Mozambik
1498 r. - Portugalczyk Vasco da Gama dociera do muzułmańsko-afrykańskich portów na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego, budząc zdumienie miejscowej ludności, ponieważ płynie nie z północy, z którą handel trwa już od kilku wieków, ale z południa, gdzie nie ma ośrodków handlu.
1498 r. - Vasco da Gama ląduje na wyspie Mozambik przy afrykańskim wybrzeżu Kanału Mozambickiego. W tym czasie rządzi nią miejscowy sułtan Ali Musa Mbiki, od którego imienia Portugalczycy wyprowadzą nazwę wyspy.
1502 r. - Antonio de Campo, jeden z dowódców uczestniczących w wyprawie Vasco da Gamy, odkrywa zatokę nazwaną Baia de Lagoa (później jako Delagoa).
1505 - 1507 r. - Portugalczycy Tristão da Cunha i Afonso de Albuquerque zajmują port Sofala (w roku 1505 powstaje tu portugalski fort) i wyspę Mozambik, która od roku 1507 jest głównym portugalskim portem wojennym we wschodniej Afryce. Tym samym Portugalczycy zajmują strategiczne punkty w najwęższym miejscu Kanału Mozambickiego. Zaczynają kolonialny podbój zmierzający do przejęcia handlu na Oceanie Indyjskim.
O poczynaniach Portugalczyków we wschodniej Afryce pisze uczestnik tych wydarzeń Niemiec H. Mayr, a nieco później sławny historyk J. de Barros.
Przy okazji zdobycia Sofali Portugalczycy podcinają ekonomiczne podstawy królestwa Monomotapa w głębi lądu, choć jeszcze o tym nie wiedzą. O istnieniu tego państwa dowiadują się w Sofali, a piszą o nim Diogo de Alcançowa (1505 r.), Pedro vaz Soares (1513 r.) i Duarte Barbosa (1517 r.).
- 1508 r. - De Albuquerque buduje portugalski fort São Sebastião na północnym krańcu wyspy Mozambik. Jest to początek portugalskiego miasta Mozambik.
Z drugiej zaś strony wyspa staje się centrum misyjnym, skąd wyruszają katoliccy misjonarze nawracający Afrykanów. Tutaj w roku 1522 zostaje zbudowana pierwsza kaplica Nossa Senhora de Baluarte.
- 1544 r. - Portugalski gubernator Mozambiku wysyła na południe kapitana Antonio Caldeirę z zadaniem zbadania wybrzeży. Żeglarze docierają do zatoki Delagoa, do której uchodzą rzeki Tembe, Umbeluzi, Matola i Infulene. Portugalczycy zakładają tam fort.
Na polecenie króla Jana III fort i zatoka Delagoa zostaną nazwane Lourenço Marques. Jest to nazwisko dowódcy jednego ze statków należących do ekspedycji Caldeiry.
Od połowy XVI w. - Rozkwit portu Quelimane skutecznie neutralizuje handlową konkurencję ze strony sułtanatu Angoche. Z drugiej jednak strony współpraca handlowa Angoche i wyspy Mozambik przetrwa aż do początków XX w.
1586 - 1600 r. - Portugalski dominikanin João dos Santos przybywa do wschodniej Afryki jako duchowny i misjonarz. Początkowo pracuje w Sofali, a w latach 1590-1591 odbywa śmiałą podróż po Zambezi do faktorii handlowych w głębi lądu. Dociera aż do Tete ponad 400 km od wybrzeża. Po powrocie na wyspę Mozambik pracuje jeszcze cztery lata, aby w roku 1595 wyjechać do Portugalii. Jednak po jedenastu latach Santos znów jest w Sofali i jeszcze raz płynie w górę Zambezi. W roku 1609 ukazuje się jego dzieło Ethiopia Oriental zbierające informacje o Mozambiku.
Santos pisze też o Monomotapie jako niegdyś silnym państwie, które jednak na przełomie XVI i XVII w. rozpadło się na cztery monarchie.
1593 r. - Umowa handlowa z Monomotapą zapewnia Portugalczykom dominującą pozycję na wschodnim wybrzeżu Afryki.
1607 r. - Na prośbę władcy Monomotapy Diogo Simões na czele portugalskich oddziałów z Tete rozbija rebeliantów. W zamian zostaje zawarty nowy układ handlowy, który w jeszcze większym stopniu uzależnia Monomotapę od Portugalczyków.
1607, 1608 r. - Holendrzy dwa razy bezskutecznie próbują zdobyć fort São Sebastião na wyspie Mozambik.
1609 r. - Portugalczycy zakładają kolonię Mozambik.
Miasto Mozambik staje się stolicą portugalskich posiadłości w Afryce Wschodniej i głównym centrum handlu niewolnikami w tej części Oceanu Indyjskiego. W mieście działa wielki port i targowisko niewolników, powstaje szereg kościołów. W czasie największego rozkwitu w XVIII-XIX w. będzie tu pałac gubernatora, siedziba biskupstwa i katedra, faktorie handlowe kupców z wielu krajów, urząd celny i arsenał.
