← Wczesna historia Australii i TasmaniiWyspy Kokosowe i Wyspa Bożego Narodzenia →

Australia i Tasmania od XVI w.

• XVI w. - Europejczycy dowiadują się od Malajów i Chińczyków o istnieniu Australii. Do brzegów Australii docierają Portugalczycy oraz Hiszpanie, lecz trzymają to w tajemnicy, żeby uniknąć konkurencji z innych krajów. Nie mają dość środków i ludzi, żeby od razu skolonizować nowy ląd, a poza tym świeżo odkryte kraje nie zachęcają do eksploracji. Australia jest niegościnna, gorąca, sucha i pustynna, a ludzie wydają się skrajnie prymitywni i biedni. Nie ma żadnego porównania do wysokich cywilizacji Nowego Świata, bogatych miast wschodniej Afryki czy Indii.

W 1511 r. przyjaciel Magellana D’Albuquerque uczestniczący w zdobywaniu Malakki, wysyła ekspedycję Antonia D’Abreu i Francisca Serrão, aby znaleźli źródła pieprzu, goździków i innych korzeni. Według Antonia Galvao, kronikarza i gubernatora wyspy Ternate (Moluki), żeglarze dopływają do Nowej Gwinei i Australii.

W latach 1520. koło wybrzeży Australii pływają Portugalczycy C. de Mendoca (Mendonca), późniejszy gubernator portugalskiej fortecy Ormuz, a niedługo po nim Gomes de Sequeiro.

Wszystkie tajne dane o Australii zbiera portugalska centrala Casa da India w Lizbonie, ale bezcenne archiwum zniszczy wielkie trzęsienie ziemi w 1755 r. i wywołany przez nie pożar. Tylko niektóre zgromadzone tam informacje wcześniej przedostają się na zewnątrz. Na przykład w 1508 r. wychodzi w Rzymie mapa, którą narysował holenderski kartograf Johannes Ruysch. Zaznaczono na niej północny brzeg lądu Java Major (po łacinie Wielka Jawa) przedstawiającego Australię między zatokami Józefa Bonaparte i Carpentaria. Podobne mapy powstają w latach 1519 i 1535, a dziesięć innych map świata narysowano w Dieppe (Francja) w latach 1536-1567. Charakterystyczne, że umieszczone tam nazwy związane z Jawa Major, czyli północną Australią są na ogół pochodzenia portugalskiego.

• 1582 r. - Holender Cornelius Doetsz rysuje mapę pokazującą między innymi ląd Jawa Major, czyli Australię.

• XVII w. - Wzrost zainteresowania lądem Jawa Major w Europie zachodniej i wśród japońskich piratów, grasujących głównie w Cieśninie Torresa między Nową Gwineą i Australią. Sławę zdobywa pirat Yamada Nagamasa, który co prawda zginął, lecz legenda o ukrytych przez niego skarbach trwa potem przez wiele lat.

• 1601 r. - Portugalczyk Manoel Godinho de Eredia przepływa z wyspy Melville na Ziemię Arnhema.

• 1602 r. - Pochodzący z Italii kartograf Matteo Ricci umieszcza ląd Jawa Major na mapie wydanej w Pekinie.

• 1606 r. - Hiszpan Luis Vaez de Torres przepływa cieśninę między Nową Gwineą i półwyspem York.

W 1762 r. zostanie ona nazwana Cieśniną Torresa, choć sam żeglarz wcale nie uważał się za jej odkrywcę.

• 1606 r. - Wysłany na Nową Gwineę Holender Willem de Janesz na statku Duyfken dociera do półwyspu York, lecz znajduje tam pustynię i prymitywną ludność, więc zawraca, a miejsce to nazywa Keer-weer (po holendersku Zawracaj).

• Koniec 1616 r. - Dirk Hartog płynący z Kaplandu (południowa Afryka) na Jawę zwiedza i kartuje zachodnie wybrzeże Australii. W okolicy Zatoki Rekina (Shark Bay) odkrywa niewielkie, pustynne i bezludne wyspy. Na cześć swojego statku nazywa ten obszar Eendrachtsland, lecz następni podróżnicy głównej wyspie nadadzą nazwę Dirk Hartog.

W następnych latach kolejni Holendrzy szukają bogactwa w Australii, na przykład w 1618 r. do Australii dociera statek Zeewolf. W następnym roku Frederick de Houtman dopływa do wybrzeży południowo-zachodnich, gdzie znajduje skaliste, niebezpieczne wyspy Abrolhos (portugalskie abre os olhos - uważaj), a w 1622 r. Australię odwiedza statek Leeuwin.

• 1623 r. - Z Ambon w holenderskich Indiach Wschodnich (Indonezja) rusza ekspedycja poszukująca lądów opisanych przez Torresa i złota: Jan Cartensz prowadzi statek Pera, a Willem Joosten van Colster dowodzi na drugim statku Arnhem. Podróżnicy wpływają na wody zatoki, którą Carstensz nazywa Carpentaria na cześć generalnego gubernatora holenderskich Indii Wschodnich Pietera Carpentiera. Wkrótce statki rozdzielają się. Carstensz nawiązuje kontakt z Australijczykami na półwyspie York, lecz spotkanie kończy się walką i zniechęcony kapitan odpływa w kierunku Nowej Gwinei.

Colster zaś dociera do obszaru północnej Australii nazwanego Ziemią Arnhema na cześć jego statku.

• 1624 r. - Holender Willem de Vlamingh ląduje w Zatoce Rekina (Shark Bay) na zachodzie Australii.

• 1627 r. - Holender Pieter Nuyts opływa południową Australię zwaną odtąd Nową Holandią.

• 1628 r. - Holenderski statek handlowy Vianen pod dowództwem kapitana Gerrita Franszoona de Witta odwiedza północno-zachodnie wybrzeża Australii w rejonie Eighty Mile Beach oraz ujścia rzeki De Grey.

• 1629 r. - Statek Batavia holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej rozbija się koło wysp Abrolhos.

Wyruszył w październiku poprzedniego roku z Holandii do holenderskich Indii Wschodnich, wioząc cenne towary oraz skrzynie ze srebrem pod osobistą opieką kapitana A. Jaacobsa. Na pokładzie jest łącznie 316 osób.

Kilku marynarzy szykuje spisek, mający na celu przejęcie przewożonych bogactw, ale kapitan popełnia pomyłkę w obliczeniach i statek osiada na skałach wysepki Beacon w archipelagu Abrolhos. Rozbitkowie uciekają na wysepkę, a dwie łodzie wyruszają po pomoc. W jednej z nich dowodzi przedstawiciel Kompanii F. Palseart. Kiedy po dwóch miesiącach wraca z pomocą, zastaje załogę zbuntowaną przez H. Cornelisza, który zagarnął kasę Kompanii, kazał zamordować 125 pasażerów i ogłosił się admirałem. Grupa marynarzy pod wodzą Webbiego Heysa przeniosła się na inną wyspę i odparła dwa ataki ludzi Cornelisza, zanim doczekała się pomocy.

Siedmiu spiskowców zostaje potem osądzonych i powieszonych, kilku zostaje na wybrzeżu Australii (pierwsi biali, przymusowi osadnicy), pozostający z nimi w zmowie kapitan Jaacobs trafia do więzienia, a Palseart traci zaufanie Kompanii. Cenny ładunek Batavii zostaje wydobyty z dna.

• 1640 r. - Kapitan Pelsart z holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej opisuje kangura, czym wywołuje niedowierzanie i kpiny.

• 1636 r. - Holenderski statek Wessel bada północne wybrzeża Australii. Na pamiątkę tej ekspedycji nazwę Wessel otrzymają przylądek przy zachodnim wejściu do zatoki Carpentaria oraz archipelag niewielkich wysp na północ od Ziemi Arnhema.

• 1642 - 1643 r. - Kapitan Abel Janszoon Tasman (1603-1659), działając z rozkazu gubernatora Holenderskich Indii Wschodnich Anthoniego van Diemena, poszukuje legendarnego kontynentu Terra Australis. Odwiedza zatokę Carpentaria w północnej części Nowej Holandii (Australii), a na południu w 1642 r. odkrywa Ziemię van Diemena (później nazwaną Tasmanią) uznaną początkowo za część Nowej Holandii. Dostrzega też wyspę Melville przy północnym brzegu Australii.

• 1697 r. - Willem de Vlamingh dociera do ujścia rzeki Swan (Łabędzia) i ląduje na wyspie Dirk Hartog.

• 1699 r. - W. Dampier ląduje w zatoce Shark.

W 1991 r. ten obszar zostanie uznany za jeden z rezerwatów przyrody pod opieką UNESCO: ptaki, diugonie, delfiny, ryby, stromatolity (struktury mineralno-organiczne, liczące nawet ponad 3000 lat).

• XVIII w. - Ciemnoskóra ludność Australii liczy ok. 200 - 300 tysięcy osób.

• Ok. 1760 - 1802 r. - Pemulwuy, wódz plemienia Eora (rejon Botany Bay), długo walczy z brytyjskim najazdem dopóki nie zostanie zamordowany. Jego głowę zakonserwowaną w beczce Brytyjczycy wyślą do Londynu jako znak zwycięstwa.

• 1770 r. - J. Cook ląduje w Botany Bay w południowo-zachodniej Australii.

Według pewnej anegdoty Cook zapytał spotkanych Australijczyków o nazwę nieznanego mu zwierzęcia. Usłyszał „kangaru” i tak została zapisana nazwa kangura, a podobno dopiero po kilku latach wyjaśniło się, że to mogło znaczyć „nie rozumiem”. Wbrew tej opowieści wiadomo jednak, że kangur był zwany ganguru w niektórych częściach Queensland. Cook opisuje torbę u kangura, lecz naukowcy nie dają mu wiary, sądząc, że jedynym torbaczem na świecie jest amerykański opos. Dopiero po dwudziestu latach zoolog George Shaw potwierdzi relację Cooka i nada kangurowi naukową nazwę.

• 1773 r. - Francuski kapitan Tobias Furneaux na statku Aventure odkrywa piękną zatokę na wybrzeżu Ziemi van Diemena (Tasmanii). Widząc dziesiątki ognisk palonych przez miejscową ludność, nazywa to miejsce Zatoką Ogni co brytyjscy kolonizatorzy przetłumaczą potem jako Bay of Fires.

• 1774 r. - Cook odkrywa i zajmuje wyspę Norfolk (ciężkie brytyjskie więzienie w latach 1788-1855) na wschód od Australii.

• 1777 r. - Cook dociera do Ziemi van Diemena (Tasmanii) uznawanej za część Nowej Holandii.

• 1778 r. - Cook oficjalnie proklamuje powstanie brytyjskiej kolonii New South Wales (Nowa Południowa Walia).

• 1788 r. - Wśród Aborygenów Koori krąży plotka, że wschodni słup podtrzymujący niebo przegnił, grożąc zawaleniem a więc końcem świata. Co ciekawe, zbiega się to z przybyciem białych, a z nimi pojawiają się nieznane wcześniej choroby, jakby potwierdzając opowieści o końcu świata. Wkrótce wybuchają mordercze epidemie ospy (1789, 1829), które dziesiątkują nieodpornych Aborygenów.

Jednak nie tylko nowe choroby dotykają Aborygenów. Szybko dochodzi do zderzenia całkowicie odmiennych kultur i wzajemnie nieprzekładalnych wizji świata. Przykładem mogą być opowieści Aborygenów ze wschodniej Australii (późniejszy Queensland). Według nich do przybycia białych miejscowi rybacy przyjaźnili się z delfinami, które pomagały im łowić ryby. Podobno przywoływali delfiny specjalnymi dźwiękami. Kiedy jednak Brytyjczycy nauczyli się wołać delfiny, żeby je zabijać, zwierzęta straciły zaufanie. Dla Aborygenów zachowanie białych jest barbarzyństwem.

• 26 I 1788 r. - Brytyjski statek kapitana Arthura Phillipa (1738-1814) wysadza w południowej Australii 700 przestępców skazanych na deportację z Anglii. Powstaje karna osada Port Jackson nad Botany Bay.

Formalnie jest to początek angloaustralijskiej kultury, a w przyszłości święto narodowe państwa australijskiego.

W drugiej połowie XVIII w. przeludnienie Wysp Brytyjskich, bieda i bezrobocie spowodowały zaostrzenie brytyjskiego prawa: często orzeka się karę śmierci, a nawet za drobną kradzież grozi deportacja. Więźniowie są transportowani przez sześć miesięcy pod pokładem statków, stale w kajdanach. Po przybyciu do Australii zaś warunki w zamkniętych obozach powodują samobójstwa więźniów i dość częste zabójstwa. Dochodzi nawet do morderstw z rozpaczy, kiedy sprawca chce być powieszony, aby uniknąć dalszych cierpień. Niektórzy więźniowie zdołają potem uciec i staną się wolnymi ludźmi, a czasem bandytami znanymi jako bushrangers.

Arthur Phillip zostaje pierwszym gubernatorem (urzęduje do 1792 r.) Nowej Południowej Walii, a 250 wolnych mieszkańców Port Jackson ustala prawa tej najstarszej europejskiej osady w Australii. Jest to miejsce dogodne dla osadnictwa, o czym może świadczyć fakt, że Aborygeni mieszkali tu od ok. 40 tysięcy lat. Po drugiej stronie zatoki zaś A. Phillip zapoczątkowuje niewielką osadę nazwaną Sydney na cześć brytyjskiego ministra spraw wewnętrznych Thomasa Townshenda (1733-1800) barona Sydney.

• 1788 r. - Ekspedycja Francuza Jean François La Pérouse’a (1741-1788) wypływa z Botany Bay na Pacyfik i już nigdy nie wraca.

• 1788 r. - Gubernator A. Phillip organizuje pierwszą wyprawę w głąb lądu i znajduje rzekę Hawkesbury. Odkrywa też naskalne malowidła Aborygenów w pobliżu Port Jackson.

• 1788 r. - L. Ball na statku Supply odkrywa na Morzu Tasmana bezludną, koralową wysepkę nazwaną Lord Howe.

• 1791 r. - Po raz pierwszy zostaje wydane prawo do osiedlania się w Australii jako brytyjskiej kolonii.

• 1791 r. - Na wysokiej nadmorskiej skale w Vaucluse (w późniejszej Nowej Południowej Walii) zostaje ustawiony wysoki słup z flagą, aby wskazać statkom drogę do pobliskiego Port Jackson. Od 1793 r. w tym miejscu stoi trójnóg z żelaznym koszem, w którym w nocy pali się drewno a potem węgiel. W 1816 r. gubernator Nowej Południowej Walii Lachlan Macquarie (1762-1824) każe tam zbudować latarnię morską, która dwa lata później zacznie działać jako Macquarie Tower. Budowla wykonana z miękkiego piaskowca przetrwa niecałe sto lat. W 1883 r. zastąpi ją nowa wieża.

Australia jako kraj całkowicie zależny od komunikacji morskiej i zewsząd otoczony wodą szybko zaczyna rozwijać sieć latarni morskich. Do XXI wieku powstanie ich ponad 170.

• 1792 r. - Amerykański statek Hope przywozi do Zatoki Sydney ładunek rumu, który staje się tu lokalną walutą.

