← Nadżd, Hidżaz i Kalifat Arabski Irak po upadku Kalifatu →

Dilmun, Bahrajn, Gerra, Katar, Wybrzeże Piratów, Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska

7000 - 6000 r. p.n.e. - We wschodniej Arabii rozwija się kultura związana z wpływami Sumeru.

Na przykład w rejonie Al-Dżuhajl funkcjonują osady, w których ludność używa ceramiki zbliżonej do ceramiki z Ur i Eridu.

5000 - 3000 r. p.n.e. - Na wyspie Bahrajn (po arabsku Dwa Morza) zwanej przez Sumerów Dilmun (wzmianki w mezopotamskich zapiskach od końca 4. tysiąclecia) i na pobliskim półwyspie Katar rozwijają się porty pośredniczące w handlu i wymianie kulturalnej między bogatymi państwami w Sumerze i Indiach. Dla Sumerów i Akadyjczyków najważniejsze są dostawy miedzi wydobywanej w krajach Meluchcha i Magan (Makkan), transportowanej potem do Dilmun, a stąd do Mezopotamii. Jest to możliwe dzięki sprawnym łodziom żaglowym zdolnym do pływania po otwartym morzu.

Ludność wschodnich wybrzeży Półwyspu Arabskiego ma zróżnicowane pochodzenie głównie z Mezopotamii i Iranu. Utrzymuje się z rolnictwa, rybołówstwa i handlu. Na arabskim brzegu Zatoki Perskiej istnieją kanały nawadniające pola uprawne. Co ciekawe, osady budowane na wybrzeżach przesuwają się w tym czasie wraz ze zmieniającym się poziomem wody w Zatoce Perskiej: w piątym tysiącleciu woda sięga wysoko, w ciągu czwartego stopniowo opada, a w trzecim znów się podnosi.

3. tysiąclecie p.n.e. - Na wybrzeżu Półwyspu Arabskiego we wschodniej części Zatoki Perskiej osiedlają się ludzie reprezentujący kulturę nawiązującą do Beludżystanu (wschodnia krawędź Wyżyny Irańskiej), Indii i Iranu. Usytuowanie ich osad u zachodniego wylotu Cieśniny Ormuz umożliwia prowadzenie handlu sięgającego od Mezopotamii aż do Indii.

Jednak większość osad na Półwyspie Omańskim, jak na przykład w oazie Ras al-Chajma (al-ajn to po arabsku miejsce pod namiot), jednoznacznie nawiązuje do tradycji mezopotamskich, a polityczne wpływy Akadu są tu najsilniejsze. Charakterystycznym elementem osad są okrągłe kamienne wieże służące jako miejsca schronienia i obrony podczas napadów piratów. Co ciekawe, ten typ budowli obronnych będzie używany w Omanie przez niemal 5000 lat (do XIX w. n.e.).

Połowa 3. tysiąclecia p.n.e. - Patesi Lagasz Nansze otrzymuje z Dilmun daninę w postaci cennego drewna. Wyspa jest formalnie wasalem sumeryjskiego monarchy, lecz w praktyce pozostaje samodzielna i utrzymuje kontakty handlowe z wieloma miastami-państwami Sumeru. Zapiski sumeryjskie mówią o przywożonej stąd miedzi, cebuli oraz ładunkach bardzo wysoko cenionych daktyli uznawanych za szczególny przysmak. Do Dilmun zaś płynie mezopotamskie zboże, zwłaszcza jęczmień, mąka, wełna, winogrona i rodzynki oraz srebro i tłuszcze.
Od połowy 3. tysiąclecia p.n.e. - Sargon I Wielki dążący do zbudowania imperium podporządkowuje sobie Dilmun (Bahrajn) jako wasal, ale po upadku Akadu wyspa odzyskuje pełną wolność.
XXI w. - XVIII w. p.n.e. - Dilmun staje u szczytu potęgi, jest dominującą siłą w Zatoce Perskiej. Kupcy z Mezopotamii nie mogą bez pozwolenia Dilmun pływać do Meluchcha i Magan. Handlowe związki Dilmun rozciągają się od Mezopotamii do Indii. Z Indii dilmuńscy kupcy zapożyczają system miar i wag, który trafi potem do Syrii, a z Sumeru Dilmuńczycy mają pismo.

Karawany z Dilmun regularnie wożą miedź, skóry, owce i oliwę do Szubatenlilu w Mari. Dilmuńskie statki pływają do Elamu i Indii. Wyspa Fajlaka na południe od Mezopotamii podlega władzy Dilmun. Istnieją tu urządzenia portowe oraz zabudowania pałacowe świadczące o bogactwie mieszkańców. Na wyspie działają metalurdzy i wytwórcy ceramiki. W świątyniach są czczone między innymi sumeryjskie bóstwa Enki oraz Damgalnun.

Od ok. 2000 r. p.n.e. - Susza osłabia centra cywilizacyjne w Arabii, Mezopotamii i Indiach, co uderza w handel Dilmun.
Połowa 2. tysiąclecia p.n.e. - Załamanie międzynarodowego handlu po upadku Cywilizacji Indusu powoduje zubożenie a nawet zanik niektórych ośrodków we wschodniej części Zatoki Perskiej.
XIV w. p.n.e. - Dilmun po raz pierwszy zostaje bezpośrednio zajęte przez obce państwo - staje się częścią Babilonii Kasytów.
XII w. p.n.e. - Dilmun płaci daninę Elamowi i składa dary świątyni w Suzie.

Przybywający z północy Aramejczycy zaczynają przenikać do wschodniej części Półwyspu Arabskiego. Przynoszą znajomość wytopu i obróbki brązu.

Druga połowa XII w. p.n.e. - Wędrowna, głównie pasterska ludność chaldejska rozprzestrzenia się na wschodnich wybrzeżach Arabii. Stąd Chaldejczycy będą potem (X-IX w. p.n.e.) wędrować do Mezopotamii.

We wschodniej Arabii czczone są bóstwa wspólne z Mezopotamią i większością ludów semickich, gdzie najważniejszy jest Szams reprezentujący Słońce, a jedno z głównych bóstw to Nasr (orzeł).

710 - 709 r. p.n.e. - Kiedy Sargon II tłumi bunt w Babilonie, władca Dilmun i Fajlaki o imieniu Uperi (Upiri) wysyła do Sargona posłów z trybutem uznając się za wasala Asyrii, aby uniknąć najazdu i zniszczenia.
VII w. p.n.e. - Dilmun jest zależne od Asyrii, a jako wasal uczestniczy między innymi w tłumieniu kolejnego babilońskiego buntu i w zburzeniu Babilonu.
VI w. p.n.e. - Dilmun jest wasalem Asyrii, a po jej rozbiciu Państwa Nowobabilońskiego.
Po 538 r. p.n.e. - Upadek Babilonii podbitej przez Cyrusa II oznacza, że Dilmun i całe arabskie wybrzeże Zatoki Perskiej dostają się do strefy wpływów Persji. Ten stan rzeczy utrzyma się aż do likwidacji Persji przez Aleksandra Macedońskiego.
Od IV w. p.n.e. - W głębi lądu na zachód od wyspy Dilmun (Tylos) i półwyspu Katar rozwija się arabski ośrodek handlu w mieście Gerra. Nazwa ta jest zniekształceniem słowa Al-hagar spokrewnionym z późniejszym aramejskim określeniem hagar oznaczającym miasto z potężnymi wałami. Gerra faktycznie jest otoczona kamienno-ziemnym wałem o długości kilku kilometrów. W narożach znajdują się wieże według Pliniusza zbudowane z bloków słonej ziemi. Gerra znajduje się na tradycyjnym szlaku transarabskim wiodącym z wnętrza Półwyspu Arabskiego przez oazę Ras al-Chajma, gdzie rozkwita bogate kupieckie miasto Dżulfur, do Dilmun oraz na północ do Babilonii.

