopniowo zwiększa liczbę kastratów na dworze, ponieważ uważa ich za mniej groźnych dla swej władzy. Nieprzypadkowo więc po kilku latach doradca cesarza i jego przyjaciel Czang Czung skacze z mostu do rzeki. W istocie tylko pozoruje samobójstwo, a następnie potajemnie ucieka za granicę, aby uniknąć śmierci z rąk kata. Chodzi o to, że pewien wróżbita przepowiedział, że generał Sü Ta zostanie naczelnym dowódcą cesarskich wojsk, lecz nie przekroczy czterdziestego roku życia. Przewidział bowiem, że pod koniec swego panowania cesarz Czu Jüan-czang stanie się podejrzliwy i dla uniknięcia ewentualnego zamachu stanu zechce zlikwidować nazbyt wpływowego Sü Ta oraz wszystkich tych, którzy niegdyś pomogli mu zbudować cesarstwo Ming. Czang Czung z całą pewnością był jedną z najbardziej wpływowych a zatem najbardziej zagrożonych osobistości w państwie. Mógł więc obawiać się o życie. Ostatecznie swoją ucieczką zaprzeczył wróżbie.

  • 1368 r. - W Dadu (Pekin) w ciągu zaledwie kilku miesięcy powstaje nowy północny mur zwiększający obronność miasta znajdującego się na drodze ewentualnych najazdów z mongolskich stepów. Nowy władca Chin zastosował wyjątkową, chociaż okrutną, metodę budowania. Kazał wypędzić mieszkańców hutongów znajdujących się na linii zaplanowanego muru, następnie polecił zburzyć ich dachy, a gruz wsypać do wnętrza domów. Całość uzupełniono kamieniami i cegłami, aby utworzyć ciągłą linię umocnień.

  • 1372 r. - W walkach z Mongołami Chińczycy zdobywają tanguckie miasto Chara Choto. Chcąc zmusić miasto do poddania pozbawili je dostępu do wody. Po zdobyciu zaś niszczą je jako konkurencję w handlu z zachodnią Azją.

  • Lata 1380. - Armie Mingów pacyfikują na południu ostatnie prowincje wierne Jüan. Często wiąże się to z religijnymi prześladowaniem, bo chińscy muzułmanie w większości popierają Jüan, a konfucjaniści są raczej zwolennikami nowej dynastii Ming.

  • Koniec XIV - XV w. - Powstają manufaktury pozwalające szybko i tanio wytwarzać produkty rzemiosła, a więc dostarczające dużych ilości towarów. To stymuluje wyprawy handlowe i łupieżcze.

Kształtuje się nastawiona na handel produkcja towarowa i obrót pieniądzem. Rząd wprowadza pieniądz papierowy, którego wartość gwarantuje państwo. Odtąd papierowe banknoty z nadrukowaną wartością funkcjonują w Chinach jako dodatkowy środek płatniczy.

Rozkwita wytwórczość słynnej porcelany niebiesko-białej (między innymi dzięki sprowadzeniu od Arabów niebieskiego barwnika).

Rozwija się system państwowych egzaminów dla kształcenia i selekcji najlepszych kandydatów na urzędników.

Za dynastii Ming znana i używana dużo wcześniej herbata staje się narodowym oraz świętym napojem Chińczyków. Jest to częściowo manifestacja chińskiej dumy po zrzuceniu jarzma nieokrzesanych Mongołów. Specjalne naczynia do parzenia i picia herbaty stają się najcenniejszym wyposażeniem chińskiej kuchni, powstają odrębne pomieszczenia i ceremonie związane ze spożywaniem tego napoju.

  • 1389 r. - Powstaje wielka (17 m2) mapa Da Ming Hunyi pokazująca imperium chińskie na tle innych rejonów świata, nawet tak odległych jak Afryka.

  • 1398 r. - Śmierć Czu Jüan-czang. Na tron wstępuje jego wnuk Huei Ti.

W zatargu ze swoim wujem Jenem (lub Zhu Di) traci jednak władzę i obawiając się zabójstwa ucieka w 1402 r. Resztę życia spędza w ukryciu na wygnaniu jako buddyjski mnich. Ujawni się dopiero w 1440 r. zaledwie rok przed śmiercią i wiele lat po śmierci księcia Jen.