Głównym ludem Mozambiku są Sena zamieszkujący w rejonie środkowego Zambezi, posługujący się językiem z grupy Bantu. W praktyce Sena są niemal niezależni, chociaż utrzymują się z handlu z Portugalczykami, a głównym towarem są niewolnicy.
1628 - 1629 r. - Portugalska kolonia Mozambik uzależnia od siebie państwo Monomotapa. Szybko postępuje zanik politycznych wpływów Monomotapy. Tego procesu nie zatrzyma nawet fakt, że pod koniec XVII wieku Rozwi (Szona) spychają Portugalczyków na południe od Zambezi i zdobywają pewną niezależność.
XVIII w. - Ostateczne wchłonięcie przez portugalski Mozambik ziem należących niegdyś do Monomotapy.
1787 r. - W Lourenço Marques zostaje zbudowana forteca jako ostoja portugalskiej władzy w tym rejonie. Wokół fortecy rozwija się osada, którą jednak zniszczą najazdy miejscowych plemion.
Ok. 1850 r. - W Lourenço Marques powstaje nowa portugalska osada, która zastępuje poprzednią.
1854 - 1856 r. - Szkot D. Livingstone ustala bieg rzeki Zambezi.
1865 r. - Portugalskie oddziały poszerzają kolonię poza dotychczas zajmowany pas wybrzeża, osiągając jezioro Niasa na północy i środkowy bieg Zambezi. Walki z miejscowymi plemionami przeciągną się jednak aż do XX w.
1869 r. - Zniesienie niewolnictwa w portugalskich koloniach podkopuje pozycję portu w Mozambiku, skąd wysyłano transporty niewolników. Ostateczny cios miastu zada powstanie Kanału Sueskiego, które spowoduje, że szlak wokół Afryki będzie omijany przez większość statków jako zbyt długi i niebezpieczny.
1876 r. - Portugalski rząd wysyła specjalną komisję do Lourenço Marques, która ma opracować metodę osuszenia bagien, żeby osada mogła się rozwijać. Wkrótce powstaje tu szpital i kościół, a wokół plantacje gumowców. Już w roku 1887 Lourenço Marques otrzymuje status miasta.
1877 r. - W mieście Mozambik powstaje największy szpital w całej Afryce na południe od Sahary. Jest to wspaniała budowla zaprojektowana w stylu neoklasycystycznym,
1891 - 1942 r. - Wielka Brytania przejściowo opanowuje kraj Manika w portugalskim Mozambiku.
1895 r. - Powstanie linii kolejowej z Lourenço Marques do Pretorii przekłada się na szybszy rozwój miasta i gwałtowny przyrost liczby mieszkańców.
1898 r. - Stolica portugalskiej kolonii przenosi się z miasta Mozambik do Lourenço Marques.
1910 r. - Po kilkudziesięciu latach bezskutecznych prób Portugalczycy wreszcie likwidują sułtanat Angoche i włączają jego terytorium do Mozambiku. Jest to grupa małych przybrzeżnych wysepek po zachodniej stronie Kanału Mozambickiego.
1917 r. - Antykolonialne powstanie plemienia Makombe kończy się klęską powstańców.
1920 r. - Portugalskie władze kolonialne organizują rezerwat dzikiej zwierzyny w rejonie góry Gorongosa w centralnym Mozambiku na południowym krańcu wielkiej Doliny Ryftowej ciągnącej się przez niemal całą wschodnią Afrykę. Chodzi o ochronę zwierząt, na które dla rozrywki chętnie polują portugalscy dygnitarze i goście z zagranicy.
Lata 1940. - Rząd Salazara wprowadza uprawę bawełny na ziemie ludu Sena w głębi Mozambiku.
Druga połowa XX w. - Nowy port Nacali przejmuje większość handlu na wybrzeżu Mozambiku. Miasto i port Mozambik ostatecznie tracą dawne znaczenie, pozostając przede wszystkim zabytkiem; w roku 1991 zostaną wpisane na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego pod opieką UNESCO
1951 - 1953 r. - Portugalia uznaje dotychczasową kolonię za zamorską prowincję, co daje Mozambikowi wpływ na politykę Lizbony. W 1972 r. przekształci się w portugalski kraj zamorski. Traktowanie Mozambiku jako zamorską prowincję Portugalii przekłada się na masową imigrację ludności z Portugalii. Do roku 1975 przybędzie łącznie ok. 250 tysięcy portugalskich osadników.
1960 r. - Dyrektor myśliwskiego parku Gorongosa Armando Rosinha i australijski ekolog Kenneth Tinley dokonują oceny stanu środowiska przyrodniczego w Gorongosa i z samolotu zliczają duże zwierzęta. Okazuje się, że Gorongosa to jeden z najbogatszych przyrodniczo i najcenniejszych obszarów w całej Afryce. Z ich inicjatywy powstaje Park Narodowy Gorongosa.
