Sułtanat Delhijski, Bahmanidzi, Państwo Wielkiego Mogoła, Muzaffarydzi i Gondwana

  • 1206 - 1210 r. - W Delhi Kutb Ud-Din Aibak zaczyna „dynastię niewolniczą” Muizzi (od Muizz Ad-Dina). Sułtanowie Delhi, zwykle różnego pochodzenia, nadają urzędy zaufanym niewolnikom.

Panują kolejno: Iltutmisz (1211-1236), Firuz I (1236), Sultana (1236-1240), Bahram (1240-1242), Masud (1242-1246), Mahmud (1246-1266).

Delhi staje się miastem muzułmańskim. Słynie z pięknej zabudowy i rozległych ogrodów nawiązujących do ogrodowych tradycji Iraku, Persji i Arabii.

Synowie sułtana rządzą w jego imieniu Bengalem podbitym ok. 1200 r.

  • XIII w. - Złota lub srebrna moneta tanka (tanga, tenga) rozpowszechnia się w Sułtanacie Delhijskim i północnych Indiach. Nazwy tanka będą potem używać Mogołowie i Portugalczycy z Goa, a w XIX w. Buchara, Chiwa i Kokand.

  • XIII - XIV w. - Kształtuje się charakterystyczny indyjsko-muzułmański styl budownictwa.

  • XIII w. - W rejonie rzeki Narmada drawidyjski lud Gond organizuje królestwo Gondwana ze stolicą w Sirpur.

Są hinduistami (główny bóg Bhagawan, któremu składają ofiary z krów i ludzi), a utrzymują się z rolnictwa i hodowli bydła.

  • 1280 r. - Sułtan Balban (1266-1287) traci Bengal, który się uniezależnia, lecz już za następcy Balbana, delhijskiego sułtana Qaiqabada (1287-1290) rozpada się na małe państewka, które łatwo ulegną potem Delhi.

  • 1290 r. - Dżalal Ud-Din Firuz Szach zdobywa Delhi, obala Kajumarsa z dynastii Muizzi i jako sułtan Firuz II (panuje do roku 1294) zakłada dynastię Chaldżi (Childżi). Dąży do zjednoczenia muzułmańskich Indii.

  • 1292 r. - Pierwszy mongolski najazd na Sułtanat Delhijski: odtąd będą się one powtarzać aż do XVI w.

  • 1296 - 1316 r. - Po usunięciu Ibrahima I (syna Firuza II) w Sułtanacie rządzi Ali Ud-Din Chaldżi jako Muhammad I. Centralizuje władzę i zaczyna ekspansję. W 1297 r. ostatecznie rozbija Ćaulukjów.

  • Początek XIV w. - Radża Bimba (Bhimadewa) ucieka przed muzułmanami z Gudżaratu i osiedla się nad Zatoką Bombajską, gdzie na wyspach zakłada miasto Mumbaj (nazwa od wioski i lokalnego bóstwa Mumbadewi).

  • XIV w. - W miejscowości Shivapur ok. 180 km na wschód od Mumbaju żyje Qamar Ali Darvesh pochodzący ze znanego rodu siłaczy i sportowców. Qamar jednak nie chce kontynuować tej tradycji i wbrew woli rodziny zostaje sufickim ascetą. Chcąc wykazać wyższość umysłu nad mięśniami, ustawia jeden z kamieni używanych do ćwiczeń i ogłasza, że 11 pobożnych mężczyzn uniesie go na wskazujących palcach nad głowę, jeśli głośną wymówią jego imię. Odtąd pielgrzymi i ciekawscy odwiedzają to miejsce i udowadniają swoją pobożność, podnosząc kamień ważący ok 90 kg.

  • XIV w. - Reformator wisznuizmu Ramananda odrzuca tradycyjny podział na kasty, co wskazuje na wpływy islamu.

  • 1301 r. - Ali Ud-Din konfiskuje wsie arystokratów niepłacących podatków, aby osłabić wielmożów mogących zagrozić władzy sułtana. Na bogatych hinduistów sułtan nakłada podatek od dochodów.

  • 1303 r. - Po ośmiomiesięcznym oblężeniu armia Alego Ud-Dina zdobywa fort Chittor. To oznacza ostateczną klęskę hinduistów i skłania wielu Radżputów do emigracji na północ do himalajskiego królestwa Khasa poza zasięg muzułmańskich podbojów.

  • 1308 - 1313 r. - Podboje Kafur Malika, służącego Ali Ud-Dinowi.

Kiedy Ali Ud-Din umiera otruty (1316), Kafur przejmuje władzę, a ewentualnych konkurentów systematycznie morduje. Ginie jednak, walcząc z Kutb Ud-Din Mubarakiem, ostatnim księciem, którego nie zdołał zabić.

  • 1316 - 1320 r. - Po odsunięciu swego brata Umara (1316) w Delhi rządzi Kutb Ud-Din Mubarak Szach (Mubarak I), syn Ali Ud-Dina. Władca jest muzułmaninem, lecz unika fanatyzmu. Znosi dodatkowe opodatkowanie hinduistów i cofa konfiskatę majątku hinduskich arystokratów.

  • 1320 r. - Chusru-chan morduje sułtana i próbuje zająć jego miejsce, lecz nie znajduje szerszego poparcia w najwyższych sferach państwa.