Zastąpi go potem srebrne hiszpańskie peso (1813-1829). W okresie 1813-1822 zaś w Nowej Południowej Walii oficjalną walutą będzie dolar wyrabiany z peso przez wycięcie ze środka krążka też używanego jako moneta warta 15 pensów.

• 1792 r. - Admirał Antoine Raymond Joseph de Bruny d’Entrecasteaux z Francji poszukujący La Pérouse’a odkrywa naturalny port, gdzie szkocka rodzina Dempster założy potem miasto Esperance (lata 1870.).

D’Entrecasteaux odkrywa zatokę Recherche (nazwa jednego ze statków d’Entrecasteaux) na Tasmanii. E.- P.- E. de Rossel bada tu pole magnetyczne Ziemi, botanik J.- J. Houton de Labillardière gromadzi zielnik miejscowych roślin, a F. Lahaye próbuje założyć ogród europejskich warzyw, aby walczyć ze szkorbutem. W 1793 r. wyprawa znów odwiedza Tasmanię i odpływa na Jawę, gdzie dowiaduje się o rewolucji we Francji. Kapitan umiera na dyzenterię. Lahaye zaś dostarczy sadzonki chlebowca na Mauritius, a potem będzie ogrodnikiem cesarzowej Józefiny w jej posiadłości Malmaison.

• 1792 r. - Aborygen Bennelong odwiedza Anglię z A. Phillipem.

Bennelong umrze w wieku 40 lat (1813), a na miejscu jego chaty powstanie fort Macquarie, strzegący Port Jackson, a jeszcze później stanie w tym miejscu słynna opera w Sydney.

• Od 1793 r. - Rośnie liczba wolnych osadników z Wielkiej Brytanii.

• 1796 r. - John MacArthur sprowadza owce merynosy, wkrótce główne bogactwo Australii.

Powstaje grupa zawodowych postrzygaczy (squatters) objeżdżających farmy i strzygących owce. Niektórzy z nich staną się bogaci i sławni. Na przykład Samuel Wilson i jego bracia w 1873 r. zarobią ok. 200 tysięcy funtów, a mistrzem świata w strzyżeniu będzie legendarny Jackie Howe (1861-1920) uwieczniony na pomniku w Blackall.

• 1796 - 1799 r. - Brytyjczyk Matthew Flinders rysuje doskonałe mapy południowo-wschodniej Australii używane do XX w.

Jako pierwszy biały żegluje przez Cieśninę Bassa (1798, nazwa na cześć lekarza okrętowego George’a Bassa), wykazując tym samym, że Ziemia van Diemena nie jest częścią Nowej Holandii. W cieśninie odkrywa niewielką wyspę, która będzie potem znana jako Wyspa Flindersa.

Południowo-zachodni cypel Australii Flinders nazywa przylądkiem Leeuwin (miejscowa nazwa Doogalup) na cześć holenderskiego statku, którego załoga w 1622 r. dokonała pierwszego kartowania tych wybrzeży.

• 1797 r. - W Nowej Południowej Walii biali napotykają dziobaka (Ornithorynchus), pierwszego znanego im przedstawiciela stekowców. Uczeni, którzy otrzymują skórę zwierzęcia początkowo sądzą, że to fałszerstwo powstałe z połączenia skóry ssaka z łapami opatrzonymi błonami pławnymi i ptasim dziobem podobnym do kaczego. Ostatecznie jednak G. Shaw (1799) i Niemiec Blumenbach (1801) opisują nowy gatunek.

Niedługo potem zostaje opisana kolczatka (Echidna) jako drugi przedstawiciel stekowców.

• 1797 - 1798 r. - Brytyjski kapitan John Shortland wiozący więźniów odkrywa węgiel kamienny na północ od Port Jackson. W roku 1801 powstanie tu osada i port Newcastle (od 1847 r. prawa miejskie) - najstarszy w Australii ośrodek wydobycia węgla kamiennego i centrum największego okręgu przemysłowego Australii.

• XVIII/XIX w. - Seria introdukcji gatunków. Farmerzy sprowadzają z USA opuncję (Opuntia intermis, O. stricta) na żywopłoty chroniące pastwiska, lecz w 1887 r. opuncja jest już plagą niszczącą pastwiska w północno-wschodniej Australii. Plagą okaże się też królik: 24 sztuki wypuszczone w 1859 r. z angielskiego klipra Lightning jako zwierzę łowne zapoczątkowują ogromną wielomilionową populację, która zagraża całej roślinności Australii.

Podobnie groźne dla fauny Australii okażą się domowe koty atakujące miejscowe ssaki i ptaki.

• 1800 - 1839 r. - Powstaje Portland, port nad Cieśniną Bassa i centrum eksportu wełny oraz aluminium.

• Początek XIX w. - Australijczycy zaczynają handlować drewnem sandałowym poszukiwanym we wschodniej Azji. Pierwszym żeglarzem pływającym do Oceanii (na Fidżi) po drewno sandałowca jest kapitan James Aicken (Aiken) z Port Jackson na statku Marcia. Jego następcy zrobią majątki, często przy tym dopuszczając się mordów na miejscowej ludności.

• 1801-1803 r. - Matthew Flinders opływa Australię i odkrywa Wyspę Kangura (1802).

Niewielkie wyspy w zatoce Carpentaria zaś nazywa Wellesley Islands na cześć irlandzkiego polityka markiza Richarda Wellesleya (1760-1842).

• 1802 r. - Francuz F. Barallier próbuje dotrzeć znad zatoki Sydney do odległych o ok. 50 km Gór Błękitnych (Blue Mountains). Nazwa gór pochodzi od delikatnie błękitnych oparów olejku eukaliptusowego czasem unoszących się w powietrzu.

• Od 1802 r. - Łowcy fok wyniszczają emu na Wyspie Kangura; założyciele miasta Kingscote w1836 r. nie znajdą tam już żywych emu.

• 1803 r. - Francuska wyprawa L. de Freycineta odkrywa i nazywa przylądek Geographe na południowym wschodzie Australii.

• 1803 r. - Pierwsze australijskie zawody krykieta odbywają się w Port Jackson. W przyszłości gra stanie się narodowym sportem Australii.

• 1803 r. - Powstaje pierwsza brytyjska osada na Tasmanii. To oznacza początek konfliktu z miejscową ludnością, który w krótkim czasie doprowadzi do serii zbrojnych starć znanych potem jako czarna wojna.

• 1803 - 1804 r. - Generał-lejtnant David Collins ląduje w Risdon Cove na Ziemi van Diemena i włącza ją do posiadłości brytyjskich. W latach 1803-1804 powstaje tu brytyjska osada karna Hobart Town (nazwana na cześć Lorda Hobarta), która uzyska prawa miejskie w 1842 r., a w 1875 r. otrzyma nazwę Hobart. Miasto będzie centrum wielorybnictwa.

• 1810 - 1821 r. - Szkot Lachlan Macquarie (1762-1824) jest gubernatorem Nowej Południowej Walii.

Australijczycy uznają go potem za organizatora australijskiego państwa.

• 1810 r. - Brytyjsko-australijski łowca fok Frederick Hasselborough odkrywa wyspy Macquarie na południe od Tasmanii i przyłącza do Australii. Nazwa wysp pochodzi od nazwiska gubernatora L. Macquarie.

• 1813 r. - Gregory Blaxland odkrywa drogę przez Góry Błękitne dzielące ziemie brytyjskie i interior.

• 1813 - 1843 r. - Australijczyk Hamilton Hume (1797-1873), Anglik William Hilton Hovell (1786-1875), Szkot pochodzący ze Szkocji geodeta Thomas Mitchell (1792-1855) i geolog Polak Paweł Edmund Strzelecki (1797-1873) badają dorzecze Murray, najdłuższej rzeki Australii.

O Murray plemię Koori opowiada, że myśliwy Totyerguil zatrzymał się kiedyś z dwoma żonami na odpoczynek, jego synowie zauważyli wielkiego dorsza. Gdy Totyerguil chciał go upolować, dorsz Otjout uciekł ryjąc długi kanał - koryto rzeki Murray, a w końcu skrył się na niebie jako gwiazda Otjout (gwiazdozbiór Delfina). Natomiast oszczepy myśliwego są widoczne do dziś jako kolce dorsza, jego wyciągnięta na brzeg i postawiona pionowo łódź zamieniła się w drzewo gumowca (Eucalyptus), a wiosło w miejscową sosnę. Sam Totyerguil utonął potem na skutek podstępu swojej teściowej i dziś jest widoczny na niebie jako gwiazda (Altair) w konstelacji Orła. Jego dwie żony zaś stały się mniejszymi gwiazdami po obu stronach, a teściową można oglądać jako gwiazdę Rigel.

• 1814 r. - M. Flinders proponuje, aby nowy kontynent zwany dotąd Nową Holandią nazywać Australią na pamiątkę mitycznej Terra Australis Incognita. Natomiast na cześć Flindersa zostaną nazwane niewysokie góry na północ od Adelaide.

• 1814/1815 r. - William Cox buduje 100-milową drogę przez urwiska i przepaście Gór Błękitnych z Port Jackson do wnętrza kontynentu. Niewiarygodnie trudną pracę wykonał w ciągu 6 miesięcy i w nagrodę uwolnił zatrudnionych przy niej więźniów. Wykazał przy tym, że za górami nie ma wewnętrznego morza, czego niektórzy się spodziewali.

• Od 1815 r. - Kolonizacja kontynentu gwałtownie przyspiesza dzięki drodze Coxa.

W Nowej Południowej Walii i Queensland biali dowiadują się od Aborygenów o małpoludzie yowie. Osadnicy podobno przez wiele lat spotykają później człekokształtne, włochate istoty (w Springbrook w Queensland w 1978 r.) i rzekomo znajdują ślady stóp podobne do ludzkich. Budzi to oczywiście zainteresowanie troglodytologów, ale nie ma materialnych dowodów, że yowie są realnymi istotami, a nie wytworami wyobraźni.

• Od 1816 r. - W Australii mogą się osiedlać przedstawiciele innych niż brytyjskie narodowości.

Aborygeni uznani za zbędnych są mordowani lub wypędzani na coraz gorsze tereny.

• 1817 r. - Formalne założenie osady Sydney nad zatoką Botany Bay obok Port Jackson (Nowa Południowa Walia).

• 1818 r. - Robert Dundas nazywa Wyspę Melville na północy Australii, aby upamiętnić Lorda Melville’a.

• 1819 - 1868 r. - Rosnąca populacja Sydney zmusza władze miasta do rozwiązania problemu pochówków. Pierwszy cmentarz koło cegielni przy Devonshire Street zostaje zamknięty w latach 1840. z powodu przepełnienia. Kolejne miejsca też okazują się niezadowalające i wreszcie w 1862 r. władze zakupują 80 ha ziemi w Haslam’s Creek koło nowej linii kolejowej. Sześć lat później oficjalnie zaczyna tam działać miejski cmentarz. W 1879 r. mieszkańcy Haslam’s Creek zmieniają nazwę swojego miasteczka na Rookwood, żeby uniknąć kojarzenia go z cmentarzem. Niestety, bardzo szybko cmentarz także stał się znany jako Rookwood Cemetery. W tej sytuacji w 1913 r. miasteczko jeszcze raz zmienia nazwę, tym razem na Lidcombe (od nazwisk dwóch burmistrzów).

Cmentarz Rookwood zostaje podzielony na części zależnie od religii: anglikańską, bezwyznaniową, katolicką, żydowską, kongregacjonistów (independentów), prezbiteriańską (szkocką) i przeznaczoną dla metodystów (anglikan wesleyowców). W ciągu kilku dekad Rookwood wyrasta na największą nekropolię Auastralii i całej półkuli południowej. W początkach XXI w. na obszarze 314 ha znajdą się groby niemal miliona ludzi wszelkich wyznań, ras i narodowości.

• 1820 r. - Początek eksportu wełny. Produkcja i handel wełną stanie się jedną z głównych gałęzi gospodarki Australii.

• Lata 1820. - Czarna wojna na Tasmanii, czyli walki kilkuset białych osadników z broniącą swoich terenów łowieckich rdzenną ludnością liczącą do 10 tysięcy osób. Walki nasilają się w 1824 r., a przewaga techniczna białych wkrótce doprowadza do wytępienia większości Tasmańczyków. Konflikt wygasa w latach 1828-1832, ponieważ zginęło do 9 tysięcy Tasmańczyków, a straty po stronie osadników wyniosły 188 osób. Jednakże władze brytyjskie próbują ukryć ludobójstwo podając, że śmierć poniosło tylko 388 Tasmańczyków, a ostatni jeszcze żyjący zostają przymusowo przesiedleni na Wyspę Flindersa w Cieśninie Bassa. Tam będą stopniowo wymierać z powodu złych warunków, chorób i głodu.

• 1823 r. - Strzelecki odkrywa złoto w dorzeczu rzeki Murray.

• 1824 r. - Baron van der Capellen opisuje wyprawy Malajów z pasatem w grudniu do północnej Australii zwanej przez nich Marege i powrót w końcu kwietnia. Ekspedycje te ustaną do połowy XIX w. na skutek konkurencji ze strony Europejczyków.

• 1824 r. - Hamilton Hume przechodzi od południowych wybrzeży do jeziora George’a.

• 1824 r. - Allan Cunningham odkrywa Przełęcz Pandora - drogę przez Góry Błękitne, która przyspiesza eksplorację kontynentu.

• 1824 r. - Na wschodnim wybrzeżu Australii (południowy kraniec późniejszego stanu Queensland) powstaje Brisbane jako karna kolonia u ujścia rzeki Brisbane, odkrytej w 1823 r. przez Johna Oxleya.

• 1825 r. - Tasmania (Ziemia van Diemena) zostaje oddzielną kolonią brytyjską niezależną od władz w Port Jackson.

• 1825 r. Irlandczyk Jack Donahue (lub Donohoe) zostaje zesłany do Sydney za przestępstwa popełnione w Dublinie. Wraz z dwoma innymi skazańcami ucieka z obozu i organizuje bandę bushrangerów nazwaną The Strippers, ponieważ obdziera właścicieli ziemskich z pieniędzy, jedzenia i ubrań. Schwytany w 1827 r. i skazany na śmierć Donahue ucieka z więzienia. Ginie zastrzelony w 1830 r. Co ciekawe, staje się bohaterem kultury popularnej; na przykład opowiada o nim znana australijska ballada The Wild Colonial Boy.

• 1829 r. - Admirał Charles Howe Freemantle (1800-1869) zakłada brytyjską kolonię u ujścia rzeki Swan, gdzie powstają osada i port nazwane Freemantle. Stają się one zaczątkiem Zachodniej Australii (Western Australia).

J. Stirling zakłada miasto Bunbury (1829, nazwane na cześć porucznika H. W. St. Pierre Bunbury’ego, który przetarł drogę z Pinjarra do Bunbury).

Na zapleczu Freemantle rozwija się osada Perth (po szkocku Drozd, prawa miejskie od 1856 r.), z czasem stolica Zachodniej Australii.

• 1829 r. - Brytyjczyk Charles Sturt odkrywa rzekę Darling, a w 1830 r. idąc w dół rzeki Murray, dociera do jej ujścia.

