Serbia, Czarnogóra, słowiańska Macedonia i Jugosławia.
V - VI w. - Sklawinowie (Słowianie południowi) i Antowie (Słowianie wschodni) najeżdżają (często wspólnie) posiadłości bizantyjskie pustosząc Trację, Ilirię i Dalmację, a nawet docierając pod mury Konstantynopola (w roku 540 i 558). W drugiej połowie VI w. są wasalami Awarów i z nimi napadają ziemie Bizancjum.
609 - 615 r. - Słowiańskie plemiona Sklawinów przechodzą Dunaj i wkraczają do zachodnich Bałkanów podlegających Bizancjum.
Połowa VII - VIII w. - Serbowie dzielą się na dwie grupy: plemiona Primorja to znaczy strefy nadmorskiej oraz plemiona Zagorja, czyli obszaru oddzielonego od morza przez Góry Dynarskie.
Plemiona Primorja obejmują Narentan w zachodniej Dalmacji, bardziej na wschód Zahumlan, Trebinian (Trawunian) we wschodniej Dalmacji z ośrodkiem w grodzie Trebinje na północ od Raguzy, Konawlan (Kanalitów) w rejonie Raguzy oraz plemię Duklan w rejonie rzeki Morača nad Adriatykiem na zachód od Jeziora Szkoderskiego.
Zagorje, którego granice określają Góry Dynarskie, rzeki Sawa i Dunaj, Szara Płanina i Skopijska Czarna Góra, zamieszkuje największy odłam Serbów. W późniejszych wiekach Zagorje będzie dzielone na Bośnię obejmującą północny zachód i Raszkę (Starą Serbię) na południowym wschodzie.
W VII w. kształtuje się plemienna konfederacja pod przewodem Serbów obejmująca całe Zagorje oraz mniejsze plemiona Primorja.
- Ok. 780 - 800 r. - Książę (knez) Wyszesław zakłada państwo Serbów Zagorja na południe od rzeki Sawa do Driny z centrum w Raszce. Po nim rządzą Radosław i Prosigoj, wspominani w źródłach bizantyjskich.
W tym czasie plemiona Primorja - Narentanie, Zahumlanie, Trebinianie, Konawlanie i Duklanie - budują własne księstwa, które są mniej lub bardziej zależne od Bizancjum.
IX w. - Belaes rządzi Trebinianami i zakłada dynastię Belić nominalnie zależną od Bizancjum. Jego syn Kraina rządzący w połowie stulecia uniezależnia się od Bizancjum, a zarazem przyjmuje zwierzchnictwo Serbii. Dla umocnienia sojuszu Kraina żeni się z córką serbskiego władcy Włastimira.
Ok. 835 - ok. 850 r. - W Serbii panuje książę Włastimir, syn Wyszesława.
Przekształca Serbię w silne państwo, z którym muszą liczyć się sąsiedzi. Stolicą jest Raszka.
Książę walczy z wpływami możnowładców (żupanami) niezadowolonych z silnej władzy centralnej. Odpiera najazdy Bułgarów w latach 839 oraz 848-850 i podporządkowuje sobie księstwo Trebinian.
Druga połowa IX w. - Serbia opanowuje wszystkie plemiona Primorja oprócz Zahumlan.
863 - 891 r. - Serbią rządzi książę Mutimir, syn Włastimira.
Ok. 874 r. przyjmuje chrześcijaństwo łacińskie, chociaż wybrzeża wyznają bizantyjską wersję tej religii. Po jego śmierci Serbia rozpada się na skłócone księstwa.
Macedonia (słowiański kraj nad rzeką Vardar) należy do Bułgarii, co przełoży się na podobieństwo języków używanych w obu krajach.
867 r. - Bizantyjski cesarz Bazyli I podporządkowuje sobie wszystkie księstwa Primorja (Narenta, Zahumlan, Trebinian, Konawlan i Duklan). Do końca stulecia kontrolę nad Primorjem przejmie jednak Serbia.
Koniec IX w. - Rządzący księstwem Trebinian Chwalimir (jego imię znaczy Chwalący Pokój) Belić przyjmuje chrzest z Bizancjum. Podporządkowuje sobie księstwa Duklan i Konawlan, chociaż on sam nadal jest wasalem Serbii.
Ok. 892 - 917 r. - Piotr Gojniković z pomocą Bułgarii, pragnącej osłabienia Bizancjum, ponownie jednoczy Serbię. Jedynie Zahumle zachowuje samodzielność.
917 r. - Bułgaria podbija Serbię (bitwa pod Anchialem), a na jej tronie umieszcza marionetkowego Pawła Branovicia (umrze w bułgarskim więzieniu w 922 r., kiedy spróbuje zdobyć niezależność). Bułgarska Macedonia przyjmuje obrządek bizantyjski.
Kilka najazdów Madziarów pustoszy północną Serbię.
- 927 - 950 r. - Książę Serbii Czasław Klonomirowić wykorzystuje słabość Bułgarii po śmierci Symeona i z pomocą Bizancjum odzyskuje niepodległość. Opanowuje ziemie na północ do Dunaju. Kiedy jednak ginie w walce z Madziarami, kraj jeszcze raz rozpada się na niezależne księstwa.
Sytuację wykorzystuje Tiszimir (jego imię znaczy Czujący Pokój) Belić, syn Chwalimira, i uniezależnia księstwo Trebinian od Serbii.
- Druga połowa X w. - Bizancjum podporządkowuje sobie Serbię i ugruntowuje wpływy chrześcijaństwa wschodniego.
Po śmierci Tiszimira wygasa dynastia Belić, a księstwo Trebinian i Duklan ulega rozpadowi. Władzę przejmuje dynastia Predimirowiczów: Dragimir w księstwie Trebinian i Petrisław w księstwie Duklan.
- 970 - 1018 r. - Macedonia jest niezależna dzięki osłabieniu Bułgarii. W 1018 r. zostaje podporządkowana Bizancjum.