  • 1402 - 1424 r. - Książę Jen rządzi jako samozwańczy cesarz Jung Lo (Yongle).

Dla uprawomocnienia swojej władzy żąda, by znany mędrzec i dworski urzędnik Fang Xiaoru napisał dokument uzasadniający jego prawa do tronu. Fang Xiaoru jednak odmawia. Pyta o los prawdziwego cesarza Huei Ti i stwierdza, że woli śmierć niż udział w nieprawości. Wtedy rozgniewany Jung Lo skazuje go na dziewięciostopniową karę śmierci. Polega ona na zabiciu skazanego oraz jego wszystkich krewnych do dziewiątego stopnia pokrewieństwa, czyli od prapradziadów po praprawnuki, rodzeństwo i kuzynów. W tym wypadku zaś cesarz stwierdził, że karę należy wyjątkowo rozciągnąć nawet do dziesiątego stopnia pokrewieństwa.

  • 1405 - 1433 r. - Największy chiński żeglarz Czeng Ho (Zheng He) prowadzi kilka morskich ekspedycji na skalę nieznaną w całej dotychczasowej historii ludzkości.

Czeng Ho urodził się jako Ma He w Junnan w roku 1371 w rodzinie od kilku pokoleń wyznającej islam. Jego przodkowie byli podróżnikami, a nawet docierali do Mekki w ramach muzułmańskiej pielgrzymki. Niestety, rodzina Czeng Ho popierała dynastię Jüan, więc po zajęciu tej prowincji przez armię dynastii Ming w roku 1384 wszyscy jego krewni zostali zabici. On sam, podobnie jak wielu innych chłopców z rodów walczących z Mingami trafił do niewoli i poddano go kastracji. Miał wtedy 13 lat. Został potem sługą księcia Jen i uczestniczył w jego walkach z Huei Ti, okazując się doskonałym i wiernym żołnierzem. Kiedy więc Jen został cesarzem Jung Lo, przed Czeng Ho otworzyła się możliwość kariery; szybko awansował, aż w końcu stanął na czele cesarskiej floty z zadaniem opłynięcia całego świata i głoszenia potęgi nowego cesarza.

Statki admirała Czeng Ho są w tym czasie największe na planecie: mają nawet ponad 100 metrów długości, kilkadziesiąt metrów szerokości oraz ogromne, składane żagle. Mieszczą od kilkuset do około tysiąca osób, konie, słonie i małe ogrody, gdzie są uprawiane jarzyny oraz soja, aby dostarczyć marynarzom witaminę C, co zapobiega szkorbutowi prześladującemu marynarzy na całym świecie. Wyprawy admirała opisuje jego służący eunuch Ma Huan.

Pierwsza ekspedycja (1405-1406) złożona z 317 statków i prawie 28 tysięcy żołnierzy ma poszukiwać ukrywającego się cesarza Huei Ti. Czeng Ho płynie do Indochin, ponieważ niektórzy spodziewają się, że właśnie tam przebywa cesarski uciekinier. Flotylla dociera do Czampy, Madżapahit na Jawie i Samudry na Sumatrze, a potem do Malakki, Cejlonu i Kalikat. Wraca przez cieśninę Malakka, w której Chińczycy rozbijają bandę piratów napadających na kupców.

Druga ekspedycja (1407-1409) odbywa się bez Czeng Ho: powtarza poprzednią trasę i zawozi do Tajlandii chińskiego ambasadora. Umacnia wpływy Chin w tej części Azji.

Trzecia wyprawa (1409-1411) ma umocnić pozycję Malakki jako oficjalnego wasala Chin i zrównoważyć przewagę Tajlandii oraz Madżapahit. Chodzi o zapewnienie Chińczykom swobodnego handlu przez cieśniny. Następnie Czeng Ho płynie na Cejlon, gdzie siłą osadza na tronie posłusznego sobie władcę. Formalnie Cejlon zostaje uznany za wasala Chin, chociaż w praktyce utrzymanie realnej władzy na taką odległość jest niemożliwe. Po tym zwycięstwie jednak wiele księstw południowej Azji przysyła do Czeng Ho bogate dary jako wyraz poddaństwa wobec Chin.