Gerra słynie z wonności (na przykład kadzidła) i cenionych przypraw eksportowanych do niemal wszystkich krajów nad Zatoką Perską oraz do Syrii i Egiptu.

Plemiona Gerrejczyków, uznawane często za potomków Chaldejczyków uciekających przed Achemenidami (na przykład u Strabona), przetrwają kilkaset lat, ale nigdy nie zorganizują większego organizmu politycznego. Za to ich tradycje handlowe, żeglarskie i pirackie staną się punktem wyjścia dla gospodarczego rozwoju tego rejonu w przyszłości.

Znaczącym centrum rolnictwa jest żyzna oaza Ras al-Chajma na wschód od Kataru, której mieszkańcy toczą ciągłe spory a nawet walki z hodowcami owiec i kóz koczującymi na skraju pustyni, ponieważ w okresie suszy hodowcy wchodzą na pola rolników, aby ratować swoje stada.

Ziemie na południowy zachód od Kataru to kraina legendarnej królowej Zubby, która buduje kanały (zwane foggar) i zbiorniki, aby zbierać dla rolników cenną wodę. Budowle te będą funkcjonować przez wiele stuleci.

Po 330 r. p.n.e. - Dilmun wraz z wyspą Fajlaka i Omanem znajduje się w strefie wpływów Macedonii.

Wyprawa badawcza pod dowództwem Nearchasa i Onesikritosa wysłana przez Aleksandra w roku 325 dopływa do dwóch wysp opisanych przez Macedończyków jako Tyros, czyli Tylos (Dilmun) i Ikaros (Fajlaka). Natomiast w roku 324 Zatokę Perską wraz z Dilmun i wyspą Fajlaka badają trzy kolejne macedońskie wyprawy, na których czele Aleksander postawił Archiasa, Androstenesa i Kierona. Kieron płynie z Mezopotamii do Egiptu i wraca wzdłuż arabskich wybrzeży Zatoki Perskiej. Pod względem wartości zebranych informacji największym osiągnięciem jest wyprawa Androstenesa, ponieważ powstaje po niej opis szlaków użyteczny dla żeglarzy. Aleksander planuje założenie szeregu kolonii i ośrodków handlowych na Tylos, Ikaros i wybrzeżach Omanu, lecz przedwczesna śmierć uniemożliwia mu realizację tych zamierzeń. Pozostają zaledwie niewielkie grecko-macedońskie osady, z których najważniejszą okaże się Kufa.

Dopiero w roku 1880 francuski orientalista J. Oppert zidentyfikuje grecki Tylos jako wyspę Dilmun, czyli Bahrajn.

Po 312 r. p.n.e. - Tylos i całe arabskie wybrzeże Zatoki Perskiej znajdują się w strefie wpływów Seleucydów rządzących z Mezopotamii. Kolejni władcy z tej dynastii starają się panować nad całym handlem wzdłuż północno-zachodnich wybrzeży Morza Erytrejskiego, czyli Oceanu Indyjskiego.

Ziemie nad Zatoką Perską tworzą odrębną satrapię w ramach monarchii Seleucydów. W południowej Mezopotamii działa port Apologus, który w przyszłości będzie znany jako Charaks a potem Basra.

Z drugiej strony na Półwyspie Arabskim w kraju Hadżar na zachód od Bahrajnu funkcjonują miejscowi arabscy władcy zwykle zależni od Seleucydów, lecz czasem wystarczająco samodzielni i silni, aby bić nawet własne monety.

Na Bahrajnie dominującą grupą są południowoarabskie plemiona Al-Azd migrujące z południa głównie poprzez Oman.

III w. p.n.e. - III w. n.e. - Postępuje pustynnienie wschodniej Arabii,

Poza kilkoma oazami, na przykład Ras al-Chajma, powoli upada rolnictwo ustępując pasterstwu. Gerra ubożeje.

Od II w. p.n.e. - Klęska Seleucydów i dominacja Partów przenoszą polityczny i kulturowy punkt ciężkości z Mezopotamii do Iranu. Partowie rozwijają handel wzdłuż Szlaku Jedwabnego, co zmniejsza znaczenie szlaku monsunowego i szlaku transarabskiego, na którym wyrosła Gerra. Miasto znajduje się teraz na uboczu światowego handlu i stopniowo upada coraz rzadziej odwiedzane przez kupców.

Rozwija się za to Charaks, port w południowej Mezopotamii, przez który wędrują towary na trasie z Palmyry i Anatolii do Indii i Chin. W ciągu następnych dwóch stuleci Charaks przekształci się w lokalną monarchię Characene podległą władcom Iranu, lecz panującą nad wyspami Fajlaka i Tylos (Bahrajn).

Typowy dla Iranu zoroastryzm zdobywa duże wpływy w Arabii, zwłaszcza w jej wschodniej części, konkurując z kultami hellenistycznymi i z miejscowymi bóstwami semickimi.

Od I w. n.e. - Z południowej Arabii napływają Arabowie, którzy na wschodzie Półwyspu Arabskiego wypierają lub mieszają się z miejscową ludnością pochodzenia chaldejskiego, greckiego, arabskiego i perskiego. Migracja odbywa się dwoma zasadniczymi szlakami: z Jemenu przez Oman do Bahrajnu i z zachodu przez centrum Półwyspu Arabskiego do Al-Ahsy, krainy rozciągającej się wzdłuż Zatoki Perskiej między Mezopotamią i Katarem. Al-Ahsa i Bahrajn są zamieszkane przez rozmaite arabskie plemiona, z których najważniejsze są Abd al-Kajs (u Ptolemeusza zapisani jako Abucaei) reprezentujący linię rodową Rabi’a, plemiona Ijad obecne między innymi na Bahrajnie, plemiona Tamim w Hadżarze oraz koczownicy Taghlib wędrujący między Al-Ahsa, rzymską Syrią i perską Mezopotamią.

Z perskiej Mezopotamii i Iranu napływają chrześcijanie zwiększając i tak duże religijne zróżnicowanie wschodniej Arabii, gdzie już mieszkają wyznawcy tradycyjnych kultów semickich, zoroastrianie, czciciele bogów greckich, Żydzi, mitraiści a nawet wyznawcy religii indyjskich.

Pierwsza połowa III w. n.e. - Dżazima al-Abrasz z Lachmidów podporządkowuje sobie arabskie plemiona Lachmidów i Ijadów w zachodniej Mezopotamii między Al-Hirą (Kufą) i Al-Anbarem. W późniejszej arabskiej historiografii Dżazima al-Abrasz zostanie uznany za jednego z symbolicznych praojców Arabów i twórców arabskiej tożsamości.

Dla skonsolidowania państwa Dżazimy al-Abrasza jego siostra Rakasza wychodzi za mąż za jednego z Ijadów. Z tego związku urodzi się Amr ibn Adi.

Pierwsza połowa III w. n.e. - Północnoarabskie plemiona Tanuch za swojego przodka uznające Madda docierają do Bahrajnu, a część z nich wędruje dalej, aby osiedlić się potem na mezopotamskich mokradłach (Madanowie) i w Al-Hira.