Ogromne podatki powodują krwawo tłumione bunty Macedończyków w latach 1040 i 1072 (pod wodzą bojara Georgi). Postępuje hellenizacja miast. Na wsiach zachowuje się obrządek słowiański, a z czasem rozwija się ruch bogomiłów.
XI w. - Zdominowane przez katolicyzm księstwo Duklan zwane teraz Zetą, zdobywa silną pozycję w Serbii. Staje się ośrodkiem walki z panowaniem prawosławnego Bizancjum, a w 1035 r. organizuje zbrojne powstanie.
1077 r. - Michał (rządzący od 1050) koronuje się w Zecie na króla Serbii.
Serbia utrzyma niepodległość tylko do końca rządów (1101) następnego króla imieniem Konstantyn Bodin. Potem walki feudałów rozbijają państwo, co wykorzystuje Bizancjum, aby podporządkować sobie ziemie serbskie.
XII w. - Na obszarze księstwa Duklan (Zeta) powstaje pierwsza kronika Serbii i południowej słowiańszczyzny.
1166 - 1196 r. - W Serbii panuje Stefan (Stjepan) Nemanja, założyciel dynastii Nemanjić.
Początkowo jest wasalem Bizancjum jako żupan (książę) Raszki, lecz od 1171 r. cieszy się praktyczną niezależnością. W 1187 r. ostatecznie zrzuca zależność od Konstantynopola i zakłada nową dynastię serbskich władców. Zajmuje tereny do miasta Sredc i Nisz. Podbija Serbię Dunajską i całą Dalmację, łącznie z Zetą (1170), aż do bizantyjskiej Albanii. Jedynie Zahumle zachowuje względną samodzielność. Herbem dynastii Nemanjić oraz godłem serbskiego królestwa jest dwugłowy orzeł nawiązujący do tradycji bizantyjskich i rzymskich.
Po klęsce zadanej przez Bizancjum Stefanowi odchodzi do klasztoru (przyszły św. Symeon) przekazując władzę synowi Stefanowi Świętemu Pierwszemu Ukoronowanemu (przez papieskiego legata w 1217 r.).
Rozwój gospodarki dzięki handlowi z Raguzą (Dubrownik, handlowe umowy z lat 1184 i 1186). Pojawia się trójpolówka. Powstaje serbski patriarchat: św. Sawa, brat Stefana, jest pierwszym katolickim arcybiskupem Serbii (1219-1234, będzie potem patronem kraju) z siedzibą w Žičy. W 1222 r. Sawa jeszcze raz koronuje Stefana, tym razem w obrządku bizantyjskim.
Kwitnie budownictwo jak na przykład liczne klasztory i świątynie w Kosowie.
1228 r. - Po śmierci Stefana Świętego rządzą jego synowie: Stefan Radosław (1228-1234), Stefan Władysław (1234-1243) i najwybitniejszy z nich Stefan Urosz I (1243-1276) - organizator serbskiego państwa.
1241 - 1242 r. - Niszczycielski najazd Mongołów na Serbię.
Od 1276 r. - Siła Serbii rośnie, mimo wewnętrznych niepokojów za panowania synów Urosza I.
Do 1282 r. rządzi Stefan Dragutin, który abdykuje, zachowując władzę tylko nad północną częścią kraju (1282-1316). Jego brat i następca Stefan Urosz II Milutin (1282-1321) zajmuje północną Albanię z Kosowem i Dalmację.
1299 r. - Simonida (córka bizantyjskiego cesarza Andronikosa II) wychodzi za mąż za Stefana Urosza II i w ślubnym wianie wnosi Macedonię, dzięki czemu Serbia staje się największą potęgą Bałkanów.
1321 - 1331 r. - W Serbii panuje nieprawy (pochodzący z niezalegalizowanego związku) syn Milutina, Stefan Urosz III Deczański.
Serbska polityka ekspansji w Macedonii powoduje powstanie sojuszu Bułgarii i Bizancjum. W 1330 r. pod Wielbużdem (Bułgaria) Stefan Duszan rozbija Bułgarów, a cara Michała każe zamordować. Cesarz Andronikos III wycofuje się wtedy bez walki. Bułgaria zaś popada w zależność od Serbii, która staje się hegemonem Bałkanów.
- 1331 - 1355 r. - W Serbii panuje Stefan Duszan.
Więzi swego ojca Stefana Urosza III i w końcu każe go udusić na zamku Zweczan koło Kosowej Mitrovicy. Ogłasza się carem. Rozwija gospodarkę: kopalnie złota (Kosowo), srebra, miedzi i ołowiu, hodowlę w Górach Bałkańskich i rolnictwo, co wykorzystuje dla rozbudowy armii i podbojów.
Opanowuje resztę bizantyjskiej Macedonii (od 1334 r.), Albanię i północną Grecję, doprowadzając Serbię do szczytu potęgi. W 1346 r. ustanawia prawosławny patriarchat z siedzibą w mieście Peć.
1346 r. - Stefan Duszan koronuje się w Skopje, swojej nowej stolicy, na „Cesarza Serbów i Greków”, co jest wyrazem jego dążenia do likwidacji Bizancjum. W 1348 r. podbija bizantyjski Epir, lecz nie zdoła zdobyć Konstantynopola z powodu braku floty i niechęci Wenecji do pomocy oraz niechętnej postawy Bośni rządzonej przez Stefana II.
1348 - 1350 r. - Czarna Śmierć pustoszy kraj.
1349 r. - Zostaje ogłoszony Zakonnik, oficjalny zbiór praw obowiązujących w Serbii (uzupełniony w 1354 r.).
Po 1355 r. - Władzę obejmuje nieudolny Stefan Urosz IV, syn Duszana.
Osłabienie Serbii doprowadza do rozpadu kraju na siedem księstw. Północna Serbia, Bośnia i część Bułgarii wchodzą w skład Węgier (ich władca zaczyna okrutne prześladowanie bogomiłów). Wyodrębnia się księstwo Czarnogóry (Črna Gora) nad rzeką Morača z centrum w mieście Cetyna. Księstwo nie ma jednak dostępu do morza blokowanego przez miasto Antivari należące do Wenecji, co poważnie utrudnia rozwój gospodarczy.
