Frankonia
Połowa III w. n.e. - Germańskie plemiona Franków (starogermańskie frank - wolny) przekraczają Ren.
Koniec III w. n.e. - W Galii Frankowie tworzą plemienne organizacje zależne od Rzymian, mimo akcji militarnej Rzymu i przejściowego wyparcia ich w latach 270. W 451 r. frankoński władca Chlodio w sojuszu z Rzymianami walczy przeciw Hunom. Frankami salickimi w Tournai rządzi później Merowing (Meroweusz lub Merovee, krewny Chlodio), a następnie jego syn Childeryk I, pierwsi z dynastii Merowingów.
481 - 511 r. - Naczelnym władcą rządzącym Frankami jest Chlodwig (Clovis) I, syn Childeryka I. Jego imię po starogermańsku oznacza sławnego wilka i ma ten sam źródłosłów, co inne germańskie imiona jak Ludwig (Louis), Adolf (wilk po starogermańsku) i Rudolf. Do 486 r. Chlodwig podbija północ Galii do Loary.
Północna Galia zdominowana przez Germanów otrzyma nazwę Francia (przeniesioną potem na państwo francuskie) w przeciwieństwie do przeważnie romańskiej Akwitanii. Chlodwig tworzy drugie obok Wizygotów najrozleglejsze germańskie królestwo w Europie. Buduje podstawy systemu feudalnego: zostaje seniorem (zwierzchnikiem), który podczas ceremonii inwestytury (na przykład wręczenie włóczni lub pastorału) nadaje wasalom (podległym mu wielmożom) lenno, czyli ziemie, które mogą wykorzystywać, choć należą one do seniora.
- 496 r. - Aby zaznaczyć swoją odrębność od większości germańskich plemion wyznających arianizm i pozyskać Galię związaną z biskupstwem rzymskim, Chlodwig I przyjmuje chrześcijaństwo z Rzymu. W ten sposób zyskując duchowego sojusznika w jego biskupie (rzymskim papieżu), który i tak jest uzależniony od Franków.
Polityczne i militarne poparcie Franków umożliwia ekspansję katolicyzmu w opozycji do dominującego arianizmu. Wraz z katolicyzmem upowszechnia się łacina jako język kultury i polityki. Od VI w. biskup Rzymu (papież) pobiera dziesięcinę - 1/10 dochodów władców Frankonii (aż do XIX w. również od innych katolickich państw Europy). Dodatkowym posunięciem władcy zmierzającym do konsolidacji państwa jest spisanie praw Franków pod nazwą Prawa Salickiego, gdzie włączono też przepisy burgundzkiego króla Gundobada, ostrogockiego Teodoryka Wielkiego oraz wizygockiego Alaryka I. Jednym ze sposobów rozstrzygania szczególnie trudnych sporów jest „sąd boży”, czyli pojedynek lub inna próba (na przykład przypalanie skóry bądź topienie), w której Bóg ma pomóc niewinnemu. Oczywiście stosowane są też logiczne dowody, materialne ślady przestępstwa i zeznania świadków. Sędziów obowiązuje zasada jednomyślności, kiedy chodzi o uznanie czyjejś winy (ta reguła przejdzie potem do praw całej Europy).
507 r. - Frankowie pod wodzą Chlodwiga w przymierzu z Burgundami i Bizancjum atakują osłabioną monarchię Wizygotów. Według zapisków wojnę zapowiada pojawienie się komety. Walka jest prowadzona pod hasłami likwidacji heretyckiego arianizmu, ale Chlodwigowi chodzi przede wszystkim o usunięcie Wizygotów jako głównego konkurenta do panowania w zachodniej Europie. Bizantyjczycy lądują na wybrzeżu, a Frankowie ruszają nad rzekę Vienne. Do rozstrzygającej bitwy dochodzi pod Poitiers. Frankowie łamią potęgę Wizygotów i stopniowo zajmują południowo-zachodnią Galię aż do Garonny. Resztki armii Wizygotów najdłużej stawiają opór pod Narbonne, ale i tu ponoszą w końcu klęskę.
511 r. - Śmierć Chlodwiga I.
