Gujana
- 1499 - 1500 r. - Hiszpan A. de Hojeda i płynący z nim A. Vespucci, zwiedzają wybrzeża Gujany zamieszkane przez Indian Warao, Arawaków i Karaibów.
Nazwa Gujany (po hiszpańsku Guayana) w języku miejscowych Indian oznacza Krainę Wielu Wód, ponieważ kraj rzeczywiście ma dużo rzek.
1531 r. - Hiszpański żeglarz de Ordaz poszukujący legendarnego El Dorado wpływa do rzek Amazonki, Orinoko i Mety. Odkrywa Wyżynę Gujańską i sawanny llanos (po hiszpańsku równiny). Tereny te zostają formalnie włączone do posiadłości hiszpańskich i od 1539 r. podlegają kolonialnym władzom w Bogocie.
1540 r. - Hiszpanie zakładają fort a potem miasto Paramaribo w ujściu rzeki Suriname (nazwa od plemienia Surinen reprezentującego grupę plemion Arawaków Taina) na wybrzeżu Gujany.
Od 1595 r. - Holendrzy zajmują część Gujany w rejonie rzeki Suriname. Jest to wyraz osłabienia Hiszpanii i rosnącego zainteresowania potęg europejskich koloniami w Nowym Świecie. Hiszpanie nie są w stanie zasiedlić i opanować tych obszarów. Ograniczają się zaledwie do okresowego patrolowania wybrzeży, co jednak nie wystarczy, żeby powstrzymać napływ osadników z innych krajów. Tak więc holenderscy osadnicy w Gujanie zaczynają plantacyjną uprawę trzciny cukrowej.
Holendrzy upowszechniają nowy typ statku zwany fluitą: jest dużo węższy od podobnego galeonu i ma wyższe maszty, co zapewnia większą szybkość i ułatwia sterowanie.
- 1595 r. - Anglik Walter Raleigh płynie w górę rzeki Orinoko, szukając El Dorado. Kieruje się wskazówkami wymuszonymi za pomocą tortur na Antonio de Berrio, krewnym G. J. de Quesady, którego Raleigh schwytał podczas najazdu na Trynidad. Po powrocie ogłasza w Anglii książkę (1596) o rzekomo odkrytym bardzo bogatym państwie Guyana. Próbuje w ten sposób uśmierzyć gniew królowej Elżbiety oczekującej informacji o kolejnym kraju, który można podbić.
W tej samej pracy pisze, że wśród Indian krąży opowieść o włochatych leśnych ludziach zwanych didi. Do XX w. będzie o nich wspominać wielu autorów i podróżników. Na przykład w 1931 r. włoski antropolog Nelloc Beccari pisze o spotkaniu dwóch rzekomych małpoludów przez sędziego Hainesa w Gujanie Brytyjskiej w 1910 r. Podobne opisy pochodzą też z Brazylii i Andów, lecz antropolodzy nie potrafią ich zweryfikować.
1604 r. - Początek francuskiej kolonii w Gujanie na wschód od posiadłości holenderskich. Podstawą bytu nowej kolonii są plantacje oparte na pracy murzyńskich niewolników importowanych z Afryki.
1616 r. - Holendrzy zakładają handlowy fort nad Essequibo 25 km w górę rzeki, licząc od jej ujścia.
1617 r. - W. Raleigh po raz drugi poszukuje El Dorado w rejonie Orinoko, a dla zdobycia informacji niszczy hiszpański fort. Po powrocie do Anglii zostaje aresztowany i skazany na śmierć, ponieważ zażądał tego władca Hiszpanii rozwścieczony powtarzającymi się rozbojami.
1621 r. - Władze Holandii oddają holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej pełną kontrolę nad kolonią Essequibo (w rejonie rzeki o tej nazwie). Z czasem Kompania zakłada drugą kolonię nad rzeką Berbice, która w roku 1627 zostaje oddzielona i otrzymuje odrębną administrację, chociaż nadal pod zarządem Kompanii.
