Afryka
Drugi po Eurazji największy kontynent na planecie rozciągający się między Przylądkiem Białym (37o20’N) w Tunezji na północy, Przylądkiem Igielnym (34o50’S) na południu, Przylądkiem Zielonym (17o33’W) na zachodzie i Raas Haafuun (51o23’E) na Półwyspie Somalijskim na wschodzie.
Afryka i Eurazja tworzą razem największy zespół lądów znany jako Stary Świat. Nazwa Afryki rozpowszechniona przez Greków i Rzymian pochodzi od fenickiego słowa afrigah oznaczającego kolonię.
Ok. 7 - 2 milionów lat p.n.e. - W Afryce wschodniej wyodrębnia się linia człowieka.
Przykładem jest Ardipithecus ramidus (ok. 4,4 miliona lat p.n.e. odkryty w Afar w Etiopii w roku 1992) poruszający się w postawie wyprostowanej, lecz mający chwytną stopę typową dla form nadrzewnych. Młodszy przedstawiciel linii człowieka australopitek (Australopithecus) jest formą naziemną ze stopą przystosowaną do chodzenia i używa narzędzi z drewna oraz kości (kultura osteodontokeratyczna).
Sławę wśród archeologów zdobędzie szkielet Australopithecus afarensis (odkryty w Afar w 1974 r.) nazwany Lucy (3,5 miliona lar p.n.e.) i ślady stóp australopiteka w tufie (zestalony popiół wulkaniczny) w Lateola koło Olduvai (3,3 miliona lat p.n.e.).
- Ok. 2,9 - 2.5 miliona lat p.n.e. - Forma australopiteka zwana człowiekiem zręcznym (Homo habilis) używa znalezione przedmioty, lub celowo nadaje im formę, tworząc na przykład kamienne narzędzia z otłuczonych kawałków bazaltu. Jest to archeologiczna kultura Olduvai (nazwa od doliny w równikowej części Wielkiego Ryftu Wschodnioafrykańskiego).
W południowej Afryce i w basenie Kongo powstanie podobna kultura kafuańska (od rzeki Kafue) z narzędziami z kwarcytowych otoczaków. Australopiteki zamieszkują też jaskinie Gór Smoczych na południu kontynentu.
Kamienne narzędzia nawiązujące do kultury Olduvai pojawiają się nawet na wyspach Sokotry, które dzięki niższemu poziomowi oceanu są łatwo dostępne ze względnie bliskiego Półwyspu Somalijskiego.
Do 2 milionów p.n.e. - Praczłowiek Homo ergaster ze wschodniej Afryki wypiera na południe mniej inteligentnego człowieka zręcznego H. habilis.
Ok. 1,5 miliona p.n.e. - Praczłowiek zaczyna stosować ogień, lecz nie potrafi go rozniecać. Pozyskuje go z pożarów.
Ponad 470 tysięcy lat p.n.e. - Na bagnach koło wodospadów Kalambo (na terenie późniejszej Zambii) ludzie budują drewniany pomost. Jest to jedna z najstarszych, dużych drewnianych konstrukcji w Afryce.
Ok. 300 tysięcy lat p.n.e. - Na południu Afryki żyje praczłowiek Homo naledi pod względem rozmiarów mózgu stojący między H. habilis i H. ergaster. Jest formą naziemną, lecz z rękami dobrze przystosowanymi do wspinania się na drzewa. Mimo małego mózgu rozwija złożoną kulturę duchową, czego świadectwem są ceremonialne pochówki na podziemnej nekropolii w głębi jaskini Sterkfontein w dolomitach Malmani.
Od ok. 300 tysięcy lat p.n.e. - Homo ergaster stopniowo ustępuje pierwotnemu człowiekowi rozumnemu Homo sapiens. Człowiek rozumny sporadycznie krzyżuje się z praczłowiekiem, co spowoduje, że w genotypie mieszkańców Afryki będą później wykrywane fragmenty DNA praludzi niespotykane w populacjach pozaafrykańskich.
Z tego okresu pochodzi między innymi jaskiniowa osada myśliwych (polują głównie na foki) i rybaków (ryby, małże, ślimaki) u ujścia rzeki Klasies.