1358 r. - Wenecja zrzeka się Raguzy na rzecz Węgier.
1371 r. - Śmierć Stefana Urosza IV Nemanja kończy dynastę Nemaniciów.
1371 r. - Klęska wojsk Serbii (król Vukašin i jego brat Uglješa), Bułgarii i Węgier przeciw Turkom nad rzeką Maricą. Południe Serbii zajmuje Turcja, a północną Serbią rządzi książę Lazar (Łazarz) I Hrebeljanović (1371-1389).
Po 1382 r. - Po śmierci Ludwika Węgierskiego Serbia i Bośnia odzyskują niepodległość. Ban Bośni Tvrtko I (1353-1391) koronuje się na króla (1377).
15 VI 1389 r. - Klęska Serbów w wielkiej bitwie z Turkami pod Prisztiną na Kosowym Polu.
Początkowo Turcy cofają się na wieść o śmierci sułtana Murada I, którego podstępem zamordował serbski rycerz Miloš Obilić podający się za zdrajcę. Ostatecznie jednak Turcy zwyciężają, a Lazar I zostaje schwytany i stracony. Jego syn Stefan Lazarević musi uznać się za lennika Turcji (1389-1402). Tylko Serbia naddunajska pozostaje niezależna.
Obilić stanie się potem narodowym bohaterem Serbów.
1395 r. - Turcy podbijają Macedonię. Nastąpi potem częściowa islamizacja kraju.
1402 - 1427 r. - Stefan Lazarević wykorzystuje osłabienie Turcji (najazd Timura) i ogłasza niepodległość.
Jednak w latach 1438-1441 Turcy znów stopniowo zajmą ziemie Serbów.
- 1427 - 1456 r. - Djuradj Branković (1384-1456, po matce wnuk Lazara I), rządzi naddunajską Serbią.
Przekazuje władzę synom Lazarovi II (do 1458 r.) i Stefanowi Ślepemu (do 1459 r.).
1427 r. - Węgry zajmują stolicę Serbii Belgrad (celtycko-mezyjskie, a do IV w. n.e. rzymskie miasto Singidunum; w języku Słowian Beograd oznacza Białe Miasto) w widłach Sawy i Dunaju. Odtąd jest to jedna z ważniejszych węgierskich twierdz.
1443 r. - Sukces antytureckiej wyprawy Węgrów zmusza Turków do zawarcia pokoju.
1444 r. - Węgry zrywają pokój, lecz ponoszą klęskę pod Warną (10 XI).
1448 r. - Turcy pokonują Węgrów na Kosowym Polu, a turecko-tatarskie wojska dokonują masowych mordów, które wyludniają ogromne obszary Serbii. W latach 1450-1459 Turcy zajmują pozostałą (naddunajską) część Serbii (w 1459 r. usuwają Stefana Tomaševicia, zięcia Lazara II), w 1498-1499 r. Zetę (Czarnogórę, od 1513 r. jako sandżak - turecki obwód administracyjny), a w 1521 r. zdobywają węgierską twierdzę Belgrad. Tylko niedostępne górskie rejony zachowują niezależność. Do XIX w. w miastach przyjmuje się turecki strój i obyczaje oraz islam (na przykład w Prisztinie powstają meczety). Chrześcijańskie duchowieństwo na Bałkanach propaguje tatuowanie na czole krzyża, aby zapobiec przechodzeniu na islam.
1557 r. - Przywrócenie patriarchatu Serbii zniesionego przedtem przez Turków.
XVII w. - Kawa przywieziona z Turcji jest znana na Bałkanach wcześniej niż gdziekolwiek indziej w Europie.
1688 r. - Po klęsce Turków pod Wiedniem (1683) Austriacy zdobywają turecki Belgrad.
1689 - 1690 r. - Wielkie antytureckie powstanie pod wodzą Djordje Brankovicia (1645-1711). Po upadku Belgradu w 1690 r. Turcy dokonują masowych mordów na Serbach i Albańczykach sprzyjających powstańcom.
Według narodowej legendy Serbów prawosławny patriarcha ma wtedy wyprowadzić ok. 60 tysięcy Serbów z Kosowa na Węgry, gdzie osiedlają się w prowincji Wojwodina u zbiegu Cisy i Drawy.
Albańczycy w Kosowie, choć także poddani tureckim represjom, stają się coraz liczniejszą grupą etniczną.
- Od XVII/XVIII w. - W prawosławnym klasztorze Cetinje (dawne księstwo Zeta) władzę zdobywa władyka (książę-biskup) Daniło I (1697-1735) i zakłada czarnogórską dynastię Petrović-Niegosz. Walczy z Turcją i Węgrami (liczy na poparcie Rzeczpospolitej, Austrii i Wenecji).
Po nim w Czarnogórze panują Sawa (1735-1750, 1766-1781, kuzyn Daniły) i Wasilije (1750-1766, bratanek Daniły).
1702 r. - Według tradycji w przeddzień Bożego Narodzenia chrześcijańscy mieszkańcy Czarnogóry dokonują masowego mordu na muzułmańskich sąsiadach; idą od domu do domu i zabijają wszystkich, którzy nie chcą się ochrzcić. Na następny dzień unurzani we krwi idą do cerkwi w Cetinje i ogłaszają, że Czarnogóra przestała śmierdzieć islamem. Bez względu na to, ile prawdy jest w tym podaniu, stało się ono mitem założycielskim dla czarnogórskiej świadomości narodowej.
1718 - 1739 r. - Austria odbiera Turkom północną Serbię po wielkim zwycięstwie pod Zentą w 1697 r.
1766 r. - Turcja likwiduje odrębny patriarchat serbski, chcąc go związać z patriarchatem Konstantynopola.