Kolonia żyje z handlu i produkcji rolnej (tytoń, trzcina cukrowa). Na przykład w roku 1623 Essequibo eksportuje 15 ton tytoniu. Rośnie więc zapotrzebowanie na siłę roboczą i plantatorzy szukają niewolników sprowadzanych z Afryki.
- 1630 r. - W wyniku zbrojnego konfliktu z Holendrami Brytyjczycy pod wodzą kapitana Marshalla zdobywają ujście rzeki Suriname z holenderskim fortem Paramaribo i, mimo hiszpańskich protestów, zajmują tereny na zachód od posiadłości Holandii. Brytyjczycy wprowadzają uprawę tytoniu, lecz okaże się ona finansowym niewypałem.
Walki brytyjsko-holenderskie o Gujanę będą się toczyły z przerwami aż do roku 1667.
1634 - 1664 r. - Powstaje portowe miasto Cayenne, stolica Gujany Francuskiej.
1648 r. - Traktat z Münster kończący wojnę trzydziestoletnią formalnie potwierdza istnienie holenderskiej kolonii w Gujanie.
1650 r. - Gubernator Barbados Lord Willoughby na własny koszt wyposaża statek, który ma zapoczątkować brytyjską kolonię w rejonie rzeki Suriname. Paramaribo zostaje ogłoszone stolicą brytyjskich posiadłości w Gujanie.
Przez kilkanaście następnych lat wokół Paramaribo wyrasta coraz więcej plantacji trzciny cukrowej.
Lata 1660. - Gujanę Holenderską zamieszkuje kilkadziesiąt tysięcy Indian spychanych na wschód, kilkuset białych oraz ok. 2500 murzyńskich niewolników.
1667 r. - Traktat pokojowy z Bredy zawarty przez Holandię i Wielką Brytanię dzieli Gujanę na część holenderską i brytyjską, przy czym Paramaribo wraca w ręce Holendrów.
Wschodnia część Gujany należy do Francji.
1700 r. - Francuski podróżnik Leblond jako pierwszy przemierza lasy Gujany Francuskiej między rzekami Maroni na zachodzie i Oyapoc na wschodzie. Mimo kilku prób, tego wyczynu nie powtórzy nikt aż do drugiej połowy XX w.
1715 - 1718 r. - Holendrzy i Francuzi w Cayenne zaczynają uprawę kawy. Odtąd produkcja kawy będzie jednym z ważnych elementów gospodarki całego obszaru Gujany.
1741 r. - Między Essequibo i Berbice powstaje nowa holenderska osada Demerara, która w roku 1773 zostanie odrębną kolonią.
1746 r. - Władze holenderskie zgadzają się na brytyjskie osadnictwo w okolicy rzeki Demerara, gdzie i tak od dawna przenikają Brytyjczycy poszukujący dobrej ziemi uprawnej. Do roku 1760 Brytyjczycy stają się większością w kolonii Demerara, a w ciągu następnych 20 lat przejmują nad nią realną kontrolę.
1749 - 1755 r. - Ludowe powstanie przeciw wyzyskowi przez kompanię Guipuzcoa z Wenezueli.
1763 r. - Powstanie murzyńskich niewolników w holenderskiej kolonii Berbice. Połowa białych ucieka z kolonii. Armia 3000 powstańców prowadzona przez Cuffy’ego zagraża istnieniu kolonii. Nic więc dziwnego, że Brytyjczycy i Francuzi przerażeni rozmiarami rebelii pomagają Holendrom stłumić powstanie.
1781 r. - Podczas wojny z Brytyjczykami trzy holenderskie prowincje w Gujanie, Essequibo, Demerara i Berbice, dostają się pod brytyjską okupację. Kilka miesięcy później armia francuska pomaga Holendrom wyprzeć Brytyjczyków, lecz sami Francuzi na dwa lata przejmują kontrolę nad Gujaną Holenderską.
W tym czasie Francuzi budują fort i miasto Longchamps w ujściu rzeki Demerara.
- 1784 r. - Holandia odzyskuje kontrolę nad swoimi koloniami w Gujanie okupowanymi przez Francję. Nową stolicą holenderskich posiadłości zostaje Longchamps przemianowane na Stabroek.