  • 1320 - 1325 r. - Ghijas Ud-Din Tughlak I usuwa Chusru i zdobywa tron. Zakłada dynastię Tughlakidów. Rozwój gospodarki przekłada się na poprawę warunków życia ludności.

  • 1325 - 1351 r. - Ulugh-chan morduje swego ojca Tughlaka I i przejmuje władzę jako sułtan Muhammad II.

Słynie z okrucieństwa. Na czele sprawnej armii podbija całe Indie oprócz Orissy i południa półwyspu.

  • 1336 - 1339 r. - Hinduista Afra (Unar) zakłada dynastię Samma w Sindh. Jej władcy noszą tytuł Dżam.

Potem panują: Czoban (1339-1353, syn Afry, hinduista) i Bani (1353-1367, syn Afry, hinduista), Timmadżi (1367-1380, syn Bani, hinduista), uzurpator Salah Ud-Din (1380-1391, przechodzi na islam), Nizam Ud-Din (1391-1393, syn Salaha) i Aliszer (1393-1409, syn Nizama).

W 1409 r. Giran (syn Timadżiego, hinduista) przywraca tron w Thatta rodowi Samma, którego hinduistyczni lub muzułmańscy władcy utrzymają się przy władzy do roku 1520.

  • 1337 - 1338 r. - Ulugh-chan próbuje podbić Tybet, lecz wyprawa przez niedostępne i zimne Himalaje kończy się utratą armii.

W państwie zaś wybuchają bunty ludności związane z narastającym kryzysem gospodarczym.

  • 1342 r. - Malik Radża Faruki, gubernator Khandesz w Dekanie, ogłasza niezależność od Delhi i zakłada dynastię Faruki, która przetrwa do ataku Akbara (w 1601 r. ostatni władca tej dynastii Miran Bahadur Szach podda się w twierdzy Asirgarh).

  • 1346 - 1348 r. - Muzułmanie z Gudżaratu zdobywają Mumbaj.

  • 1347 r. - W zachodnim Dekanie Abu’l Muzaffar Ala Ud-Din Bahman odrywa się od Delhi i zakłada lokalną dynastię Bahmanidów. Stolicą nowego muzułmańskiego państwa zostaje Gulbard, a jego władza rozciąga się od Penengi na północy do Kriszny na południu, Goa na zachodnim wybrzeżu, Golkondy i brzegów Zatoki Bengalskiej.

  • 1351 r. - Bratanek Tughlaka I odsuwa sułtana Mahmuda ibn Muhammada i rządzi w Delhi jako Firuz III Szach (do 1388 r.).

  • 1353 r. - Szams Ad-Din Ilijas Szach zrzuca zwierzchność Delhi i jednoczy muzułmański Bengal.

  • 1356 r. - Islamski historyk Zija Ud-Din Barani pisze Historię Firuza. W książce po raz pierwszy pojawia się tajne stowarzyszenie złodziei i morderców zwane thug (thag w języku hindi oznacza złodzieja). Członkowie organizacji czczą boginię Kali, słyną z napaści na podróżnych i okrucieństwa, które najwyraźniej sprawia im radość, a być moze ma charakter religijnej ofiary. Najwięcej informacji o thugach zbierze brytyjski oficer William Henry Sleemn (1788-1856), który w latach 30. XIX w. będzie prowadził zorganizowaną akcję przeciwko tej grupie. Organizacja przetrwa do pierwszej połowy XX w.

  • 1357 - 1375 r. - Panuje Muhammad I (syn Bahmana) z dynastii Bahmanidów. Prowadzi łupieżcze wojny.

Następni Bahmanidzi, Mudżahid (1375-1378), Dawud I (1378), Muhammad II (1378-1397), Tahamtan (1397) i Dawud II (1397) kontynuują politykę ekspansji, choć nie sprzyjają temu walki o tron i częste przewroty pałacowe.

  • 1388 - 1389 r. - Tughlak II (wnuk Firuza III) panuje w Sułtanacie Delhijskim.

  • 1389 - 1390 r. - Panowanie Abu Bakra (wnuk Firuza III) w Sułtanacie Delhijskim.

  • 1393 r. - Dźaunpur odpada od Sułtanatu Delhijskiego za Muhammada III (1390-1393, syn Firuza III).

Sytuacji nie poprawią też krótkie rządy syna Muhammada III, Sikandara I (1393).

W północnym Dekanie istnieje w tym okresie królestwo Gondwana.

  • 1396 r. - Sułtanowie delhijscy Mahmud II (1393-1394) i Firuzabad (1394-1398) nie potrafią utrzymać władzy w Gudżaracie.

  • 1397 - 1422 r. - Tadż Ud-Din Firuz Szach (wnuk Bahmana) reformuje administrację i gospodarkę Bahmanidów.

Prowadzi liczne wojny, zwłaszcza na północy.

Państwem wstrząsają konflikty między szyitami z Dekanu i sunnitami pochodzącymi z zewnątrz. Dla opanowania sytuacji władca faworyzuje sunnitów, chcąc osłabić lokalną arystokrację, zagrażającą jedności państwa. Jednak nie potrafi utrzymać równowagi między wrogimi ugrupowaniami i w końcu abdykuje.

  • 1398 r. - Timur Lenk podbija Multan, pustoszy Hindustan i Delhi.

  • XIV/XV w. - Kabir z Varanasi, filozof, mistyk i poeta hindi.

