Cyrena i Garamanci
- 631 r. p.n.e. - Uciekając z Thery nękanej głodem Grek Battos prowadzi swoich ludzi do północnej Afryki, co doradziła mu wyrocznia w Delfach. Battos natrafia na żyzną dolinę na wschód od zatoki Wielka Syrta i ku niezadowoleniu Berberów, zakłada tam osadę Kyrene (Cyrena). Nazwa osady wywodzi się od miejscowego źródła Kyre, które Grecy poświęcają Apollinowi. Dynastia Battosa będzie rządzić miastem przez około 200 lat.
Od VII w. p.n.e. Cyrena zyska kilka wspaniałych budowli jak na przykład świątynie Apolla i Artemidy, a potem także Izydy, a w V w. p.n.e. teatr.
Kraina wokół Cyreny zyskuje nazwę Cyrenajka.
570 r. p.n.e. - Wódz Berberów Adrikan prosi faraona o pomoc przeciw Cyrenie, aby pozbyć się konkurenta. Grecy rozbijają jednak egipską ekspedycję i zapewniają sobie spokój na kilkaset lat.
Od połowy VI w. p.n.e. - W Cyrenie wybuchają walki o władzę, co doprowadza do emigracji części ludności, która zakłada nowe miasta. Tak powstają na zachodzie Barke (po fenicku barka - piorun, późniejsze arabskie miasto Al-Mardż), Teucheira (późniejsza Tokra lub Tukra) oraz najdalej na zachodzie Eusperides (Tolmeita, z czasem przedmieścia miasta Bengazi). Nad morzem zaś znajduje się miasto Apollonia pełniące rolę portu dla Cyreny.
Nowe ośrodki często popadają w konflikt z Cyreną i toczą z nią walki.
515 r. p.n.e. - Grecy z Cyreny proszą perskich władców Egiptu o pomoc w walce z konkurencyjną Barką. W rezultacie wojskowa ekspedycja z Egiptu zdobywa i rabuje Barkę.
V w. p.n.e. - Herodot wspomina o berberyjskich plemionach Garamantów mieszkających w dolinie Ubari około 500 kilometrów na południe od brzegów Morza Śródziemnego. Garamanci, chociaż pochodzą od koczowniczych hodowców, są rolnikami i kupcami. Umożliwia im to położenie na szlakach wiodących znad jeziora Czad, przez góry Tibesti do Kartaginy na zachodzie i Cyreny na wschodzie. Dzięki temu ich wodzowie mogą stworzyć państwo ze stolicą w Dżermie. Jest to bogate, ludne miasto zabudowane głównie domami z gliny i kamienia (wpływ cywilizacji śródziemnomorskich).
V - IV w. p.n.e. - Okres największego rozkwitu Cyrenajki. Jej bogactwo opiera się na uprawie pszenicy i sylfionu oraz handlu sięgającym w głąb Afryki a zarazem obejmującym basen Morza Śródziemnego.
440 r. p.n.e. - Śmierć ostatniego władcy Cyreny z dynastii Battosa oznacza koniec monarchii i powstanie republiki. Jest to zarazem koniec dawnej niechęci: greckie miasta w Cyrenajce wkrótce zawiązują sojusz. Odtąd w powszechnej świadomości pięć greckich miast występuje jako Pentapolis (Pięć Miast).
Koniec V w. p.n.e. - Na wybrzeżu północnej Afryki dominują dwaj rywale: Kartagina i grecka Cyrena.
Według tradycji strefy wpływów ustalają biegacze jednocześnie startujący z obu miast. Tam, gdzie się spotkają, ma być granica. Kartagińczycy docierają do punktu odległego o 1300 kilometrów od ich miasta, a Grecy zaledwie 600 kilometrów od Cyreny. Wtedy Grecy zarzucają Kartagińczykom oszustwo, lecz dwaj kartagińscy biegacze, bracia Fileni, na dowód swej prawdomówności pozwalają się żywcem zakopać w ziemi. To przekonuje Greków i w końcu uznają tak ustaloną granicę.
331 r. p.n.e. - Aleksander Macedoński podbija Cyrenajkę.
322 r. p.n.e. - Po rozpadzie imperium Aleksandra Cyrena zostaje opanowana przez Ptolemeusza I z Egiptu.
290 r. p.n.e. - Magas, egipski zarządca Cyreny, uniezależnia się od Ptolemeuszów.
Koniec III w. p.n.e. - Apama, wdowa po Magasie, oficjalnie twierdzi, że planuje ślub swojej córki Berenike z Demetriosem II Pięknym z Macedonii (wnuk Demetriosa I). Kiedy jednak Apama próbuje sama poślubić Demetriosa i tym samym odebrać władzę córce, ta przeprowadza zamach stanu. Demetrios ginie w 229 r. p.n.e., a Berenike wychodzi za mąż za Ptolemeusza III z Egiptu.
Od III/II w. p.n.e. - Cyrena, choć formalnie zależna od Egiptu, cieszy się pełną autonomią.
96 r. p.n.e. - Umiera Apion, władca Cyreny. W testamencie oddaje miasto Rzymowi, aby uniknąć niszczącego najazdu. Testament zostanie zrealizowany 18 lat później, kiedy Rzymianie zajmują cały kraj aż do granicy egipskiej. W podobny sposób Rzym opanowuje całe wybrzeże północnej Afryki.
74 r. p.n.e. - Cyrenajka staje się częścią rzymskiej prowincji.