Władca zostaje pochowany w kościele klasztoru benedyktynów w Saint-Denis koło Paryża. Świątynia będzie odtąd nekropolią kilku władców zachodniej Frankonii, a od X w. niemal wszystkich królów Francji aż do Rewolucji Francuskiej.
Synowie Chlodwiga I dzielą państwo między siebie: Chlodomer (Orlean, do 524), Teodoryk I (Reims, do 533), Childebert I (Paryż, do 558) i Chlotar I (Soissons, a w latach 558-561 cały kraj).
534 r. - Po podboju Burgundii przez Franków rządzi nią lokalna linia merowińskich królów.
542 - 561 r. - Trwa intensywna ekspansja terytorialna Franków: zajmują całą Galię, wypierając Wizygotów z ich ostatnich posiadłości na wschód od Pirenejów. Wizygoci przetrwają na Półwyspie Iberyjskim jeszcze ok. 200 lat do przybycia muzułmanów.
Frankowie zaś zdobywają Bawarię na południowym wschodzie aż do Alp, Turyngię na północ od górnego Dunaju i część Saksonii w dolnym biegu Renu. Dążą do usunięcia dominującego arianizmu i szerzą katolicyzm.
- Do 561 r. - Ustala się podział państwa Franków, słabnie władza centralna i wzrasta siła lokalnych możnowładców.
Austrazją (Reims) rządzą syn i wnuk Teodoryka I - Teodebert I oraz Teodebald (547-555), a następnie Sigibert I (561-575, syn Chlotara I) i Childebert II (575-596, syn Sigiberta I). W Paryżu włada Charibert I (561-567, syn Chlotara I), a po nim brat Chilperyk I (561-584), pan Neustrii (Soissons). Trzecia dzielnica to Burgundia (Orlean) pod władzą Guntrama I (561-593, syn Chlotara I).
Druga połowa VI w. - Grzegorz z Tours (538-594) pisze monumentalne dzieło Historia Francorum w szesnastu tomach, najważniejsze źródło historyczne do historii VI wieku.
580 r. - Seria klęsk żywiołowych: powodzie w Burgundii i Neustrii, trzęsienie ziemi w Bordeaux, grad w Bourges.
584 - 629 r. - Chlotar II, syn Chilperyka I, rządzi w Neustrii. Opanowuje Austrazję po śmierci Teodeberta II (596-612, syn Childeberta II) i obaleniu oraz straceniu królowej Brunhildy przez zbuntowanych wielmożów (613). W 613 r. ogłasza się władcą całej Frankonii. W 614 r. potwierdza wszystkie zdobycze możnowładców, chcąc zdobyć ich poparcie.
Lata 590. - Klęski odczytywane jako znak niebios: skandale, morderstwa i otwarty bunt zakonnic w klasztorze Poitiers (590), głód nad Loarą (591), niszczycielskie burze oraz pojawienie się komety (w styczniu 595 r.).
629 - 639 r. - Dagobert I z Austrazji, syn Chlotara II, umacnia pozycję pana Franków i na krótko jednoczy państwo (od 632 r. jest jedynym królem), podporządkowując sobie kilku wasalnych władców.
Od 639 r. - Po śmierci Dagoberta tendencje odśrodkowe przybierają na sile. Frankonia przestaje być federacją pod władzą Merowingów. Realna władza spoczywa w ręku możnowładców z najpotężniejszych rodów, z których wywodzą się też przedstawiciele króla zwani majordomami (majordomus). Bezsilnych Merowingów z VII w późniejsi historycy przezwą gnuśnymi.
Teodoryk II (syn Childeberta II) panuje w Burgundii (596-613) i Austrazji (od 612 r.); Sigibert II (syn Teodoryka II) w Burgundii i Austrazji (613); Dagobert I (syn Chlotara II) w Austrazji (629-632); Charibert II (brat Dagoberta) w Akwitanii (630-632); Sigibert III Święty (syn Dagoberta I) w Austrazji (639-656); Chlodwig II (syn Dagoberta I) w Neustrii i Burgundii (639-657); Childebert (przybrany syn Sigiberta III) w Austrazji (656-661); Chlotar III (syn Chlodwiga II) w Neustrii i Burgundii (657-673) i całym państwie (662); Childeryk II (syn Chlodwiga II) w Austrazji (662-675) i całym kraju (673-675); Dagobert II Święty (syn Sigiberta III) w Austrazji (676-679); Teodoryk III (syn Chlodwiga II) w Neustrii i Burgundii (676-690) oraz w całym państwie (691).