• 1830 r. - Na Tasmanii powstaje osada Port Arthur.

Wkrótce zasłynie z bardzo surowego więzienia dla szczególnie niebezpiecznych przestępców przywożonych tu aż z Wysp Brytyjskich. Więzienie zostanie zamknięte w 1877 r. i niemal natychmiast pojawią się opowieści o krążących tam zjawach. Mają to być duchy ludzi zamęczonych na terenie więzienia.

• 1830 r. - Brytyjski misjonarz G. Robinson żąda ochrony dla Tasmańczyków, którzy wymierają w zetknięciu z chorobami zawleczonymi z Europy i z powodu alkoholizmu, a w wielu wypadkach są po prostu mordowani jako rzekomo niższa rasa.

• 1830 r. - Wprowadzenie do Australii europejskiej pszczoły miodnej dużo wydajniejszej od gatunków miejscowych.

• 1830 r. - Angielski pisarz Thomas J. Maslen publikuje pracę The Friend of Australia, która ma zachęcać do badania nowego lądu i zasiedlania go. Zamieszcza w książce fantastyczną mapę, gdzie centrum kontynentu zajmuje The Delta of Australia, czyli wielkie jezioro i potężna rzeka łącząca to jezioro z Oceanem Indyjskim. Co prawda już w 1815 r. William Cox wykazał, że nie ma żadnego wewnętrznego morza za Górami Błękitnymi, lecz późniejsi podróżnicy, na przykład Charles Sturt, wciąż będą go szukali w środkowej i północnej Australii.

• 1831 r. - Powstaje pierwsza australijska gazeta dziennik The Sydney Morning Herald. Następny będzie The Age (1854).

• 1832 - 1838 r. - Pochodzący z Polski Jan Lhotsky bada florę i geografię Australii.

• 1833 - 1870 r. - Gordon Adam Lindsay, poeta uznawany za największego liryka Australii.

• 1834 r. - Powstaje Portland, pierwsza stała brytyjska osada w przyszłej kolonii Wiktoria (Victoria).

• 1835 r. - John Batman zawiera umowę z Aborygenami w Port Phillip: powstaje kolonia Południowej Australii (South Australia) ze stolicą w portowym Adelaide (Adelajda, 1836, prawa miejskie w 1840 r.) nad zatoką St. Vincent Gulf.

• 1835 r. - Wiktoria (Victoria, południowo-wschodnia część Australii) zostaje oddzielną kolonią. Koło ujścia rzeki Yarra do Cieśniny Bassa John Batman, John Pascoe Fawkner i wolni osadnicy zakładają Melbourne (od nazwiska brytyjskiego premiera W. Lamba wicehrabiego Melbourne). Dwa lata później Robert Hoddle wytycza plan centrum Melbourne. Prawa miejskie Melbourne uzyska w 1847 r.

• 1836 r. - Koło wyspy K’gari przez Europejczyków nazwanej później Fraser, tonie brytyjski statek, co później opisze ocalała Elizabeth Fraser.

• 1838 r. - James Whalam jako pierwszy biały dociera do jaskiń Binoomea (w języku miejscowych Aborygenów nazwa oznacza ciemne miejsca) w Górach Błękitnych. Biali nazywają je Jaskiniami Rzeki Fish.

Od 1866 r. bada je Jeremiah W. Wilson i jaskinie stają się atrakcją turystyczną; część zostaje oświetlona elektrycznie (1880). W 1884 r. jaskinie zyskują nową nazwę Jenolan, co w języku Aborygenów znaczy Wysokie Miejsce. Późniejsze badania geologiczne wykażą, że niektóre jaskinie Jenolan mają nawet 340 milionów lat.

• 1838 - 1997 r. - W Bedlam Point na obszarze Sydney funkcjonuje szpital psychiatryczny Gladesville Mental Hospital.

Według krążących po mieście opowieści wielu ludzi na terenie szpitala, nawet po jego zamknięciu, obserwuje zjawy nieszczęsnych pacjentów, którzy tam umarli, słyszy ich krzyki i odczuwa ich lęk. Bedlam Point jest więc uważany za miejsce nawiedzone.

• 1839 r. - Brytyjczyk John Lord Stokes w czasie podróży przez Morze Timor wzdłuż północnych wybrzeży Australii zauważa naturalny port, który kapitan jego statku John Clement Wickham nazywa Port Darwin na cześć Charlesa Darwina, przyjaciela Stokesa.

• 1839 r. - Gubernator George Gipps podejmuje decyzję o budowie więzienia na wyspie Cockatoo w zatoce koło Port Jackson (Sydney). Wkrótce będzie to największe więzienie w Nowej Południowej Walii.

Poza tym na Cockatoo jest wydobywany kamień do budowy domów w Sydney i znajdują się duże magazyny zboża. W 1857 r. zaś więźniowie zbudują tu pierwszy suchy dok i ruszy produkcja staków.

• 1839 - 1882 r. - Kendall Henry Charence, jeden z popularnych poetów Australii.

• Ok. 1840 r. - Zaczyna się masowa hodowla owiec i kopalnictwo właśnie odkrytej miedzi.

• 1840 r. - Paweł E. Strzelecki oraz James Macarthur organizują kilkuosobową ekspedycję z Sydney do Melbourne. Strzelecki chce wytyczyć drogę przez Alpy Australijskie i prowadzi badania geologiczne, a Macarthur szuka dogodnych pastwisk dla owiec i bydła. Strzelecki samotnie wspina się na najwyższy szczyt Australii, który nazywa Górą Kościuszki (2228 m).

Egzotyczna nazwa trafi na australijskie mapy w 1851 r. jako Mt. Kosciusko. Niestety w 1870 r. kartografowie pomylą się i nazwę nadaną przez Strzeleckiego przeniosą na pobliski, nieco niższy szczyt, który Aborygeni nazywali Targangil, a biali nadali mu nazwę Mt. Townsend. Wywoła to sporo zamieszania, ale ostatecznie wszystko się wyjaśni. W 1997 r. zaś staraniem polskich władz pisownia nazwy najwyższego szczytu Australii zostanie zmieniona na Mt. Kosciuszko.

• 1840 r. - Zakaz deportacji przestępców z Wysp Brytyjskich do południowej Australii. Z czasem zakaz obejmie też Tasmanię (1853) i zachodnią Australię (1868).

• 1841 r. - Brytyjczyk George A. Robinson jako pierwszy Europejczyk zauważa i opisuje prehistoryczne kamienne konstrukcje ludu Gunditjmara w miejscowości Tyrendarra na południu Australii. Ku swojemu zdumieniu odkrywa, że rzekomo prymitywni Aborygeni potrafili zbudować kamienne tamy, aby kontrolować miejscowe stawy, w których hodowali ryby.

Trzydzieści lat później zacznie się osadnictwo białych w Tyrendarra, a w roku 2003 powstanie Tyrendarra Indigenous Protected Area, czyli oddany Aborygenom obszar chroniony ze względu na walory historyczne i przyrodnicze. Miejscowe stawy znane jako Eel Traps oraz wulkan Budj Bim przez białych zwany Mount Eccles stają się atrakcją turystyczną.

• 1841 r. - David Edgar i William Thompson Edgar odkrywają dla białych jezioro Tae Rak, które otrzymuje nazwę Condon osiem lat później zamienioną na Condah.

• 1842 r. - Sydney otrzymuje prawa miejskie.

• Od 1842 r. - W miejscowości Yarralumla (później przedmieście Canberry) w Nowej Południowej Walii jest podobno widywana tajemnicza zjawa, która kopie pod drzewem szukając pewnego diamentu. Według lokalnej tradycji kamień należał do Jamesa Cobbitty’ego, lecz został ukradziony, a złodziej zgubił go w 1826 r. Po szesnastu latach diament odnaleziono, a pewien Aborygen połknął go, żeby uniknąć kradzieży. Niestety, bushrangerzy zastrzelili mężczyznę i pogrzebali pod drzewem w Yarralumla przy drodze prowadzącej do Sydney.

• 1843 - 1912 r. - Joseph Furphy, literat piszący pod pseudonimem Collins Tom.

• 1843 r. - W Maitland koło Sydney powstaje najokrutniejsze więzienie Australii: wszechwładza strażników, tortury, publiczne egzekucje jako widowisko dla miasteczka.

Według krążących potem opowieści na terenie więzienia rzekomo pojawiają się duchy zamęczonych ludzi.

• 1844 - 1845 r. - Niemiec Friedrich Leichhardt przechodzi Australię ze wschodu na zachód.

• 1847 r. - W Oyster Cove na Tasmanii zostaje osadzonych 44 Aborygenów, ostatnich żyjących mieszkańców Wyspy Flindersa z Cieśniny Bassa, przesiedlonych tu przez Brytyjczyków.

W XX-XXI w. kilkaset osób będzie deklarowało, że są rdzennymi Tasmańczykami wywodzącymi się od nielicznych, którzy przetrwali rzeź z lat 1824-1832.

• 1847 r. - W Nowej Południowej Walii Beniamin Boyd zakłada wielkie pasterskie przedsiębiorstwo z centrum nad Zatoką Twofold. Potrzebnych robotników przywozi z Lifou i Uovea (Wyspy Lojalności na zachód od Nowej Kaledonii).

Jest to początek importu niewolników do pracy na plantacjach trzciny cukrowej (na przykład przedsiębiorstwo R. Townsa w Queensland). Kapitan Kirsopp dostarcza niewolników do Nowej Południowej Walii, a R. Lewin do Queensland.

• 1848 r. - Na przylądku Otway w Wiktorii powstaje jedna z najstarszych i najważniejszych latarni morskich. Znajduje się na trasie między Melbourne i Adelaide.

• 1848 - 1851 r. - Koloniści w Wiktorii przekonują się, jak zmienna i nieprzewidywalna jest pogoda w południowej Australii. W 1848 r. doznają gwałtownych opadów a potem wyniszczającej suszy. W 1849 r. dochodzi do pożarów buszu, a zimą w Melbourne spada śnieg, po którym występuje powódź. Dzięki wilgoci szybko odbudowuje się roślinność, lecz w 1850 r. niszczy ją następna długa susza. Do historii przechodzi Czarny Czwartek (Black Thursday) czyli dzień 6 lutego 1851 r., kiedy temperatura powietrza mierzona w cieniu osiąga 43,3^oC. Wybucha wtedy potężny pożar buszu, który niszczy ok. 25% powierzchni całej kolonii Wiktorii od wybrzeży oceanu aż po stoki gór. Ogień powoduje ogromne straty, zabija tysiące dzikich zwierząt, milion owiec oraz kilkaset tysięcy krów i według oficjalnych danych 12 ludzi. Z drugiej strony wypalenie pokrywy roślinnej odsłania powierzchnię ziemi i ułatwia odkrycie kilku złóż złota.

Pożary dotykają Australię dość systematycznie, a co kilka lat pojawiają się w formie wręcz katastrofalnej o czym od dawna wiedzą Aborygeni, a biali przekonują się od połowy XIX w.

• 1849 - 1850 r. - Augustus Gregory zakłada Geraldton, osadę górników ołowiu i port na północ od Perth.

• Połowa XIX w. - Australijczycy używają monet oraz banknotów wzorowanych na brytyjskich funtach lub tworzą własne jak na przykład banknoty emitowane w Brisbane.

• 1850 - 1852 r. - Powstaje pierwszy australijski uniwersytet w Sydney. Następny będzie w Melbourne (1853).

• 1851 r. - W Nowej Południowej Walii i Wiktorii zaczyna się gorączka złota, co powoduje gwałtowny rozwój Melbourne: miasto zostaje stolicą Wiktorii jako odrębnej kolonii. Ludność Melbourne szybko rośnie od 177 mieszkańców w roku 1836 do 20 tysięcy w roku 1851, 300 tysięcy w roku 1854 i 500 tysięcy w roku 1860. Równie gwałtownie przyrasta ludność Sydney.

Już ok. 1860 r. Australia daje 42% światowej produkcji złota. Po 1867 r. zaczyna się eksploatacja złóż Gympie Goldfield na północ od Brisbane, skąd pochodzą kwarce z drobnymi żyłkami złota, które na przełomie XX i XXI w. staną się cenionymi kamieniami jubilerskimi. W 1869 r. zostanie znaleziona bryła złota o rekordowej wadze 78,37 kg.

• 1852 r. - Pierwszy liniowy parowiec przypływa do Australii. Dzięki parowcom ogromnie skraca się czas podróży.

• 1853 r. - Na północnym wschodzie stanu Wiktoria w miejscu zwanym Mayday Hills, gdzie David Reid ma swoje pastwiska powstaje stacja pocztowa i osada Beechworth. Jej rozwój jest związany z odkrytymi w okolicy złożami złota. Miejscowość zyska też dość wątpliwą popularność jako jedno z najbardziej nawiedzonych miejsc w Australii. Przyczyną ma rzekomo być szpital dla umysłowo chorych Asylum założony w 1867 r. i funkcjonujący przez następnych 128 lat. Podobno na skutek brutalnego traktowania zginie tam ok. 3000 pacjentów, a ich duchy uczynią dawny budynek Asylum jednym z najbardziej nawiedzonych miejsc w Australii.

• Do 1854 r. - Tasmańczycy wymierają jako ludność szczególnie archaiczna i z powodu izolacji nieodporna na choroby zawleczone przez białych. Nieliczni Tasmańczycy są wolni, lecz pod opieką rządu w Oyster Cove żyje zaledwie 16 osób.

• 1854 r. - Słynny bunt górników złota w Eureka Stockade wymusza reformy: osadnicy otrzymają reprezentację polityczną w rządzie i prawa wyborcze, a brytyjskie kolonie w Australii uzyskają ograniczoną autonomię.

• 1854 r. - Porucznik Helpman z Wielkiej Brytanii znajduje wielkie kolonie perłopławów w Zatoce Rekina (Shark Bay). To odkrycie zapowiada rozkwit największego zagłębia perłowego w Australii.

• 1855 r. - Na obszarze Nowej Południowej Walii powstaje pierwsza australijska linia kolejowa Sydney-Parramatta (późniejsza dzielnica w obrębie aglomeracji Sydney) obsługiwana przez parowozy.

W Australii trwa dyskusja nad rozstawem torów kolejowych. Nowa Południowa Walia przyjmuje rozstaw torów 1435 mm, czyli zgodny z rozstawem w Wielkiej Brytanii. Jednak Wiktoria i Australia Południowa decydują się przyjąć 1600 mm i zamawiają odpowiednie do tego lokomotywy oraz wagony. Jeszcze inny rozstaw 1067 mm zaakceptuje Queensland w 1865 r. i jest to uznawane za pierwszy w świecie przykład użycia takich torów. Taką samą wąskotorową kolej wprowadzi też Australia Zachodnia. W rezultacie australijska sieć kolejowa okazuje się niejednolita i zmusza pasażerów do przesiadania się, kiedy przekraczają granice stanów.

• Od 1856 r. - Ziemia van Diemena jest nazywana Tasmanią na cześć Tasmana.

• 1858 r. - Kapitan Henry Mangles Denham kartuje Zatokę Rekina (Shark Bay).

