Oman

  • 6. tysiąclecie p.n.e. - Odkrycie złóż miedzi w górach Hadżar w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego.

  • 3000 r. p.n.e. - Południowo-wschodni kraniec Półwyspu Arabskiego w sumeryjskich zapiskach zwany Magan (Makkan) jest znany z eksportu mirry i kadzidła olibanum. Tu także jest wydobywana ruda miedzi. Towary są eksportowane głównie poprzez Dilmun do Sumeru i Babilonii, Egiptu, Syrii, Izraela, a nawet do odległych Indii.

W Magan rozwijają się osady kupców i rolników; kamienne i ceglane budownictwo, w tym też fortyfikacje broniące przed nomadami.

  • 3./2. tysiąclecie p.n.e. - Susza zamienia wschodnią Arabię w pustynię. Upada handel, a z nim kultura Magan.

  • Od XIII - XII w. p.n.e. - Na Półwyspie Omańskim rośnie liczba ludności, co jest związane z ekspansją kultury brązu. Rozpowszechnia się sztuka budowania podziemnych zbiorników oraz kanałów (po arabsku zwanych faladż) zbierających i dostarczających wodę na pola.

  • Od 538 r. p.n.e. - Półwysep Omański zostaje podporządkowany Persji Achemenidów jako część krainy Maka (późniejszy Mekran lub Makran) leżącej po drugiej stronie Cieśniny Ormuz.

Cyrus II ogłasza się zwierzchnikiem wszystkich królów arabskich. Maka wraz z Omanem stanowi odrębną perską satrapię, lecz perska obecność w Omanie ogranicza się głównie do strefy przybrzeżnej, gdzie funkcjonują porty i perskie warowne faktorie. Według późniejszych legend przynajmniej część kanałów zbierających wodę i zbiorników faladż ma pochodzić od perskich władców, co wskazuje, że Achemenidzi starają się rozwijać miejscową gospodarkę.

  • Od V w. p.n.e. - Wschodnia Arabia, w tym Półwysep Oman, pojawia się w pracach greckich historyków i geografów. Jedna z najstarszych wzmianek pochodzi od Herodota. Następni autorzy piszący o tym obszarze to między innymi Teofrast (IV/III w. p.n.e.), Erathostenes (III w. p.n.e.) i Polibiusz (II w. p.n.e.).

Charakterystyczne jest zamieszanie panujące w nazewnictwie geograficznym. Teofrast piszący w czasach Aleksandra Macedońskiego Zatokę Perską nazywa Zatoką Arabską, Erathostenes Zatoką Perską a Polibiusz Morzem Erytrejskim, najwyraźniej myląc zatokę z Oceanem Indyjskim. Natomiast u Erathostenesa, oraz wzorującego się na nim później Strabona (I w. p.n.e./I w. n.e.) Morze Erytrejskie to Morze Czerwone, co wskazuje, że nie odróżniają tego akwenu od Oceanu Indyjskiego zazwyczaj zwanego Morzem Erytrejskim. Nazwę tę Strabon wywiedzie od mitycznego perskiego władcy Erytrasa, syna Perseusza.

  • Po 330 r. p.n.e. - Oman zostaje podporządkowany Aleksandrowi Macedońskiemu.

W roku 325 r. p.n.e. Aleksander wysyła flotyllę statków pod dowództwem Nearchasa, aby zbadała wybrzeża Maka i Omanu. Po roku flota dociera do południowej Mezopotamii. W roku 324 na polecenie Aleksandra w tym obszarze działają jeszcze trzy ekspedycje badawcze, ponieważ macedoński władca planuje utworzenie kolonii na wybrzeżach Półwyspu Arabskiego wzdłuż Zatoki Perskiej. Uniemożliwi mu to niespodziewana śmierć.

  • Od 312 r. p.n.e. - Oman leży w strefie wpływów państwa Seleucydów kontynuującego główne linie polityki Aleksandra zmierzającej do kontrolowania szlaków handlowych biegnących przez Zatokę Perską i wschodnią Arabię. Oznacza to, że głównym ośrodkiem kulturowym oddziałującym na Oman jest Mezopotamia.

Na perskim brzegu Cieśniny Ormuz w krainie zwanej Karmanią funkcjonuje port Omana założony przez arabskich kupców z Omanu (wspomina o nim między innymi Pliniusz Starszy).

Z epoką Seleucydów wiąże się wprowadzenie do Omanu narzędzi żelaznych i sztuki obróbki żelaza.

Miejscowi Arabowie należą do grupy północnej, co uwidacznia się w naskalnych inskrypcjach. Są to napisy określane jako hasaickie (od Al-Hasa jako obocznej formy Al-Ahsa), gdzie pojawia się partykuła h charakterystyczna dla języka północnoarabskiego.