Jak pisze At-Tabari, szejk Tanuchów o imieniu Malik ibn Zuhajr zawiera pokój i przymierze z miejscowymi Arabami Al-Azd (z grupy południowoarabskiej) rządzącymi Bahrajnem. Proponuje też przymierze królowi Lachmidów i Ijadów Dżazimie al-Abraszowi. W ten sposób formuje się silna konfederacja plemienna Tanuch obejmująca rozległy obszar między Al-Hira i Bahrajnem.

240 r. n.e. - Artaszir I najeżdża wschodnią Arabię i oblega władcę wyspy Bahrajn Sanatruka, który jest wasalem partyjskiej dynastii Arszakidów. Jak podaje At-Tabari, zrozpaczony Sanatruk w obliczu nieuchronnej klęski rzuca się w końcu z murów twierdzy, a Bahrajn zostaje podporządkowany państwu Sassanidów. Odtąd przez ponad 400 lat Sassanidzcy władcy są dominującą siłą na wschodnich wybrzeżach Zatoki Perskiej.

Miejscowi Arabowie podlegają kulturowym wpływom irańskim, co dodatkowo wzmacnia irańskie osadnictwo we wschodniej części Półwyspu Arabskiego.

Druga połowa III w. n.e. - Dżazima al-Abrasz ginie w walce z energiczną władczynią Palmyry Bath Zabbai.
Druga połowa III w. n.e. - Amr ibn Adi, siostrzeniec i następca Dżazimy al-Abrasza, zakłada dynastię Lachmidów w Al-Hira. Uznaje zwierzchnictwo Sassanidów, zostając perskim namiestnikiem rządzącym Mezopotamią i wschodnią Arabią do Bahrajnu i Kataru.

Kolejni namiestnicy z dynastii Lachmidów noszą tytuł królów (malik), chociaż nie są w pełni samodzielni, lecz należy pamiętać, że ich suwereni Sassanidzi nazywają siebie królami królów (szachinszach).

Typową metodą wymuszania posłuszeństwa poszczególnych plemion jest przetrzymywanie na lachmidzkim dworze ok. 500 młodzieńców z rodów panujących jako zakładników, co skutecznie zapobiega ewentualnym próbom zdobycia samodzielności przez ich ojców. Z południa napływa coraz większa liczba Arabów, co wręcz zagraża stabilności perskiej władzy na wschodzie Półwyspu Arabskiego.

IV w. n.e. - Imru al-Kajs, syn Amr ibn Adiego, jest kolejnym perskim namiestnikiem z dynastii Lachmidów. O jego potędze świadczy formalny tytuł króla wszystkich Arabów od Mezopotamii do Hidżazu, choć w rzeczywistości rządzi jedynie Mezopotamią i do pewnego stopnia wschodnią Arabią.

Szapur II organizuje zbrojną wyprawę do wschodniej Arabii, ponieważ Arabowie nie tylko w coraz większej liczbie osiedlają się na wschodzie Półwyspu Arabskiego, lecz także dokonują napaści na wybrzeża Iranu. Interwencja kończy się sukcesem sassanidzkiego władcy, dzięki czemu umacnia się też władza Imru al-Kajsa.

IV - VI w. - Wędrówka Arabów z południa na północ i wschód do pewnego stopnia zaciera tradycyjne różnice między dwoma zasadniczymi grupami - południową i północną. Południowi Arabowie wywodzący się od mitycznego Kahtana mają poczucie swojej czystości rasowej oraz wyższej kultury sięgającej starożytności i cywilizacji Sabejczyków. Do pochodzących od Adnana Arabów północnych odnoszą się raczej pogardliwie i uważają ich za mniej arabskich. Mimo to jednak dochodzi do mieszania obu grup, są zawierane sojusze i łączone rozmaite rody.
450 - 475 r. - Hudżr Akil al-Murar, przywódca konfederacji Kindah, wyrasta na najpotężniejszego władcę środkowej Arabii i podejmuje walkę z Lachmidami o panowanie na wschodzie. Wykorzystuje fakt, że podległe Lachmidom plemiona Abd al-Kajs i Bakr ibn Wa’il należą do grupy Rabi’a tak samo, jak Kindah i łatwo przechodzą na stronę Hudżra. W rezultacie na przełomie V i VI w. syn Hudżra i jego następca Amr al-Maksur praktycznie panuje nad arabskim wybrzeżem Zatoki Perskiej.
503 r. - Lachmidzki władca An-Numan ibn Imri podejmuje próbę wypchnięcia Kindah ze wschodniej Arabii.

Podczas wielkiej bitwy, w której wojskami Kindah kieruje Al-Haris (syn Amr al-Maksura), ginie An-Numan ibn Imri oraz wielu członków jego rodziny. Lachmidzi tracą potem jeszcze stolicę w Al-Hira, co oznacza koniec ich politycznej kariery. Jest to również koniec sassanidzkich rządów w tej części świata.

Al-Haris ogłasza się władcą całej wschodniej Arabii, a syn An-Numana al-Munzir III zostaje jego wasalem.

VI w. - Upadek wielkiej tamy w Marib załamuje rolnictwo na południu Półwyspu Arabskiego skłania większą liczbę południowoarabskich plemion Al-Azd do wędrówki na północ i wschód do Omanu, Kataru, na Bahrajn i jeszcze dalej w stronę Mezopotamii.
Lata 520. - Al-Munzir III zaczyna walkę przeciw Kindah. Ma przy tym poparcie Sassanidów pragnących odzyskać wpływy w Arabii. W roku 528 dochodzi do decydującej bitwy, w której armia Lachmidów rozbija wojska Kindah, a Al-Haris zostaje zabity w walce. Zadowolony szachinszach czyni Al-Munzira III swoim namiestnikiem panującym nad Omanem, Bahrajnem i Hidżazem aż po Mezopotamię.
554 - 602 r. - Ostatni okres rządów dynastii Lachmidów jako panów Al-Hira i perskich wasali. W tym czasie panują synowie Al-Munzira III: Amr ibn al-Munzir (554-569) i An-Numan III ibn al-Munzir.

Dzięki dobrym stosunkom Lachmidów z podległymi im plemionami Tamim rozwija się transarabski handel sięgający Mekki. Dopiero za An-Numana III dochodzi do zatargów, ponieważ Tamim nie chcą płacić daniny, a władca odpowiada karnymi ekspedycjami.

Co ciekawe Tamim i An-Numan III (od 593 r.) są chrześcijanami, lecz interes plemienny i władza okazują się silniejsze od solidarności religijnej. Natomiast Sassanidzi nie są zadowoleni z nadmiernej samodzielności An-Numana III i w roku 602 postanawiają go usunąć - lachmidzki władca zostaje wezwany przed oblicze suwerena i zabity.

Od 602 r. - Na perskiego namiestnika w Al-Hira i wschodniej Arabii zostaje wyznaczony w pełni posłuszny Sassanidom Ijas al-Kabisa, chrześcijanin z arabskiego plemienia Taghlib.

Dotychczasowa równowaga sił we wschodniej Arabii i względnie spokojny rozwój gospodarczy ustępują polityce siły. Poszczególne plemiona dotąd podporządkowane Lachmidom nie zawsze akceptują obcą władzę. Część z nich podnosi bunt. Arabowie atakują nawet perskiego namiestnika w Al-Hira, a Sassanidzi w odpowiedzi przysyłają armię mającą spacyfikować bunt. Pod Zu Kar dochodzi do walnego starcia i w słynnej bitwie Persowie zostają pokonani.