1768 r. - Turecki najazd na Czarnogórę; pasza organizujący wyprawę obiecuje nagrodę pieniężną za każdą przyniesioną głowę Czarnogórca.
1774 r. - Traktat rosyjsko-turecki z Kuczuk Kainardżi daje Rosji większe wpływy na Bałkanach.
1782 - 1830 r. - Czarnogórą rządzi władyka Piotr I Petrović-Niegosz (wnuk brata Daniły I), zarazem metropolita Kościoła. Dąży do konsolidacji państwa. W roku 1796 wydaje pierwszy czarnogórski kodeks prawa.
1787 - 1791 r. - Wojna Turcji z Rosją i Austrią. Serbowie opowiadają się po stronie Rosji. Andjellović stoi na czele antytureckiego powstania Serbów. Rosyjskie wojska zajmują Belgrad (1789).
1787 - 1864 r. - Vuk Stefanović Karadžić. Serbski językoznawca samouk. W 1814 r. wydaje pierwszą gramatykę serbską, w 1818 r. słownik serbski, zbiory bajek i pieśni (1821, 1823-1833), tłumaczenie Nowego Testamentu (1847). Reformuje pismo wzorem Rosjan upraszczając cyrylicę do postaci grażdanki i formułuje podstawową zasadę, aby zapis odpowiadał językowi mówionemu. Jest też twórcą literackiego języka serbsko-chorwackiego upowszechnionego w piśmiennictwie ok. 1850 r.
1791 - 1794 r. - Kiedy Austria, wbrew wcześniejszym obietnicom, oddaje Turcji ziemie serbskie (1791), przywódcy Serbów zaczynają rozmowy z tureckim rządem. Na mocy podpisanej umowy (1794) Serbia uzyskuje autonomię.
1796 r. - Czarnogóra uzyskuje autonomię.
1801 r. - Janczarzy niezadowoleni z usunięcia ich z Serbii popierają Pazwand-ogłu, tureckiego paszę miasta Widyń, który chce likwidacji autonomicznej Serbii. Terrorem przywracają stare porządki.
1804 - 1807 r. - Terror ze strony janczarów wywołuje antytureckie powstanie w Serbii.
Przewodzi mu Dźjordźje Petrović (albo Karadjordje, czyli po turecku Jan Czarny, 1752-1817) popierany przez Rosję. W 1805 r. powstaje pierwszy serbski rząd, a w 1806 r. Turcja godzi się na autonomię Serbów. Wybuch wojny turecko-rosyjskiej skłania jednak Serbię do kontynuowania walki aż do pełnego wyzwolenia. Powstańcy zdobywają Belgrad (1806), a w 1807 r. zawierają sojusz z Rosją. Odtąd Serbia pozostaje pod protektoratem Rosji.
Kształtuje się polityczna i kulturalna jednostka nazywana Bałkanami, która oznacza europejską część Turcji.
1807 r. - Czarnogóra wspiera serbskich powstańców w walce przeciw Turcji.
1808 r. - Karadjordje zostaje królem Serbii, lecz wciąż trwają walki z Turcją.
Do legendy przechodzi bitwa pod Nišem (1809), gdzie zwycięscy Turcy budują potem wieżę z wmurowanymi czaszkami 1024 zabitych Serbów. Jest to swoisty pomnik ich triumfu i makabryczne ostrzeżenie dla miejscowej ludności.
1809 r. - Napoleon tworzy zależne od Francji Prowincje Iliryjskie.
1812 r. - Na mocy pokoju z Bukaresztu Serbia uzyskuje autonomię jako paszałyk Belgradu.
1813 r. - Turcja zbrojnie odzyskuje pełnię władzy w Serbii i tłumi bunty. Karadjordje ucieka do Austrii (w 1817 r. zostanie zamordowany na rozkaz Obrenovicia).
Potem Turcy odłączą od paszałyku belgradzkiego niektóre ziemie zamieszkane przez Serbów.
- 1815 - 1816 r. - Kolejne powstanie zmusza Turcję do uznania autonomii Serbii (potwierdzonej dopiero w 1830 r.).
Przywódca powstania, Miłosz Obrenović zostaje księciem Serbii (1817-1839).
1815 - 1847 r. - Zwycięskie walki Czarnogóry z Turkami próbującymi znów opanować ten kraj.
1825 r. - Antyfeudalne powstanie serbskich chłopów. Stłumione przy pomocy wojska.
7 X 1826 r. - Wymuszona na Turcji Konwencja Akermańska formalnie nadaje Serbii autonomię potwierdzoną w 1829 r. traktatem podpisanym w Adrianopolu.
1830 - 1851 r. - Władyka Czarnogóry Piotr II Petrović-Niegosz (bratanek Piotra I).
Od 1832 r. stoi na czele rządu zwanego skupština. Dawny urząd gubernatora ulega likwidacji (1833). Powstaje sąd najwyższy i zostaje wprowadzony podatek dla wszystkich obywateli.
1833 r. - Miłosz Obrenović odbiera Turkom odłączone poprzednio ziemie serbskie. Znosi pańszczyznę (1837). Rządzi krajem do 1839 r., kiedy rezygnuje z władzy ograniczanej przez konstytucję (1838) narzuconą przez sułtana. Tron przejmuje jego syn Milan (1839), a potem Michał.
1835 r. - Powstanie przeciw despotycznej władzy Obrenovicia wymusza uchwalenie konstytucji, która jednak zostaje zniesiona po kilku miesiącach.
1838 r. - W Salonikach powstaje pierwsza macedońska drukarnia. Jest to związane z kształtowaniem się świadomości narodowej słowiańskich Macedończyków, choć jeszcze w ramach Bułgarii. Zresztą język macedoński bywa traktowany jako dialekt języka bułgarskiego, do którego jest faktycznie bardzo podobny.
1839 - 1842 r. - W Serbii panuje Michał Obrenović, syn Miłosza. Wygnany przez powstanie wyzyskiwanej ludności. Następny książę wybrany przez buntowników Aleksander Karadjordjević (1842-1858, syn Karadjordja) też nie potrafi rozwiązać problemu ubóstwa: powtarzają się chłopskie bunty, rosną nastroje lewicowe.