Powrót holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej wywołuje opór ze strony plantatorów, którzy nie chcą podporządkowywać się regułom narzuconym przez Kompanię, płacić podwyższonego podatku od niewolników i zaakceptować ograniczenie udziału plantatorów w zarządzaniu kolonią. Powstaje propozycja przebudowy sytemu zarządzania kolonią poprzez wspólną radę skupiającą reprezentantów wszystkich zainteresowanych stron.
- 1792 r. - Po bardzo krytycznym raporcie na temat sposobu zarządzania Gujaną przez holenderską Kompanię Zachodnioindyjską władze Holandii nie przedłużają umowy z Kompanią. W efekcie kolonie Demerara i Essequibo tworzą wspólną kolonię, gdzie wprowadzają w życie zarządzanie przez radę złożoną z plantatorów posiadających ponad 25 niewolników. Berbice zaś tworzy odrębną kolonię z własną radą.
Podstawą gospodarki są plantacje.
1796 r. - Kiedy Francja podbija Niderlandy (1795), Wielka Brytania korzysta z okazji do rozszerzenia swoich wpływów i wypowiada wojnę Francji. Z Barbados rusza wojskowa ekspedycja, która zajmuje holenderskie posiadłości w Gujanie pod pozorem obrony przed Francuzami. Brytyjczycy zarządzają holenderskimi koloniami do roku 1802 (Traktat z Amiens).
1803 r. - Nowa wojna francusko-brytyjska staje się pretekstem do ponownego wkroczenia armii Brytyjczyków na teren kolonii holenderskich w Gujanie. Miasto Stabroek zostaje przemianowane na Georgetown (1812).
1807 r. - Wielka Brytania zakazuje handlu niewolnikami, nie znosząc samego niewolnictwa.
1814 r. - Konwencja Londyńska zawarta przez Wielką Brytanię i Holandię oddaje Brytyjczykom zjednoczone kolonie Demerara i Essequibo oraz Berbice. Tak powstaje oficjalnie uznana Gujana Brytyjska ze stolicą w Georgetown. Kolonią rządzi rada zwana Court of Policy złożona z najbogatszych plantatorów podlegającą władzom Wielkiej Brytanii.
Na wschód od posiadłości brytyjskich powstaje Gujana Holenderska ze stolicą w Paramaribo. Kolonia podlega bezpośrednio rządowi Holandii (od roku 1816). Kolonia eksportuje przede wszystkim trzcinę cukrową, tytoń oraz drewno i metale.
1821 r. - W styczniu wybucha wielki pożar, który pochłania ponad 400 domów w centrum Paramaribo.
1823 r. - Powstanie ponad 10 tysięcy murzyńskich niewolników w Gujanie Brytyjskiej.
1824 r. - W Panamie odbywa się kongres mający zrealizować ideę Bolivara, aby utworzyć federację państw latyno-amerykańskich, łącznie z Gujaną. Nie dochodzi jednak do porozumienia.
1832 r. - Wielki pożar Paramaribo we wrześniu niszczy 46 budynków.
Od 1834 r. - Po zniesieniu niewolnictwa w Gujanie Brytyjskiej większość czarnoskórych robotników opuszcza plantacje, a brak siły roboczej zmusza plantatorów do sprowadzania robotników z Indii, Chin i Portugalii. Z czasem Azjaci staną się dominującym elementem ludnościowym.
1835 r. - Na życzenie władz brytyjskich niemiecki badacz Robert Hermann Schomburgk sporządza mapę Gujany Brytyjskiej i jej granic. Publikacja mapy w roku 1840 wywołuje protest ze strony Wenezueli, która nie chce zgodzić się na granicę umieszczoną w ujściu Orinoko. Według Wenezueli bowiem granicą jest rzeka Essequibo. Spór i wenezuelsko-gujańskie negocjacje trwają do roku 1850, kiedy obie strony zgadzają się zrezygnować z zajmowania spornego terytorium.