Plemiona Tamim dopuszczają się ataków na karawany przerywając stałe połączenia z zachodnią Arabią, a najsłynniejszy dotyczy rabunku darów przesłanych z Jemenu dla Chozroesa II. W odpowiedzi Ijas al-Kabisa rozpętuje krwawe prześladowania plemion Tamim. Praktycznie wybucha wojna domowa. Perskie wpływy we wschodniej Arabii ograniczają się do kilku warowni obsadzonych przez wojsko Sassanidów i do pobierania danin. Istotnym narzędziem kontroli jest też chrześcijaństwo popularne wśród Arabów, ponieważ biskupstwo podlega Persom.

Lata 630. - Wschodnia Arabia przyjmuje islam. Pod wpływem egalitarnej religii zaczynają zacierać się różnice między Arabami południowymi i północnymi.
IX - XVI w. - Na południowo-wschodnim wybrzeżu Półwyspu Arabskiego powstają pirackie osady, których ludność utrzymuje się przede wszystkim z morskiego handlu i napadów na statki, pływające pomiędzy Indiami i Zatoką Perską. Typowym statkiem na trasie z Arabii do Indii i zarazem najczęstszym celem pirackich napaści jest niewielki, dwumasztowy gandżah. Nazwa Wybrzeże Piratów jest powszechnie stosowana na określenie brzegów Półwyspu Arabskiego w okolicach cieśniny Ormuz. Piraci niszczą konkurencyjne miasto Dżulfur. Najsławniejszym arabskim plemieniem tego obszaru trudniącym się piractwem jest lud Jowasni rządzony przez dynastię Quassim ze stolicą w Ras al-Chajma.
X w. - Półwysep Arabski po osłabnięciu Kalifatu rozpada się na szereg niewielkich emiratów rządzonych przez miejscowe dynastie (na przykład Alidzi panują w Hidżazie i mają wpływy aż do Kataru oraz Ras al-Chajma). Mimo że Półwysep jest tak blisko Egiptu, Iraku, Syrii i Persji, lokalne monarchie na ogół zachowują niezależność. Zwłaszcza wewnątrz Półwyspu Arabskiego dzięki pustyni i małemu zainteresowaniu politycznych potęg.

Niezależna wyspa Bahrajn w Zatoce Perskiej u wybrzeży Półwyspu Arabskiego czerpie dochody z pośrednictwa w handlu. Przez Bahrajn prowadzą szlaki morskie handlowe z Morza Arabskiego do Iraku oraz lądowe z Persji do Arabii.

Bahrajn jest na tyle silny, że potrafi na ponad 800 lat podporządkować sobie leżący na południu półwysep Katar.

XI w. - Kilka klęsk naturalnych dotyka Półwysep Arabski. W 1012 r. umiera z pragnienia ok. 15 tysięcy osób podczas tradycyjnej pielgrzymki do świętych miast Mekki i Medyny. Dwa lata później ginie 20 tysięcy osób pielgrzymujących do Mekki. W 1047 r. zaś pielgrzymka zostaje w ogóle odwołana z powodu głodu i epidemii pustoszących Arabię.
1077 - 1078 r. - Dzięki pomocy Seldżuków arabski szejk Abdullah bin Ali al-Ujuni rządzący w Al-Hasa (wschodnia Arabia) odbiera karmatom Bahrajn. Dynastia Ujunidów będzie rządziła wyspą do połowy XIII w. Al-Fadhi (syn Abdullaha) przenosi stolicę Ujunidów z Al-Hasa do Qatif, a później do Awal na Bahrajnie. Za panowania Al-Fadhiego władza Ujunidów rozciąga się aż do Kuwejtu.
Ok. XII w. - Powstaje arabski teatr marionetek znany potem niemal w całym Starym Świecie.
XII/XIII w. - Ujunidzi stają u szczytu powodzenia, kontrolując tak odległe terytoria jak Nadżd i wschodnie pogranicze Syrii. Kalif An-Nasir przyznaje im zaszczytne prawo ochrony pielgrzymów wędrujących do Mekki.
1235 r. - Łupieżczy najazd Persów na wschodnią Arabię poważnie osłabia Ujunidów.
1253 r. - Arabska dynastia Usfuridów z plemienia Banu Uqajl obala Ujunidów i przejmuje władzę we wschodniej Arabii łącznie z Bahrajnem.
1320 r. - Perskie królestwo Ormuz podporządkowuje sobie Bahrajn, zachowując dynastię Usfuridów jako wasali. Jednak już po kilku latach Usfuridzi są praktycznie niezależni, płacąc Persom jedynie symboliczny trybut.
Połowa XIV w. - Dynastia Dżarwanidów z plemienia Bani Malik zdobywa pozycję hegemona we wschodniej Arabii, usuwając Usfuridów.
Od XV w. - Z Jemenu rozprzestrzenia się kawa związana z sufizmem oraz szlakami pielgrzymkowymi i handlowymi.

Kawa opanuje wkrótce Egipt, a potem Syrię i północną Arabię, co potwierdzi szejk Abd Alkades ibn Mohammed w roku 1566. Według różnych autorów picie kawy jest tak popularne w świętym mieście Mekce, że niektórzy powątpiewają, czy silne uzależnienie od tego nałogu jest zgodne z zasadami Koranu. Gubernator Mekki, Czer Beg, decyduje więc, że kawa jest antyreligijna i zakazuje jej picia w 1511 r. (zakaz zniesie jego następca). Krytyczną opinię gubernatora popierają dwaj znani lekarze, bracia Hakimani.

Przeciwnego zdania jest natomiast sułtan w Kairze; w 1632 r. będzie tam już ponad 1000 kawiarń.

XV w. - Pozycję dominującą we wschodniej Arabii zdobywa dynastia Dżabridów z arabskiego plemienia Banu Chalid wywodzącego się z zachodu. Dżabridzi usuwają Dżarwanidów z Qatif (1487 r.).
XVI w. - Wyspa Bahrajn należy do Portugalii, która jednak wkrótce traci tę posiadłość na rzecz Persów.

Portugalczycy zakładają też warowne faktorie handlowe na Wybrzeżu Piratów (na przykład fort Kalba).

1517 r. - Turcy najeżdżają Hidżaz i w bitwie na zachód od Medyny rozbijają armię arabską.

Opanowują Hidżaz ze świętymi miastami Mekką i Medyną. Mekkańscy szarifowie nadal tu jednak rządzą jako wasale Turcji, a pustynne, zamieszkane przez wojowniczych beduinów wnętrze Półwyspu Arabskiego pozostaje praktycznie niezależne.

1534 r. - Turcja podbija zachodnie wybrzeża Zatoki Perskiej.
XVI - XVII w. - Szejkowie Wybrzeża Piratów tracą dużą część dawnych dochodów, ponieważ morskie szlaki handlowe przesuwają się z Zatoki Perskiej na Morze Czerwone.
XVI - XVIII w. - Muzułmanie zapożyczają palenie tytoniu od Hiszpanów i Chińczyków.

Według legendy tytoń wyrósł na miejscu, gdzie wąż ugryzł Proroka i dlatego jest święty jak krew Proroka i niebezpieczny jak jad.