Według tradycji jest uczniem mędrca Ramanandy. Głosi kult Boga Jedynego tożsamego z Allahem i Ramą. Pozostawia lokalną gminę (sektę) o synkretycznej doktrynie, która przetrwa ponad 500 lat.

O synkretyzmie poglądów Kabira świadczy legenda mówiąca, że nad zwłokami zmarłego mędrca zebrali się i muzułmanie, i hinduiści. Wybuchł gorący spór o to, w jakim obrządku należy pożegnać doczesne ciało mistrza. W czasie kłótni odkryli jednak, że zamiast zwłok pod całunem leży stos kwiatów. Podzielili go więc na pół i muzułmanie odprawili pogrzeb, a hinduiści spalili kwiaty na stosie.

  • XV w. - W monarchii Bahmanidów, począwszy od Ahmada I (1422-1436, brat Firuza) i jego syna Ahmada II (1436-1458) słabnie władza centralna, a coraz większe wpływy zdobywają feudałowie.

  • XV w. - Królestwo Gondwana w północno-wschodnim Dekanie przeżywa rozkwit korzystając z osłabienia Sułtanatu Delhijskiego.

  • XV w. - Powstaje nowa sekta dżinijska, sthanakawasinowie, pod wpływem islamu odrzucająca kult posągów tirthankarów (twórcy brodu, w domyśle nauczyciele i prorocy pomagający przejść z niższego świata materialnego do wyższego świata duchowej czystości).

W Ranakpur u stóp góry Madri w Radżastanie powstaje marmurowa świątynia Chaturmukha, główny ośrodek dżinizmu i centrum pielgrzymek. W jej obrębie znajdują się sala zgromadzeń i 84 małe świątynie symbolizujące 84 cykle narodzin i śmierci przed zbawieniem. Fundatorem świątyni jest przedsiębiorca Sth Dharna Sah wspierany przez Ranę Kumbhę. Patronem świątyni jest Adinatha.

  • XV - XVI w. - W Indiach upowszechnia się papier, zamiast używanych dotychczas liści palmowych. Wraz z islamem pojawiają się nowe prądy w plastyce, jak na przykład miniatury przyniesione z Persji.

  • 1401 r. - Delhijski gubernator Gudżaratu, Muzaffar Szach (rządzi 1391-1411), wykorzystuje osłabienie Sułtanatu i ogłasza niezależność jako Muzaffar I (w praktyce jest niezależny już od 1396 r.).

W 1404 r. więzi swego syna Tatar-chana, który ogłosił się niezależnym władcą (1403). Zakłada lokalną dynastię Muzaffarydów (Zafar Chani) rządzącą Gudżaratem do XVI w.

  • 1411 - 1441 r. - W Gudżaracie panuje sułtan Ahmad Szach I Childżi (wnuk i następca Muzaffara I).

Jednym z jego największych i najbardziej pamiętanych osiągnięć jest budowa stolicy i zarazem centrum handlowego w Ahmadabadzie (1411).

Następcami Ahmada są jego syn Muhammad Karim (do 1451 r.) Ahmad Szach II (1451-1457, syn Karima) i Daud-chan (usunięty przez dworski spisek).

  • 1413 - 1414 r. - W Sułtanacie Delhijskim rządzi Daulat-chan Lodi, ostatni z dynastii Tughlakidów.

  • 1414 r. - Po śmierci poprzedniego sułtana władzę w Delhi przejmuje Chizir-chan (1414-1421) i zakłada dynastię Sajjidów. Przyłącza Pendżab.

Jednak następni władcy (Mubarak II, 1421-1434; Muhammad IV, 1434-1445 i Alam Szach, 1445-1451) nie potrafią ustabilizować sytuacji w kraju wstrząsanym ciągłymi buntami.

  • 1451 - 1489 r. - Afgańczyk Bahlul usuwa Alam Szacha, zakłada dynastię Lodi w Delhi i pacyfikuje Hindustan.

  • 1458 - 1461 r. - Państwem Bahmanidów rządzi Humajun, syn Ahmada II.

  • 1458 - 1511 r. - Abu-l Fath Mahmud I Begada. Szczyt powodzenia Muzaffarydów w Gudżaracie.

Walczy z portugalskimi piratami (zwycięstwo w 1508 r., klęska w 1509 r.). Następni władcy, Muzaffar II (1511-1525, syn Begady), Sikander (1526, syn Muzaffara II) i Mahmud II (1526), nie potrafią utrzymać potęgi Gudżaratu.

  • Druga połowa XV w. - Monarchia Bahmanidów stopniowo przeistacza się w bezwolny organizm szarpany wewnętrznymi konfliktami i niezdolny do powstrzymania agresji z zewnątrz.

Panują Ahmad III (1461-1463), Muhammad III (1463-1482), Mahmud (1482-1518).

  • 1479 - 1531 r. - Krisznaita Wallabha. Osiada w Varanasi. Głosi opanowanie i jedność Brahman-Atman.

  • 1489 - 1517 r. - Syn Bahlula, Sikandar II Szach z dynastii Lodi umacnia Sułtanat Delhijski.

Poza jego władzą pozostają między innymi Bengal, Kaszmir, Dźaunpur i Gudżarat. Zakłada Agrę jako stolicę.

Jego syn Ibrahim II (1517-1526) morduje swego brata i zdobywa Gwalior, obalając Man Singha, ostatniego radżpuckiego radżę miasta, który słynął jako poeta i muzyk wraz z ukochaną żoną Mrignajaną.