Na jego cześć zostanie nazwana osada Denham na półwyspie Peron, administracyjne centrum tego obszaru. Denham będzie miejscowością położoną najbliżej przylądka Steep, który jest najdalej na zachód wysuniętym punktem kontynentu.

• 1859 r. - Queensland (od półwyspu York do górnego biegu Darling) zostaje następną kolonią ze stolicą w Brisbane, które otrzymuje prawa miejskie (za 120 lat będzie miało ponad milion mieszkańców).

• 1860 r. - John MacDouall Stuart dociera do centrum kontynentu.

• 1860 - 1861 r. - O’Hara Burke przechodzi kontynent w poprzek od Adelaide do zatoki Carpentaria.

Wyczyn Burke’a powtórzą Mac Kinley i MacDouall Stuart w 1862 r.

• Po 1860 r. - Aborygeni zostają wygnani z wyspy Fraser.

Lasy Fraser dostarczają drzew satynowych, których drewno jest odporne na wodę (zostanie użyte do wyłożenia dna Kanału Sueskiego). Od 1993 wyspa będzie rezerwatem przyrody pod ochroną UNESCO.

• Lata 1860. - Powstaje miasto Cloncurry (Queensland), centrum kopalnictwa miedzi, ważna stacja kolejowa i lotnisko.

• 1861 r. - Anglik Francis Thomas Gregory (1821-1888) bada zatokę Nickol i rejon ujścia rzeki Harding na zachodnim wybrzeżu Australii. Uznaje, że jest to miejsce dobre do założenia miasta i dwa lata później faktycznie przybywają tam pierwsi osadnicy, którzy zapoczątkują Roebourne.

• 1861 - 1951 r. - Daisy Bates, sławna badaczka zanikającej kultury Aborygenów i zbieraczka materiałów na ich temat.

• 1862 - 1967 r. - Słynny David Uniapon, Aborygen z plemion Nanga (zbiorowa nazwa ludów stanu South Australia). Pracuje nad syntezą wierzeń chrześcijańskich i australijskich, rozpowszechniając monoteistyczny kult boga Baiame (Biame). W rezultacie spora grupa Aborygenów przyjmuje tę nową synkretyczną religię.

• 1863 r. - Tropikalne i pustynne Terytorium Północne (Northern Territory) od Ziemi Arnhema do rzeki Finke zostaje kolonią. Misjonarze próbują narzucić chrześcijaństwo (na przykład znoszą rzekomo niemoralny obrzęd kunapipi).

• 1863 r. - Anglik Walter Padbury (1820-1907) i jego załoga lądują w ujściu rzeki Harding na zachodnim wybrzeżu Australii. Miejsce nazywa Tien Tsin Harbour od nazwy łodzi, którą tam dotarł. Naturalny port przyciągnie potem uwagę gubernatora Australii Zachodniej Fredericka Welda (1823-1891), który dociera tam w grudniu 1871 r. na statku Cossack. Na pamiątkę tego wydarzenia założona w tym miejscu osada otrzymuje nazwę Cossack.

• 1863 r. - Szwed Peter Hedland buduje łódź Mystery w miejscowości Point Walter na brzegu rzeki Swan i płynie na północ wzdłuż zachodnich wybrzeży Australii. Osiedla się na zachód od ujścia rzeki De Grey w miejscu przez plemiona Kariyarra i Nyamal zwanym Marapikurrinya. Nazwa jest rozumiana jako miejsce z dobrą wodą, ponieważ istnieje tam kilka źródeł lub też miejsce w kształcie dłoni (marra - dłoń, pikurri - celujący na wprost, nya - wskaźnik nazwy miejsca). Według lokalnej legendy w Okresie Marzeń żył tu ogromny ślepy wąż wodny.

Znajdując wygodny naturalny port Hedland zakłada osadę Mangrove Harbour znaną potem jako Port Hedland. Początkowo jednak port jest dość kłopotliwy w użytkowaniu, ponieważ łachy piasku oraz zarośla mangrove co pewien czas blokują wąskie wejście do zatoki. W 1866 r. potwierdza to Charles Wedge przysłany przez Roberta Johna Sholla (1819-1886), gubernatora Roebourne, żeby zbadał możliwość wykorzystania Port Hedland jako ośrodka europejskiego osadnictwa. Chodzi o to, że osadników zniechęca duża odległość między Port Hedland (późniejszy Cossack) i rejonem ujścia rzeki De Grey.

• 1864 r. - Stocznia na wyspie Cockatoo koło Sydney zostaje rozbudowana i w krótkim czasie staje się największą w Australii. W tutejszych suchych dokach uznawanych za największe na półkuli południowej powstaną okręty, które będą uczestniczyły w I wojnie światowej i przyczynią się do powstrzymania japońskiej inwazji podczas II wojny światowej.

Stocznia na Cockatoo będzie działała do 1992 r., a potem wyspa wraz zabudowaniami stanie atrakcją turystyczną i miejscem, gdzie będą organizowane imprezy kulturalne.

• 1865 r. - Parlament ogłasza Felons Apprehension Act, prawo, które pozwala zabić bushrangera, jeśli został ogłoszony przestępcą. Ma to być sposób powstrzymania bandyckich gangów nękających wiele regionów Australii.

5 maju policjanci zabijają słynnego bushrangera Bena Halla, który wraz ze swoim gangiem przez trzy lata terroryzował Nową Południową Walię, dokonał kilkuset napadów rabunkowych i jawnie drwił z policji. W odwecie policjanci zmasakrowali pociskami ciało Halla, powołując się na Felons Apprehension Act, chociaż formalnie to prawo jeszcze nie weszło w życie, a Hall nie był oficjalnie uznany za ściganego przestępcę. Śmierć Halla staje się symbolicznym końcem epoki bushrangerów w Nowej Południowej Walii.

• 1866 r. - Gubernator Robert John Sholl decyduje o założeniu osady Roebourne w rejonie ujścia rzeki Harding na zachodnim wybrzeżu Australii. Jej nazwa upamiętnia Johna Septimusa Roe (1797-1878), pierwszego brytyjskiego zarządcy zachodniej Australii. Plan nowego miasta rysuje Charles Wedge.

Roebourne razem z portem Cossack staje się wielkim centrum poławiania pereł. Roebourne jest też pierwszym miastem Australii wydającym własną gazetę.

• 1867 r. - W mieście Ararat w południowo-zachodniej Victorii powstaje Ararat Lunatic Asylum, czyli ośrodek opieki nad ludźmi z nieuleczalnymi zaburzeniami psychicznymi. W ciągu następnych 140 lat na terenie ośrodka umrze ok, 13 tysięcy osób, które w większości zostaną pogrzebane na pobliskim cmentarzu.

Niektórzy twierdzą, że w opustoszałym budynku można spotkać duchy zmarłych pacjentów.

• 1869 r. - Nad zatoką Port Darwin w północnej Australii powstaje osada Palmerstone.

• 1869 - 1949 r. - Vida Goldstein, słynna australijska feministka walcząca o prawa kobiet.

• 1870 - 1872 r. - Powstaje linia telegraficzna o długości 3157 km w poprzek Australii łącząca miejscowości Port August, Kulgera, Alice Springs, Daly Waters i Palmerstone.

• 1870 r. - E. Bonwick wydaje w Londynie jedno z pierwszych i zarazem najlepszych opracowań etnograficznych na temat Tasmańczyków Życie codzienne Tasmańczyków i ich pochodzenie.

• 1872 r. - Myśliwi znajdują opale na pustyni w Nowej Południowej Walii. Wkrótce powstaje tam kopalnia, a potem podziemna osada White Cliffs, gdzie jeszcze w XXI w. ludzie mieszkają w wykutych jaskiniach, wyposażonych w elektryczność, klimatyzację, nowoczesne urządzenia i wszelkie wygody znane w miastach.

• 1872 r. - Cyklon pustoszy Roebourne w zachodniej Australii. Miasto odbuduje się w ciągu kilku lat i jeszcze ponad 10 lat pozostanie jednym z najważniejszych ośrodków połowu pereł. Później jednak wytrzebienie perłopławów doprowadzi do drastycznego ograniczenia połowów zarówno w Roebourne, jak też w pobliskim Cossack.

• 1872 - 1873, 1874, 1875, 1876 r. - Brytyjczyk Ernest Giles (1835-1897) prowadzi cztery wyprawy badawcze z Adelaide do wnętrza kontynentu. Jako pierwszy Europejczyk dociera do świętego obszaru Katatjuta i skały Uluru (1872).

W 1873 r. William Gosse jako drugi biały odwiedza masyw Uluru i nazywa go Ayers Rock na cześć sekretarza Południowej Australii Henry’ego Ayersa. Władze oficjalnie przywrócą pierwotną nazwę w roku 1993.

• 1873 - 1874 r. - Brytyjczyk Peter Egerton Warburton jako pierwszy przechodzi Wielką Pustynię Piaszczystą z centrum kontynentu do zachodnich wybrzeży Australii. W 1875 r. opublikuje książkę o swojej wyprawie.

• 1874 r. - Powstaje uniwersytet w Adelaide.

• 1876 r. - Na wschodzie Półwyspu York powstaje osada Cairns - centrum eksportu trzciny cukrowej i stacja kolejowa.

• 1876 r. - Umiera Trugerninni, ostatnia Tasmanka z rezerwatu Oyster Cove. Jej szkielet będzie potem wystawiony w muzeum, dopóki protesty Aborygenów nie wymuszą spełnienia jej ostatniej woli, aby została pogrzebania w morzu.

Nieliczni wolni (żyjący poza rezerwatem) przedstawiciele Tasmańczyków zapoczątkują lud Koori na Tasmanii (XIX/XX w.).

• 1877 r. - Niemieccy misjonarze zakładają misję Hermannsburg nad rzeką Finke w centrum Australii.

Popierają język miejscowego plemienia Arunta, ale tępią tubylczą religię i mity, a nawet narzucają swój strój. W 1928 r. przeprowadzą swoistą magiczną walkę z miejscowymi kultami, odprawiając egzorcyzmy w świętych miejscach Arunta (z najważniejszym w jaskini Manangananga). Jednak po fali szkorbutu w 1929 r. uznanej przez starszyznę plemienia za karę duchów Aborygeni wracają do starej religii, a jaskinia Manangananga staje się znowu miejscem tradycyjnych obrzędów.

• 1878 - 1880 r. - Słynny bushranger Ned Kelly (1854-1880), syn irlandzkiego złodzieja zesłanego do karnej kolonii w Australii, napada na podróżnych i banki w stanie Wiktoria. Kelly zostaje schwytany po potyczce z policjantami, kiedy otrzymuje szereg postrzałów w nogi; jego korpus i głowę osłaniała ciężka, bo ważąca ok. 44 kg, zbroja, której nie mogły przebić pociski. Zostaje fałszywie oskarżony o zabójstwo policjanta i skazany na śmierć. Ginie na szubienicy w Melbourne, mimo że pod petycją o jego uniewinnienie podpisało się aż 32 tysiące osób.

• 1879 r. - Na południe od Sydney powstaje pierwszy w Australii i drugi na świecie Park Narodowy Royal, gdzie jest chroniona przyroda.

Do 2018 r. liczba rezerwatów i parków narodowych w Australii wzrośnie do 679.

• 1880 r. - Ku powszechnemu zadowoleniu słynny bushranger znany jako Captain Moonlite i jego towarzysz Rogan zostają powieszeni w Sydney. Captain Moonlite to Irlandczyk Andrew George Scott (1842-1880), inżynier wykształcony w Londynie, syn anglikańskiego pastora, który w 1861 r. wraz z rodziną przeprowadził się do Nowej Zelandii. Tam Andrew został ranny walcząc z Maorysami. W 1868 r. przeniósł się do australijskiego stanu Wiktoria jako kaznodzieja. Kilkakrotnie popadał w konflikt z prawem, był oskarżany między innymi o obrabowanie banku i w końcu trafił do więzienia Po ucieczce stanął na czele gangu, w którym znaleźli się James Nesbitt (kochanek Scotta), Thomas Rogan, Thomas Williams, Graham Bennet i najmłodszy piętnastoletni Gus Wreneckie. Podczas starcia z policją w Nowej Południowej Walii zginęli Nesbitt i Wreneckie, a policjant Edward Webb-Bowen został śmiertelnie raniony przez Wreneckie’go (sąd uznał, że zabójcą był Scott).

Śmierć Moonlite’a i Neda Kelly’ego można uznać za koniec epoki bushrangerów. Paradoksalnie, ci rabusie, bandyci a czasem bezwzględni mordercy przechodzą do romantycznej legendy jako symbol walki o godność zwykłego człowieka na wzór legendarnego Robin Hooda.

• 1880 r. - W Melbourne zostaje oddany do użytku Royal Exhibition Building, wspaniały budynek zaprojektowany przez Josepha Reeda na Międzynarodową Wystawę w Melbourne. Wraz z pobliskimi ogrodami Carlton stanowi jeden z najpiękniejszych obiektów miasta.

• Lata 1880. - Zaczyna się hodowla sztucznych pereł. Dotychczas w Australii poławiano tylko naturalne perły. Zwykle robili to Aborygeni lub imigranci z południowej i wschodniej Azji wypływający na ocean i nurkujący na głębokość kilku lub kilkunastu metrów, aby zbierać małże perłopławów. Na przykład w Cossack na zachodzie Australii pod koniec XIX w. działa 989 nurków malajskich i 493 aborygeńskich pływających na 57 łodziach.

Do upadku przedsiębiorców poławiających perły przyczyniły się wytrzebienie perłopławów oraz klęski naturalne. Na przykład w 1881 r. huragan niszczy wszystkie łodzie i większość zabudowań w Cossack, osadzie żyjącej niemal wyłącznie z pereł. Co prawda kilka lat później wszystko zostaje odbudowane, ale połowy już nie przynoszą wystarczających dochodów. W końcu osada zostanie porzucona (w latach 1920. będzie tu działał ostatni sklep z naturalnymi perłami prowadzony przez japońskich braci Jiro i T. Muramats). Portowa zatoka Cossack zostanie zaś przemianowana na Port Wallcott.

• Od 1882 r. - Emily Caroline Creaghe (1860-1946), pierwsza kobieta eksplorująca dzikie obszary Australii. Uczestniczy w kilku ekspedycjach. Mimo upału, pustynnych warunków i braku wody wraz z grupą mężczyzn przechodzi z Queensland do Northern Territory, notując swoje wrażenia i opisując nieznane dotąd dzikie okolice. Potem uczestniczy jeszcze w badaniu wysp w Cieśninie Torresa. Po latach zaś przeżywa niebezpieczną morską przygodę, kiedy statek, którym płynęła na Nową Zelandię traci wał napędzający śrubę i przez wiele dni dryfuje po Morzu Tasmańskim. Jej dzienniki zostaną opublikowane dopiero na początku XXI w.

• 1883 r. - Charles Rasp zakłada górniczą osadę Broken Hill na jednym z największych złóż srebra i ołowiu.

• 1884 r. - Pierwszy transport mrożonego mięsa z Brisbane do Anglii. Dzięki tej technologii mięso będzie jednym z głównych towarów eksportowanych z Australii i motorem ekonomii. Rośnie obszar pastwisk i liczba studni artezyjskich (za sto lat będzie ich ponad 20 tysięcy); największa w miasteczku Blackall założonym w 1864 r.