1577 r. - Turecki sułtan rozbudowuje mekkański Al-Haram, który staje się największym meczetem na świecie zajmując powierzchnię 360 tysięcy m².
XVII - XVIII w. - Bahrajn jest podporządkowany Persji.
XVIII w. - W Nadżd panuje szejk Saud (Suud).
Połowa XVIII w. - Muhammad ibn Abd al-Wahhab, znany jako Nadżdi (umrze w 1792 r.), przeprowadza reformę islamu na Półwyspie Arabskim i staje na czele ruchu wahabitów. Znajduje poparcie u szejka Muhammada ibn Sauda (zmarły w 1765 r.), dzięki któremu wpływy wahabitów rozprzestrzeniają się na Półwyspie Arabskim, jednocząc skłócone plemiona w imamat Nadżd. Wahabici niszczą czczone dotąd groby i miejsca, ponieważ ich kult umniejsza chwałę Allaha, zwalczają bałwochwalstwo, zakazują działalności artystycznej naśladującej dzieło stworzenia i żądają oparcia całego życia wyłącznie na Koranie. Jest to ruch odbudowujący dumę Arabów po podbojach tureckich i europejskich, lecz zarazem wzmacniający fanatyczny szowinizm i nietolerancję a nawet wrogość wobec obcych i niewiernych (nie-muzułmanów), co zamyka możliwość modernizacji Arabii.
Ok. 1760 r. - We wschodniej Arabii koczowniczy beduini znajdują źródło czystej wody nazwane przez nich Abu Zabi (Kraj Gazeli). Wkrótce powstaje tu osiedle o tej samej nazwie.
1763 r. - Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska wprowadza swój monopol na handel w Zatoce Perskiej, co uderza w handlową i piracką działalność miejscowych szejków arabskich. Arabowie próbują zwalczać konkurencję: zdobywają brytyjskie statki w latach 1778 i 1779, a w 1797 r. atakują brytyjski statek wojenny, choć nie potrafią go opanować.
1765 - 1803 r. - W Nadżd rządzi imam Abd al-Aziz, syn Ibn Sauda. W 1773 r. zajmuje żyzne oazy Ar-Rijad (miejsce drzew i ogrodów) w pustynnym centrum Półwyspu Arabskiego.
1783 - 1796 r. - W Bahrajnie władzę przejmuje Ahmad Zdobywca wojownik przybyły z Półwyspu Arabskiego wywodzący się z rodu Al-Utub. Zakłada dynastię Al-Chalifa (od imienia jego dziadka Chalify zmarłego w pierwszej połowie XVIII w.). Z Ahmadem współrządzą jego synowie Sulman I (1796-1825) i Abd Allah (1796-1843). Persja traci kontrolę nad wyspą, chociaż miejscowa dynastia formalnie nadal uznaje się za wasala szacha.
XVIII/XIX w. - Synowie szejka Jauber Utubi z Bahrajnu po kilku latach rozbójniczej działalności w Zatoce Perskiej zakładają piracką osadę nad zatoką Hor Hassan. Będzie ona jednym z trzech największych ośrodków arabskiego piractwa obok Ras al-Chajma i wysepki Kais (od 1805 r.). Arabscy piraci skutecznie zwalczają obce wpływy i rozbijają floty wysyłane przeciwko nim. Na przykład w 1804 r. sułtan Maskatu ginie w walce z piratami Jowasni, kiedy próbuje opanować Ras al-Chajma.
1803 r. - Wahabici pod wodzą imama Sauda I Wielkiego (1803-1814, syn Abd al-Aziza) zdobywają Mekkę, a rok później Medynę. Podbijają cały Półwysep Arabski, Syrię i Irak, jednocząc kraje arabskie. Znowu, podobnie jak wczesny islam, idea religijna przekształca Arabię w scentralizowane państwo. Mekkańscy Alidzi utrzymują się u władzy jako lokalni wasale wahabitów.
1806 r. - Brytyjczycy i plemię Jowasni podpisują w Bombaju układ, który ma zapewnić obu stronom wolny i bezpieczny handel w rejonie Zatoki Perskiej. Nie kończy to jednak arabskiego piractwa.

Jowasni niemal paraliżują brytyjski handel między Arabią i Persją. Mają 63 wielkie statki po 300 osób załogi każdy i 810 mniejszych. Wszystkie są dobrze uzbrojone. Całe państwo dynastii Quassim zamieszkuje ok. 390 tysięcy ludzi.

1809 r. - Lionel Smith prowadzi brytyjską ekspedycję przeciw Wybrzeżu Piratów. Popiera go sułtan Maskatu. Wyprawa zdobywa i plądruje dwa najważniejsze ośrodki piratów Jowasni - Ras al-Chajma i Szinas. Jowasni przenoszą swoją piracką działalność na Morze Czerwone, gdzie największe sukcesy odnoszą w latach 1816 i 1817.
1818 r. - Turecki sułtan zaniepokojony siłą wahabitów nakłania Alego z Egiptu do militarnej akcji przeciw fanatycznej sekcie. Egipska armia zdobywa i niszczy stolicę w Ad-Dirija, usuwając zarazem imama Abd Allaha I (1814-1818, syn Sauda I). Mimo to ruch nadal stanowi zagrożenie, chociaż schodzi do podziemia, a Arabia zostaje włączona do Turcji.
1819 r. - W. Grant Keir prowadzi drugą wielką brytyjską wyprawę przeciw piratom i rozbija siły plemienia Jowasni.
Od 1820 r. - Po klęsce Jowasni szejkowie Wybrzeża Piratów zawierają umowę z Wielką Brytanią, zobowiązującą ich do likwidacji piractwa i uznania brytyjskiej dominacji na morzu. Zależność od Brytyjczyków wzrośnie potem przez zawieranie kolejnych traktatów w latach 1835 i 1853.
1824 - 1834 r. - Turki (wnuk Ibn Sauda) wypędza Turków z Arabii i odbudowuje imamat Nadżd.
1825 - 1834 r. - Bahrajnem rządzi Chalifa (syn Sulmana I). Wraz z nim krajem rządzi jego wuj Abd Allah (do 1843 r.).
1834 r. - Na tron Nadżd wstępuje Miszari (prawnuk Sauda I), a potem Fajsal (1834-1837, syn Turki). Kolejni władcy z rodu saudyjskiego odbudowują siłę państwa wahabitów: Chalid (1837-1841, syn Sauda I), Abd Allah II (1841-1843), Fajsal (ponownie 1843-1865), Abd Allah III (1865-1871, syn Fajsala). Symbolem państwa jest zielona flaga z szablą pod arabskim napisem „Nie ma boga nad Allaha”.
Od 1840 r. - Bahrajn stopniowo popada w zależność od Brytyjczyków.
1843 - 1868 r. - Muhammad I (syn Chalify), panuje w Bahrajnie. Kraj słabnie i traci wpływy na Półwyspie Arabskim.
Od połowy XIX w. - Początek europejskich badań Półwyspu Arabskiego i szybki rozwój arabistyki.

Po raz pierwszy do Mekki i Medyny docierają Brytyjczycy Burton (1853), Keane (1863) i Hurgronje (1885), podróżując przebrani za muzułmanów, ponieważ żaden niewierny pod karą śmierci nie ma prawa wejść do świętych miast. Inny Brytyjczyk Halevy zwiedza wnętrze Półwyspu na północ od Jemenu (1869-1870), a Palgrave bada Arabię północną (1862).