- 687 r. - Majordom Austrazji, Pepin z Heristalu, w bitwie pod Tetry pokonuje majordoma Neustrii.
Bitwa daje władzę dynastii Karolingów (Arnulfingów) wywodzącej się od Pepina Starszego (ojciec Pepina z Heristalu) i Arnulfa biskupa Metz (614-629). Rządzący na zachód od Renu Pepin staje się najpotężniejszym władcą tej części Europy. Germańskie plemiona na wschód od Renu chwilowo odzyskują niepodległość. Jednak już w roku 697 armia Franków pokonuje Fryzów mieszkających na piaszczystych Wyspach Fryzyjskich na Morzu Północnym, a ich ostatni władca Radbod ucieka na Helgoland. Fryzowie zachowają swoją odrębność kulturową, w tym język, aż do końca XIX w. Pomaga im w tym względna izolacja wysp i szczególne warunki przyrodnicze, na przykład Wattenmeer, czyli bardzo płytkie morze, gdzie podczas odpływu można pieszo przechodzić z wyspy na wyspę, a statki poruszają się wyłącznie w określonych kanałach między piaszczystymi płyciznami.
Kolejni merowińscy władcy Frankonii są marionetkami w ręku Karolingów: Chlodwig III (690-694, syn Teodoryka III), Childebert III (694-711, syn Teodoryka III), Dagobert III (711-715, syn Childeberta III), Chilperyk II (715-717, do 721 r. w Burgundii i Neustrii, syn Childeryka II), Teodoryk IV (721-737, syn Dagoberta III) i Childeryk III (743-751, syn Teodoryka IV). W Austrazji rządzi Chlotar IV (717-719, syn Teodoryka III).
708 r. - Według legendy, biskup Aubert zakłada kaplicę na skale Mont Saint Michel koło Bretanii, gdzie rzekomo widział walkę archanioła Michała z Szatanem. Do skały można dotrzeć bez łodzi tylko podczas odpływu. Powstanie tu monumentalny klasztor benedyktynów, w przyszłości cel pielgrzymek. W latach wojny stuletniej klasztor będzie strategiczną twierdzą, a potem symbolem francuskiego zwycięstwa. Archanioł Michał zaś stanie się patronem Królestwa Francji.
715 - 741 r. - Rządzi syn Pepina majordom Karol (germańskie Charal - Silny mężczyzna) zwany Młotem z powodu niskiego wzrostu i siły. Rozbija opozycję możnowładców z Neustrii i przywraca panowanie Franków na wschód od Renu, gdzie pokonuje Sasów (rejon Wezery), Fryzów, Alamanów (nad górnym Dunajem) i Bawarów (w rejonie rzeki Inn). Wschodni Sasi zachowują niezależność. Dla osłabienia starej arystokracji znosi doroczne pola marcowe, czyli wiece wojskowych odbywane 1 marca, które oznaczały zarazem początek Nowego Roku. Przenosi je na dzień 1 maja.
Siła armii wiąże się z postępem technicznym; Frankowie upowszechniają strzemię, co stabilizuje wojownika na koniu i pozwala zadawać mocne ciosy.
Ok. 720 r. - Othmar zakłada klasztor na stokach Alp i nazywa go Saint-Gallen na cześć irlandzkiego mnicha Galla (Gallena), który od roku 612 żył tu jako pustelnik. Klasztor zasłynie z browarów wytwarzających doskonałe piwo.
727 r. - Powstaje kronika Franków Liber historiae Francorum anonimowego mnicha z Saint-Denis.
732 r. - Pierwszy arabski najazd na Galię. Pierwszego dnia października dochodzi do decydującej bitwy pod Poitiers: Karol Młot pokonuje muzułmanów (w Europie zwanych Saracenami od nazwy arabskiego plemienia z Półwyspu Synaj). Najazdy będą się jednak powtarzać.
741 r. - Przy poparciu możnowładców władzę obejmuje Pepin III Mały (Krótki), syn Karola.