Czwarta wyprawa (1414-1415) wiedzie przez Czampę, Jawę i Sumatrę, gdzie Chińczycy brutalnie mieszają się w lokalną politykę. Następnie część statków płynie do Bengalu i wraca do Chin, a reszta dociera do Cejlonu, Malediwów, portów Indii i Maskatu w cieśninie Ormuz. Z tej ekspedycji statki Czeng Ho przywożą cesarzowi żyrafę, która w Chinach zostaje uznana za zwierzę magiczne na równi z jednorożcem.

Podczas piątej wyprawy (1417-1419) flota Czeng Ho zbiera trybut i zwiedza Indochiny, gdzie próbuje powstrzymać prześladowania muzułmanów. Potem odwiedza Malaje oraz Indie, a także wybrzeża Arabii od Ormuz do Adenu i Sokotrę. Następnie płynie wzdłuż wybrzeży Afryki od Mogadiszu aż do Mombasy. Przywozi do Chin jeszcze jedną żyrafę.

Od 1406 r. - Cesarz rezyduje w Pekinie w Zakazanym Mieście obok dawnego Dadu (byłej siedziby dynastii Jüan, gdzie później powstanie pekiński park Beihai). W 1415 r. przenosi do Pekinu swój dwór, choć Nankin wciąż jest oficjalną stolicą państwa. Panowanie Jung Lo nie należy do spokojnych ze względu na ciągłe napady japońskich piratów na wybrzeża (będą trwać jeszcze ponad 100 lat) oraz najazdy Mongołów z północy.

  • Lata 1410, 1414, 1422, 1424 - Kolejne wyprawy cesarskiej armii przeciwko Mongołom napadającym północne Chiny. Nie przynoszą jednak radykalnej poprawy sytuacji, ponieważ koczowniczy Mongołowie są nieuchwytni.

  • Od 1417 r. - Pekin otrzymuje nowy południowy mur o ponad 1 li dalej niż sięgał stary mur miasta. Głównym architektem jest Kuai Xiang. W 1420 r. powstaje główna pekińska Świątynia Nieba oraz Świątynie Ziemi i Słońca. Właśnie w Świątyni Nieba cesarz na początku roku (luty) składa rytualną ofiarę i zaoruje pierwszą bruzdę.

  • 1418 - 1427 r. - Groźny bunt w Wietnamie doprowadza do usunięcia stamtąd chińskich oddziałów.

  • 1421 - 1422 r. - Szósta ekspedycja Czeng Ho wzdłuż wybrzeży Indochin i Malajów dociera do Adenu i wschodniej Afryki. Czeng Ho wraca jednak przed jej końcem, aby uczestniczyć w uroczystościach oficjalnego wprowadzania dworu cesarskiego do Zakazanego Miasta w Pekinie.

  • 1421 r. - Cesarz Jung Lo oficjalnie przenosi stolicę państwa z Nankinu do Zakazanego Miasta w Pekinie.

Oznacza to przesunięcie punktu ciężkości kraju oraz polityki znad morza w głąb lądu oraz dominację rolnictwa i wielkich feudałów nad handlem i kupcami. Dla uczczenia swego wprowadzenia się do miasta cesarz organizuje wielkie uroczystości: ponad 100 okrętów odwozi potem zaproszonych dostojników.

Pożar w Zakazanym Mieście (1421) wywołuje falę krytyki wobec dworu ze strony niektórych arystokratów. Cesarz początkowo uznaje słuszność tych opinii, lecz ostatecznie skaże krytyków na śmierć. Jest to wskazówka, że władca i jego otoczenie zaczynają postrzegać siebie jako niepodlegających krytyce i stopniowo odsuwają się od rzeczywistości.

Cesarz nakazuje zbudować cztery wieże zegarowe w czterech rogach Cesarskiego Miasta, aby sygnalizowano z nich upływ czasu za pomocą bębnów (później też dzwonów). Według legendy projekt wież pochodzi od samego Lu Ban, opiekuńczego bóstwa architektów, które pojawiło się na targowisku, niosąc oryginalną klatkę ze świerszczem. To jej kształt miał być wzorem dla wież zegarowych.

  • 1424 r. - Śmierć cesarza podczas wojskowych operacji przeciw Mongołom.