1861 - 1880 r. - Wielka Brytania narzuca swój protektorat Bahrajnowi pod rządami Muhammada I (usunięty), jego brata Alego (1868-1869), Muhammada II (1869, syn Abd Allaha, również usunięty) oraz Isy I (1869-1923, syn Alego).
1867 r. - Katar korzysta z osłabienia Bahrajnu, żeby ogłosić o niezależność. W trakcie walk stolica Kataru Doha (Ad-Dauha, Ad-Dawha) zostaje splądrowana i spalona, ale Bahrajn nie odzyskuje władzy nad Katarem
1868 - 1878 r. - Szejk Kataru Muhammad zakłada dynastię As-Sani (Sanidzi od jego ojca Saniego) z siedzibą w odbudowanym mieście Doha
Od 1871 r. - Kolejni saudyjscy władcy rządzą Nadżd: Saud II (1871, 1873-1875, syn Fajsala), po raz drugi i trzeci Abd Allah III (1871-1873, 1876-1887), Abd Ar-Rahman (1875-1876, 1887-1891, syn Fajsala). Tylko na krótko (1891-1902) władzę w Nadżd przejmuje ród Raszidydów.

Saudyjska monarchia jest zbudowana na wahabizmie, czyli fundamentalistycznej wersji islamu, co spowoduje, że stanie się wylęgarnią muzułmańskich fanatyków i terroryzmu w XX w.

1871 - 1914 r. - Katar przechodzi spod władzy Bahrajnu pod kontrolę Turcji, lecz zachowuje autonomię, między innymi dzięki sprytnej polityce szejka Kasima (1878-1913, syn Muhammada).
1892 r. - Brytyjczycy zakazują szejkom Wybrzeża Piratów kontaktów z innymi państwami oprócz Wielkiej Brytanii. Szejkanaty Abu Zabi, Adżman, Dubaj, Al-Fudżajra, Ras al-Chajma, Szardża i Umm al-Kajwajn przekształcają się więc w brytyjski protektorat. Odtąd Wybrzeże Piratów jest często zwane Omanem Traktatowym.
1901 - 1902 r. - Abd al-Aziz z dynastii wahabickiej (syn Abd Ar-Rahmana), dzięki poparciu fundamentalistycznych bractw muzułmańskich Ichwan przejmuje władzę w Nadżd.
1906 r. - Bahrajn zostaje zajęty przez oddziały brytyjskie.
1913 r. - Pod naciskiem Brytyjczyków Turcja zrzeka się roszczeń do Kataru.
1916 r. - Brytyjczycy narzucają swój protektorat szejkowi Kataru Abd Allahowi (1913-1949, syn Kasima). Siedzibą brytyjskiej administracji zostaje miasto Doha.
1916 - 1924 r. - Rządzący Mekką Szarif Hussein ibn Ali przez Turków zwany Husseinem Paszą (ok. 1854-1931) z dynastii Alidów (Haszymidów) ogłasza się emirem Hidżazu i przy poparciu Arabów zaczyna wojnę z niemal bezsilną Turcją.
1917 - 1918 r. - Brytyjczyk Philby jako pierwszy europejski badacz-orientalista przechodzi w poprzek Półwysep Arabski przebrany za Araba i udający muzułmanina. Ryzykował życiem, ponieważ fanatyczni muzułmanie nie zgodziliby się, aby niewierny przebywał w Arabii, a szczególnie w okolicy świętych miast Proroka.
1923 - 1942 r. - W Bahrajnie panuje Hamid I (syn Isy I). Przekaże władzę swemu synowi Sulmanowi II (1942-1961).
1923 r. - Abd al-Aziz z Nadżd przyznaje brytyjskiej grupie finansowej Eastern and General Syndicate prawo do eksploatacji złóż ropy naftowej, choć jeszcze nie rządzi zachodnią częścią Arabii. Koncesja wygaśnie w roku 1928, kiedy brytyjski syndykat nie zdoła uruchomić wydobycia ani sprzedać koncesji.
1924 r. - Hussein ibn Ali abdykuje, a władzę obejmuje jego syn Ali, który ogłasza się się kalifem w Mekce.
1925 r. - Abd al-Aziz z Nadżd zdobywa Medynę i Mekkę. Obala Alego ibn Husseina, kończąc tysiącletnią dynastię Alidów. Ogłasza się emirem Hidżazu (1926) i Nadżdu (1927), a następnie podbija Półwysep Arabski.
1930 - 1931 r. - Brytyjczyk Thomas przechodzi przez pustynię Rub al-Chali, co jest niepospolitym wyczynem, jeśli zważyć niesprzyjający klimat i niechętne obcym arabskie społeczeństwo.
1932 r. - Amerykanie znajdują ropę naftową w Bahrajnie.
1932 r. - Abd al-Aziz proklamuje królestwo Arabii Saudyjskiej ze stolicą w Ar-Rijad.

Godłem państwa jest palma daktylowa (symbol wolności) i dwie szable pod nią. Walutą zaś jest rijal saudyjski równy początkowo 20 kursz, a potem 100 halala. Ludność to muzułmańscy Arabowie. Państwo obejmuje prawie cały Półwysep Arabski oprócz jego południowych krańców. Monarcha dąży do rozwoju gospodarki a zwłaszcza przemysłu. W 1933 r. tworzy arabsko-amerykańskie towarzystwo naftowe (późniejsze Saudi Aramco), które stanie się podstawą ekonomii kraju.

Monarchia słynie ze stosowania prawa koranicznego: wahabicki fundamentalizm jest ideologią państwa rządzonego absolutystycznie, wpajaną obywatelom w saudyjskich szkołach. Odejście od islamu jest karane śmiercią podobnie, jak homoseksualizm, małżeńska niewierność i nieposłuszeństwo żony. Kobiety są pozbawione praktycznie jakichkolwiek praw i stanowią własność mężczyzn. Muszą chodzić w długich czarnych burkach zwanych abajami, które zasłaniają kobietę od czubka głowy po stopy. Odsłonięcie choćby części twarzy, nogi lub włosów jest surowo karane jako czyn niemoralny.

1935 r. - Odkrycie ropy naftowej w Katarze.

Eksploatacja zacznie się w 1949 r. za panowania szejka Alego (1949-1960, syn Abd Allaha), czyniąc Katar jednym z najbogatszych państw świata.

1945 r. - Arabia Saudyjska zostaje członkiem Ligi Arabskiej i ONZ.
1952 r. - Zniesienie niewolnictwa w Katarze.
1953 - 1964 r. - Saud (syn Abd al-Aziza) jest emirem Arabii Saudyjskiej. Usunie go jego brat Fajsal (1964-1975).

Arabia Saudyjska staje się głównym bliskowschodnim państwem finansującym muzułmańskich terrorystów, którzy walczą z wpływami Zachodu.

1956 r. - Antybrytyjskie powstanie w Katarze wymusza na Brytyjczykach ustępstwa, chociaż kraj nadal pozostaje w ścisłym związku z Wielką Brytanią. Zerwą go dopiero szejk Ahmad (1960-1972, syn Alego), ogłaszając się samodzielnym emirem w roku 1971, oraz Chalifa (1972 -1995, wnuk Abd Allaha).
1961 r. - Po śmierci Sulmana II władcą Bahrajnu zostaje jego syn Isa II (1961-1999, od 1971 r. z tytułem emira).
1968 - 1971 r. - Bahrajn, Katar oraz szejkanaty dawnego Wybrzeża Piratów (Omanu Traktatowego) tworzą federację Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Nie osłabia to jednak wpływów brytyjskich.

Jednym z głównych źródeł dochodu państwa jest wydobycie ropy naftowej.

1971 r. - Bahrajn, Katar i Ras al-Chajma występują z Emiratów Arabskich. Natomiast szejk Zajed bin Sultan al-Nahjan (rządzi do śmierci w roku 2004), proklamuje federację Zjednoczonych Emiratów Arabskich ze stolicą w Abu Zabi.