Ok. 75 000 lat p.n.e. - Zmiana klimatu, ochłodzenie i rozszerzenie obszaru pustyń po wybuchu wulkanu Toba w Indonezji doprowadza do zaniku większości ludzkich populacji w Afryce. Nieliczne grupy przeżywają w strefie równikowej i na południu kontynentu.
Od ok. 70 000 - 40 000 r. p.n.e. - Człowiek rozumny reprezentowany przez Buszmenów opanowuje Afrykę: kultury aterskie na sawannach i Saharze (do ok. 25-20 tysięcy lat p.n.e.), a kultury z technikami levallois w strefie równikowej i na wschodzie.
Ponad 40 tysięcy lat p.n.e. - W południowej Afryce w górach Bomvu jest wydobywana czerwona ochra. Tak powstaje kopalnia Ngwenya, która będzie działać aż do XXI w. n.e.
Ok. 30 000 - 10 000 r. p.n.e. - Na południu Afryki w rejonie Boskop żyje populacja człowieka rozumnego o większej niż przeciętna pojemności mózgoczaszki. Rozbudowana jest czołowa część mózgu odpowiedzialna za myślenie abstrakcyjne.
20 000 - 4000 r. p.n.e. - W Afryce na południe od Sahary dominują myśliwsko-zbieraccy Pigmeje i Buszmeni (jaskiniowe stanowisko archeologiczne buszmenoidów w Fish Hoek na południu Afryki).
Rozpowszechniają się bumerang i proca jako bronie dalekiego zasięgu.
Poszczególne populacje ludzkie rozwijają względną odporność na niektóre choroby strefy tropikalnej. Przykładem jest ameboza wywoływana przez amebę Entamoeba histolytica pasożytującą w jelicie, która nie daje objawów chorobowych u osób odpornych, lecz innych może zabić. Natomiast podwyższona odporność na malarię jest związana z defektem genetycznym znanym jako sierpowatość krwinek, które nie są okrągłe, jak u większości ludzi. Osoby z tą cechą cierpią na anemię (niedotlenienie), ponieważ ich krew słabo wiąże tlen, lecz zwykle nie ma to szczególnego znaczenia na gorących obszarach nizinnych, gdzie zawartość tlenu w atmosferze jest wysoka.
16 000 - 15 000 r. p.n.e. - Niemal tysiącletnia susza dziesiątkuje ludność, która ucieka z pustynniejącej Sahary. Potem wracają deszcze: rośnie poziom wody w wielkich jeziorach, Nil znów staje się wielką rzeką, a Saharę pokrywa sawanna.
4. tysiąclecie p.n.e. - Na północy pojawiają się semito-chamiccy pasterze i rolnicy utrzymujący kontakty z kulturą megalitów (Egipcjanie, Kuszyci i Berberowie), na Saharze i w Sudanie ludy murzyńskie (języki bantu, a nad Nigrem kongo-kordofańskie, na przykład Mandingo), a w Dolinie Nilu ludy sudańskie (późniejsze Nuer, Dinka, Masaj).
Wśród hodowców bydła znana jest ospa, choroba, której pierwotnym źródłem była ospa krowia.
Od 4. tysiąclecia p.n.e. - Rozwój rolniczej cywilizacji egipskiej w Dolinie Nilu. Egipt zna metalurgię (miedź i brąz).
3. - 1. tysiąclecie p.n.e. - Pasterskie plemiona Khoikhoi (Hotentotów) wypierają na południe żyjących z myślistwa Buszmenów.
Od XXV w. p.n.e. - Na Saharze stopniowo wysychają rzeki, a saharyjska sawanna powoli ustępuje pustyni.
2. tysiąclecie p.n.e. - Miedź i brąz docierają do Maghrebu, a ok. X w. p.n.e. nad Niger. W innych rejonach Afryki metale te pozostaną nieznane aż do przybycia Arabów i Europejczyków.
Ok. XIV w. p.n.e. - Związane z globalnym ochłodzeniem pustynnienie Sahary przyspiesza migracje: pasterscy i rolniczy Bantu docierają do Wielkich Jezior wypierając myśliwskich Buszmenoidów na południe. Pigmeje zaś chronią się w trudno dostępnych lasach równikowych.
Legendy mówią potem o małych i prymitywnych ludziach Abatoa (Ludzie Łuku), których Murzyni często traktują jak zwierzynę łowną.
Od X w. p.n.e. - Bantu zachodni posuwają się na południe znad środkowego Kongo, a wschodni wyruszają znad Jeziora Wiktorii.