  • XV/XVI w. - Rozpad państwa Bahmanidów na księstwa tylko formalnie podległe panującym (Ahmad IV, 1518-1520; Ala Ad-Din, 1520-1523; Wali Allah, 1523-1526; Kalimulla, 1526-1538, wygnany).

  • Druga połowa XVI w. - Krisznaicka święta Mira Bai, córka Ratana Singha.

Według legendy w wieku 13 lat poślubiła Bhodżradża, władcę Mewaru, a po jego śmierci została wędrowną ascetką i poetką, głoszącą chwałę Kriszny. Tworzy ruch bhakti, której podstawowym założeniem jest miłość do całego świata, wynikająca z oddania się bóstwu. Umiera w klasztorze Dwarka i tam zostaje pochowana, a klasztor staje się odtąd celem pielgrzymek.

  • Lata 1520. - Sułtanat Delhijski rozpada się w rezultacie wewnętrznych sporów, co wykorzystuje Babur rządzący Kabulem i Kandaharem. Obala Ibrahima II z dynastii Lodi i do 1527 r. ostatecznie likwiduje Sułtanat.

  • 1520 r. - Szach Beg Arghun z Thatta, obala Firuza (rządził od 1489 r.) z dynastii Samma izakłada własną.

  • 1534 r. - Wielki mongolski najazd na Gudżarat za czasów Bahadura (1526-1537) osłabia Muzaffarydów.

  • 1547 r. - Najazd portugalski na Gudżarat rządzony przez Mahmuda III (1537-1554).

  • 1564 r. - Asaf-chan służący Akbarowi z dynastii Wielkiego Mogoła zdobywa miasto Mandla, stolicę Gondwany rządzonej przez Durgawati, księżniczkę z rodu Czandelów, żonę gondwańskiego radży.

Ziemie Gondwany staną się przyszłości wschodnią częścią indyjskiego stanu Madhya Pradesh.

  • 1572 r. - Akbar podporządkowuje sobie Muzaffarydów w Gudżarat i Arghun w Sindh.

Pokonany Muzaffar III (1561-1573) abdykuje, lecz nie przestaje myśleć o odzyskaniu władzy. W 1583 r. podejmuje próbę przejęcia tronu, ale ponosi klęskę i popełnia samobójstwo.

Sindh rządzony przez emirów Arghun i Turchan (1554-1625) zostanie ostatecznie podbity przez Wielkiego Mogoła Dżahangira.

  • 1494 r. - Babur zdobywa władzę w Ferganie.

Młody, ambitny i wykształcony książę urodzony w 1483 r. wywodzi się z rodu Timura, a poprzez matkę jest potomkiem Czyngis-chana.

  • 1504 r. - Babur po stracie Fergany zdobywa władzę w miastach Kabul oraz Kandahar. Zakłada nową dynastię, która otrzyma potem nazwę Wielkiego Mogoła, nawiązując do mongolskich przodków Babura.

  • 1519 r. - Babur od zachodu przekracza Indus.

  • 1524 - 1527 r. - Babur pod pozorem obrony rozpadającego się Sułtanatu Delhijskiego podbija część północno-zachodnich Indii z centrum w Pendżabie i zakłada Państwo Wielkiego Mogoła.

Miasto Lahore nad rzeką Rawi wchodzi w okres rozkwitu trwający niemal 200 lat. Podstawą dobrobytu miasta jest handel.

  • 1525 r. - Łupieżczy najazd Uzbeków na Afganistan odparty przez armię Babura.

  • 1526 r. - Bitwa pod Panipat na północ od Delhi. Najsilniejszy władca Hindustanu, Ibrahim Lodi, zostaje rozbity, a Delhi i Agra dostają się w ręce Babura.

  • 1527 r. - W bitwie pod Chanwa (Kanwaha) koło Sikri, Mahmud (brat Ibrahima Lodi) i Ran Sang ponoszą klęskę. Zwycięski Babur zajmuje Hindustan i zakłada nowe państwo ze stolicą w Agrze.

Jest sułtanem inteligentnym i oczytanym, niezłym poetą, zna się na muzyce oraz plastyce. Na jego rozkaz powstają nowe budowle (na przykład w 1528 r. burzy świątynię Ramy w Ajodhja, gdzie ów bóg się urodził, i buduje wielki meczet, symbol nowej wiary). Agra zaś dzięki niemu może się pochwalić najwspanialszymi ogrodami Indii.

  • 1530 r. - Śmierć Babura. Na tron wstępuje jego syn Humajun.

  • 1539 r. - Najazd Afganów pod wodzą Szer-chana z rodu Suri. Humajun ponosi klęskę w wielkiej bitwie pod Ćausa i jest zmuszony uciekać do Agry, a potem do Kandaharu. Kraj pozostawia w rękach najeźdźców.

  • 1540 - 1545 r. - Szer-chan (Szach) rządzi państwem, którego stolicę umieścił w Patna. Zakłada dynastię Suri.

Reformuje administrację oraz armię, popiera rozwój gospodarki i znacznie rozszerza granice.

  • Po 1540 - 1623 r. - Tulsi Das, najsławniejszy poeta północnych Indii tworzący w języku hindi.

  • 1545 - 1553 r. - Państwem rządzi Islam Szach, syn Szer-chana, a po nim Muhammad V Adil (1535-1554, bratanek Szer-chana), który zostanie jednak usunięty. Wybuchają walki o władzę (Firuz rządzi przez kilka dni w 1554 r.).