Starszy brat Pepina Karlmann rezygnuje z władzy nad Austrazją i odchodzi do klasztoru.
- 743 r. - Pepin III najeżdża Germanów na północny wschód od Alp i w bitwie nad rzeką Lech rozbija wojska Bawarów, Sasów oraz Alemanów. To oznacza podporządkowanie tych krain Frankom.
Bawarski książę Odilo (rządzi w latach 736-748) z dynastii Agilolfinger uznaje się za wasala Franków.
- 751 r. - Majordom Pepin III usuwa ostatniego Merowinga Childeryka III, przejmując władzę nad wszystkimi dzielnicami państwa od Austrazji i Neustrii po Burgundię.
Św. Bonifacy (od łacińskiego bonum fatum - dobra wróżba), arcybiskup Moguncji, koronuje go na króla. W roku 754, podczas swojego pobytu w Galii, potwierdza to papież Stefan II, przyznając uzurpatorowi prawo do dziedzicznej korony w zamian za pomoc przeciw Longobardom zagrażającym Państwu Kościelnemu.
Pepin wprowadza denary (nazwa nawiązuje do waluty dawnego Rzymu) jako monety Frankonii, a potem również Francji (do 1266 r.).
- 754 - 756 r. - Dwie wojenne wyprawy Pepina III do Italii.
Po pokonaniu Longobardów daje papieżowi w lenno bizantyjski Egzarchat Rawenny i Rzym (755), wbrew woli cesarza Bizancjum. W papieskiej kancelarii w Rzymie zostaje sporządzony akt darowizny środkowej Italii dokonanej rzekomo jeszcze przez Konstantyna, co ma uzasadniać istnienie Państwa Kościelnego. Fałszerstwo udowodni L. Valla w 1440 r. (na przykład w rzekomo starożytnym dokumencie jest używana średniowieczna łacina), lecz rzymscy papieże będą się uparcie powoływać na ten dokument aż do XX w.
- 768 - 814 r. - Frankonią rządzi Karol Wielki (Karol Magnus, Charlemagne), syn Pepina III. Przydomek nie odnosi się do wzrostu (Karol jest niski, jak większość Karolingów), lecz do czynów. Siedzibą Karola zostaje jego ulubiony Akwizgran (Aix la Chapelle, dawna rzymska osada powstała po 54 r. p.n.e., późniejsze Aachen) między Mozą i Renem, choć formalnie ośrodki państwa to Reims, Saint-Denis, Moguncja i Ratyzbona. Godło kraju stanowi czarny orzeł, herb Akwizgranu i zarazem godło Europy, ponieważ Frankowie od stu lat podkreślają swoją europejskość w opozycji do muzułmanów i barbarzyńców (frankijski mesjanizm). Karol kontynuuje politykę Pepina, narzucając ludności zasady chrześcijańskie, zwłaszcza podporządkowanie kobiety mężczyźnie, potępienie seksu, zakaz małżeństw na próbę, ograniczenie prawa do rozwodu i powtórnego małżeństwa.
Oczywiście Karol Wielki tych zasad nie stosuje do samego siebie. Rozwodzi się (770) z pierwszą żoną, frankijską szlachcianką Hilmitrudą, aby poślubić longobardzką księżniczkę, którą porzuca już po roku i żeni się z 13-letnią Hildegardą, powinowatą książąt alemańskich i bawarskich, która da mu dziewięcioro dzieci, zanim umrze podczas kolejnego porodu (783). W tym samym roku Karol poślubi Fastradę (umrze w 784 r.). Potem towarzyszy mu Liutgarda (formalnie poślubiona dopiero w 799 r., umrze w 800 r.) oraz co najmniej cztery kochanki: Regina, Gersawinda, Hadelgarda i Adelinda.
- 772 - 777 r. - Karol prowadzi zaciekłe walki z Sasami w latach 770., podbijając ich zachodni odłam (Westfalowie).
W 777 r. w Paderborn sascy wodzowie składają Karolowi przysięgę wierności.
- 773 - 774 r. - Karol Wielki w dwóch wyprawach rozbija państwo Longobardów i zajmuje ich stolicę w Pawii.