Od IX w. p.n.e. - Żelazo jest znane w Kartaginie, potem w Egipcie, nad Nigrem i we wschodniej Afryce.
Północ kontynentu i wschodnie wybrzeża pozostają w handlowych związkach z cywilizacjami Morza Śródziemnego i południową Azją. Lądowe szlaki handlowe przez Saharę i wzdłuż Nilu prowadzą do Egiptu, Kartaginy i Gibraltaru. Morskie szlaki łączą wschód Afryki z Egiptem, Mezopotamią, Arabią i Indiami. Główne towary to metale, zwłaszcza złoto, niewolnicy, cenna sól oraz drewno. Na zachodnim wybrzeżu kontynentu feniccy żeglarze sporadycznie docierają w rejon ujścia Gambii.
Koniec VI w. p.n.e. - Na rozkaz faraona Necho II feniccy żeglarze wyruszają z Morza Czerwonego na południe, żeby sprawdzić, czy można opłynąć Afrykę, a więc, czy istnieje morska droga z Oceanu Indyjskiego na Atlantyk i dalej na Morze Śródziemne. Po trzech latach trudnej żeglugi Fenicjanie wracają do Egiptu przez Gibraltar.
I w. p.n.e. - Myśliwi i zbieracze posługujący się językami khoisan docierają do Przylądka Dobrej Nadziei.
Od 1. tysiąclecia n.e. - Murzyni, zwłaszcza Bantu, dominują na południe od Sahary. Północ należy do europeidów, a na południu kontynentu nadal liczne są buszmenoidalne ludy mówiące w językach khoisan.
Początek 1. tysiąclecia n.e. - Romanizacja północnych wybrzeży Afryki pod rządami Rzymu.
Pierwsza połowa 1. tysiąclecia n.e. - Chrystianizacja północnych wybrzeży Afryki oraz Nubii i Etiopii.
Od drugiej połowy 1. tysiąclecia n.e. - Islamizacja północnej Afryki od Egiptu po Mauretanię oraz wschodnich wybrzeży powiązanych handlowo z Arabią i Iranem. Reszta kontynentu wyznaje rozmaite formy animizmu.
Muzułmanie rozwijają handel niewolnikami z zachodniego Sudanu głównie do Maroka, Algieru i Tunisu, z Kanem i Fezzanu do Tunisu, Libii i Egiptu, z Nubii, Etiopii i Somalii do Egiptu, Arabii, Iraku i Syrii oraz z Zendż do Arabii, Iraku i Persji.
Od XIII w. - Podróżnicy z Europy poznają Afrykę, lecz z powodu klimatu i chorób ograniczają się do wybrzeży, a wnętrze kontynentu pozostaje dla nich zagadką. Na mapach umieszczają fantastyczne rzeki, góry i dziwne istoty, czego przykładem jest dzieło G. B. Ramusia z XVI wieku.
1389 r. - Chińska mapa Da Ming Hunyi przedstawia Afrykę, prezentując wiedzę Chińczyków na temat tego kontynentu.
1488 r. - Portugalski żeglarz Bartolomeu Dias płynąc wzdłuż wybrzeży Atlantyku dociera do Przylądka Burz (późniejszy Przylądek Dobrej Nadziei). Dziesięć lat później żeglując jego śladem Vasco da Gama opływa cały kontynent, dociera do Zendż i Indii, a potem wraca do Portugalii tą samą drogą. Jest to zapowiedź europejskiej ekspansji w Afryce.
XVI w. - Początek epoki kolonialnej.
Na niespotykaną dotąd skalę rozkwita handel ciemnoskórymi niewolnikami łapanymi na wybrzeżach lub kupowanymi od afrykańskich władców. Od XVI w. niewolnicy z Afryki są wywożeni głównie do kolonii w Nowym Świecie. Na wybrzeżach powstają europejskie faktorie handlowe, w przyszłości przyczółki kolonialnej ekspansji w głąb kontynentu.
W ciągu następnych czterystu lat Afryka straci co najmniej 100 milionów ludzi schwytanych przez łowców niewolników. Blisko połowa z nich zginie podczas transportu, zanim dotrze do miejsca przeznaczenia, czyli na przykład na amerykańskie plantacje.