1845 r. - Avakaipu z plemienia Arekuna w Gujanie Brytyjskiej ogłasza się nowym mesjaszem i zakłada chrześcijańską sektę na świętej górze Roraima. Jego harem, rozfanatyzowani wyznawcy i on sam popełniają w końcu samobójstwo, oczekując rychłego zmartwychwstania.
Od 1848 r. - Gujana Francuska jest kolonią karną, gdzie są zsyłani najgroźniejsi przestępcy.
Sławą najstraszniejszego więzienia cieszy się Wyspa Diabelska u brzegów Gujany. Umiera tam około połowy uwięzionych poddawanych torturom, chorującym (zwłaszcza febra) i zabijanych pod byle pretekstem.
W tym czasie w Gujanie prowadzą badania sławni francuscy podróżnicy Jules Nicolas Crevaux (1847-1882) i jego następca Henri Anatole Coudreau (1859-1899).
Połowa XIX w. - Intensywna chrystianizacja w Gujanie Brytyjskiej, którą prowadzi pastor W. H. Brett nad rzeką Pomeroon umożliwia asymilację części Arawaków. Jest to pierwszy lud Ameryki Południowej schrystianizowany i włączony w rytm życia kolonii europejskiej. Ponieważ Arawakowie na ogół pilnują murzyńskich niewolników na plantacjach, nie są tępieni jak inne indiańskie plemiona. Szczególnym prześladowaniom zostają za to poddani Karaibowie ze względu na ich wojowniczość, niechęć do chrystianizacji i praktykowany kanibalizm.
Druga połowa XIX w. - W Gujanie Brytyjskiej wyrasta klasa średnia, często rekrutująca się spośród ludności czarnoskórej, i żąda dla siebie praw politycznych, a przede wszystkim ograniczenia wszechwładzy plantatorów.
1856 r. - Gujana Brytyjska wydaje znaczek, który stanie się największym filatelistycznym rarytasem. Jest tak rzadki, że w latach 1950. istnieje podobno tylko jeden egzemplarz, którego wartość znawcy wyceniają na 50 tysięcy dolarów.
1857 r. - Odkrycie złota w dopływie rzeki Cuyuni rozpala spór Gujany Brytyjskiej i Wenezueli o ziemie między Essequibo i ujściem Orinoko. Brytyjczycy zajmują interesujący obszar, nie oglądając się na wcześniejsze umowy.
1863 r. - Gujana Holenderska znosi niewolnictwo, lecz byli czarni niewolnicy muszą pracować na plantacjach aż do roku 1873, chociaż są już opłacani. Chodzi o utrzymanie ciągłości pracy plantacji, uniknięcie nagłego załamania gospodarki i przyzwyczajenie wszystkich do nowej sytuacji.
Początek imigracji robotników z Indii, Indonezji i Chin. Wkrótce Azjaci staną się znaczącą siłą i konkurencją dla Murzynów. Gujana Holenderska żyje nie tylko z plantacji, lecz również z produkcji kauczuku oraz wydobycia złota, a później boksytów.
Od 1867 r. - Brytyjscy geolodzy Charles Barrington Brown i James Sawkins przybywają do Georgetown z zadaniem przeprowadzenia badań geologicznych oraz narysowania map niezbadanego interioru. W roku 1870 Brown natyka się na ogromny wodospad Kaieteur na rzece Potaro. Późniejsze pomiary wykażą, że Kaieteur ma 226 m wysokości i niesie gigantyczną masę wody. W XX wieku wodospad będzie jedną z głównych atrakcji turystycznych zazwyczaj oglądaną z małego samolotu lecącego z Georgetown.
1879 r. - Odkrycie złóż złota na pograniczu Gujany Brytyjskiej i Wenezueli po raz kolejny podsyca spór o część dorzecza Essequibo.
1892 r. - W Gujanie Brytyjskiej Szkot H. P. C. Melville zaczyna masową hodowlę bydła, co przyniesie mu majątek i wysoką pozycję zarówno w gospodarce, jak też w polityce.
1895 r. - Odkrycie ropy naftowej na wschód od ujścia Orinoko prowokuje spór, a potem wojnę Gujany Brytyjskiej z Wenezuelą zakończoną zwycięstwem Brytyjczyków.