  • Od II w. p.n.e. - Partowie odbierają Seleucydom pozycję hegemona w rejonie Zatoki Perskiej, co oznacza, że głównym ośrodkiem kulturowym oddziałującym na Oman zamiast Mezopotamii zostaje teraz Iran.

Język aramejski stopniowo wypiera hasaicki i w końcu staje się dominującym.

  • Od I w. n.e. - Z południa napływa ludność arabska, w tym kolejne fale plemion Al-Azd, i miesza się z miejscowymi Arabami (geograf Jakut wymienia omańskie plemiona Arabów Tasma i Dżadis mieszkające tu przed Al-Azd), Chaldejczykami i Persami. Al-Azd początkowo zajmują zachodnie obszary górskie, a potem podporządkowują sobie mieszkańców nizin.

Znajduje to odzwierciedlenie w naskalnych inskrypcjach, które zwykle zapisują język południowoarabski.

  • III - VI w. n.e. - Półwysep Omański podlega władzy perskich Sassanidów po wyprawie Artaszira I do Arabii.

Perski zapis z czasów Szapura I wymienia Mazun, czyli Oman jako jedną z perskich prowincji. Obok ludności chaldejskiej i arabskiej mieszka tu sporo Persów, a zoroastryzm staje się ważnym elementem miejscowej kultury.

Szerzy się chrześcijaństwo z Iranu i Mezopotamii.

  • Druga połowa V w. - Konfederacja Kindah pokonuje Lachmidów i zdobywa dominującą pozycję we wschodniej Arabii. Utrzyma ją jednak tylko do roku 528, kiedy Lachmidzi rozbijają Kindah i odzyskują kontrolę nad tym obszarem, a wraz z nimi wraca władza Sassanidów.

  • Od pierwszej połowy VI w. - Duża fala imigrantów Al-Azd związana z upadkiem tamy w Marib przybywa z Jemenu i po niedługim czasie staje się dominującą siłą polityczną w Omanie. Część imigrantów przesuwa się dalej na północ aż do Bahrajnu. W ten sposób powstaje wschodni odłam plemion Al-Azd znany jak Al-Azd Umani.

  • VI w. - Łupieżcza inwazja jemeńskich Himiarytów na południowy wschód Półwyspu Arabskiego.

  • 575 r. - Persowie wysyłają do Omanu 800 żołnierzy pod wodzą Khuzrada Narsisa z zadaniem podboju Jemenu. Część wojska pozostaje w Omanie, gdzie zakłada kilka garnizonów, na przykład w Ar-Rustak, a w Suhar buduje perską twierdzę. Oznacza to, że dopiero od roku 575 Persowie realnie panują nad Omanem. Jednak ich władza okazuje się krótkotrwała i po kilkudziesięciu latach będzie bardziej symboliczna niż rzeczywista. Miejscowe arabskie plemiona będą praktycznie niezależne, czego przykładem jest silna pozycja rodu Dżuland, która utrzyma się aż do czasu islamizacji.

  • VII w. - Amr ibn al-As przynosi do Omanu islam, który stopniowo wypiera chrześcijaństwo i kulty semickie. Wkrótce nowa religia tak głęboko przenika do miejscowej kultury, że omańskie plemię Al-Azd odegra znaczącą rolę w islamizacji Mezopotamii.

Sassanidzi tracą kontrolę nad Omanem.

  • VIII w. - Religijna doktryna muzułmańska w formie, jaką nadał jej Abdullah ibn Ibad, staje się w Omanie panującą (ruch ibadytów). Władze Omanu odrzucają urząd kalifa: jego miejsce zajmują imamowie z dynastii Jahmad: Al-Dżulanda ibn Masud (748-750), Muhammad ibn Abd Allah ibn abu Affan (793-795), Al-Waris ibn Kab al-Charusi (795-808).

  • IX w. - Oman pozostaje pod władzą kolejnych imamów z rodu Jahmad, którzy utrzymują kraj we względnej izolacji ułatwionej przez pustynię i oddalenie od imperiów na północy. Szczególnie konsekwentną politykę izolacji, ale też umacniania państwa prowadzi imam Ghassan ibn Abd Allah al-Fadżhi (808-823), który wymusza bezwzględne przestrzeganie szariatu, powiększa liczbę niewolników i nakazuje wypędzać z kraju szyitów. Oman pod jego rządami bogaci się i opanowuje morskie szlaki handlowe na Oceanie Indyjskim.

Imam Abd al-Malik ibn Humajd (823-841) kontynuuje politykę swego poprzednika.

  • 841 - 851 r. - W Omanie rządzi imam Muhanna ibn Dżajfar al-Fadżhi.