  • 1554 r. - Na tron wstępują Ibrahim III (kuzyn Szer-chana) i niedługo potem Sikander III (daleki krewny Szer-chana), lecz po kilku miesiącach obaj zostają pozbawieni władzy przez przeciwników na dworze.

Powraca Humajun, odsuwa dynastię Suri i odzyskuje tron, a potem opanowuje Pendżab.

  • 1556 - 1605 r. - Po śmierci Humajuna władcą państwa zostaje jego syn urodzony w 1543 r. Badr Ud-Din Akbar I Wielki. Akbar jest właściwym twórcą Państwa Wielkiego Mogoła jako silnej federacji księstw. Swoją stolicą czyni Agrę (1556). Na jego dworze działają artyści i uczeni, jak poeta Abu’l Fazl, autor Akbarname (Księga Akbara). Prowadzi szeroko zakrojoną akcję budowlaną, rozbudowując istniejące miasta i ogrody oraz tworząc nowe. Buduje słynny Czerwony Fort w Agrze (1564-1574). Wprowadza na dwór język perski. Jest znany z tolerancji religijnej, a nawet tworzy synkretyczną formę religijnej filozofii.

Wprowadza własną erę Fasli (od momentu koronacji).

  • 1556 r. - Akbar pokonuje Himu, władcę Delhi, i przyłącza to miasto do swego państwa.

  • 1556 - 1562 r. - Akbar jednoczy Hindustan w swoim ręku i przeprowadza reformy centralizujące państwo i usprawniające gospodarkę.

Wprowadza kwadratową złotą monetę mohur (= 15 rupii). Mohur i inne złote monety zwane pagodami będą używane aż do europejskiej kolonizacji.

  • 1562 r. - Akbar, formalnie wyznający islam, żeni się z hinduską księżniczką z Radżputanu.

  • 1564 r. - Zniesienie dżizja, podatku nakładanego przez muzułmańskich władców na przedstawicieli innych wyznań. Akbar zamienia też podatek pobierany w naturze na czynsz płacony pieniędzmi.

Zmiana spowoduje jednak uzależnienie chłopów od lichwiarzy, pożyczających im pieniądze na procent.

  • 1565 r. - Bunt możnych przeciw Akbarowi wywołany przez jego reformy. Niechęć wzbudza religijna tolerancja, a zwłaszcza likwidacja tak istotnego źródła dochodów jak podatek dżizja.

  • Od 1567 r. - Akbar podbija sąsiadów. Pod jego władzę dostają się kolejno: Mewar w Radżputanie (1568, władcy Mewaru jako wasale Mogołów przenoszą się do Udajpur, gdzie rządzą do XX w.), Radżputan (1570-1597 r.), Gudżarat (1573 r.), Bengal (1576 r.), Kabul (1585 r.), Kaszmir (1589 r.), Sindh (1590-1591 r.), Beludżystan (1594 r.), Kandahar (1595 r.), Orissa (1590 r.), zachodni Dekan (1600 r.).

  • 1576 r. - Akbar tłumi wielki bunt książąt i ludności w prowincji Radżputan.

Jednak Dżajpur, centrum Radżputanu rządzonego przez lojalnego wobec Akbara radżę Bhagwantha Dasa z klanu Kaczhwaha, nadal się rozwija się i powstaje tu pałac-forteca Amber (1592).

Bhagawanth Das buduje też potężny kamienno-ceglany fort Bhangarh (1573), który później zasłynie jako jedno z najbardziej nawiedzonych miejsc w Indiach. Według legendy pewien sadhu (asceta) parający się magią zakochał się w pięknej córce radży. Pragnąc ją zdobyć podał jej magiczny miłosny napój, lecz ona roztrzaskała czarę o dużą skałę, a magiczna siła płynu przewróciła wielki kamień. Skała przygniotła nieszczęsnego sadhu, ale przed śmiercią zdążył jeszcze przekląć to miejsce. Fort został potem porzucony, a w jego murach są podobno widywane liczne duchy i groźne dla ludzi zjawy.

  • 1580 - 1582 r. - Muzułmańscy feudałowie w prowincjach Bihar i Bengal buntują się przeciw Akbarowi.

Muzułmański władca wykorzystuje hinduistycznych radżów do stłumienia rebelii.

  • Lata 1583 - 1584, 1586 - 1597 - Dwie wielkie klęski głodu.

  • XVII w. - Pundreek (Pundrik), sławny mistrz tantry z Radżputanu, bohater licznych opowieści o magii.

  • 1603 r. - Akbar ogłasza następcą tronu swego syna Selima, który jednak nie potrafi utrzymać władzy po śmierci ojca w 1605 r. Tron zdobywa Dżahangir (inny syn Akbara) jako Wielki Mogoł (od 1605 r.) z oficjalnym tytułem Padiszah-i Ghazi (padyszach).

  • 1612 r. - Książę Khurram, syn Dżahangira, żeni się z niezwykle piękną księżniczką Mumtaz Mahal (w sanskrycie Mu Dżehan, co oznacza światło świata).

  • 1612 - 1613 r. - Początek brytyjskiego osadnictwa w Surat. Brytyjczycy otrzymują od sułtana pierwsze oficjalne zezwolenie (znane jako ferman) na prowadzenie handlu w Państwie Wielkiego Mogoła.