Królem podbitej Italii uczyni swego syna Pepina (zmarły w roku 810), a potem wnuka Bernharda (syn Pepina, zmarły w roku 818).
777 r. - Karol podbija zachodnie stoki Pirenejów. Powstaje tam frankońskie księstwo Nawarra (777) ze stolicą w mieście Pampeluna, a w 801 r. Marchia Hiszpańska z centrum w Geronie.
778 r. - Karol okrutnie tłumi powstanie Sasów, ale lokalne potyczki trwają jeszcze latami. Ostatnim akordem jest ugoda z przywódcami, zwłaszcza kiedy wódz Westfalów Widukind zostaje przekupiony przez Franków w 785 r. i przechodzi na ich stronę.
778 r. - Wyprawa Franków za Pireneje przeciw arabskiej Saragossie. W drodze powrotnej Baskowie napadają Franków w wąwozie Roncesvalles (Roncevaux) i wybijają oddział straży tylnej. Ginie sławny rycerz Roland (starogermańskie imię Hruodland - Sławny, równoważne z Roderich, Robert, Rupert, Roger, Rüdiger), potem bohater wielu opowieści.
787 r. - Bawarski książę Tassilo III (rządzi od 748 r., syn Odilo) ogłasza się niezależnym królem w sojuszu z Longobardami i Awarami. Zostaje jednak schwytany i zesłany do klasztoru. Z odejściem Tassilo w roku 788 kończy się dynastia Agilolfinger.
796 r. - Rozbicie Chanatu Awarskiego pozwala Frankom prowadzić zaborcze wojny ze Słowianami na wschodzie. Część Połabian musi płacić Frankom daninę.
Wpływ Frankonii na Słowiańszczyznę jest tak wielki, że imię Karol stanie się tytułem słowiańskich władców: kral (czeski), król (polski), karol (ruski).
- 800 r. - Karol Wielki przebywa w Rzymie. Na jego życzenie papież, pozostający w faktycznej zależności od Frankonii, 25 XII koronuje go na cesarza. Ma to być kontynuacja dawnego imperium rzymskiego i wyraża dążność Karola do stworzenia monarchii uniwersalnej (Dominium mundi), obejmującej całą Europę. Oczywiście jest to wyzwanie dla cesarza Bizancjum i dlatego Bizantyjczycy zaakceptują koronację Karola dopiero w 812 r.
Symbolem władzy Karola Wielkiego jest grot włóczni, którą rzekomo przebito bok ukrzyżowanego Jezusa. Tradycja utożsamia ją z włócznią św. Maurycego. Kolejni władcy aspirujący do panowania nad Europą, od niemieckich cesarzy po Napoleona i Hitlera, będą uznawali włócznię za mistyczny znak potęgi lub wręcz amulet zapewniający zwycięstwo. Badania przeprowadzone w XXI w. wykażą, że żelazna włócznia jest faktycznie rzymska, a w średniowieczu dodano jej gwóźdź wpuszczony do środka grotu i boczne „skrzydełka”. Na gwoździu znalazły się mikroskopijne krzyżyki i znak ryby.
Katolicyzm jest istotnym czynnikiem wiążącym państwo, więc powstaje szereg świątyń rozsianych po całym kraju, jak na przykład Kościół św. Marcina w Linzu zbudowany na miejscu zburzonej świątyni rzymskiej.
Cesarz Karol dąży do odbudowy kultury wzorowanej na rzymskiej, ale opartej na chrześcijaństwie (nurt znany jako karolińskie odrodzenie). Na jego dworze działa Einhardt, autor biografii władcy Vita Karolimagni. Powstaje system szkół z największą w stolicy w Akwizgranie. Mogą się w niej uczyć nie tylko bogaci. Na jej czele stoi Anglik Alkuin z Yorku, filozof, logik i teolog. Jest autorem podręcznika logiki Propositiones ad acuendos juvenes.
Ilustracją sposobów i poziomu nauczania jest zagadka z tej książki. Przewoźnik ma przewieźć przez rzekę kapustę, kozę i wilka. W łódce mieści się tylko jeden pasażer, a na brzegu nie można zostawiać kapusty z kozą ani kozy z wilkiem, ponieważ wtedy jedno pożre drugie. Jak to zrobić? Odpowiedź brzmi: najpierw przewieźć kozę, potem przewieźć wilka, w drodze powrotnej zabrać kozę, zostawić kozę na pierwszym brzegu i przewieźć kapustę, a na koniec wrócić po kozę.