Słynie z twardej ręki i bezwzględnego zwalczania wszelkich prób kwestionowania jego władzy. Likwiduje resztki wewnętrznej opozycji ze strony poszczególnych rodów.

  • 890 - 893 r. - Panuje Azzan ibn Tamim al-Charusi, ostatni imam z rodu Jahmad.

Poszczególne rody w Omanie zdobywają coraz większą samodzielność, władza centralna słabnie i państwo traci spójność.

  • Do XV w. - Żeglarze omańscy na niewielkich, lecz bardzo sprawnych statkach pływają do miast Zendż we wschodniej Afryce i do Indii (szlak monsunowy). Znają Madagaskar, Seszele, Malediwy oraz Indonezję. Docierają nawet do Chin.

Dzięki handlowi, rzemiosłu i obrotowi pieniądzem (zapowiedź kapitalizmu) Oman staje się krajem bardzo bogatym i ważnym ośrodkiem rozwoju kulturalnego. W X w. Suhar jest jednym z największych miast islamu, a Maskat nad Morzem Arabskim u wejścia do cieśniny Ormuz - jednym z najważniejszych portów świata.

  • 1507 r. - Statki Afonso de Albuquerque, który zmierza do Indii, płyną wzdłuż wybrzeży Omanu, rabując, niszcząc i mordując. Portugalczycy zajmują Maskat (1507). Schwytanym mężczyznom obcinają nosy i prawe dłonie a kobietom uszy.

Dalszą konsekwencją przybycia Portugalczyków będzie upadek omańskiego handlu w ciągu XVI wieku. Najeźdźcy zbudują potem forty w Merani (1587) oraz Dżalali (1588) strzegące portugalskich portów i kupców.

  • 1650 r. - Nasir bin Murszid (panuje w latach 1624-1649), pierwszy imam z rodu Jarib, wypędza Portugalczyków z wybrzeży Omanu, Cieśniny Ormuz i Sokotry. Zbrojnie zajmuje portowe miasta Portugalczyków w Zendż: Mogadiszu, Mombasę i Zanzibar.

  • Do 1744 r. - Oman pod władzą imamów z dynastii Jarib znów staje się potęgą w zachodniej części Oceanu Indyjskiego dominując na wybrzeżach od wschodniej Afryki po Zatokę Perską i Beludżystan.

W tym czasie panują Sultan ibn Sajf I (1649-1680), Bal’arab ibn Sultan (1680-1692), Sajf ibn Sultan I (1692-1711), Sultan ibn Sajf II (1711-1719), Sajf ibn Sultan II (1719-1744).

  • 1744 r. - Imam Ahmad bin Said (panuje do roku 1783) obejmuje władzę w Omanie i zakłada nową dynastię. Powoduje to bunt niektórych plemion, ponieważ ibadyci odrzucają dziedziczność władzy. W rezultacie tych niepokojów stolica kraju przenosi się w 1786 r. z Rustak do Maskatu.

Z drugiej strony jest to ostatni tak jaskrawy przejaw tradycyjnego sporu między rodami południowoarabskimi nazywającymi siebie jemenitami oraz rodami północnoarabskimi zwanymi nizarytami (od ich legendarnego protoplasty Nizara).

  • Druga połowa XVIII - początek XIX w. - Oman słabnie za Saida I (1783-1789, syn Ahmada), Hamida (1789-1793, syn Saida I) i Sultan ibn Ahmada (syn Ahmada). Traci posiadłości we wschodniej Afryce.

  • 1793 - 1804 r. - Władzę w Omanie sprawuje Sultan ibn Ahmad.

Obala tradycyjny imamat i ostatecznie utrwala panowanie swego rodu, ogłaszając się jednocześnie sułtanem. Spotyka się to z niechęcią ibadytów, którzy jednak są zbyt słabi, aby obalić władcę.

  • 1798 r. - Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska otrzymuje wyłączne prawo do handlu z Omanem; chodzi zwłaszcza o intratny eksport kawy, korzeni i złota. Oznacza to narastające uzależnienie kraju od Wielkiej Brytanii.

  • XIX w. - Wzrost wpływów brytyjskich za panowania Badra (1804-1806, bratanek Sultan ibn Ahmada) i Salima I (1806-1821, syn Sultana).

  • 1806 - 1856 r. - Said II Wielki (sułtan od 1839). Przekształca Oman w lokalne mocarstwo.

  • 1856 r. - Po śmierci Saida II państwo rozpada się na sułtanat Maskatu na wschodzie oraz imamat Omanu na zachodzie.