Iran wykorzystuje zamieszanie po podziale Emiratów Arabskich, aby zbrojnie zająć wysepki Abu Musy oraz Mały i Wielki Tomb ułatwiające kontrolowanie cieśniny Ormuz. W 1972 r. Ras al-Chajma wraca do Zjednoczonych Emiratów Arabskich (Abu Zabi, Adżman, Dubaj, Al-Fudżajra, Szardża, oraz Umm al-Kajwajn) jako siódmy autonomiczny szejkanat. Na zachodzie Emiraty graniczą z Katarem, na wschodzie z Omanem, a na południu z Arabią Saudyjską. Północną granicę tworzą Zatoka Perska i cieśnina Ormuz. Prezydent jest wybierany co pięć lat spośród siedmiu szejków. Emiraty czerpią dochody z wydobycia ropy naftowej (ok. 95% eksportu).

Liczba robotników importowanych do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, zwłaszcza z Iranu, Indii i Pakistanu, dorównuje liczbie miejscowych Arabów (2,5 milionów stałych mieszkańców), a w XX/XXI w. ją przewyższy. Obowiązuje przy tym system kafala, który w praktyce oznacza niewolnictwo. Robotnik zaciąga dług, żeby móc przyjechać i zapłacić za zatrudnienie. Dopóki długu nie spłaci, nie wolno mu ani wyjechać, ani nawet zmienić pracy, a zarobki niemal w całości idą na przeżycie. Czasem prowadzi to wręcz do samobójstw.

Bahrajn (600 tysięcy mieszkańców) i Katar (ponad 500 tysięcy) dzięki ropie naftowej, mają jeden z najwyższych dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca, lecz obok bogaczy żyje tu wielu ludzi biednych i niewykształconych.

1973 r. - W mieście Doha powstaje katarski uniwersytet.
1975 - 1982 r. - W Arabii Saudyjskiej rządzi Chalid (syn Abd al-Aziza), a po nim jego brat Fahd.
1979/1980 r. - Ok. 200 fundamentalistycznych terrorystów opanowuje Wielki Meczet Kaaba w Mekce, zabijając 2 strażników i więżąc ok. 1000 pielgrzymów. Terroryści twierdzą, że walczą z odchyleniami reżimu saudyjskiego od islamu.

Policja identyfikuje ludzi zamieszanych w akcję w Kaabie, a w listopadzie 1979 r. winni zostają aresztowani i straceni. W styczniu 1980 r. wojsko atakuje świątynię. Giną 244 osoby, a 170 terrorystów zostaje schwytanych.

Kaaba zostaje zatem uwolniona, lecz Arabia Saudyjska jest odtąd głównym celem terrorystycznych ataków w świecie muzułmańskim. Dla ortodoksyjnych muzułmanów saudyjski reżim jest zdrajcą islamu współpracującym z USA (w 1991 r. pozwoli armii brytyjskiej ze swego terytorium atakować Irak).

Z drugiej zaś strony prawo Arabii Saudyjskiej jednoznacznie odwołuje się do islamu, zakazując na przykład posiadania Biblii i noszenia chrześcijańskich symboli, a porzucenie islamu każe śmiercią.

Po 1980 r. - Wzrost cen ropy naftowej wymusza na Europie i Ameryce opracowanie technologii oszczędnych i opartych na węglu kamiennym. Zaczyna się regres gospodarki państw arabskich, zwłaszcza najludniejszych, jak Arabia Saudyjska (ponad 18 milionów ludzi) i Jemen (ponad 16 milionów), chociaż Arabia Saudyjska wciąż jest największym producentem ropy na świecie (16,5% w 1990 r. i 12,8% w 1996 r.). Z drugiej strony miejscowi władcy inwestują w przemysł, turystykę, budownictwo oraz nowoczesną technologię i przyciągają specjalistów z całego świata. Na przykład w Dubaju większość mieszkańców stanowią imigranci, wśród których jest wielu hinduistów, buddystów, chrześcijan i judaistów cieszących się swobodą religijną i obyczajową, chociaż tuż obok funkcjonują tradycyjne wspólnoty muzułmańskie.

Rządy arabskich państw muszą zapewnić siłę roboczą w przemyśle, lecz mają za mało własnej ludności, więc sprowadzają tanich pracowników z zewnątrz, głównie z Bangladeszu, Indii, Pakistanu, Filipin i Nepalu. Wysoko wykwalifikowani i dobrze opłacani specjaliści pochodzą zaś z Europy i Ameryki Północnej. Arabskie rządy nie godzą się jednak na stałe osiedlenie imigrantów i na przyznanie im obywatelstwa, ponieważ liczba obcych jest bardzo duża i może przewyższyć liczbę miejscowej ludności, a zatem zmieniłby się kulturowy i społeczny, a zwłaszcza religijny, wizerunek kraju. Pod wpływem ludności niearabskiej i niemuzułmańskiej mogłoby też dojść do zmiany ustroju. Aby temu zapobiec, władze wpuszczają do kraju tylko tych, którzy mają zapewnioną pracę, a utrata pracy jest jednoznaczna z deportacją. Poza tym kontrakty o zatrudnieniu, choćby nawet wieloletnie, zawsze są czasowe, czyli zatrudniony prędzej czy później będzie musiał wyjechać, a podczas swojego pobytu nie ma wpływu na polityczne życie kraju.

Oczywiście, funkcjonuje nielegalny rynek fałszywych zezwoleń na pobyt, fałszywych zaświadczeń o zatrudnieniu oraz korupcja wśród urzędników decydujących o pobycie lub deportacji. Dotyczy to przede wszystkim biednych robotników z południowej Azji, którzy we własnym kraju nie mają szans na jakikolwiek zarobek.

1990 r. - W Jeddah na saudyjskim wybrzeżu Morza Czerwonego powstaje najwyższa na świecie, bo mająca aż 133 m wysokości, latarnia morska nazwana Jeddah Light.
1990 r. - 47 kobiet wywołuje oburzenie muzułmańskiego kleru w Arabii Saudyjskiej, kiedy wyjeżdżają na ulice miast samodzielnie kierując samochodami. Jest to symboliczna próba walki o poprawę pozycji kobiet pozbawionych praw politycznych i społecznych. Kobietom zwyczajowo nie wolno kierować jakimikolwiek pojazdami, więc trafiają do aresztu za obrazę moralności, zostają pozbawione paszportów, a niektóre tracą pracę. Ostatecznym skutkiem incydentu jest nowe saudyjskie prawo oficjalnie zakazujące kobietom prowadzenia pojazdów. Dopiero w roku 2017 Arabia Saudyjska jako ostatnie państwo na świecie zniesie ten zakaz. Wciąż jednak kobiety są dyskryminowane, bo na przykład nadal nie wolno im odsłaniać głów w miejscach publicznych i poruszać się po ulicy bez towarzystwa mężczyzny.
1995 r. - W Arabii Saudyjskiej chory Fahd (umrze w 2005 r.) oddaje władzę swemu bratu Abdullahowi.

Władca lawiruje między fundamentalizmem (ataki terrorystów) i demokracją (modernizacja): pierwsze wybory (2005) nie obejmują kobiet. Saudyjki mogą prowadzić przedsiębiorstwa (od 2004 r.), lecz na ulicy mają chodzić z zakrytymi twarzami i tylko w towarzystwie mężczyzn. W 2019 r. Arabia Saudyjska pozwoli kobiecie samodzielnie wyjeżdżać za granicę bez pytania o pozwolenie mężczyzny sprawującego nad nią prawną opiekę.