• 1884/1885 r. - Na wyspie Curtis przy wschodnim wybrzeżu Queensland powstaje Farma Monte Cristo wkrótce uznana za jedno z najstraszniejszych miejsc w Australii. Serię fatalnych wydarzeń otwiera ciężarna służąca, która popełnia samobójstwo skacząc z balkonu; ojcem jej dziecka był podobno właściciel farmy. Potem umiera dziecko, które spadło ze schodów, w pożarze stodoły ginie chłopiec zatrudniony jako służący, a jeden z dozorców zostaje zastrzelony. Inny dozorca zaś przez 30 lat trzyma w ukryciu swojego syna przykutego łańcuchem w stodole. Farma słynie jako miejsce nawiedzone przez duchy, które stukają, ukazują się ludziom, czasem ich dotykają

• 1885 r. - Pierwszy transport cukru z Queensland poza granice Australii.

• 1885 r. - W Melbourne powstaje pierwsza linia tramwajowa: wagony są ciągnięte linami po torach, a napędzają je maszyny parowe. Do 1940 r. wszystkie tramwaje w mieście będą elektryczne.

• 1888 r. - W pustynnym, gorącym centrum kontynentu nad okresową rzeką Todd płynącą przez Góry MacDonnell’a powstaje Alice Springs (Źródła Alice) - stacja telegraficzna, a z czasem mała osada.

Nazwa miejscowości pochodzi od Alice, córki osadnika, która w pustynnym terenie wykorzystała niewielkie źródło wody, aby zbudować studnię i rodzaj łaźni dla pionierów, za którą pobierała niewielkie opłaty.

• Od końca XIX w. - Australia jest krajem docelowym dla bezdomnych dzieci, które są wyłapywane na ulicach brytyjskich miast i potajemnie wywożone do Australii. W ten sposób przestają być problemem dla Londynu, a w Australii stanowią darmową siłę roboczą i zalążek białej populacji. Proceder trwa od czasów królowej Wiktorii aż do roku 1967, a jego rozmiary są trudne do oszacowania, ponieważ władze niszczyły lub fałszowały dokumenty.

• Lata 1890. - Legendarny szaman Jandamara prowadzi lud Bunuba (rejon Kimberley) do walki przeciw Brytyjczykom. Bunuba tracą wielu ludzi, a wódz ginie ok. 1900 r. Zgodnie z legendą przyczyną śmierci jest strzał w palec, gdzie szaman rzekomo ukrywał swoją duszę.

• 1890 r. - Powstają główne partie australijskiej sceny politycznej: liberalna, demokratyczna, partia pracy i chłopska.

• 1890 - 1892 r. - Odkrycie złota w Coolgard i Kalgoorlie przyspiesza rozwój Zachodniej Australii (na przykład osada Mount Magnet). Powstaje kolej z Midland Junction do Walkaway i do Three Springs (1895). Rozkwita Perth.

• 1891 r. - Powstaje Australijska Partia Pracy (ideowo zbliżona do swojej brytyjskiej odpowiedniczki).

• 1891 - 1892 r. - Lindsay bada Wielką Pustynię Wiktorii.

• Od 1891 r. - Lekceważony dotąd Port Hedland staje się ważnym ośrodkiem północno-zachodniej Australii. Tom Traine, John Wedge (san Charlesa) i Syd Hedley uznają, że zalewy oddzielone od oceanu łachami piasku stanowią świetne naturalne schronienie dla statków. Na życzenie mieszkańców miasteczka Cossack w 1895/1896 r. oficjalnie powstaje tu port i nowa osada.

• 1894 r. - Kobiety w Australii uzyskują prawo głosowania.

• 1 II 1898 r. - Red Tuesday, czyli czerwony wtorek: wielki pożar w South Gippsland w Wiktorii niszczy 260 tysięcy ha ziemi i 2000 budynków. W płomieniach i w rezultacie uduszenia dymem ginie 12 osób.

• XIX/XX w. - Europejski owad Isotoma (albo Sminthurus) viridis staje się szkodnikiem upraw.

Jest to zjawisko typowe dla Australii. Koloniści dość często sprowadzają rośliny i zwierzęta, które w nowych warunkach bywają groźne. Z drugiej jednak strony wiele obcych gatunków dobrze aklimatyzuje się w Australii i przynosi spore zyski jak na przykład pochodzące z rejonu Andów drzewo chinowca. Natomiast australijskie drzewa eukaliptusa (Eucalyptus globulus) stają się popularne na świecie jako ozdoba, drzewa osuszające glebę w strefach malarycznych oraz źródło olejku leczącego przeziębienia.

Niektóre z nieświadomie zawleczonych gatunków są groźne również dla człowieka, jak na przykład jeden z najbardziej jadowitych grzybów muchomor sromotnikowy.

Australia rozwija przemysł związany między innymi z kopalnictwem ołowiu i cynku w Nowej Południowej Walii, Queensland i Tasmanii.

• 1900 r. - Podczas szkolnej wycieczki cztery dziewczęta i nauczycielka znikają przy Wiszącej Skale koło Melbourne (14 II). Tego samego dnia zostaje odnaleziona jedna z uczennic, a po siedmiu dniach następna w miejscu wcześniej wielokrotnie przeszukiwanym. Żadna niczego nie pamięta, choć nic im się nie stało. Pozostałe nigdy nie zostaną odnalezione. W rezultacie pensja (szkoła z internatem), na której uczyły się dziewczęta, zostaje opuszczona przez przestraszone uczennice i wkrótce upada.

Jest to jedno z najsłynniejszych, niewyjaśnionych wydarzeń, które stanie się kanwą dla wielu fantastycznych hipotez i słynnej powieści Piknik pod Wiszącą Skałą Joan Lindsay (1896-1984) z roku 1967 oraz nagranego na jej podstawie filmu (reżyser P. Weir, 1975). Niektórzy widzą tu nawiązanie do aborygeńskiej idei Okresu Marzeń, która wbrew racjonalizmowi pokazuje, że stałym elementem świata jest niewyjaśnione z pogranicza jawy, snu i mistycyzmu.

• 17 IX 1900 r. - Wielka Brytania proklamuje Związek Australijski w ramach Imperium Brytyjskiego.

Oficjalna deklaracja niepodległości Związku Australijskiego zostanie ogłoszona w Sydney 1 stycznia 1901 r. Federacja zamyka się w naturalnych granicach kontynentu, obejmując Queensland, Wiktorię, Nową Południową Walię, Tasmanię, Australię Południową oraz Australię Zachodnią. Stolicą zostaje Melbourne (do 1927 r.). Ustrój państwa jest wzorowany na instytucjach brytyjskich. 3,7 miliona obywateli pochodzi głównie z Wysp Brytyjskich.

Na granatowej australijskiej fladze w lewym górnym rogu widnieje brytyjski Union Jack, a po prawej stronie białe gwiazdy Krzyża Południa. Poniżej Union Jack znajduje się duża biała siedmioramienna gwiazda zwana Federation Star, gdzie sześć ramion reprezentuje sześć stanów Australii, a siódme to terytoria.

• XX w. - Wzrost zainteresowania plastyką Aborygenów.

Albert Namatjira (1902-1959) z ludu Arunta (Arrernte) z centralnej Australii jest pierwszym uznanym na świecie aborygeńskim plastykiem. Rozdarcie między tradycją rodziny i stylem życia Brytyjczyków doprowadza go jednak do kłopotów zdrowotnych i przedwczesnej śmierci.

Inny sławny aborygeński artysta to Yirawala (1903-1976) znany jako Picasso Aborygenów.

• 1901 r. - Australia wprowadza swoisty test dla imigrantów: muszą się wykazać znajomością jakiegokolwiek języka europejskiego. Ma to ograniczyć imigrację Azjatów, zwłaszcza Chińczyków, unikając przy tym oskarżeń o jawny rasizm. Przepis ten zostanie złagodzony dopiero po II wojnie światowej.

Rasizm wyraźnie ujawnia się też w polityce rządu wobec Aborygenów, których systematycznie spycha się do rezerwatów w najgorszych rejonach kontynentu. Opornych biali zabijają, często trucizną. Dzieci mieszane, aborygeńsko-europejskie, są odbierane matkom i wychowywane w zamkniętych katolickich sierocińcach lub w wybranych rodzinach, aby po kolejnej krzyżówce z białymi wtopiły się w białe społeczeństwo. Surowy rygor ma z nich uczynić pokornych jackaroo (pasterzy), służących, robotników i kucharki. W sierocińcach dzieci często są bite, molestowane seksualnie i poniżane. Narzucane im jest zachodnie widzenie świata, religia, europejskie stroje oraz europejski sposób życia. Według szacunków w latach 1910-1970 niemal 30% wszystkich aborygeńskich dzieci zostało odebranych rodzicom.

Wstrząsającą historię swojej matki Molly Craig, która w roku 1931 uciekła z sierocińca opisze Doris Pilkington. Czternastoletnia Molly, ścigana przez policję, przeszła 2500 km wzdłuż ogrodzenia przeciw królikom (słynny płot przecinający cały kontynent), aby wrócić do Jigalong. Już jako mężatka znów zostaje uwięziona wraz ze swoim dzieckiem i jeszcze raz ucieka. Straci jednak drugie dziecko, które trafi do ośrodka przymusowej „naturalizacji”. W 2003 r. na kanwie jej książki powstanie głośny film Rabbit-Proof Fence w reżyserii P. Noyce’a.

Prawo odbierające aborygeńskim matkom ich dzieci pochodzące ze związków z białymi zostanie zniesione dopiero w 1972 r., a rząd uroczyście przeprosi Aborygenów w roku 2008. Jednak rdzenni Australijczycy nadal nie mają wielkich szans na wejście do nowoczesnego społeczeństwa, ponieważ w ogromnej większości nie nauczono ich żadnego zawodu, żyją w izolowanych rezerwatach, na ogół cierpią nędzę i szerzy się wśród nich alkoholizm.

• 1902 r. - Brytyjczycy chcą położyć podmorski kabel telegraficzny łączący Australię i Nową Zelandię z Fidżi i Vancouver po drugiej stronie Pacyfiku.

• 1902 r. - Australijki uzyskują pełne prawa wyborcze, czyli mogą odtąd nie tylko wybierać kandydatów, ale też same kandydują do stanowisk politycznych (bierne prawo wyborcze). Australia to drugi po Nowej Zelandii kraj na świecie, gdzie kobiety zdobywają takie prawa.

• 1902 r. - Niebywała zbrodnia wstrząsa opinią publiczną Queensland. Na dzień przed Wielkanocą w miejscu znanym jako Lethhbridge’s Pocket na północ od Brisbane zostają zastrzeleni policjant Doyle i jego towarzysz, którzy ścigali bushrangerów. Chodziło o rodzinny gang Kenniffów, pochodzących z Irlandii złodziei bydła i koni, którzy od lat nękali sąsiadów. Na miejscu zdarzenia zostają odnalezione torby z resztkami spalonych i rozdrobnionych zwłok.

Tylko pracujący dla policjanta aborygeński tropiciel Sam Johnson unika śmierci i potem opowiada, co zaszło w Lethhbridge’s Pocket. Po raz pierwszy w dziejach Australii sąd przyjmuje od Aborygena zeznania obciążające białych. Schwytany Patrick Kenniff zostaje powieszony w słynnym więzieniu Boggo Road Jail na przedmieściach Brisbane, a jego brat James trafia do więzienia na 12 lat. Niektórzy kryminolodzy sądzą jednak, że prawdziwym zabójcą mógł być ojciec Patricka, a syn wziął na siebie winę, aby go osłonić.

Samo więzienie jest zaś uznawane za miejsce nawiedzone przez liczne duchy zabitych tam ludzi.

• 1906 r. - Na zlecenie gubernatora Australii Zachodniej Alfred Canning ustala trasę, którą można ewentualnie pędzić bydło z północnej Australii przez pustynie w stronę Perth. Chodzi o zaopatrzenie zachodniego wybrzeża w mięso i złamanie monopolu na wołowinę utrzymywanego przez hodowców z zachodniego Kimberley. Po powrocie do Perth Canning staje przed komisją za brutalne traktowanie aborygeńskich przewodników, ale rezultaty jego wyprawy są tak obiecujące, że nie ponosi żadnej kary. Wytyczył bowiem szlak z Halls Creek w Kimberley przez Wielką Pustynię Piaszczystą, Pustynię Gibsona i Małą Pustynię Piaszczystą do Wiluna, skąd już łatwo dotrzeć do Perth. Canning Stock Route to jedna z najtrudniejszych tak długich (1150 mil) dróg wytyczonych kiedykolwiek przez człowieka.

Przygotowanie wszystkich przepraw, wyrównanie części szlaku i wykopanie studni zajmuje ponad 2 lata. W roku 1911 odbywa się pierwsze przepędzenie bydła, lecz przerywa je napaść Aborygenów, którzy zabijają poganiaczy. W odwecie wyprawa karna zabija co najmniej dziesięciu Aborygenów, a niedługo potem pierwsze stado faktycznie przechodzi cały szlak.

Canning Stock Route jest używany do roku 1931, ale w tym czasie przechodzi nim tylko osiem stad. Szlak jest za trudny.

Stanie się za to drogą dobrą do bicia rekordów o charakterze sportowym.

• 1906 r. - Brytyjska część Nowej Gwinei zostaje przyłączona do Australii.

.- Do 1907 r. - Cała zachodnia część kontynentu zostaje podzielona najdłuższym na świecie płotem biegnącym z południa na północ. Ogrodzenie z drutu i żelaznej siatki ma zapobiec rozprzestrzenianiu się plagi królików.

• 1907 r. - Australia staje się dominium brytyjskim, co oznacza wzrost samodzielności kraju. Znajduje to odbicie w oficjalnej symbolice. Obok brytyjskiego hymnu God Save the King pojawia się drugi nieoficjalny Advance Australia Fair (po raz pierwszy wykonany publicznie w roku 1878) napisany przez pochodzącego ze Szkocji Petera Doddsa McCormicka.

• Od 1909 r. - Australijscy wynalazcy i marzyciele próbują zbudować samolot cięższy od powietrza.

Na przykład George E. Taylor pod koniec roku 1909 wykonuje kilka lotów ślizgowych na plaży Narrabeen na północ od Sydney, a John Duigan wykonuje siedmiometrowy lot 16 lipca 1910 r. w Mia Mia na obszarze Wiktorii. W 1911 r. zaczynają latać samoloty z silnikiem spalinowym, czego przykładem jest konstrukcja Josepha Hammonda z Wiktorii. Pod koniec 1911 r. William Hart, dentysta z miejscowości Parramatta jako pierwszy Australijczyk otrzymuje patent pilota. W 1914 r. Francuz Maurice Guillaux po raz pierwszy w Australii przewozi pocztę z Melbourne do Sydney.

• 1910 r. - Władze Australii wprowadzają jednolitą walutę w całym państwie: floren (potem zarzucony), szyling, pens i dolar australijski. W 1966 r. Australia przyjmie dziesiętny system monetarny zamiast dotychczasowego opartego na tradycjach brytyjskich.