Początek IX w. - Antyfrankońskie powstanie Sasów krwawo stłumione przez armię. Część pokonanych buntowników zostaje przesiedlona na zachodni brzeg Renu, a w Saksonii osiedlają się Frankowie.
IX w. - Mnich Laurissen (Laurence) pisze kronikę Franków Annales Laurissenses.
807 r. - Na życzenie Karola Wielkiego Frankonia przyjmuje jednolity system miar i wag wzorowany na systemie arabskim. Jest to jeden z wielu przykładów cywilizacyjnego wpływu Arabów na Europę w tym czasie, bowiem Karol utrzymuje z Bagdadem ożywione stosunki dyplomatyczne i kulturalne.
Władca ujednolica też system monetarny, według którego z funta (wtedy ok. 409 g) srebra ma powstać 240 monet, a 12 denarów ma być równowartością złotego solida.
Do 812 r. - Po wyniszczających najazdach Frankowie podbijają wschodnią Andaluzję do rzeki Ebro.
814 r. - Śmierć Karola Wielkiego w Akwizgranie.
Kronikarze utrzymują, że była zapowiadana przez niezwykłe wydarzenia: czarną plamę na Słońcu, zauważalne przygaśnięcia światła Słońca i Księżyca oraz wstrząsy ziemi. Dwór spodziewał się rychłego końca jego panowania już od 810 r., kiedy spadł wielki meteoryt, co uznano za zły omen, a Karol złamał nogę (odtąd kulał aż do śmierci).
Według legend zmarły władca śpi wewnątrz mitycznej góry Odenberg. Zbudzi się wraz z wielką armią, jeśli kraj znajdzie się w niebezpieczeństwie. Motyw uśpienia i powrotu w chwili potrzeby nawiązuje do chrześcijańskiej legendy o siedmiu braciach śpiących z Efezu. W Europie zaś powtarza się w opowieściach o sławnych wojownikach, wśród których są Henryk Ptasznik, Otton Wielki, Fryderyk Barbarossa, legendarny król Artur, bohaterski rycerz Roland, Świętopełk na Wielkich Morawach, król Wacław Święty w Czechach, rycerz Don Sebastian w Portugalii i inni. Z czasem kult Karola Wielkiego nabiera charakteru wręcz religijnego (analogia do powszechnego w prawosławiu kultu władców), kiedy jego grób staje się celem pielgrzymek. Antypapież Paschalis III nawet beatyfikuje słynnego władcę, uznając go za błogosławionego (1165), lecz później Kościół katolicki tej beatyfikacji nie zaakceptuje, co wydaje się oczywiste, skoro Paschalisa uznał za uzurpatora papieskiego tronu.
- 814 - 840 r. - Frankonią rządzi (wcześniej wraz z ojcem) Ludwik I Pobożny, syn Karola Wielkiego koronowany na cesarza w 813 r. i ponownie w 816 r. Drugą żoną Ludwika (po śmierci Irmingardy w 818 r.) jest Judyta (umrze w 843 r.) córka Welfa, założyciela rodu rządzącego dużą częścią Bawarii.
Panowanie Ludwika wypełnia walka o jedność państwa, rozsadzanego przez polityczne ambicje jego synów Lotara I, Ludwika II Niemieckiego i Karola II Łysego, oraz dążenie arystokratycznych rodów do samodzielności. Czwarty syn Pepin I (umrze w 838 r.) i wnuk Pepin II (umrze po 864 r., syn Pepina I) są królami Akwitanii.
Ok. 828 - 861 r. - Św. Meginrat (Meinrad), pustelnik w alpejskich lasach. Zostaje zamordowany przez bandytów, a na miejscu zbrodni powstanie potem ośrodek eremitów Einsiedeln. W 934 r. na miejscu eremu powstanie benedyktyński klasztor, który z czasem zasłynie z ogromnego zbioru książek (prawie 50 tysięcy w XX w.) i uznanego za cudowny posągu Matki Boskiej. Od XIII w. Einsiedeln będzie głównym celem pielgrzymek w Szwajcarii.