Od 1842 r. - Belgrad jest stolicą Serbii.
1844 r. - Zwolennicy konstytucji uchwalają zbiór praw nawiązujący do Kodeksu Napoleona.
1847 r. - Piotr II wydaje poemat Górski wieniec, rozpoczynający literaturę czarnogórską.
1848 r. - Serbowie tworzą autonomiczną Wojwodinę na obszarze Węgier.
1848 - 1849 r. - Wojna Serbów i Chorwatów przeciw Węgrom podczas Wiosny Ludów. Kończy się klęską, ale osłabia węgierskie wpływy na Bałkanach.
1851 - 1860 r. - Prorosyjski Daniło II Stankow (wnuk brata Piotra I) z rodu Petrović-Niegosz.
Likwiduje urząd władyki w Czarnogórze (1852), odsuwa duchowieństwo od władzy, zakłada nowoczesne szkolnictwo i wiąże państwo z Europą. W 1855 r. skupština przyjmuje pierwszą konstytucję.
- 1852 r. - W Czarnogórze wybucha bunt klanu Piperów niezadowolonych z centralizacji państwa przez Stankowa; zbrojna interwencja Turcji zmusza Czarnogórę do uznania władzy Stambułu.
Daniło zostanie zamordowany przez opozycjonistę w 1860 r. po próbach reformy państwa i korekty granic.
1856 r. - Na kongresie w Paryżu mocarstwa europejskie uchwalają wspólną opiekę nad Serbią, aby chronić ją przed turecką przemocą. W ten sposób Serbia spod protektoratu Rosji dostaje się pod coraz większy wpływ Austrii. W końcu Miłosz Obrenović popierany przez Austrię obala księcia Aleksandra i znów przejmuje władzę monarszą (1858-1860). Jego następcą będzie ponownie Michał (1860-1868).
1856 r. - W Smiljanie (późniejsza Chorwacja) rodzi się Serb Nikola Tesla, genialny wynalazca aktywny w USA.
1858 r. - Antytureckie powstanie w Hercegowinie wsparte przez Czarnogórę. Po zwycięstwie w Grahowie Czarnogóra odrzuca zależność od Turcji.
1860 - 1918 r. - Książę, a od roku 1910 król, Czarnogóry Nikoł I (bratanek Daniły II).
Popiera antytureckie powstanie w Hercegowinie (1861), co powoduje wojnę z Turcją w 1862 r.
1863 r. - Powstaje serbski uniwersytet w Belgradzie. Nasila się serbska działalność kulturalna i oświatowa.
1867 r. - Wojska tureckie opuszczają Serbię.
1868 - 1889 r. - W Serbii panuje książę Milan Obrenović (wnuk brata Miłosza).
W roku 1876 zostaje przez armię ogłoszony królem Serbii i Bośni.
1875 r. - Serbia wprowadza dinara równego 100 para jako oficjalną walutę.
1876 - 1877 r. - Wybuch antytureckiego powstania w Bośni i Hercegowinie (1875 r.) prowokuje Serbię do wojny z Turcją. Serbia ma nadzieję na zdobycie dostępu do morza poprzez zajęcie Bośni, Hercegowiny i Czarnogóry należących do Turcji. Serbowie zdobywają port Antivari nad Adriatykiem.
1878 r. - Po zwycięskiej wojnie Rosji z Turcją, Turcja musi uznać odrębność Serbii i Czarnogóry (pokój w San Stefano, Traktat berliński), które są odtąd protektoratem Austro-Węgier. Niestety, wbrew serbskim nadziejom nie udało się przyłączyć do Serbii wszystkich obszarów, gdzie Serbowie stanowią istotną mniejszość.
W 1882 r. Milan Obrenović oficjalnie zostaje królem Serbii.
1885 - 1886 r. - Wojna Serbii z Bułgarią. Nie wpływa na zmianę granic.
1889 - 1903 r. - Panowanie króla Aleksandra (syn Milana). Jest zwolennikiem bliskiej współpracy z Austro-Węgrami. Ginie w trakcie wojskowego przewrotu, kończąc dynastię Obrenović.
1892 - 1975 r. - Ivo Andrić, sławny serbski pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1961 r.
Początek XX w. - Intelektualiści macedońscy, na przykład Krste Misirkow, zaczynają pracować nad odróżnieniem języka używanego w Macedonii od języka bułgarskiego. W rzeczywistości jest to jeden język zróżnicowany na lokalne gwary.
3 VIII 1903 r. - W Macedonii wybucha długo przygotowywane antytureckie powstanie zwane Powstaniem Ilindeńskim (na 3 sierpnia przypada prawosławne święto ilinden ku czi św. Eliasza). W Kruszewie powstaje republika pod rządami Nikoły Karewa (1877-1905). Po 10 dniach Turcy zdobywają Kruszewo i przez 3 miesiące pacyfikują zbuntowane wsie: ginie 15 tysięcy osób, 70 tysięcy traci domy, a 40 tysięcy opuszcza kraj.
1903 r. - Powstaje Serbska Partia Socjaldemokratyczna.
1903 r. - Na tron Serbii wstępuje Piotr I Karadjordjević (syn Aleksandra), przeciwnik Austrii, co powoduje zatargi z Austro-Węgrami, zwłaszcza po zajęciu przez Austrię Bośni i Hercegowiny w 1908 r.
1905 r. - Na kongresie jugosłowiańskim rodzi się idea połączenia Serbów z Chorwatami (którzy różnią się przede wszystkim religią i alfabetem) oraz innymi ludami południowej słowiańszczyzny.
1912 r. - Serbia, Czarnogóra, Bułgaria i Grecja zawierają tajny pakt przeciw Turcji zwany Ligą Bałkańską.
1912 - 1913 r. - Zwycięska wojna Serbii, Czarnogóry, Bułgarii i Grecji przeciw Turcji.