• 1911 r. - Melbourne i Sydney walczące o rolę stolicy państwa uzgadniają założenie nowego miasta w połowie drogi między metropoliami. Miasto otrzymuje nazwę Canberra.

• 1911 r. - Powstaje uniwersytet w Perth, co jest wyrazem rosnącego znaczenia zachodniej części kontynentu.

• 1911 r. - Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej.

• 1911 r. - Northern Territory, czyli Terytorium Północne staje się samodzielnym członkiem Związku Australijskiego ze stolicą w Palmerstone przemianowanym na Darwin.

• 1912 r. - Powstaje komisja do walki z opuncją, która zajęła już ok. 30 milionów hektarów i wciąż ekspanduje zagrażając pastwiskom.

• 1913 - 1927 r. - Budowa miasta Canberra, które w 1927 r. przejmuje rolę stolicy Australii. Mimo to przez następne pół wieku liczba jego mieszkańców przekroczy zaledwie 200 tysięcy.

• 1913 - 1914 r. - Wyspy Norfolk ze stolicą Kingston zostają włączone do Australii (w przyszłości zażądają autonomii).

Do Australii należy również Lord Howe (osadnictwo od 1833 r.) na południe od Norfolku.

• 1914 - 1918 r. - Australia staje się jednym z głównych producentów i eksporterów pszenicy na świecie.

Australia uczestniczy w I wojnie światowej po stronie aliantów; traci 1/5 swojej armii. Zdziesiątkowanie australijskich oddziałów pod Gallipoli (30 IV 1915) stanie się potem dniem pamięci narodowej w Australii.

• 1915 r. - Na pustyni 300 km na zachód od jeziora Eyre zostają odkryte opale.

Miejscowa legenda głosi, że pewien gniewny bóg rozbił swoją tarczę o ziemię i to jej odłamki stały się opalami.

Tak Powstaje Coober Pedy (w języku miejscowych Aborygenów Kupa Piti - Dziura Białego Człowieka), światowa stolica opali, gdzie są wykopywane najpiękniejsze kamienie warte miliony dolarów. Do XXI w. powstanie tu ponad 250 tysięcy małych kopalni.

Ciekawostką związaną z opalami jest historia osady Coober Pedy. Poszukiwacze opali kopiący na pustyni musieli walczyć z upałem, pyłem unoszącym się w powietrzu i brakiem wody. Zauważyli jednak, że pod ziemią jest chłodniej i można odpocząć od palących promieni słonecznych. Z czasem więc poszukiwacze na stałe przenoszą się do podziemnych tuneli. Budują tam pokoje, kuchnie, łazienki, spichrze… Stopniowo powstaje podziemne miasteczko ze sklepami, kościołem i łączącymi je tunelami. W drugiej połowie XX w. Coober Pedy zostanie wyposażone w sieć elektryczną, wodociągi i kanalizację, a mieszkańcy miasteczka nadal będą się zajmować wydobywaniem cennych opali.

• 1916 r. - Farmerzy i hodowcy bydła zakładają Partię Agrarną Australii, wkrótce jedną z głównych sił politycznych kraju.

• 1917 r. - Otwarcie transkontynentalnej parowej linii kolejowej łączącej Perth z południowo-wschodnią Australią przyspiesza rozwój miasta: liczba jego mieszkańców szybko rośnie, a za sześćdziesiąt lat przekroczy 860 tysięcy.

Tory tej linii kolejowej i odtąd wszystkich następnych w Australii mają standardowy rozstaw 1435 mm. Te linie, które powstały wcześniej i miały inny rozstaw szyn, będą przebudowywane, aby ujednolicić całą sieć.

W 1919 r. powstaje pierwsza elektryczna podmiejska linia w Melbourne.

• Po 1918 r. - Kombatanci I wojny światowej wykorzystują rządowe ułatwienia, aby zajmować pod uprawę nowe obszary w zachodniej części kontynentu. W ten sposób powstają wielkie pola pszenicy na wschód od Perth.

• 1919 r. - Dzięki szczelnemu zamknięciu granic Australia powstrzymuje pandemię hiszpanki. Grypa dociera tu dopiero pod koniec 1919 r., kiedy znacznie osłabła i nie stanowi już tak wielkiego zagrożenia.

• 1925 r. - Entomolog Allan Dodd przysyła z USA jaja ćmy Cactoblastis cactorum, której larwy żerują na opuncji. Ma to być metoda walki z plagą opuncji i rzeczywiście w latach 1926-1935 zasięg tej niezwykle ekspansywnej rośliny zostaje ograniczony do kilku izolowanych obszarów.

• 1928 r. - Frederick Brooks, biały myśliwy polujący na dingo, zostaje zabity przez Aborygenów w Yukurru (późniejsze Brooks Soak) na Terytorium Północnym. W odwecie biali organizują rajd na Aborygenów w rejonie Coniston Station. Między 14 sierpnia i 18 października zabijają ponad 100 (według danych oficjalnych „tylko” 31) osób z plemion Warlpiri, Anmatyerre i Kaytetye. Jest to ostatnia usankcjonowana przez władze masakra Aborygenów i symboliczny koniec australijskich wojen pogranicza.

• 1928 r. - W mieście Cloncurry (Queensland) J. Flynn zakłada Royal Flying Doctor Service, czyli zespół lekarzy latających do pacjentów samolotem.

• 1929 r. - Wielki kryzys gospodarczy dosięga również Australii, gdzie uderza przede wszystkim w producentów wełny i mięsa, w rolników uprawiających zboża oraz w przemysł wydobywczy i metalowy. Władze obiecują rolnikom pomoc finansową w walce ze skutkami kryzysu, lecz w rzeczywistości niczego nie robią. Producenci pszenicy grożą zablokowaniem dostaw zboża, co uderzyłoby we wszystkich Australijczyków i w rząd. Na domiar złego stada emu wchodzą na pola i wyjadają zboże. Co więcej silne ptaki niszczą ogrodzenia, otwierając drogę równie szkodliwym królikom.

• Od 1931 r. - Niezależna Australia pozostaje we Wspólnocie Brytyjskiej z monarchą brytyjskim jako formalną głową państwa.

• 1932 r. - W Sydney powstaje słynny Harbour Bridge - stalowy most łączący dwie części miasta.

• 1932 r. - Minister obrony sir George F. Pearce podejmuje bezprecedensową decyzję o wykorzystaniu wojska do zwalczania emu niszczących zbiory zbóż. Między 2 listopada i 10 grudnia odbywa się coś, co przechodzi do historii jako emu war, czyli wojna emu. Trzej żołnierze wyposażeni w karabiny maszynowe próbują wystrzelać stada emu na polach na wschód od Perth. Akcja okazuje się mało skuteczna, ponieważ szybko biegające ptaki są trudnym celem, a w dodatku rozpraszają się. Żołnierze twierdzą, że łącznie zabili ok. 3500 emu, chociaż oficjalna potwierdzona liczba zastrzelonych ptaków nie przekracza tysiąca.

Brutalna akcja wywołuje oczywiście sprzeciw przyrodników i etyków, a ekonomiści argumentują, że jest nieopłacalna. Mimo to rolnicy jeszcze dwukrotnie w latach 1934 i 1948 będą prosić władze o masowy odstrzał emu, a w roku 1943 zaproponują bombardowanie(!) stad znienawidzonych ptaków, lecz rząd i armia odmówią. Skuteczniejszą metodą okazują się mocne ogrodzenia, których emu nie potrafią zniszczyć.

• 1933 r. - Australia zajmuje bezludne, koralowe atole Ashmore i Wyspę Cartiera między Timorem i Australią.

• Do 1936 r. - Wilk workowaty jest systematycznie tępiony przez hodowców owiec na Tasmanii, ponieważ atakuje ich zwierzęta. Rząd wypłaca nawet nagrody za zabicie drapieżnika. W rezultacie w 1936 r. umiera w niewoli ostatni znany osobnik wilka workowatego i gatunek zostaje uznany za wymarły. Kilku naukowców sądzi jednak, że nieliczne izolowane populacje tego zwierzęcia mogą wciąż istnieć ukryte w najbardziej niedostępnych częściach Tasmanii i być może na północnym krańcu półwyspu York w Australii.

• 1938 r. - Po kilkuletniej akcji, na której czele stoi William Cooper, wódz z plemienia Koori, zostaje ustanowiony Dzień żałoby Aborygenów jako święto ofiar kolonizacji.

• 13 I 1939 r. - Czarny Piątek (Black Friday). Przy rekordowej temperaturze 45,6^oC wybucha tragiczny pożar buszu w stanie Wiktoria, który niszczy prawie 20 tysięcy km² ziemi oraz 3700 budynków i zabija 71 osób.

• 1939 r. - Pracownik Australian Museum Gilbert Whithley spisuje i publikuje relacje dotyczące legendarnego potwora bunyipa. Ma to być zwierzę o rozmiarach ok. 1-3 m, z okrągłą głową i płetwiastymi łapami. Rzekome spotkania z bunyipem miały miejsce między innymi w rzece Swan, gdzie go mieli widzieć Charles Bailey i francuscy uczeni (1801), w jeziorze Bathurst (1821, 1822, 1891), koło Murrumbridge (1849), w rzece Murray (1857) oraz w jeziorze Corongamile (Wiktoria, 1872).

• 1939 r. - Premier Robert Gordon Menzies ogłasza wojnę z Niemcami.

• 1942 r. - Japończycy bombardują Darwin. Australijczycy przygotowują się do obrony przed spodziewanym najazdem. Jednak z powodu niepowodzeń na Pacyfiku Japonia nie zdoła przeprowadzić inwazji na Australię.

Z tymi wydarzeniami wiąże się historia psa noszącego imię Gunner. Żołnierze znajdują go rannego po japońskim nalocie i po opatrzeniu ran zatrzymują jako maskotkę. Gunner okazuje się przydatny, ponieważ rozpoznaje dźwięk nadlatujących japońskich samolotów kilkanaście minut przed ich pojawieniem się w zasięgu wzroku, a czasem wyprzedza nawet wskazania radaru. Jego ostrzeżenia ratują życie niejednemu żołnierzowi w Darwin.

• 14 V 1943 r. - Koło brzegów Queensland kapitan japońskiego okrętu podwodnego I-177 Hajime Nakagawa zatapia australijski statek szpitalny Centaur, zabijając 268 osób. Atak zostaje uznany za złamanie zasad prawa międzynarodowego i akt ludobójstwa.

• 1944 r. - Powstaje Partia Liberalna Australii, swoim programem zbliżona do brytyjskiej Partii Konserwatywnej.

• 1945 - 1963 r. - Po II wojnie światowej odbywa się największa w historii imigracja do Australii - ponad 1,5 miliona ludzi. Australia staje się krajem wielojęzycznym, gdzie obok angielskiego wielu mieszkańców używa także niemieckiego, włoskiego, greckiego, rosyjskiego, polskiego i chińskiego. Po 1975 r. przyjedzie też wielu Wietnamczyków, a do 1988 r. Australii przybędzie ponad 3 miliony imigrantów, z czego 1/3 to Brytyjczycy,

Mimo tej wieloetniczności Australia pozostaje krajem w dużym stopniu ksenofobicznym i konserwatywnym. Aż do lat 1980. prowadzona jest na przykład akcja odbierania dzieci niezamężnym, ubogim matkom, które poprzez szantaż i zastraszanie, a nawet za pomocą barbituranów są zmuszane do rezygnacji z właśnie urodzonego dziecka. Za pośrednictwem lekarzy, urzędników socjalnych, katolickich organizacji i zakonnic w ciągu niemal 40 lat oddano lub wręcz odsprzedano bogatym rodzinom ok. 150 tysięcy noworodków, fałszując przy tym dokumenty, żeby ukryć pochodzenie dzieci.

Istotnym elementem polityki ludnościowej jest też marginalizacja Aborygenów. Do końca lat 1980. większość plemion zostaje przymusowo przeniesiona do odległych rezerwatów. Na przykład plemiona Pintupi z pustyń Australii Zachodniej trafiają do rezerwatów Papunya i Haasts Bluff na zachodzie Terytorium Północnego.

• 1946 r. - Po raz pierwszy zostają spisane pieśni Aborygenów z Ziemi Arnhema (wydane w 1952 r.) o powstaniu świata. Według nich rodzeństwo Dżanggaoulu przybyło z Krainy Snu i swoim potomstwem zaludniło ziemię.

• 1947 r. - Na najbardziej na północ wysuniętym cyplu Australii Aborygeni zakładają osadę Bamaga koło Muttee Heads. Na początku XX w. opuścili zniszczoną przez fale pływowe wyspę Saibai w Cieśninie Torresa i pod wodzą Bamagi przenieśli się na półwysep York. Osada staje się lokalnym centrum administracyjnym.

• 1947 r. - Antarktyczne wyspy Heard i Macdonald zostają ogłoszone posiadłościami Australii.

• 1947 r. - Na wzgórzach Ediacara zostają odkryte skamieniałości prekambryjskich zwierząt wielokomórkowych sprzed ponad 600 milionów lat. Jest to jedno z najbardziej sensacyjnych odkryć w dziejach paleontologii.

• 1 XII 1948 r. - Na plaży Somerton koło Adelaide zostają odkryte zwłoki otrutego mężczyzny, którego tożsamości nie udaje się ustalić nawet po znalezieniu jego walizki na dworcu kolejowym w Adelaide. W kieszeni mężczyzna ma kartkę z napisem tamam shud: okazuje się, że jest to ostatnia strony Rubajjatów Omara Chajjama, a słowa po persku oznaczają zakończony. Później na policję zgłasza się mężczyzna, który w swoim samochodzie znalazł podrzucony tomik Rubajjatów bez ostatniej strony, a za to z krótkim szeregiem cyfr na okładce, co sugeruje zaszyfrowaną informację.

Pół roku potem ok. 20 km od Somerton zostaje znaleziony nieprzytomny mężczyzna z otrutym dwuletnim synem. Mężczyzna trafia do szpitala psychiatrycznego, a według jego żony mógł znać otrutego z Somerton.

Policja zaś ustala, że trzy lata wcześniej zdarzyło się podobne otrucie na plaży koło Sydney. Ofiarą był Joseph George Saul Haim Marshall z Singapuru, a obok zwłok leżał tomik wierszy Omara Chajjama Rubajjaty. Nie wiadomo, jaki jest związek między tymi wydarzeniami - niektórzy sądzą, że chodzi o sowieckiego szpiega. Inni podejrzewają, że mężczyzna z plaży Somerton popełnił samobójstwo z powodu miłosnego zawodu. Jest to jedna z najdziwniejszych zagadek kryminalnych Australii.

• Od końca lat 1940. - Rośnie zainteresowanie zjawiskami UFO a wraz z nim wzrasta liczba obserwacji uznanych za UFO. Powstają stowarzyszenia entuzjastów tych fenomenów, na przykład Aeronautical & Meteorological Phenomena Research (1949) pod kierownictwem Briana Boylea i Jacka Seersa. Pojawiają się też periodyki poświęcone tym zagadnieniom jak kwartalnik Interplanetary Saucer (1949) czy Australian Flying Saucer Magazine (1953). Początkowo australijskie władze, wojsko i służby specjalne oficjalnie lekceważą doniesienia o niewyjaśnionych zjawiskach, lecz w rzeczywistości tajne jednostki zajmują się gromadzeniem informacji na ten temat.