  • 1616 - 1624 r. - Katastrofalna epidemia dżumy pustoszy kraj, zwłaszcza nad środkowym Gangesem, przyczyniając się do osłabienia gospodarki i zachwiania politycznej potęgi monarchy. Zaraza dotyka głównie hinduistów, ponieważ Mogołowie żyją we względnej izolacji od ludności.

  • 1617 r. - Książę Khurram (Szach Dżahan I) zbrojnie pacyfikuje zbuntowany Dekan.

  • 1627 r. - Śmierć Dżahangira.

Nurdżahana, żona zmarłego władcy próbuje zdobyć tron dla swego syna Szahridżara. Jednak Asaf-chan, ojciec Mumtaz Mahal, przejmuje władzę, a Szahridżar zostaje na jego rozkaz oślepiony. Wtedy z południa rusza armia namiestnika Dekanu, Szach Dżahana I, który opanowuje państwo i ogłasza się szachem. Traci innych pretendentów do tronu. Najbliższym współpracownikiem nowego Wielkiego Mogoła zostaje Asaf-chan. Znosi erę Fasli, przywracając erę muzułmańską.

Dużą rolę w państwie odgrywają synowie władcy: Dar Szikoh, Aurangzeb, Murad i Szudż.

Dar Szikoh jest mistykiem, interesuje się przede wszystkim kulturą, gromadzi malarskie miniatury i zachwyca muzyką, na bok odsuwając sprawy polityki. Mimo oficjalnie wyznawanego islamu, zleca przetłumaczenie na język perski Upaniszad, stanowiących wykład podstawowych zasad hinduizmu. Tworzy nawet synkretyczną religię łączącą islam, hinduizm i chrześcijaństwo.

W przeciwieństwie do niego Aurangzeb jest zdeklarowanym muzułmaninem i raczej unika nazbyt skomplikowanych rozważań o sztuce czy wierze, a pragnie przede wszystkim władzy.

Pozostali dwaj synowie Dżahangira nie są obdarzeni zdolnościami przywódczymi ani innymi talentami odpowiednimi dla władców. W ogóle nie dysponują jakimikolwiek szczególnymi cechami, poza powszechnie znanym lenistwem Szudża.

  • 1628 - 1666 r. - Szach Dżahan rządzi Imperium Wielkiego Mogoła, które staje u szczytu potęgi. Siłę państwa symbolizuje słynny Pawi Tron Mogołów, prawdopodobnie najdroższy mebel wszech czasów, który ozdabia między innymi wielki diament Koh-i-noor.

Potężny kamień zwany Górą światła, ponieważ mieni się rozmaitymi kolorami, waży aż 190,3 karata. Co prawda żadne kroniki nie odnotowują okoliczności jego odkrycia, lecz wiadomo, że Koh-i-noor był w rękach ludzi już w XIV i XV w. W XVII w. kamień jest najważniejszym klejnotem i symbolem władców Imperium Wielkiego Mogoła. W 1739 r. jednak trafia w ręce perskiego władcy Nadir Szacha, który zdobył i złupił Delhi. Według legendy Wielki Mogoł Muhammad Szach ukrył diament w zwojach turbanu. Sprytny Nadir Szach dowiedział się o tym, ale nie chciał stosować przemocy, więc podczas wspólnej uczty zaproponował wymianę nakryć głowy jako znak pokoju, a Muhammad nie mógł odmówić. Jednak Koh-i-noor nie pozostaje w Iranie na długo, ponieważ rabuje go afgański wódz Durrani. Tradycja głosi, że kamień sprowadza nieszczęścia: Durrani umiera na trąd, jego synowie walczą o władzę, a zwycięzca zostaje wkrótce schwytany i oślepiony. Niezrażony tym Randżit Singh, naczelnik miasta Lahore a potem maharadża Pendżabu, po latach wysiłków zdobywa diament w roku 1813. Uważa Koh-i-noor za szczęśliwy amulet i przechowuje go pod strażą w jednej z trzech identycznych szkatułek, aby zmylić ewentualnego złodzieja. Niestety, w 1849 r. Pendżab zostaje podbity przez Brytyjczyków, a Koh-i-noor w tajemnicy wywieziony do Europy na okręcie wojennym Medea. Tam niekształtny diament zostaje oszlifowany do formy brylantu ważącego 93 karaty i w tej postaci staje się ozdobą korony brytyjskich władców.

Imperium Wielkiego Mogoła przeżywa niebywały rozwój kultury jednoczącej tradycje hindusko-buddyjskie z islamem i silnymi wpływami Persji. Stolica Agra jest ogromnym, bogatym miastem zamieszkałym przez około 750 tysięcy ludzi wyznających islam, hinduizm, judaizm i chrześcijaństwo.

Istnieje wiele synkretycznych sekt hinduistycznych włączających do doktryny pewne elementu islamu. Na przykład członkowie grupy zwanej wiraszajwa (lingajata) odrzucają system kastowy, ograniczenia w zakresie jedzenia, zawierania małżeństw, rozwodu i powtórnego zamążpójścia wdowy. Nie praktykują też palenia zwłok na stosie - swoich zmarłych grzebią. Co więcej, nie akceptują reinkarancji.

  • 1629 r. - Wódz Dżahan Lodi-Chan wypowiada posłuszeństwo Szach Dżahanowi i na czele 7000 żołnierzy ucieka do Dekanu. Wielki Mogoł obawia się przymierza Lodi-Chana z Bidżapurem i wysyła na południe Dar Szikoha, który uśmierza bunt.