Macedonia zostaje podzielona między Bułgarię, Serbię i Grecję. Czarnogóra powiększa swoje terytorium. W Kosowie Serbowie krwawo rozprawiają się z Albańczykami żądającymi niepodległości.
Według zapisków historycznych w roku 1912 po raz ostatni zostają odcięte głowy i nosy jako trofea świadczące o dzielności wojownika. Profesor Kovačević uczący języków nowożytnych w Podgoricy cieszy się, że czarnogórscy żołnierze przyniosą wkrótce kosze odciętych tureckich nosów. Zwyczaj zabierania głów wrogów praktykowały dotąd zarówno ludy bałkańskie (zwłaszcza Czarnogórcy), jak i Turcy. Jednak w warunkach, gdy czas potrzebny na załadowanie broni palnej jest marnowany na odcinanie głowy, stary zwyczaj okazuje się niepraktyczny i stopniowo zanika.
- 28 VI 1914 r. - Serb G. Princip zabija austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie.
W warunkach ogromnego napięcia to zabójstwo staje się pretekstem do rozpoczęcia konfliktu, który przeradza się w I wojnę światową.
1918 r. - Detronizacja króla Czarnogóry Nikoła I. Kraj przystępuje do federacyjnej monarchii Serbsko-Chorwacko-Słoweńskiej. Odtąd Czarnogóra jest związana z Serbią bliską jej religijnie i językowo.
1918 r. - Powstaje królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) ze stolicą w Zagrzebiu (29 X). Pierwszym królem zostaje Piotr I Karadjordjević (do śmierci w 1921 r.). Do 1920 r. zostają ustalone granice państwa obejmującego Serbię z Czarnogórą, Chorwację, Słowenię, Bośnię, Hercegowinę, Wojwodinę i część Macedonii. W państwie dominują Serbowie.
Dinar jest oficjalną walutą federacji od roku 1920.
- Od 1918 - 1919 r. - Niebezpiecznie rosną wpływy lewicy związane między innymi z końcem wojny i sukcesami bolszewików. Zaniepokojony rząd w 1921 r. delegalizuje partię komunistyczną.
Od 1918 do 1945 r. czetnicy (monarchiści) pod wodzą Serba M. D. Draży (1893-1946) siłą zwalczają komunistów.
- 1920 r. - Układ z Włochami zawarty w Rapallo: Dalmacja zostaje przy Jugosławii, Istria i Triest są włoskie, a Rijeka (Fiume) zostaje wolnym miastem (od 1924 r. należy do Włoch).
Po 1945 r. Istria i Rijeka będą należeć do Chorwacji.
Lata 1920. - 1930. - Macedońscy autorzy, w tym Koczo Racin, Wasil Iljoski i Anton Panow, zaczynają rozwijać narodową literaturę.
1921 r. - Zostaje ogłoszona konstytucja Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. (SHS).
1921 - 1983 r. - Błaże Koneski, macedoński pisarz i poeta. Opracowuje gramatykę języka macedońskiego (wydaną w latach 1952 i 1954) opartą na gwarach możliwie najbardziej różniących się od języka bułgarskiego. W ten sposób chce budować narodową odrębność Macedończyków.
1929 r. - Król SHS Aleksander (1921-1934, syn Piotra I) zawiesza konstytucję, wprowadzając dyktaturę, kiedy wzrasta napięcie po zabójstwie chorwackich posłów przez Serba P. Račicia (1928).
1929 r. - Federacyjne państwo SHS otrzymuje nazwę Jugosławia (jug - południe, sławija - Słowianie).
1933 - 1934 r. - W Serbii powstaje faszystowska partia Zbor.
1934 r. - Ustasze mordują króla Aleksandra w Marsylii. Nowym monarchą zostaje jego jedenastoletni syn Piotr II (1934-1945). W tej sytuacji realną władzę przejmuje obóz proniemiecki. Kapitał niemiecki ożywia gospodarkę w zamian za bezcłowy handel, a rząd szuka coraz większego zbliżenia z koalicją faszystowską, mimo formalnie deklarowanej neutralności.
1941 r. - 25 marca rząd Jugosławii przystępuje do paktu Niemiec i Włoch, co wywołuje gwałtowną reakcję. Dwa dni później serbscy oficerowie generała D. Simovicia obalają rząd, a Piotr II powołuje nowy probrytyjski rząd Simovicia.
W odpowiedzi Niemcy atakują Jugosławię (6 IV) i zmuszają króla do ucieczki. Powstaje królewski rząd Jugosławii na emigracji w Londynie. 11 dni po ataku jugosłowiańska armia poddaje się, a Niemcy wprowadzają posłuszne Hitlerowi rządy w Chorwacji (z Bośnią i Hercegowiną) i Serbii oraz prowłoski rząd w Czarnogórze. Powstają strefy okupacyjne - niemiecka, włoska, węgierska i bułgarska - lecz w praktyce okupanci kontrolują tylko kluczowe punkty, a do wielu miejscowości nigdy nie dotrą w ciągu całej wojny.
Trudny górski teren ułatwia działalność partyzantki i już od sierpnia funkcjonuje coś w rodzaju partyzanckiego państwa, na czele którego staje Serb Dragoljub Mihajlović reprezentujący ideę Wielkiej Serbii. Tworzy armię znaną jako czetnicy (od serbskiego czeta - oddział), walczącą w imieniu króla Piotra II.
Jego głównymi przeciwnikami są chorwaccy ustasze marzący o Wielkiej Chorwacji oraz komuniści, którzy początkowo popierają Niemców jako sojuszników Związku Sowieckiego. Szefem partii komunistycznej jest Josip Broz (1892-1980) noszący pseudonim Tito, chorwacki robotnik, członek Kominternu działający w Rosji (w latach 1917-1920 i 1935-1937). Kiedy w 1937 r. szef jugosłowiańskich komunistów M. Gorkić został aresztowany w Moskwie, Stalin wyznaczył Tito na jego miejsce.