Do jednego z najbardziej znanych australijskich incydentów uznawanych za UFO dochodzi w Melbourne 6 IV 1966 r. Nad szkołą Westall przelatuje wtedy dziwny błyszczący obiekt, który wraca dwadzieścia minut później i po drugim przelocie znika za drzewami. Władze wyjaśniają, że chodziło o balon meteorologiczny, a późniejsze analizy wskażą, że mógł to być balon prowadzący tajne badanie promieniowania po brytyjskich próbach nuklearnych na Pacyfiku.

W kolejnych latach liczba obserwacji UFO rośnie lawinowo, a teza o wizytach kosmitów zdobywa szerokie uznanie.

• Ok. 1950 r. - Zachowało się około 40 tysięcy Aborygenów żyjących tradycyjnie. Zaczynają się domagać uznania swego miejsca w społeczeństwie (pierwszy strajk miał miejsce w 1946 r.).

Symbolem zmiany w polityce władz wobec Aborygenów może być emisja pierwszego znaczka pocztowego z wizerunkiem Aborygena znanego z imienia. Jest to Gwoya Jungarai (ok. 1895-1965), którego rodzina została wymordowana w czasie masakry w Coniston Station. Gwoya Jungarai jest znany jako One Pound Jimmy, ponieważ, jak głosi anegdota, pytany o cenę czegokolwiek odpowiadał podobno, że to kosztuje jeden funt.

Autorem grafiki na znaczek jest Ainslie Roberts. Potem ten sam rysunek będzie wykorzystany do zaprojektowania dwudolarowej monety.

• Połowa XX w. - Wprowadzenie wirusa zabójczej dla królików myksomatozy wreszcie ogranicza ekspansję niszczycielskich zajęczaków.

• Połowa XX w. - Melbourne ma ok. 1,5 miliona mieszkańców, a do 2007 r. ta liczba przekroczy 3,7 miliona.

• Od połowy XX w. - Trwają intensywne badania geologiczne, które stymulują rozwój kopalnictwa złota, diamentów, uranu i węgla kamiennego.

• Druga połowa XX w. - Australia rozbudowuje jednolitą sieć kolejową. Powstają ważne linie: Melbourne-Sydney (1962), Sydney-Perth (1970) i Sydney-Adelaide (1985), chociaż z biegiem lat kolej ustępuje lotnictwu jako najszybszemu sposobowi komunikacji na duże odległości i samochodowi na krótszych dystansach.

• 1951 r. - Powstaje radiowa szkoła The School of the Air, która swoim zasięgiem obejmuje centralną, skrajnie rzadko zaludnioną część kontynentu. Dzieci o określonej godzinie włączają radiostację i łączą się z nauczycielem odległym o kilkadziesiąt lub nawet kilkaset kilometrów. Dzięki temu rozwiązaniu uczniowie nie muszą jechać do zbyt odległej szkoły.

• 13 VI 1951 r. - Premier Ben Chifley umiera niespodziewanie na atak serca w pokoju 214 hotelu Kurrajong w Canberze. Tragiczne wydarzenie zaczyna serię opowieści o spotkaniach z ubranym na szaro duchem premiera, który ma rzekomo wychodzić z hotelowego pokoju i przez ulice miasta zmierza do starego budynku parlamentu.

• 1952 r. - Biali odkrywają plemię Pintubów na pustynnym pograniczu Terytorium Północnego i Zachodniej Australii. Pintubowie nigdy dotąd nie spotkali białego człowieka.

• 1952 r. - Pilot Lang Hancock lecąc do Perth zbacza z trasy, żeby ominąć burzę i w górach Hamersley odkrywa wąwóz, którego 70-metrowe ściany są czerwone od rudy żelaza. Wkrótce powstaje spółka wydobywająca rudę, a córka Hancocka, Gina Rinehart, stanie się jedną z najbogatszych osób na planecie z majątkiem wartym ok. 20 miliardów dolarów (w 2012 r.).

• 1952 - 1957 r. - Próbne eksplozje nuklearne w zachodniej i południowej części kontynentu wywołują zwiększoną zachorowalność na białaczkę, wśród Aborygenów.

• 1955 r. - Zarządzane dotąd przez Singapur brytyjskie Wyspy Kokosowe na Oceanie Indyjskim zostają poddane administracji Australii. Wciąż stanowią jednak prywatną własność rodziny Clunies-Ross. Dopiero w 1978 r. australijski rząd wykupi prawa do wysp od dotychczasowych właścicieli i zmieni panujące na nich feudalne stosunki.

• 1955 r. - Powstaje prawicowa Demokratyczna Partia Pracy.

• 1955 r. - W Adelaide temperatura powietrza w cieniu przekracza 43^oC, a w okolicy wybucha jeden z największych pożarów buszu w dziejach Australii.

• 1956 r. - Pastor R. S. Blance fotografuje zjawisko znane jako Duch Pustkowi (Ghost of the Outback) koło Corroboree Springs (niedaleko Alice Springs). Niektórzy sądzą, że zginął tu kiedyś aborygeński młodzieniec podczas inicjacyjnych prób i odtąd powraca w postaci ducha. Niektórzy jednak zwracają uwagę, że sylwetka na fotografii przypomina raczej kobietę. Dla innych zaś zjawisko jest po prostu mirażem.

• 1956 r. - W Sydney rusza pierwsza australijska telewizja.

• 1957 r. - Duński architekt Joern Utzon wygrywa konkurs na projekt opery w Sydney i kieruje budową do 1966 r., kiedy rezygnuje na skutek nieporozumień z władzami. Opera House nawiązujący kształtem do żagli staje się symbolem Sydney i całej Australii.

• 1957 r. - Australia kupuje brytyjską Wyspę Bożego Narodzenia i nadaje jej status zamorskiego terytorium (1958).

• 1958 r. - Powstaje park narodowy chroniący obszar Katatjuta i Uluru.

• 1959 r. - Władze tworzą w Papunya rezerwat dla Aborygenów (w ramach programu asymilacji realizowanego do 1971 r.). Za namową nauczyciela G. Bardona Aborygeni zaczynają malować farbami akrylowymi, zyskując wkrótce popularność i pieniądze. Po 1971 r., kiedy rezerwat zostanie zamknięty, styl papunya rozpowszechni się po całym kontynencie.

• 1960 r. - W Melbourne na przedmieściu Malvern East powstaje centrum handlowe Chadstone Shopping Centre znane też jako Chaddy. Do XXI w. Chadstone wyrośnie na największe centrum handlowe Australii a nawet całej południowej półkuli. Na początku XXI w. Australia będzie miała ponad 1600 zadaszonych centrów handlowych goszczących sklepy wszystkich ważnych firm z całego świata.

• Od 1960 r. - Gospodarka Australii nastawia się na współpracę z Azją i Ameryką zamiast z odległą Europą.

• 1960 - 1975 r. - Postępuje uprzemysłowienie kraju. Eksport produktów przemysłowych zaczyna przynosić więcej zysków niż rolnictwo. W 1978 r. średni dochód na jednego Australijczyka wynosi ponad 6000 dolarów, co jest wielkością porównywalną z zachodnią Europą. Głównym problemem nadal pozostaje niedoludnienie: zaledwie 13 milionów ludzi (w 1974 r.), gdy powierzchnia kraju przekracza 7,7 miliona km². Stąd poparcie władz dla imigracji.

• Lata 1960. - Rozwój kopalnictwa w zachodniej Australii. Na przykład odkrycie złóż rudy żelaza ok. 100 km na wschód od Port Hedland powoduje powstanie górniczych osad Goldsworthy i Shay Gap. Podobna górnicza osada Newman powstaje w rejonie Mount Whaleback. W Port Hedland, przez który wywozi się rudę, zostają powiększone baseny i kanały portowe, a wyspa Finucane staje się częścią portu. Australia stopniowo wyrasta na jednego z głównych producentów i eksporterów węgla kamiennego, za co jednak płaci coraz większym zanieczyszczeniem powietrza.

• 1961 r. - W styczniu i lutym szaleją pożary buszu w Australii Zachodniej, niszcząc 4400 km² ziemi i kilkaset domów.

• 1962 r. - W Perth zostaje ujęty seryjny zabójca Eric E. Cooke, dobry mąż i przykładny ojciec. Urodzony z wadą genetyczną i dlatego pogardzany i okrutnie bity w dzieciństwie przez ojca alkoholika uznał, że świat jest jego wrogiem. Od młodości kradnie i staje się mistrzem włamań (ponad 250). Podczas jednego z nich zabija kobietę i odkrywa, że władza nad życiem innych sprawia mu przyjemność. Bez skrupułów morduje jeszcze pięć przypadkowych osób. Zostaje stracony rok po schwytaniu jako jeden z najsłynniejszych psychopatycznych zbrodniarzy w dziejach Australii.

Jeszcze bardziej przerażające będą mordy z miasta Truro (Południowa Australia). W latach 1978-1979 w Truro zostają odkryte zwłoki dwóch kobiet w okrutny sposób zamordowanych przez seksualnego maniaka. Wkrótce okazuje się, że od roku 1976 w okolicy zginęło łącznie osiem młodych kobiet, a seryjnymi zabójcami są dwaj mężczyźni znani policji z wielu innych przestępstw.

• 12 XII 1964 r. - Francuski podróżnik i fotograf Robert Le Serrec wraz z żoną, trójką dzieci i australijskim nurkiem Henkiem de Jongiem płyną na Wielką Rafę Koralową w pobliżu Hook Island. Opowiadają potem, że nagle dostrzegli leżące nieruchomo na dnie ogromne zwierzę. Odwożą więc dzieci na ląd i wracają, żeby obejrzeć nieznanego morskiego potwora. Kobieta zostaje w motorówce, a mężczyźni nurkują i zaczynają fotografować. Oceniają, że domniemany wąż morski jest martwy. Według ich relacji ma ponad 20 m długości, walcowate ciało jest ciemne z powtarzającymi się poprzecznymi pierścieniami, a w otwartej paszczy widzą dużo równych stożkowatych zębów. Potwór nagle unosi głowę ponad dno, kiedy Le Serrec zbliża się na kilka metrów, więc nurkowie uciekają do motorówki i natychmiast odpływają do lądu. Zoologowie oglądający potem fotografie zauważą podobieństwo do wielkiej ryby, na przykład węgorza.

• 1966 r. - Opinią publiczną wstrząsa zniknięcie trójki dzieci w Adelajdzie: dziewięcioletniej Jane Beaumont oraz jej rodzeństwa, siedmioletniej Anne i czteroletniego Granta. Dzieci same pojechały miejskim autobusem na plażę i tam podobno bawiły się z nieznajomym mężczyzną o jasnych włosach. Ktoś rzekomo widział potem dzieci niedaleko ich domu, lecz nigdy tam nie dotarły. Zdarzenie zostaje uznane za porwanie, więc wywołuje falę paniki wśród rodziców obawiających się pedofilów.

• 7 II 1967 r. - Na Tasmanii wybuch seria pożarów najtragiczniejsza w zapisanych dotychczas dziejach wyspy: w ciągu pięciu godzin zostaje spalonych 2642,7 km² ziemi, zniszczeniu ulega ponad 3000 budynków i giną 62 osoby (z tego 52 w Hobart).

• 1967 r. - Zmiana konstytucji Australii po referendum.

Aborygeni, dotąd ludność „pod opieką” rządu, zostają uznani za obywateli. Odradza się aborygeńskie poczucie odrębności. Po 200 latach dominacji białych liczba Aborygenów wraca do stanu z końca XVIII w., sięgając ok. 250 tysięcy (1,6% ludności państwa). Działają aborygeńscy pisarze i uczeni jak Mudrooroo z plemienia Bibbulmum (zachodnia Australia) wykładający etnografię na australijskich uniwersytetach.

W 1971 r. rdzenni Australijczycy otrzymują własną flagę złożoną z poziomych pasów: czarnego na górze (Aborygeni) i czerwonego na dole (ziemia) oraz żółtego koła na środku (Słońce).

• 31 XII 1968 r. - Jedna z najtragiczniejszych katastrof lotniczych w historii Australii. Samolot pasażerski niespodziewanie traci jedno skrzydło i rozbija się tuż przed lądowaniem w Port Hedland, zabijając wszystkie 26 osób znajdujące się na pokładzie.

• 1969 r. - Australia zajmuje bezludne i dotąd niczyje atole rozsiane na Morzu Koralowym.

• Od 1972 r. - Al Grassby jako minister do spraw imigracji liberalizuje prawo imigracyjne i odrzuca dotychczasowe regulacje preferujące białych przybyszów z krajów anglojęzycznych. Aborygenom zezwala na swobodne wyjeżdżanie z Australii, co wcześniej było niemożliwe bez zezwolenia ze strony władz. Jest uznawany za twórcę polityki multikulturowości.

• 1974 r. - Po bardzo silnych opadach katastrofalna powódź niszczy niektóre części Queensland.

• 1974 r. - Jeden z najbardziej zdumiewających przykładów psiej inteligencji i przywiązania. Foksterier Whisky zostaje zagubiony w okolicach Darwin na północy kontynentu, a mimo to wraca samodzielnie do swojego domu w Adelajdzie odległej w linii prostej o 2880 km.

• 1976 r. - Northern Territory Land Rights Act nadaje Aborygenom prawo do posiadania ziemi, które wcześniej dotyczyło wyłącznie białych i przybyszów spoza kontynentu. Wiele klanów odzyskuje swoją ziemię, odebraną wcześniej przez kolonizatorów. Na przykład klan Wardaman na południe od rzeki Daly przejmuje ogromne pastwiska bydła. Zabudowania rozsypują się, ponieważ Aborygeni wolą spać pod gołym niebem: Wardaman mogą wreszcie żyć według własnych reguł.

Jednak bierność Aborygenów nierozumiejących i nieakceptujących nowoczesnego świata, alkoholizm i inne nałogi oraz pieniądze przyznane im przez rząd jako stały zasiłek powodują ich kulturową i biologiczną degradację. Szerzy się otyłość i Aborygeni żyją dramatycznie krótko - średnio o 20 lat krócej w stosunku do białych Australijczyków.

• 15 VII 1977 r. - W Griffith w Nowej Południowej Walii „znika” Donald Mackay, lokalny działacz Partii Liberalnej. Pozostaje tylko jego samochód ze śladami krwi. Wcześniej Mackay przekazał policji informacje o plantacji marihuany należącej do Roberta Trimbole, miejscowego szefa mafii. Rodzina Trimbole oraz jego przyjaciele pochodzą z Kalabrii, skąd przywieźli do Australii mafijne tradycje. Przez doniesienie Mackaya Trimbole stracił miliony dolarów i głośno groził Mackayowi. Dopiero ponad 20 lat później policja udowodni, że Trimbole faktycznie zlecił zabójstwo Mackaya.