1962 r. - Lewicowa organizacja FRELIMO (Front Wyzwolenia Mozambiku) pod wodzą E. C. Mondlane zaczyna walkę wyzwoleńczą. W 1964 r. formalnie ogłasza wojnę o wyzwolenie i do 1974 r. opanuje 1/3 terytorium, mimo portugalskich represji.
Kiedy Mondlane ginie zamordowany w 1969 r., przywództwo przejmuje U. Simang, a potem S. M. Machel.
- 1975 r. - Powstaje niepodległa republika z 10 milionami mieszkańców, jednoizbowym parlamentem i stolicą Maputo. Jest to nowa nazwa miasta Lourenço Marques, ponieważ dawna została uznana za relikt kolonializmu. Przy okazji zostaje też zmieniona nazwa zatoki Delagoa (lub Lourenço Marques) na zatokę Maputo.
Premierem zostaje J. A. Chissano, a po nim Machel. 6% ludności mieszka w miastach i tylko 7% potrafi czytać. Językiem urzędowym pozostaje portugalski. Prawie 50% mieszkańców to animiści, 30% wyznaje katolicyzm, a 20% islam. Nacjonalizacja gospodarki opartej na plantacjach trzciny cukrowej, bawełny i owoców wywołuje kryzys związany z niską wydajnością. Wzorem państw komunistycznych FRELIMO ogłasza się jedyną legalną partią (od 1977 r.) i terrorem zwalcza przeciwników politycznych. W roku 1977 Mozambik oficjalnie staje się sojusznikiem i wojskową bazą dla Sowietów.
Mnożą się graniczne konflikty z Rodezją, ponieważ Mozambik wspiera tamtejszą antyrządową, lewicową partyzantkę.
- 1978 - 1992 r. - Wojna między prosowieckim rządem FRELIMO i skrajnie prawicową partyzantką RENAMO popieraną przez RPA.
Z Mozambiku ucieka kilka milionów mieszkańców, 4 miliony głodują, a kilkaset tysięcy ginie w toku walk.
Do niedawna kwitnący Park Gorongosa zostaje zdewastowany przez wojsko. Walczące oddziały niemal doszczętnie (nawet 95%) wybijają zwierzęta głównie jako źródło mięsa. Dużą część parku zajmują trawy, których nie wyjadają wytępione kopytne. Wydaje się, że zniszczona przyroda już nigdy nie wróci do normalnego stanu.
1984 r. - Po śmierci poprzedniego przywódcy FRELIMO na czele tej organizacji i zarazem na czele rządu Mozambiku staje J. A. Chissano. Władze podejmują próby reform, aby zahamować gospodarczy rozpad państwa. Chissano podpisuje rozejm z RPA, lecz to nie przerywa wojny domowej.
Od 1990 r. - Mozambik wprowadza konstytucję, zgodnie z którą zostaje przywrócony system wielopartyjny. Wiąże się to z rozpadem ZSRS, który dotychczas popierał i zbroił lewicowe oddziały w Mozambiku, a osłabiona Rosja zajmuje się raczej własnymi problemami wewnętrznymi. Rok później FRELIMO i RENAMO podpisują wstępne porozumienie, następnie zawierają pokój kończący wojnę domową (1992), a w roku 1993 następuje rozbrojenie obu stron pod nadzorem sił ONZ.
Kolejne wybory prezydenckie i parlamentarne w latach 1994 i 1999 znów jednak wygrywa FRELIMO i Chissano, co powoduje protesty RENAMO i wywołuje krwawe zamieszki (2000). Mimo to spada napięcie i sytuacja polityczna ulega poprawie ze względu na upadek apartheidu w RPA z jednej strony i słabości Rosji z drugiej.
2002 r. - Katastrofalna susza wywołuje powszechny głód.
25 V 2002 r. - W Pessene wykoleja się pociąg. W katastrofie giną 193 osoby.
2004 r. - Chisano rezygnuje ze startu w kolejnych wyborach prezydenckich, a nowym prezydentem Mozambiku zostaje A. Guebuza z FRELIMO.
Od 2004 r. - Dzięki pomocy Unii Europejskiej i międzynarodowych organizacji zajmujących się środowiskiem zrujnowany Park Narodowy Gorongosa zostaje odrestaurowany: ludzie sprowadzają zwierzęta z innych części Afryki, chronią przed kłusownikami i zakazują działalności gospodarczej. W rezultacie w ciągu kilkunastu lat skomplikowany ekosystem odbudowuje się i wraca do stanu sprzed wojny.
2013 r. - Znowu wybuchają walki między lokalnymi oddziałami RENAMO i FRELIMO, a pod koniec roku RENAMO zrywa umowę pokojową z roku 1992. Konflikt wygasa w roku 2014, a rok później nowym prezydentem Mozambiku zostaje Filipe Nyusi z FRELIMO.
2020 r. - Pandemia Covid-19 pogarsza i tak katastrofalną sytuację mieszkańców Mozambiku.