1897 - 1899 r. - Po latach starań ze strony Wenezueli Stany Zjednoczone podjęły się arbitrażu i zmuszają Wielką Brytanię do rozmów pod groźbą interwencji zbrojnej w myśl doktryny Monroe. Powstaje międzynarodowa grupa ekspertów złożona z dwóch Amerykanów, dwóch Brytyjczyków i Rosjanina mająca rozstrzygnąć spór o dorzecze Essequibo. Po dwóch latach grupa przyznaje sporne tereny Gujanie, a Wenezuela otrzymuje tylko ujście Orinoko. Szczegółowe ustalenia co do przebiegu granicy powstaną do roku 1904.
1905 r. - Uliczne zamieszki w miastach Gujany Brytyjskiej wywołane przez biedę robotników, zwłaszcza czarnoskórych.
1909 r. - W Gujanie Brytyjskiej prawo wyborcze otrzymują szerokie masy społeczeństwa, a w rezultacie podczas wyborów czarnoskórzy Gujańczycy zdobywają większość w gujańskim parlamencie.
1911 r. - Melville zostaje zarządcą kraju Rupununi w Gujanie Brytyjskiej na pograniczu z Brazylią.
Ród Melville stanie się z czasem jednym z najbogatszych w Gujanie.
1912 - 1978 r. - Léon-Gontran Damas. Mulat z Gujany Francuskiej, znany poeta i działacz polityczny, współtwórca ruchu négritude na rzecz kulturalnej emancypacji czarnoskórych. Wykłada w Ameryce Łacińskiej, zwłaszcza na Karaibach, w Afryce i Stanach Zjednoczonych.
1916 r. - Gandhi blokuje eksport indyjskiej siły roboczej do Gujany Holenderskiej. Rośnie za to ilość imigrantów z Indonezji, zwłaszcza z Jawy.
1917 r. - Powstaje pierwszy w rejonie Amazonii i Karaibów związek zawodowy pod nazwą British Guiana Labour Union (Związek Pracy Gujany Brytyjskiej). Na jego czele staje H. N. Critchlow.
1928 r. - Gujana Brytyjska uzyskuje status kolonii Korony Brytyjskiej, co daje jej większą autonomię i ograniczony samorząd.
Lata 1930. - Narasta konflikt między Indusami i czarnoskórą ludnością Gujany Brytyjskiej, która uważa się za pokrzywdzoną i wypieraną z rynku pracy przez imigrantów z Azji, zwłaszcza z Indonezji. Spory znajdują odbicie w tworzeniu kolejnych związków zawodowych.
Rośnie popularność idei lewicowych i marksizmu.
1943 r. - Dalsze poszerzenie autonomii Gujany Brytyjskiej związane z wprowadzeniem nowej konstytucji kraju.
1943 r. - Koło Paramaribo spada amerykański samolot wojskowy lecący do Afryki z 35 osobami na pokładzie, wśród których jest dwóch agentów FBI; wszyscy giną. Oficjalne dochodzenie nie doprowadza do wyjaśnienia przyczyn katastrofy.
1945 r. - Wielki pożar niszczy Georgetown. Drugi niszczycielski pożar dotknie miasto w roku 1951.
1945 r. - Pierwsze wybory do władz Gujany Holenderskiej. Rząd Holandii zapewnia pomoc w organizacji wyborów.
1946 r. - Gujana Francuska przestaje być miejscem zsyłania przestępców. Następuje zmiana jej statusu z kolonii na zamorski departament Francji (z reprezentacją we francuskim parlamencie). Ponad 60% mieszkańców Gujany francuskiej stanowią Murzyni i Mulaci, ponad 20% Indusi i Chińczycy, ok. 10% biali i poniżej 2% Indianie.