1737 r. - Niemiec Johann M. Hase opracowuje pierwszą dość realistyczną mapę całego kontynentu, a nie tylko jego wybrzeży, co stanowi ogromny wkład w rozwój zarówno geografii w ogólności jak i afrykanistyki.
1798 r. - Na mapie A Map Showing the Progress of Discovery & Improvement in the Geography of North Africa Brytyjczyka Jamesa Rennella pojawia się długie pasmo gór Kong biegnące równoleżnikowo od zachodniego wybrzeża w rejonie Senegalu daleko na wschód aż do centralnej Afryki. Góry Kong będą odtąd pokazywane na kolejnych mapach, a podróżnicy będą ich poszukiwali niemal do końca XIX w. Dopiero w 1889 r. francuski badacz Louis Gustave Binger ogłosi w Paryżu, że podczas swojej ekspedycji wzdłuż Nigru nie znalazł żadnych gór.
XIX - XX w. - Podróżnicy z Europy i Ameryki badają Afrykę, otwierając ją zarówno dla badań naukowych, jak też dla państw budujących w Afryce swoje kolonialne imperia oraz dla rabusiów i łowców niewolników. Wśród największych eksploratorów Afryki wyróżniają się Szkot David Livingstone oraz pochodzący z Walii Henry M. Stanley.
1807, 1834 r. - Wielka Brytania zakazuje handlu niewolnikami.
Upowszechnia się abolicjonizm, czyli ruch na rzecz zniesienia niewolnictwa, lecz w praktyce dochodowy proceder nadal kwitnie.
Druga połowa XIX w. - W całej Afryce działają misje różnych odłamów chrześcijaństwa. Na obszarze posiadłości portugalskich, francuskich i hiszpańskich są aktywne misje katolickie, a w koloniach brytyjskich misje anglikańskie.
1854 - 1856 r. - David Livingstone przechodzi w poprzek południową Afrykę.
1873 - 1875 r. - Oficer brytyjskiej marynarki wojennej i badacz Verney Lovett Cameron (1844-1894) jako pierwszy Europejczyk przechodzi Afrykę równikową od Oceanu Indyjskiego do Atlantyku. Królewskie Towarzystwo Geograficzne wysłało go w roku 1872 na poszukiwanie zaginionego Livingstone’a. Cameron wyruszył z Zanzibaru. Nie przerywa podróży, gdy dociera do niego wieść o śmierci Livingstone’a w 1873 r., lecz dochodzi do rzeki Luaba i idąc lądem osiąga wybrzeże Atlantyku w Angoli. Swoją wyprawę opisze potem w książce Across Africa 1877).
1885 r. - Na konferencji w Berlinie mocarstwa dzielą Afrykę na kolonie (dotychczas klimat i tropikalne choroby zniechęcały Europejczyków do przenikania w głąb kontynentu).
Powstaje Wolne Państwo Kongo, a w praktyce kolonia belgijska. Na ogromnym obszarze obejmującym ujście Kongo, Kotlinę Kongo, ujście Zambezi i port Obbia w Somali Włoskim ma funkcjonować strefa wolnego handlu, czyli w rzeczywistości obszar swobodnego wyzysku miejscowej ludności i rabunkowej eksploatacji zasobów.
Misjonarze niszczą miejscowe kultury w imię narzucanej religii, a kolonizatorzy rabują dzieła sztuki, żeby nimi handlować lub je wywieźć. W połowie XX w. okaże się, że niemal wszystkie wartościowe dzieła stworzone w Afryce trafiły do muzeów w Londynie, Paryżu, Berlinie, Brukseli i w innych miastach poza kontynentem afrykańskim.
Od XIX/XX w. - Afrykanie walczą o utrzymanie swojej tożsamości: organizują zbrojne powstania, tworzą afrochrześcijańskie kościoły (jak Kościół Afrykański założony w 1892 r. przez M. M. Mokone i African Presbyterian Church P. J. Mzumby od 1898 r.), podejmują działalność polityczną i rozwijają własną afrykańską filozofię (XX w.).
1900 r. - Pierwsza konferencja polityków i działaczy na rzecz emancypacji ludów i krajów Afryki zdominowanych dotąd przez imperia kolonialne odbywa się w Londynie, lecz nie przynosi znaczących rezultatów. Staje się za to punktem wyjścia dla podobnych spotkań organizowanych potem pod nazwą Kongresów Panafrykańskich.