Tron przejmuje jego syn Hung Si, wyznawca konfucjanizmu, zgodnie z którym rolnictwo ma być najważniejszą dziedziną ludzkiej działalności jako wyraz harmonii z prawami natury i nakazami nieba. Nowy cesarz postanawia obniżyć podatki nałożone na rolników poprzez zmniejszenie wydatków na cele militarne, utrzymanie dworu i zamorskie wyprawy cesarskiej floty. W roku 1424 zakazuje organizowania morskich ekspedycji.

  • 1425 r. - Śmierć cesarza Hung Si oznacza początek panowania jego syna Śuan Te (1425-1435).

  • 1431 r. - Cesarz Śuan Te musi uznać niezależność Wietnamu.

  • 1431 - 1433 r. - Siódma wyprawa Czeng Ho zorganizowana na mocy cesarskiego edyktu z roku 1430. Ma ona służyć poinformowaniu świata, że Chiny mają nowego cesarza. Flota liczy 300 okrętów i ok. 27 500 ludzi.

Czeng Ho dopływa do Palembang, Malakki (od władcy królestwa Ayutthaya Chińczycy żądają zaprzestania ataków na Malakkę), Samudry, Cejlonu i Kalikat. Druga część floty płynie dalej wzdłuż brzegów Afryki i Morza Czerwonego; być może dociera także do Mekki. Czeng Ho umiera w drodze powrotnej z Indii i zostaje pochowany na morzu. Jego wyprawy pokazały, że Ocean Indyjski może stać strefą wpływów chińskich. Czeng Ho otworzył Chiny na świat zewnętrzny pobierając trybut od lokalnych władców, handlując i przywożąc nieznane towary oraz zwierzęta (na przykład z Adenu żyrafy i zebry). Zdobył też ogromną ilość informacji, a zwłaszcza mapy odległych obszarów, stwarzając szansę na ekspansję ekonomiczną i militarną, czyli tworzenie zamorskich kolonii. Jest to możliwe, ponieważ technologicznie Chiny są w tym czasie najwyżej rozwiniętym państwem świata z ogromnym potencjałem ludnościowym i najsprawniejszą gospodarką rynkową opartą na przepływie pieniądza, która zmierza do przekształcenia się w system kapitalistyczny. Dalekosiężny handel i zamorskie wyprawy mogłyby stymulować jeszcze szybszy postęp w ekonomii. Niestety, 40 lat po śmierci admirała cesarz każe zniszczyć pozostawione przez niego zapiski, zaprzestać budowy statków morskich i pod karą śmierci zakaże organizowania podróży do dalekich krajów, czyli ludów barbarzyńskich. Argumentuje, że wszystko co najlepsze i tak jest w Chinach i to barbarzyńcy mają przyjeżdżać do Chińczyków po naukę i towary. Chińczycy nie potrzebują niczego od obcych. Zamorskie podróże admirała Czeng Ho nie są perspektywiczne, ponieważ nie zwiększają ilości produkowanej żywności, służąc raczej sprowadzaniu przedmiotów zbytku, jak na przykład jaskółczych gniazd z Indochin (najcenniejsze są zbierane przez plemię Tagbanua we wschodnich Filipinach). Nie przedmioty zbytku, lecz żywność jest największym problemem kraju o tak ogromnej liczbie mieszkańców, a sprowadzanie żywności jest niemożliwe, ponieważ podczas długiego transportu ulega ona zepsuciu. Zresztą to rolnictwo jest zajęciem preferowanym przez panujący konfucjanizm, a nie handel. Nie można też pominąć potęgi feudałów opartej na rolnictwie. Im zależy na utrzymaniu rolniczego charakteru gospodarki, a rozwój handlu, rzemiosła i produkcji towarowej o charakterze kapitalistycznym oznaczałby wzrost znaczenia kupców i rzemieślników.

Ostatecznie cesarz ugiął się pod naciskiem arystokracji oraz konfucjanistów i kilkadziesiąt lat po wspaniałym epizodzie Czeng Ho, Chińczycy zamykają się w swoich granicach i zapominają nawet sztuki budowania statków oceanicznych.

W dalszej zaś perspektywie decyzja władz skazuje Chiny na technologiczny i gospodarczy zastój, który doprowadzi w końcu do zwycięstwa pogardzanych barbarzyńców z Europy. Być może nie doszłoby do tego, gdyby Chiny rozwijały żeglugę. Wtedy to Chińczycy skolonizowaliby Nowy Świat i może próbowaliby opanować mniej rozwiniętą Europę.