Po wkroczeniu Niemców Tito podejmuje rozmowy o ewentualnej współpracy z Hitlerem, ale w końcu rezygnuje.
Lato 1941 r. - Skuteczne ataki oddziałów Mihajlovicia wywołują wściekłość Niemców. Wychodzi słynne zarządzenie władz okupacyjnych o rozstrzeliwaniu 100 Jugosłowian za każdego zabitego Niemca i 50 Jugosłowian za każdego rannego. Po kilku takich egzekucjach ataki Mihajlovicia zostają ograniczone.
1941 r. - We wrześniu toczą się rozmowy z Grecją o utworzeniu po wojnie federacji bałkańskiej. Zostają jednak przerwane, ponieważ Stalin nie godzi się na powstanie silnego organizmu politycznego na Bałkanach.
1941 r. - Od października trwają zaciekłe walki Serbów i Chorwatów, w które Niemcy niemal nie ingerują. Partyzantka w górach Jugosławii jest największa w okupowanej Europie, ale tylko w pewnym stopniu walczy z Niemcami. Ustasze działają głównie przeciw Serbom i prowadzą planową akcję eksterminacji serbskiej ludności. W lipcu 1942 r. ginie ponad 50 tysięcy Serbów, a symbolem ludobójstwa staje się śmierć Branko Jungicia, któremu piłą odcięto głowę.
1943 r. - Po długich wahaniach Churchill uznaje, że komunistyczna partyzantka jest główną siłą w Jugosławii i wspiera Tito, a nie Mihajlovicia. Kiedy doradca ostrzega go, że poparcie Tito oznacza komunizację Jugosławii po wojnie, Churchill cynicznie stwierdza, że on nie będzie mieszkał w Jugosławii, więc to nie jego zmartwienie.
1944 r. - Walcząca z Niemcami Rada Antyfaszystowska ogłasza w sierpniu, że macedoński jest odrębnym językiem, zwłaszcza od bułgarskiego, co ma być elementem budującym macedońską tożsamość narodową.
9 X 1944 r. - Umowa Churchilla i Stalina przewiduje, że Jugosławia będzie po wojnie strefą kontrolowaną przez oba państwa jako obszar graniczny między sowieckimi Węgrami, Rumunią i Bułgarią oraz brytyjską Grecją.
1944 - 1948 r. - Armia sowiecka wkracza do północnej Jugosławii.
Komunistyczni partyzanci wyzwalają Belgrad (1944), a w 1945 r. proklamują Socjalistyczną Republikę Jugosławii (król Piotr II zostaje zdetronizowany). Prezydentem zostaje Broz Tito, którego autorytet i siła zdają się jednoczyć skłócone od wieków narody Bałkanów (konstytucja w 1946 r.).
W czasie wojny Jugosławia straciła ponad 1,6 miliona obywateli, co jest wykorzystywane przez Tito jako dowód na bestialstwo niemieckich i miejscowych faszystów oraz bohaterstwo komunistycznych partyzantów walczących z wrogiem. W rzeczywistości wielu zabitych to ofiary walk Serbów i Chorwatów, prawosławnych, katolików i muzułmanów, komunistów i ich przeciwników, czystek etnicznych i pogromów miejscowych Żydów dokonywanych rękami ich sąsiadów.
Od 1945 r. - Jugosławia jest krajem rządzonym przez komunistów pod wodzą psychopatycznego dyktatora Tito, który sam siebie mianuje marszałkiem. Megalomański Tito pisze tomy wspomnień o swoich bohaterskich wyczynach w partyzantce, chociaż w rzeczywistości jego partyzanci równie często walczyli z miejscowymi przeciwnikami komunizmu, co z Niemcami. Osoby niewygodne dla dyktatora lądują w więzieniach i obozach koncentracyjnych, a wszystkie partie zostają zdelegalizowane. Następuje przymusowa kolektywizacja rolnictwa (powstają państwowe kołchozy).
1946 r. - D. Mihajlović, największy partyzancki przywódca i przeciwnik Tito prowadzi walkę z komunistami, ale bez poparcia państw zachodnich nie ma szans i w końcu zostaje schwytany. Po rozstrzelaniu jego zwłoki zostają pochowane w nieznanym miejscu.
1947 r. - Z inicjatywy Stalina i Tito powstaje Kominform zamiast zlikwidowanego trzy lata wcześniej Kominternu.
1947 r. - Tito próbuje zmontować ogólnobałkańską federację komunistyczną, czym szybko zwraca na siebie uwagę Stalina niezadowolonego z tej inicjatywy, ponieważ współpraca państw bałkańskich osłabiłaby wpływy ZSRS.
1948 r. - Stalin wzywa do Moskwy Tito, aby ukrócić jego ambicje, lecz jugosłowiański przywódca pamięta mordy popełnione przez Sowietów w latach 1930. i spodziewa się, że może nie wrócić żywy z Moskwy. Wysyła więc swojego zastępcę. Narasta konflikt, ponieważ Tito nie godzi się na podporządkowanie Moskwie. W końcu Stalin ogłasza go zdrajcą, a nawet faszystą i planuje przewrót w Jugosławii, lecz Tito prewencyjnie więzi wszystkich podejrzanych o współpracę ze Stalinem, lub choćby sprzyjanie Moskwie. Na wyspie Goli Otok (Naga Wyspa) tworzy największy jugosłowiański obóz koncentracyjny dla swoich przeciwników, gdzie z głodu, od tortur i chorób zginie kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Tak więc planowany promoskiewski przewrót nie dochodzi do skutku. W tej sytuacji Stalin kilkakrotnie wysyła zamachowców, aby zabić nieposłusznego przywódcę Jugosławii, lecz wszystko na próżno. W końcu zniecierpliwiony Tito pisze do Moskwy list, w którym grozi, że odpowie zamachem na Stalina.