XX w. - W większości krajów Afryki dominują chrześcijaństwo, islam i lokalne kościoły afrochrześcijańskie.
1919 r. - W. E. B. Du Bois przewodzi pierwszemu Kongresowi Panafrykańskiemu zorganizowanemu w Paryżu. Uczestnicy postulują zniesienie niewolnictwa, rasizmu i segregacji rasowej oraz zakończenie kolonializmu.
Następne Kongresy Panafrykańskie odbędą się w latach 1921, 1923, 1927 i 1945.
Lata 1920. - 1940. - UNIA (Universal Negro Improvement Association, powstała na Jamajce w 1914 r.), CAA (Council on African Affairs działa w Stanach Zjednoczonych od 1937 r.) i ruch négritude szerzą idee panafrykanizmu, a czasem głoszą wręcz murzyński rasizm. Twierdzą, że cała ludzkość wywodzi się od Murzynów i pramatka ludzkości była czarna. Ruch négritude walnie przyczynia się do zbudowania świadomości murzyńskiej odrębności i odrodzenia afrykańskiej kultury („murzyński renesans”). Z drugiej zaś strony jego działania mają też wymiar bardzo konkretny, na przykład CAA organizuje pomoc dla głodującej Afryki w roku 1946.
Lata 1921, 1923, 1927, 1945 - Kolejne Kongresy Panafrykańskie organizowane przez polityków i działaczy na rzecz politycznej i kulturowej emancypacji czarnoskórej ludności w koloniach w Afryce.
Próbują solidarnie walczyć z rasizmem oraz niewolnictwem, odwołując się do rodzimych tradycji i państw istniejących w Afryce przed najazdem Europejczyków. Niestety, szybko okazuje się, że poszczególne kraje i ludy Afryki mają nie tylko odmienne, lecz bardzo często wzajemnie sprzeczne interesy, więc współpraca jest bardzo trudna.
- 1931 - 1936 r. - Swoistego wyczynu sportowego dokonuje Polak Kazimierz Nowak (1897-1937), który jako pierwszy przebywa całą Afrykę z północy na południe i z powrotem. Wędruje na rowerze a czasem łodziami lub pieszo z Trypolisu przez Egipt i Kongo Belgijskie do Kapsztadu, aby przez Angolę i brzegiem jeziora Czad wrócić do Algieru.
Umiera niecały rok po powrocie do Polski, zanim zdoła zrealizować planowaną wyprawę do Indii. Pozostawia wiele tekstów publicystycznych, a przede wszystkim niepowtarzalne fotografie publikowane potem w formie książkowej.
- 1960 r. - Tak zwany rok Afryki, kiedy wiele afrykańskich krajów uzyskuje bądź odzyskuje niepodległość po okresie kolonialnym. Ponieważ granice kolonii aż nazbyt często przecinają terytoria poszczególnych ludów i plemion sztucznie dzieląc je między różne kraje postkolonialne, zazwyczaj jako punkt wyjścia przyjmowana jest zasada uti possidetis. Oczywiście zasada zachowania aktualnego stanu posiadania i podziałów politycznych bywa łamana i wybuchają nawet walki, lecz zasadniczo granice pozostają takie, jak je wytyczyły rządy kolonialne.
Bieda, brak wykształcenia, a czasem zwyczajna głupota słabo wykształconych afrykańskich elit, sprzyjają komunizmowi propagowanemu przez Sowietów oraz prawicowym i lewicowym dyktaturom, co pogłębia gospodarcze i cywilizacyjne zapóźnienie Afrykanów.
Ludność krajów afrykańskich w ogromnym stopniu polega na charytatywnej pomocy płynącej z Europy i Ameryki Północnej. Stamtąd nadchodzi pomoc żywnościowa, medyczna i edukacyjna, której nie zapewniają miejscowe władze.
1960 r. - Prezydent Ghany Kwame Nkrumah postuluje utworzenie federacyjnego państwa na wzór Stanów Zjednoczonych obejmującego cały kontynent. Niestety, pomysł jest niewykonalny ze względu na ogromne różnice kulturowe, zacofanie technologiczne i powszechną biedę, a także zadawnioną wrogość między wieloma afrykańskimi ludami.