  • 1631 r. - Śmierć ukochanej żony Szach Dżahana, Mumtaz Mahal, podczas porodu. W następnym roku władca każe na jej cześć zacząć budowę wspaniałego mauzoleum Tadż Mahal w Agrze.

Krążą opowieści, że Szach Dżahan złamany bólem dopuszcza się nawet kazirodztwa ze swoją córką Dżahanarą, ponieważ przypomina mu zmarłą żonę.

Śmierć Mumtaz Mahal to niemal symboliczny początek schyłku potęgi państwa i erozji władzy Wielkiego Mogoła.

Niedługo po tej śmierci wybucha epidemia dżumy i katastrofalna klęska głodu w prowincji Gudżarat. Daleko od stolicy wyrastają lokalne dynastie, które jednak wciąż uznają się za wasali Wielkiego Mogoła.

  • 1633 r. - Aurangzeb, czternastoletni syn Szach Dżahana, przeżywa przygodę, która mogła zmienić historię Indii. Na oczach dworu 28 V zaatakował go rozwścieczony słoń w Agrze, lecz chłopak przeżył niemal cudem, co zostaje uznane za dowód szczególnej opieki, jaką otoczył go Bóg.

  • 1638 r. - Aurangzeb zostaje namiestnikiem Dekanu, gdzie pokazuje swe niebywałe zdolności, uśmierzając lokalne niepokoje i skutecznie walcząc z tendencjami odśrodkowymi.

  • 1638 - 1705 r. - Zeb Un-Nisa, córka Aurangzeba, poetka znająca perski i arabski. Autorka komentarza do Koranu i wierszy głoszących synkretyczną religię, która łączy islam i hinduizm. Za tę herezję ojciec więzi ją przez 20 lat.

  • 1644 r. - Szach Dżahan obawia się politycznych wpływów swego coraz bardziej popularnego syna Aurangzeba. Aby odsunąć nazbyt aktywnego i ambitnego potomka od centrum państwa, wysyła go do zbuntowanej prowincji Gudżarat. Tam, dzięki zdecydowanej akcji młodego księcia rebelianci składają broń.

  • Druga połowa XVII - XVIII w. - Odradzanie się hinduizmu znajduje swój wyraz w coraz liczniejszych budowlach sakralnych. Na przykład w Varanasi (wśród Europejczyków znanym jako Benares) powstaje szereg świątyń, w tym sławna Złota Świątynia (XVIII w.), pałace hinduistycznych wielmożów i ghaty - monumentalne schody wiodące do świętego Gangesu.

  • 1654 r. - Nieudany zamach na życie Szach Dżahana. Zamachowiec ginie.

  • 1655 r. - W lutym Szach Dżahan uznaje Dar Szikoha za współwładcę Państwa Wielkiego Mogoła i swego następcę na tronie. Dar Szikoh dąży do zbliżenia muzułmanów i hinduistów, co prowadzi do szeregu intryg. Zajmuje się bardziej filozofią i przekładami na perski, niż polityką, co wykorzystują przeciwnicy Mogołów. Jego sympatie do hinduistów powodują zaniechanie zbrojnego podporządkowania sobie buntującego się Radżputanu. Wzmacnia to oczywiście pozycję ambitnego Aurangzeba, namiestnika w Dekanie.

  • Od 1656 r. - Postępuje osłabienie władzy sprawowanej przez starzejącego się Szach Dżahana, częściowo z powodu śmierci współpracowników. Umierają wezyr Sadullah-chan (1656), a potem najlepszy doradca sułtana Pers Ali Mardan-chan (1657). Zaostrza się walka kliki Aurangzeba ze zwolennikami Dar Szikoha. W 1657 r. rozchodzi się wieść o chorobie króla Szach Dżahana, powodując mobilizację armii Aurangzeba w Dekanie. Aurangzeba popierają Murad i Szudż przeciw Dar Szikohowi. Murad ogłasza niepodległość w Ahmadabad, a Szudż w Bengalu.

Szach Dżahan podejmuje zbrojną akcję przeciw buntownikom.

  • 1658 r. - Klęska armii Szach Dżahana pod Dharmat (15 IV) pokonanej przez koalicję Murad-Aurangzeb. Wielki Mogoł jest więc zmuszony zawrzeć pokój z Szudżem rządzącym w Bengalu. Natomiast 29 V pod Samugarh zostaje rozbity Dar Szikoh; po bitwie ucieka do Delhi, oddając władzę Muradowi i Aurangzebowi. Już 25 VI Aurangzeb podstępnie więzi Murada (zostanie stracony w 1662 r.) i sam staje do walki przeciw Szudżowi z Bengalu.

  • 4 I 1659 r. - Pod Khadżuha Aurangzeb pokonuje Szudża, który ucieka do państwa Arakanów, gdzie potem zginie. Armia Szudża przechodzi pod dowództwo Aurangzeba.

Tymczasem jego przeciwnik Dar Szikoh znajduje poparcie w Gudżarat, skąd walczy z Aurangzebem. W marcu jednak Dar Szikoh ponosi klęskę w bitwie pod Deoraj, zostaje schwytany, a pięć miesięcy potem zamordowany w więzieniu.