Symbolem francuskiego systemu penitencjarnego w Gujanie jest Henri Charriére, paryski włamywacz, specjalista od kas pancernych, za zabójstwo skazany na dożywocie i zesłany na Diabelską Wyspę u wybrzeży Gujany. Wyspa słynie z sadystycznych praktyk strażników i ogromnej śmiertelności wśród więźniów. W latach 1920. podejmuje kilka prób ucieczki i przechodzi okrutne tortury (na przykład pół roku w ciemności, głodzenie, zamknięcie w małej kamiennej klatce przez kilka lat). W końcu ucieka, skacząc do morza z pontonem zrobionym z przeciwdeszczowych płaszczy. Osiedla się w Wenezueli, a po latach, kiedy gujańskie więzienia już nie istnieją, pisze powieść Papillon z licznymi elementami pamiętnikarskimi, która staje się bestsellerem. Na jej podstawie F. J. Schaffner wyreżyseruje słynny amerykańsko-francuski film Papillon (1973) ze Stevem McQueenem w roli głównej, uznawany często za najlepszy film o ucieczce z więzienia.
1949 r. - Francuz Raymond Maufrais wyrusza na samotną wyprawę przez las z St. Laurent na północy Gujany Francuskiej do gór Tumuc-Humac stanowiących jej naturalną południową granicę. Kiedy przez dłuższy czas nie daje znaku życia, zaczynają się poszukiwania podróżnika, ale jedyne, co znaleziono to jego dziennik w opuszczonym obozie nad rzeką Tamouri. Dziennik ten stanie się sensacją wydawniczą.
1950 r. - W Gujanie Brytyjskiej powstaje People’s Progressive Party (PPP, Ludowa Partia Postępowa), której przywódcami zostają radykalnie lewicowy Cheddi Jagan (1918-1997) i bardziej umiarkowany centrolewicowy Linden Forbes Sampson Burnham (1923-1985).
1953 r. - Po zwycięskich wyborach na czele rządu Gujany Brytyjskiej staje C. Jagan i zaczyna antykolonialne, a zarazem zdecydowanie lewicowe reformy kraju. Doprowadza to jednak do zbrojnej interwencji Brytyjczyków i uwięzienia Jagana.
Dwa lata później umiarkowany L. F. S. Burnham doprowadza do rozłamu w ramach PPP, a w roku 1957 zakłada centrolewicową partię pod nazwą People’s National Congress (PNC, Ludowy Kongres Narodowy) popieraną głównie przez ludność murzyńską i tolerowaną przez Brytyjczyków. Ludowa Partia Postępowa staje się zatem reprezentantem interesów Indusów. Odtąd politykę Gujany Brytyjskiej kształtuje rywalizacja obu partii: PPP rządzi w latach1957-1964 i 1992-2001(z Jaganem jako premierem od roku 1961 do 1964 i prezydentem od roku 1992 do 1997), a PNC w latach 1964-1992 (Burnham jest premierem do roku 1980 i prezydentem od roku 1980 do 1985).
- 1954 r. - Gujana Holenderska otrzymuje autonomię jako Surinam z własną administracją. Holandia nadal jednak prowadzi politykę zagraniczną Surinam oraz odpowiada za bezpieczeństwo nowego państwa.
Głównym źródłem dochodów są boksyty i plantacje.
- 1966 r. - L. F. S. Burnham, przywódca Narodowego Kongresu Ludowego i premier Gujany od roku 1964, doprowadza do uznania niepodległości Gujany Brytyjskiej w obrębie Commonwealth.
Urzędowym językiem na terenie państwa jest angielski, lecz w powszechnym użyciu są też hindi i urdu, a lokalnie dodatkowo chiński. Kraj żyje z plantacji i jest jednym z największych producentów boksytów. Co prawda postępująca demokratyzacja wywołuje niezadowolenie plantatorów, którzy nawet próbują wywołać wojnę domową (1966-1969), ale ostatecznie Gujana zachowuje niepodległość i wewnętrzną równowagę.
1970 r. - Gujana (dawniej Gujana Brytyjska) ogłasza się republiką, czyli odrzuca nominalne zwierzchnictwo brytyjskiej monarchii. Pierwszym prezydentem jest Edward V. Luckhoo (1970), a po nim zostaje wybrany Arthur Chung (do 1980 r.).