1963 r. - Powstaje Organizacja Jedności Afrykańskiej (OAU, Organization of African Unity, Organisation de l’Unité Africaine) z siedzibą w Addis Abebie, najważniejsze stowarzyszenie ogólnoafrykańskie i jedna z najliczniejszych ponadpaństwowych, regionalnych organizacji na świecie. Początkowo należą do niej niemal wszystkie afrykańskie państwa na północ od Angoli i Mozambiku (z wyjątkiem Kenii i terytoriów kolonialnych jak na przykład Sahara Hiszpańska) oraz Madagaskar. Do roku 1969 członkami organizacji zostaną jeszcze Kenia, Zambia, Botswana, Lesotho, Suazi, Gwinea Równikowa, Gambia i Mauritius. W następnych latach dołączą Angola i Mozambik, później Zimbabwe i Sahara Hiszpańska, a po roku 1990 Republika Południowej Afryki, Namibia i Erytrea.
Organizacja zostanie rozwiązana w roku 2002 i zastąpiona przez Unię Afrykańską zakładającą ściślejszą współpracę między państwami. Mimo to dzień założenia istniejącej wcześniej Organizacji Jedności Afrykańskiej 13 września jest obchodzony jako Dzień Afryki.
- 1966 r. - Prezydent Senegalu L. S. Senghor organizuje w Dakarze Festiwal Sztuki Czarnych i ogłasza miasto tymczasową stolicą Czarnej Cywilizacji. Na festiwal przybywają między innymi cesarz Etiopii Hajle Selassie, nigeryjski pisarz Wole Soyinka, amerykański muzyk Duke Ellington i poeta z Martyniki Aimé Césaire.
Senghor i Césaire wypracowują razem koncepcję ruchu négritude promującego „murzyńskość”.
- Lata 1970. - Rusza gigantyczna finansowa pomoc Zachodu dla postkolonialnej Afryki.
Pomoc ma być charytatywna lub stoją za nią motywy moralne, czyli idea zadośćuczynienia za kolonializm i rozwoju Afryki, lecz w strumień pieniędzy przekazywanych afrykańskim rządom trafia zazwyczaj w ręce miejscowych dyktatorów i lokalnych władców. Ci zaś prowadzą lukratywne interesy z firmami i rządami państw zachodnich, najczęściej dawnych kolonialnych metropolii, niekoniecznie troszcząc się o rozwój kraju. Z drugiej strony taka pomoc redukuje aktywność gospodarczą samych Afrykanów, którym nie opłaca się pracować, skoro łatwiej liczyć na darmową pomoc. W ten sposób afrykańskie gospodarki uzależniają się od zachodniej produkcji i popadają w neokolonializm. Zamiast sami produkować importują produkty z Europy i Ameryki, znów napędzając tamte gospodarki. Nawet rolnictwo tradycyjnie stanowiące podstawę afrykańskich gospodarek nastawia się na produkcję towarów potrzebnych Zachodowi, a nie na przykład zbóż, które mogłyby wyżywić miejscową ludność. W rezultacie Afryka uzależnia się żywnościowo od krajów Europy i Ameryki Północnej. Ta zależność daje o sobie znać po napaści Rosji na Ukrainę w 2022 r., kiedy gwałtownie spada import pszenicy z Ukrainy.
W ciągu 30 lat Afryka otrzyma pomoc wartą siedem razy więcej niż wynosiła pomoc USA dla Europy w ramach Planu Marshalla, a jednak poziom życia i rozwój ekonomii w Afryce zmieni się bardzo niewiele. Większość tych pieniędzy zostanie bowiem bezpośrednio skonsumowana przez ludność lub wręcz zmarnowana przez skorumpowane i nieudolne władze, a nie przeznaczona na inwestycje tworzące nowe miejsca pracy. W roku 2009 opisuje to zambijska ekonomistka Dambisa Moyo w książce Dead Aid, gdzie wprost postuluje redukcję pomocy dla Afryki, aby zmusić Afrykanów do większej aktywności.
Ok. 1970 - 2000 r. - Afryka jest obszarem rywalizacji o wpływy między Związkiem Sowieckim i państwami demokratycznymi, co oznacza ciągłe wojny, przewroty wojskowe i kolejne dyktatury finansowane przez potęgi prowadzące zimną wojnę. W rezultacie Afryka pogrąża się w nędzy i chaosie. Sytuacja poprawi się dopiero po rozpadzie Związku Sowieckiego, ale tylko na krótko. Rosja bowiem nadal będzie dążyła do zdominowania jak największej liczby krajów afrykańskich, uzależniając je ekonomicznie i politycznie. Przede wszystkim zaś będzie wysyłała do Afryki broń i zbrojne oddziały najemników, aby szerzyć chaos i destabilizować państwa.