I w. p.n.e. - Na wybrzeżu między zatokami Gabes i Wielka Syrta, trzy miasta zależne od Rzymu, Leptis Magna, Oea i Sabrata, konkurują o zyski z transsaharyjskiego handlu. Najsilniejsza jest Leptis Magna licząca ponad 100 tysięcy mieszkańców. Dwa pozostałe miasta zawierają więc tajny pakt z Garamantami, aby oblegli i zburzyli Leptis Magna, co jednak powoduje odsiecz armii rzymskiej, ponieważ Rzym nie chce nadmiernego wzmocnienia któregokolwiek z miast.
19 r. p.n.e. - Rzymianin Lucius Cornelius Balbus prowadzi legiony przez Saharę (500 kilometrów niemal bez wody) i zdobywa stolicę Garamantów w mieście Dżerma, czyniąc ich wasalami Rzymu.
Niedługo potem Rzymianie i Garamanci wspólnie wyruszają na południe przez Saharę, lecz nikt z tej wyprawy nie wróci.
Tradycje Garamantów przejmą częściowo koczowniczy Berberowie, z których wyodrębnią się z czasem Lamtuna, przodkowie Tuaregów. Na wyżynie Ennedi, gdzie występuje woda (jeszcze w XXI w. znaleziono tam krokodyle) i oazy, powstaje plemię Tubu nawiązujące do Garamantów. Tubu pozostaną niezależni jeszcze 2000 lat później, mimo formalnego włączenia do Czadu.
Od I w. n.e. - Dzięki wielbłądowi Berberowie na Saharze zdobywają przewagę nad Rzymianami posługującymi się koniem. Rzymianie stopniowo wycofują się za system stałych umocnień (limes).
Od II w. n.e. - Zaczyna się chrystianizacja rzymskiej Cyrenajki. Chrześcijanie stają się znaczącą grupą wyznaniową w IV-V w. Podlegają władzy patriarchy z egipskiej Aleksandrii.
115 r. n.e. - Dyskryminowani Żydzi wzniecają w Cyrenajce antyrzymskie powstanie, które zostaje krwawo stłumione. W ramach represji Cyrena zostaje zburzona.
Do końca II w. n.e. - Odbudowana Cyrena przeżywa rozkwit pod władzą Rzymu.
365 r. n.e. - Bardzo silne trzęsienie ziemi i tsunami niszczą Cyrenę i wybrzeże Cyrenajki. Region wchodzi w okres schyłku. Gospodarkę dodatkowo niszczą susza, związane z nią wyjałowienie gleb i słabe plony. Na te procesy nakłada się postępujące osłabienie władzy rzymskiej, co ośmiela koczowników z południa, którzy coraz częściej najeżdżają i plądrują Cyrenajkę.
Od 395 r. n.e. - Cyrenajka znajduje się w granicach Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego.
Początek V w. n.e. - Berberyjskie plemiona z południa najeżdżają i zajmują Cyrenajkę.
643 - 644 r. - Muzułmańscy Arabowie podbijają Cyrenajkę. Ludność przyjmuje islam w nadziei uwolnienia się od wyzysku przez hierarchię kościołów chrześcijańskich. Poza tym przyjęcie nowej wiary jest niezwykle proste, bo wystarczy tylko zadeklarować chęć przejścia na islam, a pod względem dogmatycznym nowa religia głosi równość wszystkich wyznawców. Dopiero w ciągu następnych stuleci okaże się, że ta równość jest równie iluzoryczna, jak poprzednio.
667 r. - Koczowniczy Berberowie zdobywają i ostatecznie niszczą prastare miasto Dżerma.
644 r. - Cyrenajka, teraz znana pod nazwą Barka, należy do Kalifatu.
Od 868 r. - W Barce panują dynastie muzułmańskie z Egiptu: Tulunidzi (do 905 r.), Ihszydydzi (do 969 r.), Fatymidzi (do 1171 r.), Ajjubidzi (do 1250 r.) i Mamelucy (do 1517 r.).
1521 - 1911 r. - Barka znajduje się pod władzą Turcji. W XVIII-XIX w. istnieje tu mały emirat zależny od Turków.
1805 r. - Brawurowy atak Amerykanów, którzy po marszu z Aleksandrii (ponad 800 km) zdobywają Derne. Dzięki temu zwycięstwu zostaje zawarta umowa (1816), na mocy której amerykańskie statki nie będą już napadane przez piratów z Barki.
1910 - 1911 r. - Amerykańscy archeolodzy pod kierownictwem Richarda Nortona zaczynają wykopaliska w ruinach pozostałych po Grekach i Rzymianach. Opuszczają Barkę, kiedy grafik zespołu Herbert Fletcher DeCou ginie zastrzelony przez Arabów.
1911 - 1912 r. - Barka zostaje podbita przez Włochy.
1913 - 1942 r. - Włosi prowadzą szeroko zakrojone badania archeologiczne, które pozwalają lepiej poznać przeszłość Barki (Cyrenajki). Z tego okresu pochodzi słynny Skarb z Bengazi - zbiór tysięcy monet, biżuterii i posążków zebrany w kilku miejscach i przechowywany potem w muzeum w Bengazi. W 1942 r. większość skarbu zostanie wywieziona do Włoch, żeby uniknąć zagarnięcia go przez aliantów. Dopiero w 1961 r. kosztowności wrócą do Bengazi, lecz zostaną zamknięte w podziemiach banku. Władzę w Libii obejmą bowiem islamscy fundamentaliści, którzy nie chcą pokazywać w muzeach zabytków z czasów przedmuzułmańskich.
Od 1934 r. - Barka jest częścią włoskiej Libii.