  • 1435 r. - Po śmierci Śuan Te tron obejmuje jego siedmioletni syn Jing Tsung, lecz początkowo rządzi eunuch Wang Czen.

  • 1449 r. - Mongołowie pokonują Chińczyków pod Pekinem i chwytają cesarza Jing Tsunga.

Wykorzystuje to jego brat Czing Tai i przejmuje rządy (okres Jingtai, 1449-1457). Cesarz Czing Tai zasłynie jako miłośnik emalii komórkowej, szczególnie błękitnej, która za jego czasów przyjmie nazwę jingtailan.

  • 1457 r. - Uwolniony z mongolskiej niewoli Jing Tsung usuwa Czing Tai. Przybiera nowe imię tronowe Tien Szun i odzyskuje władzę. Przekaże ją potem swemu synowi Cz’eng Hua (1464-1487).

Podróże morskie jako niezgodne z rosnącym w siłę konfucjanizmem stają się coraz rzadsze, aż w końcu zostaną zakazane.

  • 1490 r. - Według zapisków historycznych deszcz kamieni z nieba (meteorytów) zabija kilka tysięcy osób.

  • Ok. 1500 r. - Za cesarza Hung Czy (1487-1505, syn Cz’eng Hua) Pekin jest największym miastem świata. Mając około miliona mieszkańców, wyprzedza japońskie Edo.

  • 1500 - 1558 r. - Wu Cz’eng-en, autor słynnego dzieła Pielgrzymka na zachód.

  • 1505 - 1521 r. - Panuje cesarz Czeng Te, syn Hung Czy.

  • Od 1511 r. - W Ji-hsing, centrum garncarstwa, powstają sławne porcelanowe naczynia do herbaty. Wkrótce Ji-hsing zdobędzie sławę wśród sąsiednich narodów a potem, dzięki Brytyjczykom, na całym świecie. W ciągu XVI w. rozpowszechnia się nowa czarna herbata. Powstaje dzięki specjalnemu suszeniu i częściowej fermentacji liści.

  • 1513 r. - Portugalczyk J. Alvares dociera do Lantao i Kantonu. Odtąd Europejczycy próbują tu zakładać handlowe faktorie.

  • 1521 - 1566 r. - Panuje cesarz Shih Tsung (Czia Czing, wnuk Cz’eng Hua) znany z długowieczności. Według legend cesarz jest żywotny dzięki ćwiczeniom, zwłaszcza seksualnym, zalecanym przez taoistycznego mędrca Tou Czen-jen. W 95 roku życia cesarz jest nadal aktywny i zdrowy. Gorzej sobie radzi z problemami państwa, gdzie kryzys gospodarczy powoduje powtarzające się chłopskie bunty (przyrost ludności i postępujące rozdrobnienie pól). Swoistą próbą odpowiedzi na te problemy jest rosnąca liczba kastratów na dworze cesarza, ponieważ władca wierzy, że kastraci są najwierniejszymi sługami i żołnierzami, na ogół pozbawieni są ambicji i nie mają nadziei, że po ewentualnym przejęciu władzy mogliby założyć dynastię. Na przełomie XVI i XVII w. na cesarskim dworze jest stale ok. 60 tysięcy kastratów, a poza nim dodatkowo jeszcze ok. 30 tysięcy.

  • 1528 - 1587 r. - Generał Żi Cziguang. Autor dzieła omawiającego sztuki walki.

  • Druga połowa XVI w. - Za radą niemieckiego jezuity-astronoma J. A. Schall von Bella Chińczycy uściślają kalendarz.

  • Druga połowa XVI w. - Armie chińskie kończą ujarzmianie prowincji Junnan zamieszkanej przez ludność niechińską. Lud Bo najdłużej broni się w dolinie Long Ma. Na urwiskach buduje umocnienia, a nawet trumny swoich zmarłych umieszcza kilkadziesiąt metrów nad dnem doliny w zagłębieniach, jaskiniach i na sztucznych platformach.

Walki kończy zdobycie twierdzy Lin Cziao i rzeź obrońców. W rezultacie w ciągu następnych stuleci Bo ulegną sinizacji.

  • 1553 r. - Pekin na zewnątrz Miasta Cesarskiego zostaje otoczony potężnym murem.