840 r. - Śmierć Ludwika I rozpoczyna okres walk o władzę między jego synami.
Najstarszy Lotar I ogłasza się cesarzem (koronowany w latach 817 i 823), ale Karol II Łysy oraz Ludwik II Niemiecki pokonują go w bitwie pod Fontenoy-en-Puisaye (841) i zawierają sojusz dla prowadzenia dalszej wojny (842).
- 843 r. - Pokój w Verdun: Lotar I formalnie zachowuje tytuł cesarza, lecz nie ma realnej władzy nad braćmi.
Rządzi Italią i Lotaryngią między Renem, Mozą, Sekwaną i Rodanem (Dolna Burgundia) aż do Fryzji. Jego państwo obejmuje polityczne centra Frankonii oraz Rzym jako stolicę religijną i ma dostęp do morza na południu i północy Europy. Tak wyraża się uniwersalistyczna koncepcja Cesarstwa jednoczącego Europę i opiekującego się podległym mu Papiestwem.
Na zachód od posiadłości Lotara znajduje się Królestwo Zachodniofrankońskie pod rządami Karola II Łysego, a na wschód od Renu powstaje Królestwo Wschodniofrankońskie, należące do Ludwika II Niemieckiego (do śmierci w 876 r., w 850 r. koronuje się na cesarza).
- 855 r. - Po śmierci Lotara I władzę w jego państwie obejmują jego synowie.
Lotaryngią (między Marną i Renem) oraz Górną Burgundią (Alpy na wschód od Saony w rejonie Jeziora Genewskliego) rządzi Lotar II (do 869 r. W Italii panuje Ludwik II (844-875) jako król od 850 r., a w Dolnej Burgundii (nad Rodanem i Saoną) król Karol II (855-863), którego potomkowie utrzymają dolnoburgundzki tron do roku 879.
862 r. - Zapiski świadczą, że w Krôv (rejon środowego biegu Renu) działa winnica Staffelter Hof należąca do miejscowego opactwa. Winnica będzie funkcjonowała jeszcze w XXI w. należąc tym samym do kilku najdłużej działających przedsiębiorstw w historii świata.
870 r. - Umowa z Mersen reguluje sytuację po śmierci Lotara II, który nie pozostawił syna.
Jego jedyną spadkobierczynią jest córka Bertha, która wychodzi za mąż za grafa Theotbalda. Lotaryngia zostaje podzielona: wschodnią część (Akwizgran, Trewir i Metz) zajmuje Państwo Wschodniofrankońskie, a zachodnią Zachodniofrankońskie. Dolna Burgundia na wschód od Rodanu przypada Italii Ludwika II.
875 - 877 r. - Zachodniofrankoński król Karol II Łysy ogłasza się cesarzem (875) i podejmuje nieudaną próbę zjednoczenia dawnej monarchii frankońskiej.
Od 876 r. - We wschodniej Frankonii panują synowie Ludwika II: Karloman (876-880) w Bawarii, Ludwik III Młodszy (876-882) w Saksonii i Frankonii (wasal Karola III) i Karol III Gruby w Szwabii.
W Bawarii rośnie siła rodu Welfów, założonego przez zmarłego na początku IX wieku Welfa, ojca Judyty.
Po 877 r. - Po nieudanej próbie zjednoczenia Frankonii przez Karola II Łysego Frankowie nie mają cesarza.
879 - 887 r. - Karol III Gruby rządzi Frankonią.
W 881 r. ogłasza się cesarzem, a rok później zostaje władcą Królestwa Wschodniofrankońskiego. Ostatni raz jednoczy Franków w 887 r., lecz zostaje pozbawiony władzy i umiera rok później.
Tron Italii otrzymuje Berengar I, poprzez Gizelę wnuk Ludwika I Pobożnego.
Rudolf I (888-912) z rodu Welf zakłada odrębne królestwo Górnej Burgundii, dotąd rządzonej przez Karolingów.
- 880 r. - Na mocy Traktatu z Ribemont Królestwo Wschodniofrankońskie zajmuje całą Lotaryngię.