• 1978 r. - Nad Cieśniną Bassa w dziwnych okolicznościach znika niewielki samolot. Jego pilot Frederick Valentic do ostatniej chwili przekazuje przez radio informacje o rzekomym spotkaniu z UFO, które są nagrywane w centrum kontroli lotów w Melbourne. Opisuje wydłużony pojazd, który wisi obok, emituje zielone światło i nie jest samolotem. W miejscu zaginięcia Valentica również kilku świadków dostrzega tajemnicze zielone światło, lecz radar nie wygrywa żadnego obcego obiektu. Wypadek zostanie uznany za zagadkę, ponieważ nie uda się odnaleźć jakichkolwiek szczątków.

• Lata 1980. - Sydney i Melbourne są największymi miastami Australii (3,3 i ponad 2,7 miliona mieszkańców). Większa część kontynentu pozostaje bezludna ze względu na pustynie, brak wody (choć są budowane studnie) oraz gorący i kapryśny klimat. Nic zatem dziwnego, że mimo znacznych formalnych ułatwień dla imigrantów, Australia nie należy do ulubionych celów migracji ze względu na trudne warunki oraz oddalenie od głównych centrów w Europie i Ameryce Północnej. Niebagatelną rolę odgrywa też słynna australijska ksenofobia, która ogromnie utrudnia adaptację imigrantów.

• 16 II 1983 r. - Ash Wednesday; w południowo-wschodniej Australii wybucha seria najtragiczniejszych dotąd pożarów. W rezultacie upałów, suchego powietrza i wyschnięcia gleby oraz podpaleń dokonywanych przez osoby niezrównoważone psychicznie ogień ogarnia ponad 400 km² w ciągu jednego dnia. Wiatr i burze ogniowe (skoki ciśnienia wywołane przez duży pożar i związane z nimi pędzące ściany ognia) roznoszą płomienie z prędkością dochodzącą do 100 km/h. Ginie 75 osób, ponad 340 tysięcy owiec i 17 tysięcy krów.

• 1984 r. - Na Pustyni Gibsona w Australii Zachodniej zostaje odkryte zbieracko-myśliwskie plemię Pintupi Nine uznane za ostatnie w Australii, które nie miało dotychczas kontaktu z nowoczesną cywilizacją.

• 1984 r. - Patriotyczna pieśń Advance Australia Fair zostaje oficjalnie uznana za hymn Australii.

W latach 1990. fundamentalistyczni działacze religijni podejmą próby zmiany tekstu na nowy podkreślający chrześcijańskie korzenie kraju.

• 1985 r. - Umiera sławny aborygeński pisarz Goolbalathaldin znany jako Dick Roughsey. Pochodził z plemienia Lardil mieszkającego na wyspie Mornington koło półwyspu York.

• 1987 r. - 30% Aborygenów dzięki pomocy rządu porzuca koczownictwo, osiedla się w stałych domostwach i stopniowo zaczyna się przystosowywać do życia w nowoczesnym społeczeństwie.

Jednocześnie istnieją rezerwaty, gdzie Aborygeni mogą żyć w warunkach zbliżonych do tradycyjnych. Największe rezerwaty istnieją w pustynnym centrum kontynentu na zachód od Alice Springs (plemię Arunta) i na Ziemi Arnhema na wschód od Darwin, gdzie naukowe badania etnograficzne były prowadzone już w latach 1890. Trzeci obszar największej koncentracji rezerwatów to wybrzeża Wielkiej Zatoki Australijskiej na południu Australii.

• 1992 r. - Zostaje zniesione pojęcie terra nullis (ziemia niczyja), co oznacza, że Aborygeni zostają uznani za właścicieli terenu, na którym mieszkają.

• 1992 - 1996 r. - Premier Paul Keating z Partii Pracy otwiera kraj na Azję i dąży do przekształcenia Australii w republikę, czyli oderwania od Wielkiej Brytanii.

• 1992 - 1999 r. - W Adelaide i okolicach J. J. Bunting oraz uznający go za przywódcę R. J. Wagner i J. S. Vlassakis okrutnie torturują i mordują jedenaście osób. Robią to pod pretekstem usunięcia domniemanych pedofili, homoseksualistów i ludzi uznanych za złych lub dla przyjemności mordowania. Szczątki ośmiu ofiar trafiają do beczek z kwasem ukrytych w opuszczonym budynku banku w Snowtown. Sprawcy seryjnego mordu zostają skazani na dożywotnie więzienie.

• 27 XII 1993 r. - Zaczyna się seria katastrofalnych pożarów w Nowej Południowej Walii i Queensland. Do 16 I 1994 r. ogień zniszczy ponad 8000 km² ziemi, 225 domów (głównie na przedmieściach Sydney i zabije 4 osoby.

• 1996 r. - Terytorium Północne jest pierwszym krajem na świecie, gdzie dopuszczono eutanazję, czyli uśmiercenie nieuleczalnie chorego na jego własne życzenie. Decyzja wzbudza szereg kontrowersji i protestów, zwłaszcza ze strony konserwatystów i Kościoła katolickiego. W istocie bowiem stwarza to możliwość poważnych nadużyć, a nawet przestępstw kryminalnych i rząd federalny prawo to anuluje.

• 29 IV 1996 r. - Martin Bryant wchodzi do restauracji w Port Arthur na Tasmanii i zabija z broni maszynowej 35 osób, a 21 rani. Badania psychiatryczne Bryanta kończą się czterema różnymi diagnozami i ostatecznie nie wyjaśniają przyczyn takiego zachowania, choć wskazuje się na alienację zabójcy, poczucie niedocenienia i chęć zemsty na społeczeństwie. Psychopata zostaje skazany łącznie na 1035 lat więzienia (prawo w strefie brytyjskiej przewiduje sumowanie kar za przestępstwa). Tragedia spowoduje znaczne ograniczenia prawa do posiadania broni palnej.

• 1996 r. - Endemiczny ograniczony do Tasmanii drapieżny torbacz diabeł tasmański (Sarcophilus harrisii) wykazuje obecność zagadkowej choroby w postaci zakaźnego nowotworu części twarzowej, który prowadzi do śmierci. Choroba rozprzestrzenia się, ponieważ diabły gryzą się w trakcie zalotów i rozmnażania. W XXI w. populacja staje na skraju wymarcia, mimo że ludzie próbują zwierzęta leczyć. Powstaje projekt szczepienia zwierząt, aby je uodpornić na czynnik zakaźny.

• XX/XXI w. - Mając ponad 18,5 miliona mieszkańców Australia jest jednym z najrzadziej zaludnionych krajów świata. 85,3% ludności mieszka w miastach, z czego połowa przypada na pięć aglomeracji: Sydney (niemal 5 milionów mieszkańców), Melbourne, Brisbane i Adelaide. Z drugiej strony obszary całkowicie bezludne są bardzo rozległe, ciągnąc się setkami kilometrów, zwłaszcza w centrum i na zachodzie kontynentu.

Mimo niekorzystnej demografii Australia jest krajem wysoko rozwiniętym. Na przykład zajmuje drugie miejsce na świecie pod względem produkcji owiec i trzecie w wydobyciu rud żelaza, a poziom życia mieszkańców jest jednym z najwyższych na planecie porównywalnym z Europą, Ameryką Północną i Japonią. Niestety, australijski przemysł i energetyka są oparte na spalaniu węgla i ropy. To oczywiście powoduje duże zanieczyszczenie atmosfery i przyczynia się do globalnego ocieplenia, lecz australijscy politycy raczej unikają tego tematu, żeby nie stracić poparcia ze strony wielkiego przemysłu. Tymczasem postępujące ocieplenie (efekt cieplarniany) powoduje wzrost poziomu wód oceanu, co zmusza część mieszkańców Mikronezji i Polinezji do emigracji, a większość z nich próbuje przenieść się do bogatej Australii i Nowej Zelandii (rocznie kilka tysięcy wniosków o pozwolenie na osiedlenie).

Co ciekawe, Australia staje się jednym z cenionych producentów wina. Na przykład na zachodzie kraju w okolicach Perth i ujścia rzeki Margatreth od drugiej połowy XX w. funkcjonują rozległe winnice.

Od połowy XX w. intensywnie rozwija się też turystyka. Celem wielu wycieczek, a zwłaszcza turystów pływających w małych łodziach i nurkujących (turystyka podwodna), staje się Wielka Rafa Koralowa (drugi największy na Ziemi park narodowy utworzony w 1975 r., obejmujący morze z okolicznym wybrzeżem) z gigantyczną liczbą ryb (ponad 1500 gatunków) i koralowców (ok. 400 gatunków).

Przybysze odwiedzają też takie miejsca jak tropikalne lasy na Półwyspie York oraz liczne australijskie parki narodowe: Ayers Rock (Uluru), Pustynia Simpsona, sawanny w Parku Kakadu na Ziemi Arnhema, jezioro Eyre w Południowej Australii, park rzeki Rudall w Zachodniej Australii i zatoka Shark Bay na brzegu Oceanu Indyjskiego. Wybrzeża przyciągają ciepłymi plażami jak olśniewająco biała plaża w Lucky Bay na zachodnim wybrzeżu Australii w parku narodowym Cape Le Grand i pobliska Le Grand Beach. Słynne plaże znajdują się też w obrębie miast, na przykład Bondi Beach, Palm Beach i Whale Beach w Sydney (miasto ma ok. 200 plaż) oraz plaże na Półwyspie Mornington w Melbourne. Tasmania zaś przyciąga plażą Bay of Fires. Powodzeniem wśród turystów cieszą się też miasta Melbourne (na przykład założony w XIX w. wspaniały ogród botaniczny), Sydney (Opera House, port, słynne oceanarium) czy pustynne okolice Alice Springs.

• Przełom 2001/2002 r. - Seria gigantycznych pożarów zapoczątkowana na przedmieściach Sydney 25 grudnia (stąd nazwa Black Christmas, czyli Czarne Boże Narodzenie), spowodowanych przez bardzo suche lato, a częściowo przez podpalaczy w ciągu kilkunastu tygodni obejmuje ok. 3000 km².

• 2003 r. - Zakończenie budowy transkontynentalnej linii kolejowej z Darwin przez Alice Springs do Adelaide.

Według projektu z początków XX w. tory miały biec wzdłuż linii telegraficznej i powinny ułatwić komunikację między północnym i południowym wybrzeżem. Teraz jednak linia kolejowa służy głównie do przewożenia towarów, zwłaszcza masowych jak węgiel czy rudy metali. Dla większości ludzi 43-godzinna podróż przez pustynię jest zbyt uciążliwa, więc wybierają szybszy i wygodniejszy transport lotniczy.

• 2006 r. - Pracownicy jednej z farm w północnej Australii (Northern Territory) natrafiają na skrajnie wyczerpanego mężczyznę wyglądającego jak szkielet (przy wzroście 183 cm waży 45 kg.). Jest to Ricky Megee, który jechał do Port Hedland. Na drodze Buntine Highway z Kalkarindji wziął do samochodu trzech spotkanych Aborygenów. Został przez nich odurzony, odebrano mu samochód i porzucono na pustyni. Przez 71 dni Megee wędruje potem przez pustynię, żywiąc się robakami, owadami i liśćmi, pijąc wodę z kałuż lub własny mocz. Po tych wydarzeniach Megee zmienia swoje życie. Dawny lekkoduch i zawsze gotów do bójki awanturnik staje się człowiekiem spokojnym, pisze książkę o swoich przygodach i chce pomagać innym.

• 2006 - 2014 r. - W Mildura (stan Wiktoria) powstaje projekt ekologicznej elektrowni Solar Tower napędzanej przez powietrze podgrzane energią słoneczną.

• 7 II 2009 r. - Czarna Sobota. W sobotę wybucha seria ok. 400 pożarów buszu stanie Wiktoria. Przyczyną są trwające wiele dni rekordowo wysokie temperatury osiągające ponad 46^oC, ale też podpalenia. Po kilku dniach wiatr łączy pojedyncze pożary w ścianę ognia długą na 50 km. Ostatecznie ogień niszczy ponad 340 tysięcy ha ziemi, obraca w popiół busz i wiele miejscowości zabijając prawie 200 osób.

Meteorolodzy i ekolodzy szukają przyczyn katastrofy w działalności człowieka. Jednak środowiska związane z przemysłem wydobywczym i energetyką nie chcą przyznać, że istnieje związek między pożarami, globalnym ociepleniem i spalaniem węgla.

• 2010 r. - W grudniu w Queensland występują ogromne opady, które powodują gigantyczną powódź. Na początku następnego roku wiele miast zostaje zalanych, na przykład w Brisbane woda sięga 5 m i ginie kilkanaście osób.

• 2014 - 2019 r. - Budowa pierwszej linii metra w Sydney, która jest zarazem pierwszym metrem w Australii.

Plany podziemnej kolei miejskiej dla Sydney powstały już w 1998 r., lecz je anulowano dziesięć lat później, a w 2010 r. pomysł powrócił. Metro w Sydney jest całkowicie zautomatyzowane, czyli pociągi poruszają się bez kierujących nimi ludźmi.

• 2015 r. - Władze Australii ogłaszają plan likwidacji zdziczałych kotów, które co roku zabijają kilka milionów ptaków i małych ssaków. Projekt przewiduje między innymi zrzucanie z samolotów zatrutych kiełbasek. Nie wszyscy jednak uważają, że koty są wielkim zagrożeniem, ponieważ fauna australijska już przystosowała się do tego drapieżnika.

• 2018 r. - Perth zyskuje stałe połączenie z Londynem poprzez bezpośredni lot samolotu pasażerskiego bez międzylądowań. Nieprzerwany lot trwa 17 godzin, czyli o kilka godzin krócej niż podobne loty z lądowaniem na którymś lotnisku w południowej Azji. Władze sądzą, że nowe połączenie zwiększy liczbę turystów, czyli dochody miasta.

• 2019/2020 r. - W grudniu i styczniu seria gigantycznych pożarów niszczy tysiące kilometrów kwadratowych w południowo-wschodniej Australii. W ogniu ginie około miliarda zwierząt i kilkudziesięciu ludzi. Znikają całe osady, a tysiące osób muszą uciekać.

Stan australijskiej przyrody jest odbiciem globalnych problemów z masowym wymieraniem, zanieczyszczeniem środowiska i postępującym ociepleniem. Przykładem jest raport opublikowany w 2020 r. ujawniający, że w ciągu ostatnich 25 lat z powodu rosnącej temperatury oceanu zamarła połowa Wielkiej Rafy Koralowej - znikają koralowce, stawonogi, mięczaki, ryby i inne zwierzęta oraz glony.

Z drugiej strony na północ od Wielkiej Rafy Koralowej zostaje odkryta jeszcze jedna niezauważona dotąd oddzielna rafa wznosząca się ok. 500 m nad dnem oceanu.

• 2020 r. - W pierwszej połowie roku dociera do Australii pandemia Covid-19, dotykając przede wszystkim wielkie miasta na południowym wschodzie. Restrykcyjna polityka rządu, ograniczenie podróży zagranicznych i niemal zamknięcie granic a potem masowe szczepienia okazują się skutecznymi metodami minimalizacji liczby zachorowań.

• 2023 r. - Wyżynny obszar Kimberley nawiedzają nieznane tam wcześniej nawalne deszcze, które powodują niszczycielską powódź.

← Wczesna historia Australii i TasmaniiWyspy Kokosowe i Wyspa Bożego Narodzenia →