W tym czasie po ok. 150 latach sporów czy mongolskie najazdy powstrzymywać atakami czy nawiązać kontakty z koczownikami, rząd chiński podejmuje decyzję o rozbudowie Wielkiego Muru.

  • 1554 r. - Port w Szanghaju zostaje otoczony murem dla ochrony przed atakami japońskich piratów.

  • 14 II 1556 r. - Jedno z najtragiczniejszych trzęsień ziemi. Powoduje śmierć ponad 830 tysięcy ludzi w Henan i Shanxi.

  • 1557 r. - Portugalczycy jako pierwsi Europejczycy otrzymują zgodę od chińskich władz na założenie faktorii handlowej Makao (Makau, Macau) w Aomen w południowej części delty Czu-ciang (Rzki Perłowej) na południu Chin (według tradycji kolonię miał założyć Jorge Alvares przysłany przez Albuquerqe).

Na początku XVII w. Portugalczycy zaczynają w Makao handel opium, które uprawiają w Goa. Dotychczas opium przywozili do Chin wyłącznie muzułmanie. W samym mieście budują mocny fort Guia (1622-1638), a w jego obrębie katolicką kaplicę Nosa Senhora da Guia.

  • 1562 - 1633 r. - Xu Guangki, wszechstronny uczony i wysoki urzędnik. Autor prac o matematyce, astronomii, sztuce wojennej, rolnictwie i leśnictwie. Razem z jezuitami tłumaczy na chiński naukowe teksty z Europy, przyczyniając się do unowocześnienia nauki nazywanego czasem chińskim oświeceniem. Pod wpływem jezuitów w roku 1603 przyjmuje chrzest w obrządku katolickim. Jego potomkowie będą chrześcijanami jeszcze w XXI wieku.

  • 1565 r. - Skuteczne rozwiązanie problemu japońskich piratów napadających na wybrzeże poprzez zorganizowanie specjalnych, świetnie wyszkolonych oddziałów wojskowych (rodzaj komandosów) broniących brzegów Chin.

  • 1567 - 1572 r. - Rządy cesarza Lung Cz’ing (syn Shih Tsunga).

  • 1572 - 1620 r. - Długie panowanie cesarza Wan Li (syn Lung Cz’inga) w Chinach, które wciąż są jedną z głównych gospodarczych i militarnych potęg świata, choć już zaczyna się uwidaczniać kryzys spowodowany feudalnym charakterem ekonomii. Chińczykom dają się też we znaki najazdy mongolskie, zwłaszcza pod wodzą Ałtan-Chana, którego oddziały przechodzą nawet przez najsłabszy odcinek Wielkiego Muru, aby zagrozić Pekinowi.

  • 1587 - 1641 r. - Xu Xiake, znany w Chinach podróżnik. Przez ponad 30 lat objeżdża niemal całe imperium chińskie i zapisuje swoje obserwacje. Jego wydany pośmiertnie Dziennik podróży jest najlepszym opisem Chin z XVII w.

Jest też wyrazem typowego dla Chińczyków przekonania o ich wyższości nad resztą świata, ponieważ Xu Xiake uważa, że opisując Chiny, opisuje praktycznie cały świat, a przynajmniej to, co jest warte uwagi. Kraje poza Chinami to barbarzyńskie obszary, które powinny uczyć się od Chin.

  • 1587 - 1670 r. - Sławny opowiadacz eposów Liu Tsintin.

  • 1592 - 1598 r. - Inwazja Japonii na Koreę odparta przez armię chińską i koreańską. Wojny wyczerpują jednak gospodarkę.

  • 1597 - 1664 r. - Żen Wangding (Wandong). Tworzy własny styl sztuki walki i gimnastyki tai-czi.

  • 1597 - 1689 r. - Zhang Dai, znany pisarz, autor ponad 30 dzieł na temat literatury i historii, w tym cenionej Historii dynastii Ming.

  • XVII w. - ok. 1930 r. - Srebrne hiszpańskie peso jest standardową jednostką monetarną, wzorcem dla innych monet na terenie Chin, zwłaszcza w portach.

  • 1603 - 1639 r. - Hiszpanie i Holendrzy (za radą kapitana Chiny) zajmują Tajwan (Formoza, po łacinie piękna).