Monarcha zapowiada (od 2005 r.) zdecydowaną walkę z terrorystami, zwłaszcza z organizacją Bin Ladena.

Abdullah z własnej kasy finansuje trudne operacje medyczne (nawet milion dolarów jedna) rozdzielania syjamskich (zrośniętych) bliźniąt przywożonych do Rijadu z całego świata.

1995 r. - Nowym władcą Kataru zostaje Hamad, syn Chalify.
1996 r. - Emir Kataru zakłada sieć telewizyjną Al-Dżazira (po arabsku Półwysep lub Wyspa) z siedzibą w stołecznym mieście Doha. Al-Dżazira wkrótce staje się najpopularniejszą telewizją w świecie arabskim i zasłynie z daleko idącej swobody, mimo że utrzymuje ją monarcha.

Od 2006 r. Al-Dżazira nadaje też po angielsku i staje w szeregu najbardziej opiniotwórczych stacji świata. Zasłynie z poparcia rewolucyjnych ruchów w świecie arabskim w roku 2011.

1999 r. - Hamid II obejmuje tron Bahrajnu po śmierci swego ojca Isy II.
XX/XXI w. - Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Kuwejt i Arabia Saudyjska wykorzystują pieniądze z eksportu ropy naftowej na rozwój. Dzięki mądrej polityce miejscowych władców rejon Zatoki Perskiej staje się ważnym centrum przemysłowym i finansowym.
Ok. 2000 r. - Dubaj staje się potężnym centrum turystycznym: plaże, największy na Ziemi zespół sztucznych wysp, park pod wielką, szklaną kopułą, planowany podmorski hotel Hydropolis i kosmodrom dla turystów lecących w kosmos.

W 2009/2010 r. staje tu Burj Dubai (Wieża Dubaju) - najwyższy budynek świata (828 m) i zarazem luksusowy hotel. Z Burj Dubai jest związane jedno z największych centrów handlowych świata The Dubai Mall.

Z drugiej strony w Dubaju powstaje trzeci największy na świecie meczet poświęcony szejkowi Zajedowi (2010) zbudowany głównie z włoskiego marmuru, z największym w dziejach dywanem wykonanym w Persji (5625 m², waży 38 ton).

11 II 2002 r. - W Mekce dochodzi do tragicznego wydarzenia, które dobitnie pokazuje fanatyzm wahabitów i ich stosunek do kobiet.

W szkole dla dziewcząt wybucha pożar, ale uciekające uczennice zostają zatrzymane przez przedstawicieli Komitetu Krzewienia Cnót i Zapobiegania Złu, czyli religijną policję i wepchnięte do płonącego budynku, ponieważ nie mają na sobie abai (czarnych burek). Zgodnie z wahabizmem niemoralnym byłoby pozwolić im wyjść w tak kompromitującym stroju. Strażnicy muzułmańskich cnót nie wpuszczają też ludzi z zewnątrz, którzy chcą pomóc uczennicom, lub gasić pożar, a najbardziej upartych ratowników biją. W rezultacie ginie 14 dziewcząt. Zaraz po pożarze ich ciała zostają zrzucone na stos koło głównych schodów.

2003 r. - Szejk Kataru jako pierwszy w krajach arabskich, reformuje szkołę: wbrew konserwatystom zmniejsza liczbę godzin religii, wprowadza nauki przyrodnicze, język angielski i wielokulturowość (nauka tolerancji zamiast muzułmańskiego fanatyzmu).
2007 r. - W Dubaju szejk Mohammed bin Raszid al-Maktum funduje nowoczesną arabską uczelnię wzorowaną na uniwersytetach Zachodu i nawiązującą do tradycji bagdadzkiej Skarbnicy Mądrości.

Podobnie saudyjski monarcha Abdullah zakłada uczelnię KAUST (King Abdullah University od Science and Technology) w Thuwal nad Morzem Czerwonym. Uniwersytet ma cieszyć się takimi swobodami i niezależnością od rządu, jakie przysługują uniwersytetom na Zachodzie. Jest to projekt bezprecedensowy w zazwyczaj fundamentalistycznych krajach muzułmańskich.

Władze saudyjskie myślą też o odgrodzeniu się od niestabilnego Iraku za pomocą pasa 900 km zasieków i murów wzdłuż całej granicy, aby zapobiec nielegalnej imigracji, a przede wszystkim przenikaniu terrorystów.

2009 r. - Dubaj otrzymuje pierwszą na Półwyspie Arabskim linię metra.

Następnym miastem wyposażonym w metro w roku 2010 będzie Mekka w Arabii Saudyjskiej.

2011 r. - W Bahrajnie wybuchają antyrządowe zamieszki inspirowane wydarzeniami w Egipcie i Tunezji. Wrzenie Arabskiej Wiosny w mniejszym lub większym stopniu ogarnia cały Półwysep Arabski. Stosunkowo najspokojniej jest w Arabii Saudyjskiej, gdzie potężne siły policyjne i wojskowe oraz powszechna inwigilacja ograniczają rozruchy. Mimo to opinia publiczna doznaje szoku, ponieważ podczas protestów pewien mężczyzna dokonuje samospalenia, co jest obrazą dla islamu zakazującego samobójstwa.

Sytuacja w państwie saudyjskim jest dość niepewna ze względu na wysokie bezrobocie sięgające 12,5% i niezadowolenie intelektualistów żądających liberalizacji życia społecznego. Poza tym Arabię Saudyjską zamieszkuje 27 milionów ludzi, z czego aż 9 milionów to imigranci pozbawieni praw politycznych i przebywający tu tylko czasowo.

2014 r. - W Rijadzie zaczyna się budowa metra.
2015 r. - W Arabii Saudyjskiej odbywają się wybory samorządowe, w których po raz pierwszy uczestniczą kobiety, co wywołuje protesty ze strony islamskich tradycjonalistów.
2016 r. - Masowa egzekucja 47 szyickich działaczy, w tym imama Nimr an-Nimra (1959-2016) ostro krytykującego władze Arabii Saudyjskiej. W odpowiedzi Iran zrywa kontakty dyplomatyczne z Rijadem.
2019 r. - Pierwsza linia metra rusza w mieście Doha, stolicy Kataru.
2020 r. - Zatrzymanie dużej części światowej gospodarki na skutek pandemii Covid-19 zmniejsza zapotrzebowanie na ropę naftową, co mocno uderza w ekonomię Arabii Saudyjskiej. Jednak dwa lata później rosyjski najazd na Ukrainę gwałtownie zahamuje światowy handel ropą i gazem, co da Arabii Saudyjskiej pozycję potentata w tej dziedzinie i przyniesie ogromne zyski.
XI 2022 r. - W Katarze zaczynają się mistrzostwa świata w piłce nożnej, chociaż Katarczycy na ogół nie rozumieją sportu i większość nie gra w piłkę.

Chcąc podnieść międzynarodowy prestiż Kataru rząd tego państwa w 2012 r. przekupił skorumpowanych działaczy FIFA i zdobył prawo do organizacji mundialu. Inwestycje pochłonęły ponad 220 miliardów dolarów i spowodowały śmierć tysięcy tanich, bezlitośnie eksploatowanych robotników sprowadzonych głównie z Półwyspu Indyjskiego.

← Nadżd, Hidżaz i Kalifat Arabski Irak po upadku Kalifatu →