W ten sposób Aurangzeb staje się panem całych Indii. Dla zapewnienia sobie spokoju, więzi ojca w Czerwonym Forcie w Agrze. Szach Dżahan umrze tam w 1666 r. W Bengalu ustanawia swego namiestnika (nawaba), zostaje nim Mir Jumla (1591-1663), świetnie wykształcony i ogromnie inteligentny, najwybitniejszy gubernator Państwa Wielkiego Mogoła.

  • Od 1663 r. - Zaczynają się wojny z Marathami na południu. Ciągłe walki, wyniszczające najazdy, wielkie straty ludności i zniszczenia pól niemal załamują strukturę państwa.

  • 1679 r. - Aurangzeb przywraca dżizja, podatek nakładany na nie-muzułmanów.

  • Od 1681 r. - Aurangzeb zajęty wojną z Marathami przenosi się do niespokojnego Dekanu, gdzie pozostanie do śmierci w 1707 r.

  • 1681 - 1705 r. - Ostatni etap wojen z Marathami. Mogołowie zwyciężają, okupując jednak to zwycięstwo ogromnymi stratami. Czynią z Marathów swoich wasali (1708), dopóki ci znów nie zbuntują się, uniezależnią się i odbudują dawną siłę.

  • 1686 - 1688 r. - Podbój sułtanatu Bidżapuru po próbie buntu podjętej przez Sikandara.

  • 1707 - 1724 r. - Po śmierci Aurangzeba wybuchają walki o władzę. Pozycja sułtana jest chwiejna, a na dworze dominuje ród Sajjidów. Poszczególne prowincje, w tym Marathowie, ogłaszają niepodległość pod rządami lokalnych dynastii.

Na tronie Wielkiego Mogoła zasiadają Bahadur Szach I (1707-1712, syn Aurangzeba), Dżahandar (1712-1713, syn Bahadura), Farruchsijar (1713-1719, bratanek Dżahandara, usunięty), Rafi Ad-Daradżat (1719, usunięty), Szach Dżahan II (1719) i Muhammad Szach (1719-1748, wnuk Bahadura), który zdoła wreszcie nieco opanować sytuację.

  • 1728 r. - Na rozkaz władcy księstwa Dżajpur Dżaj Singha II, powstaje nowa stolica w mieście Dżajpur z domami malowanymi na różowo, licznymi ogrodami i pałacami, czego przykładem jest słynny Pałac Wiatrów, 1799).

Funduje też monumentalne obserwatoria astronomiczne w Delhi, Dżajpurze, Mathurze, Varanasi i Udżdżajnie zwane jantra. Reformuje kalendarz na wzór europejskiego.

  • 1728 - 1735 r. - Wojska Marathów stopniowo opanowują południe osłabionego Państwa Wielkiego Mogoła.

Na rozległym terytorium pojawiają się uzbrojone bandy Marathów napadające na wsie i podróżnych, a siły Mogołów są zbyt małe, bu skutecznie przeciwdziałać owym napaściom.

  • 1737 - 1738 r. - Marathowie podbijają prowincję Malwa (północny Dekan) należącą do Wielkiego Mogoła otwierając sobie drogę do Orissy i Bengalu.

  • 1738 - 1739 r. - Najazd Nadir Szacha z Persji, który walcząc z Afganami przekracza Indus.

  • 1739 r. - Wielki Mogoł Muhammad Szach ponosi straszliwą klęskę w bitwie z Persami pod Karnal.

Persowie wkraczają do Delhi, mordują ludność i rabują (w tym sławny diament Koh-i-noor). Mimo to Persowie nie obalają Mogołów, chociaż zajmują zachodni brzeg Indusu.

  • 1742 - 1745 r. - Najazdy Marathów na Bengal należący do Wielkiego Mogoła.

  • 1748 r. - Najazd Afganów pokonanych w bitwie pod Sirhid.

  • 1748 - 1754 r. - Panuje Ahmad Szach (syn Muhammada).

  • 1751 r. - Wojska Marathów zajmują Orissę. Dekan, formalnie należący do Mogołów, jest niezależny. Gudżarat podlega Marathom. Na zachodzie Pendżab i Multan zostają podporządkowane Afganom.

  • 1753 - 1754 r. - Wojna domowa między władcą i zbuntowanym wezyrem. Państwo Wielkiego Mogoła ogranicza się do okolic Delhi i jest uzależnione od Marathów.

  • 1754 - 1759 r. - Wielkim Mogołem jest Alamgir II, syn Dżahandara.

  • 1776 r. - W Varanasi zostaje odbudowana słynna Złota Świątynia, poświęcona Sziwie (symbolizuje go kamienna linga osadzona w ołtarzu ze srebra). Obiektem kultu jest także Studnia Mądrości wykopana podobno przez samego Sziwę - woda z tej studni to płynna jhana, czyli światło mądrości.

  • 1803 r. - Brytyjczycy zdobywają Delhi i Agrę, a w 1818 r. również Dżajpur. Odtąd kolejni wielcy Mogołowie, Alam II (1759-1806, syn Alamgira II) oraz jego syn Akbar II (1806-1837), są władcami tylko swojego pałacu.

  • 1862 r. - Umiera Bahadur Szach II (1837-1858, syn Akbara II), ostatni, siedemnasty Wielki Mogoł.

Ziemie stanowiące centrum Państwa Wielkiego Mogoła wejdą w przyszłości w skład indyjskich stanów Uttar Pradesh (górny i środkowy bieg Gangesu i Dżamuny) oraz Radżastan (Rajasthan w północno-zachodnim Dekanie, dawny Radżputan).