1991 r. - Brytyjczyk Trevor Bayliss buduje nakręcane radio, które ma baterię ładowaną przez ręczną prądnicę, więc nie wymaga sieci elektrycznej. Dzięki temu może być używane w odległych rejonach Afryki przyczyniając się do ich rozwoju. Jest to jeden z przejawów coraz głębszej integracji Afryki z resztą świata.
1999 r. - Na listę obiektów chronionych przez UNESCO zostaje wpisana Kolebka Ludzkości obejmująca 13 jaskiń koło Johannesburga w południowej Afryce: Sterkfontein (Rising Star), Swartkrans, Kromdraai, Bolt’s Farm, Wonder Cave, Minnaar’s, Cooper’s B, Plover’s Lake, Drimolen, Gladysvale, Haasgat, Gondolin i Motsetse. Znaleziono tam skamieniałości oraz prehistoryczne narzędzia pokazujące powstanie i wczesną ewolucję człowieka. Kolebka Ludzkości staje się istotnym elementem budującym poczucie dumy Afrykanów, którzy wciąż zmagają się z dziedzictwem kolonialnym .
Od końca XX w. - Komunistyczne Chiny prowadzą szeroko zakrojone inwestycje w wielu krajach Afryki, zyskując ogromne wpływy gospodarcze i polityczne. Sprzyja temu koniec zimnej wojny po rozpadzie sowieckiego imperium i wycofanie się Amerykanów. Według sondażu opublikowanego w 2016 r. średnio 60% ludności większości krajów Afryki uważa, że chińskie inwestycje poważnie poprawiły jakość gospodarki i życie mieszkańców tego kontynentu.
Od XX/XXI w. - Subsaharyjska Afryka w coraz większym stopniu odczuwa skutki globalnego ocieplenia.
Na całym tym obszarze od Senegalu po Etiopię i Mozambik rośnie liczba katastrofalnych powodzi na zmianę z suszami i wielkimi pożarami lasów. Niestabilność klimatu ogranicza wydajność rolnictwa, co przekłada się na groźbę głodu. Wybuchają wojny o dostęp do surowców i wody, nasilają się migracje. Coraz więcej Afrykanów próbuje szukać miejsca do życia poza Afryką, głównie w Europie.
2001 r. - Na konferencji w Durbanie (RPA) Afrykanie uznają kolonializm i niewolnictwo za zbrodnię przeciw ludzkości na równi z rasizmem, faszyzmem, nazizmem, komunizmem i ludobójstwem.
2018 - 2019 r. - Prezydent Francji E. Macron zapowiada zwrot dzieł sztuki zagrabionych w Afryce w okresie kolonialnym.
Od 2019 r. - W warunkach ogólnego niedorozwoju, braku higieny i słabości medycyny w większości państw Afryki szerzy się epidemia odry. Choroba pustoszy duże obszary Afryki zabijając głównie dzieci: 90% zmarłych nie przekroczyła piątego roku życia.
XII 2019 r. - W Dakarze powstaje Muzeum Czarnej Cywilizacji mające promować dorobek ludów Afryki.
2020 r. - Przez kontynent przetacza się pandemia Covid-19.
W zdecydowanej większości krajów afrykańskich nie ma wystarczająco rozwiniętej służby zdrowia. Zwykle więc nie wiadomo, ilu ludzi jest zakażonych, ilu choruje, a nawet ilu umiera z powodu wirusa, ponieważ mieszkańcy nie są badani. W 2021 r. po wynalezieniu szczepionek przeciw Covid-19 Afryka prawie nie ma do nich dostępu. Nieliczne szczepienia są możliwe niemal wyłącznie dzięki organizacjom charytatywnym i darom od rządów rozwiniętych krajów półkuli północnej. Dopiero od 2022 r. w kilku krajach Afryki (Egipt, Tunezja, Senegal, Nigeria, Kenia, RPA) jest możliwa produkcja szczepionek w oparciu o technologię importowaną z Zachodu.