1951 r. - Tito przyjmuje Plan Marshalla, a państwowe przedsiębiorstwa oddaje w ręce spółdzielni, dzięki czemu zaczynają wreszcie przynosić zysk. Pozwala nawet na ograniczoną działalność przedsiębiorstw prywatnych. Jugosławia staje się państwem stosunkowo dobrze rozwiniętym i jest cenionym rejonem turystycznym. Mimo to, ideologiczne ograniczenia komunizmu wywołują kryzys: rośnie emigracja zarobkowa (za pracą), zwłaszcza do Niemiec, i zaostrzają się chwilowo stłumione konflikty między narodami Jugosławii różniącymi się językiem, religią i historią. Najbardziej odrębni od słowiańskich sąsiadów są Albańczycy z Kosowa, którzy żądają (od 1968 r.) autonomii, a z czasem zechcą pełnej niepodległości.
Lata 1970. - Tito zaciąga ogromne pożyczki w bankach na Zachodzie, dzięki czemu rośnie poziom życia mieszkańców Jugosławii, ale niewydolna i w dużej części sterowana centralnie gospodarka nie zapewnia dochodów wystarczających dla spłaty długów.
Od 1989 r. - Śmierć Tito (1980), związany z zadłużeniem kryzys ekonomiczny i odżycie nacjonalizmów, które tłumił dotychczas terror powodują upadek komunizmu, a rok potem zaczyna się rozpad federacji Jugosławii.
Od 1990 r. - Prezydent Czarnogóry Momir Bulatović i premier Milo Dziukanović (od 1991 r.) chcą się oderwać od Serbii. W 1996 r. blokują próbę opanowania czarnogórskiej gospodarki przez żonę Miloševicia.
W Bośni wybuchają walki muzułmańskich Bośniaków z prawosławnymi Serbami i katolickimi Chorwatami. Obie strony popełniają masowe mordy. Szczególnym okrucieństwem wyróżniają się oddziały Serba R. Karadžicia odpowiedzialne za śmierć kilkudziesięciu tysięcy ludzi i planowo przeprowadzane masowe gwałty na muzułmankach.
Serb Ratko Mladić zdobywa Srebrenicę i każe wymordować 7000 muzułmanów (VII 1995).
Mimo to Mladić jest w Serbii uznawany za bohatera a nie zbrodniarza. Władze serbskie wydadzą go trybunałowi w Hadze dopiero w roku 2011. Chcą w ten sposób usunąć przeszkodę na drodze Serbii do Unii Europejskiej, ponieważ Unia nie przyjmuje państw popierających dyktatury i chroniących ludzi łamiących prawa człowieka.
- 1991 r. - Macedonia ogłasza niepodległość ze stolicą w Skopje (18 IX), co wywołuje protest Grecji, ponieważ Macedonia według Greków to nazwa starożytnej greckiej krainy i nie wolno jej przenosić na właśnie utworzone słowiańskie państwo. Tak więc rząd w Atenach nie uznaje istnienia Macedonii.
Wkrótce Macedończycy wprowadzają własną walutę pod nazwą denara. Nowe państwo zamieszkuje ponad 2 miliony ludzi, którzy jednak niekoniecznie czują się macedońskimi patriotami. W ciągu następnych dziesięcioleci wielu z nich stara się o bułgarski paszport, wykorzystując bliskość kulturową i podobieństwo języków. Zaczyna się masowa emigracja zarobkowa do zachodniej Europy: do 2020 r. ponad pół miliona ludzi opuści kraj.
Albańczycy w serbskim Kosowie żądają niepodległości powiększając i tak ogromne zamieszanie na Bałkanach.
Serbowie w chorwackiej Krajinie ogłaszają republikę (XII 1991), co wywołuje walki między Serbami i Chorwatami.
27 IV 1992 r. - Serbia i Czarnogóra (wspólny język i religia) tworzą nową Jugosławię (państwo przetrwa tylko do 2006 r.) zamieszkaną przez 10,6 miliona mieszkańców ze stolicą w Belgradzie i dinarem jako walutą. W państwie dominują Serbowie i prezydentem jest Serb Slobodan Milošević. Serbowie z nowej Jugosławii atakują Bośnię (oblężenie Sarajewa i masowe mordy na ludności obu stron).
1995 r. - Obrady Serbów (S. Milošević), Chorwatów (F. Tudjman) i muzułmanów (A. Izetbegović) w Dayton (USA) zakończone układem pokojowym, który przerywa krwawą wojnę i masowe mordy.
Karadžić długo się ukrywa, a przed sąd w Hadze trafi dopiero w roku 2009. Mladić zaś ukrywa się do roku 2011, kiedy władze serbskie wydadzą go do Hagi, żeby otworzyć Serbii drogę do Unii Europejskiej.
- Od 1998 r. - Walki serbsko-albańskie w Kosowie, przerwane zbrojną interwencją USA (1999).
W roku 2000 nowym prezydentem Jugosławii zostaje V. Koštunica. Milošević zaś za masowe mordy i gwałty stanie przed sądem w Hadze. Natomiast serbski premier Zoran Dindić, który zdecydował o wydaniu zbrodniarza ginie w zamachu w 2003 r.
1999 r. - Wybuch hiperinflacji w Jugosławii związany z upadkiem gospodarki i zadłużeniem kraju wynikającym jeszcze z pożyczek zaciągniętych przez Tito.
2002 r. - Wojwodina uzyskuje autonomię w ramach Węgier.
2006 r. - Po referendum republika Czarnogóry (650 tysięcy mieszkańców) ze stolicą w Podgoricy odrywa się od Serbii.
Dwa lata później Kosowo formalnie ogłasza niepodległość, co spotyka się z protestami Serbów.
- 2019 r. - Pod naciskiem Grecji Macedonia zmienia nazwę na Republikę Północnej Macedonii, co oznacza zakończenie wieloletniego konfliktu. W nowych okolicznościach Grecja przestaje blokować członkostwo Republiki Północnej Macedonii w NATO: po latach starań Macedończycy wreszcie wstępują do paktu, co spotyka się z protestem Rosji coraz bardziej tracącej wpływy na Bałkanach.