1975 r. - Po dwóch latach negocjacji z Holandią Gujana Holenderska uzyskuje niepodległość jako państwo Surinam (od rzeki Suriname) z pierwszym prezydentem Johanem Ferrierem (do 1980 r.) reprezentującym partię Kreoli.
Stolicą jest Paramaribo, a urzędowym językiem pozostaje holenderski. Dominuje hinduizm oraz różne formy protestantyzmu. Kraj jest zdominowany przez białe, bogate rody kreolskie. Ludność nie-europejska jest na ogół biedna, wykorzystywana przez wielkich posiadaczy ziemskich i pozbawiona dostępu do wykształcenia. Istnieje segregacja rasowa - ludność kolorowa ma odrębne instytucje i inne prawa, znacznie ograniczone w porównaniu do białych.
Większość mieszkańców nowego państwa zachowuje obywatelstwo holenderskie i w ciągu kilku lat 1/3 mieszkańców Surinam wyjeżdża do Europy. Wywołuje to kryzys ekonomiczny, ponieważ emigranci to głównie specjaliści, technicy, ludzie wykształceni i często bogaci. Kryzys zażegna dopiero finansowa pomoc Holandii. Potencjalnie jednak Surinam jest krajem bogatym ze względu na złoża boksytów i złota oraz opłacalną produkcję rolną opartą na plantacjach.
18 XI 1978 r. - Pastor Jim Jones z USA, stojący na czele fanatycznej sekty Świątynia Ludu doprowadza w Gujanie do zbiorowego samobójstwa 913 osób, tworzących jego wspólnotę. Niektóre z ofiar zostały zmuszone do samobójstwa lub po prostu zamordowane. Wierni oczekiwali apokaliptycznego końca świata, a w przeddzień własnej śmierci zamordowali amerykańskiego kongresmena, który przyjechał, żeby sprawdzić pogłoski o niebezpiecznym fanatyzmie i więzieniu niektórych członków sekty.
1979 - 1980 r. - Usunięcie z rządu Surinam ministrów pochodzenia jawajskiego wywołuje kryzys polityczny i wybuch wojny domowej. W jej wyniku władzę przejmuje junta wojskowa pod przywództwem Dési Bouterse dążąca do zniesienia segregacji rasowej. Wybucha wieloletnia wojna partyzancka przeciwko wojskowym władzom.
W Fort Zeelandia armia morduje 15 przeciwników politycznych (8 XII 1982), a rząd wojskowych delegalizuje wszelkie partie. W odpowiedzi przeciwnicy junty też często stosują metody terrorystyczne i popełniają mordy polityczne. Agresja eskaluje.
1985 r. - W Surinam zostaje zniesiony zakaz działalności partii politycznych, co otwiera drogę do demokratyzacji kraju.
1992 r. - Pod naciskiem opinii publicznej i polityków dyktator Bouterse ustępuje ze stanowiska prezydenta i w Surinam wracają rządy demokracji. Obywatele cieszą się wolnością wyznania, wolnością słowa i prawem wyborczym, a z czasem władze uznają prawo do aborcji, co w tym czasie jest rzadkością w krajach latynoamerykańskich.
1994 r. - Kolejny kryzys gospodarczy dotyka Surinam.
Koniec XX w. - Na obszarze Gujany istnieją ostatnie plemiona, które nie kontaktują się ze światem zewnętrznym i celowo unikają takich kontaktów: Wayäpi (ok. 100 osób) z grupy Tupi-Guarani w Gujanie Francuskiej, Karaibowie Akulio (50 osób) w Surinam oraz Arawakowie Wapishana (ok. 100 osób) w Gujanie. Wymierają jednak od chorób przywleczonych z zewnątrz, a nawet bywają celowo mordowani.
2005 r. - Niemal sześciotygodniowe deszcze wywołują ogromną powódź w Gujanie, niszczą portowe nabrzeża, drogi i wiele budynków oraz plantacje trzciny cukrowej i ryżu. Giną 34 osoby, a ok. 275 tysięcy ludzi (37% całej populacji) ponosi poważne straty.