  • 1613 - 1682 r. - Ku Jen-wu, przodujący w tym stuleciu historyk. Zajmuje się głównie dziejami dynastii Ming.

  • 1618 r. - Władcy tunguskiego ludu Mandżurów znanego dotąd pod nazwą Dżurdżenów wykorzystują osłabienie Chin i zaczynają zabór chińskiego terytorium. Wódz Nurchaczi tworzy potężną armię zwaną Osiem Chorągwi (później podstawa mandżurskiego wojska w Chinach).

  • 1619 - 1692 r. - Wang Fu-czy, znany filozof i historyk.

  • 1620 r. - Cesarzem Chin jest Tai Cz’ang (syn Wan Li), a następnie Tien Cz’i (1620-1627, syn Tai Cz’anga).

  • 1625 r. - Miasto Szenjang (od roku 1634 Mukden) w południowej Mandżurii zostaje ogłoszone stolicą dynastii mandżurskiej. Jest intensywnie rozbudowywane, a w 1632 r. chińscy architekci otaczają je murem. Tutaj w 1636 r. powstaje Pałac Cesarski. W 1681 r. ziemny wał otacza dzielnicę mieszkalną. Mukden jest też miejscem, gdzie pochowano założyciela dynastii, Nurchacziego (słynny Wschodni Grobowiec), oraz jego syna Abakaia panującego już w Chinach.

  • 1625 r. - Iquan (po przejściu na katolicyzm Nicholas Iquan) zaczyna karierę kupca i pirata. Urodził się w wiosce Anhai nad Cieśniną Tajwańską (1603). Pracuje w Makao (1621) i Hirado koło Nagasaki (od 1622 r.) dla chińskiego kupca znanego jako kapitan China. Po śmierci kapitana (1625) przejmuje firmę, zabija konkurentów i syna Chiny. Rozbija flotę Holendrów płynącą do jego siedziby na wyspie Quemoy. Od 1628 r. służy dynastii Ming jako admirał, a od 1644 r. jest księciem. Opanowuje szlaki na Morzu Wschodnio- i Południowochińskim i gromadzi ogromny majątek.

  • 1627 - 1644 r. - Rządy cesarza Cz’un Czenga (Zhongzhen, brat Tien Cz’i).

  • 1627 r. - Głód i koncentracja ziemi w ręku najbogatszych w rejonie środkowego Huangho i rzeki Wei powodują bunt chłopów pod wodzą Li Tzu-cz’enga (Li Zicheng) (1606-1645), z różnym nasileniem trwający aż do roku 1645.

  • 1636 r. - Abakai, władca Mandżurów, ogłasza powstanie dynastii Cin (Ts’ing, Qing). Kontynuuje politykę swoich poprzedników skierowaną przede wszystkim przeciw Chinom.

  • 1637 r. - Brytyjczycy docierają do Kuangczou (Kanton). W tym czasie cesarz zrażony agresywnością i zaborczością Europejczyków ogranicza miejsca dla nich dostępne do dwóch: Kuangczou i portugalskiego Makao.

  • 1638 r. - Mandżurowie podbijają Półwysep Koreański, dotąd tylko formalnie podległy Chinom.

  • Od 1640 r. - Li Tzu-cz’eng w kolejnych bitwach rozbija armię rządową. W roku 1642 armia Mingów przerywa wały i zalewa K’aifeng, żeby zatrzymać wroga; w rezultacie ginie ponad 300 tysięcy ludzi.

Mimo tych wysiłków przeciwnika Li Tzu-cz’eng zdobywa Pekin, a ostatni cesarz dynastii Ming Cz’un Czeng w nocy wiesza się na Wzgórzu Węglowym (1644). Rano zaś cesarski eunuch otwiera bramę do Miasta Wewnętrznego, co uchroni je przed zniszczeniem podczas walk.

Według legendy Li Tzu-cz’eng, wkraczając z Placu Niebiańskiego Spokoju (Tiananmen) do bramy Guang An Men, uderza mieczem dwa kamienne lwy pilnujące wejścia, a widoczne na nich ślady ciosów staną się symbolem końca dynastii Ming. Li Tzu-cz’eng ogłasza się cesarzem nowej dynastii Szun.

Ostatni członkowie rodu Mingów uciekają do Nankinu i Guilin.