Rosną wpływy Brytyjczyków w Maskacie, gdzie rządzą sułtanowie Suwajni (1856-1866, syn Saida II), Salim II (1866-1868, syn Suwajniego), Azzan (1868-1871) i Turki (1871-1888, syn Saida II).

  • 1891 r. - Brytyjczycy narzucają Maskatowi protektorat. Popierają sułtana Fajsala (1888-1913, syn Turkiego) przeciw ibadytom pragnącym przywrócenia imamatu.

Zaostrza się konflikt między sułtanem Maskatu popieranym przez Brytyjczyków i Omanem pod władzą ibadyckich imamów.

  • Początek XX w. - Lokalni imamowie zwalczający sułtanat Maskatu jednoczą Oman.

  • 1913 r. - Nowy ibadycki imam Omanu staje na czele walki z sułtanem Tajmurem (1913-1932, syn Fajsala) i wpływami Brytyjczyków. Sułtan zachowuje władzę niemal wyłącznie w Maskacie.

  • 1914 r. - Na wysepce Quoin w cieśninie Ormuz powstaje latarnia morska Didamar, jeden z najważniejszych punktów na morskich szlakach w południowej Azji. Didamar wyznacza granicę między Zatoką Perską i Morzem Arabskim.

  • 1920 r. - W wyniku zwycięskiej ofensywy ibadyci z Omanu są bliscy zdobycia Maskatu. Brytyjskie oddziały chronią sułtana przed utratą Maskatu, ale muszą w końcu uznać niepodległość Omanu. Walki ustają (na ponad 30 lat) po ugodzie sułtana i imama zawartej w Sib.

  • 1932 r. - Sułtan Tajmur abdykuje na rzecz swego syna Saida III (1932-1970).

  • 1954 r. - Nowy ibadycki imam sprzeciwia się eksploatacji złóż ropy naftowej w Omanie i ogłasza się władcą niezależnego imamatu. Wkrótce doprowadzi to do zaostrzenia stosunków z sułtanem i popierającymi go Brytyjczykami. Wybucha spór między sułtanem Saidem III, imamem, szejkiem Abu Zabi i Arabią Saudyjską o Al-Burajmi - oazę, gdzie odkryto nowe złoża ropy naftowej. Dzięki brytyjskiej interwencji oaza przypada sułtanowi.

  • 1955 r. - Zależny od Brytyjczyków sułtan Maskatu Said III zaczyna wojnę z ibadytami i pokonuje imama popieranego przez Egipt. W Egipcie powstaje emigracyjny rząd imama. Zamieszki jednak nie ustają.

  • Od 1962 r. - Lewicowa partyzantka walczy przeciw rządowi na zachodzie Omanu w prowincji Zufar.

  • 1965 r. - W Zufar wybucha powstanie zwolenników imama przeciw Saidowi III i Brytyjczykom. Od 1970/1971 r. powstańcy jednoczą siły z lewicową partyzantką, wspieraną przez prosowiecki Jemen Południowy. Walki będą trwały ponad dziesięć lat.

  • 1970 r. - Syn sułtana, Kabus ibn Said, dokonuje przewrotu, odsuwa swego ojca i przejmuje władzę w Omanie. Podtrzymuje tradycje muzułmańskie, lecz jako człowiek wykształcony dąży do modernizacji kraju, a zwłaszcza uprzemysłowienia, aby zneutralizować siłę arystokracji rodowej i antyfeudalne ruchy rewolucyjne.

Otwiera kraj dla turystów i pozwala pracować archeologom, na co nie godził się jego konserwatywny ojciec.

  • 1971 r. - Oman wchodzi do Ligi Państw Arabskich i ONZ.

  • 1975 r. - Sułtan tłumi lewicowe powstanie w Zufar na zachodzie,

  • 1976 r. - Sułtan Kabus ibn Said podpisuje porozumienie pokojowe z Jemenem.

Mimo to trwa spór o małą bezludną wysepkę Khuriya Muriya, gdzie oba kraje chcą eksploatować złoża ropy.

  • 1997 r. - Kobiety w Omanie otrzymują prawa wyborcze.

  • XX/XXI w. - Oman wchodzi w okres szybkiego rozwoju, dzięki mądremu wykorzystaniu dochodów z ropy naftowej: powstaje przemysł, nowoczesne rolnictwo i sieć dróg, rozwija się turystyka. Omański rijal powiązany z rijalem saudyjskim staje się wartościową i stabilną walutą, co pozwala prowadzić uporządkowaną politykę monetarną.

Oman jest sojusznikiem Stanów Zjednoczonych, które utrzymują w kraju swoje bazy wojskowe, To zapewnia Omanowi względne bezpieczeństwo wobec agresywnej polityki irańskich imamów.

  • 2011 r. - W Omanie wybuchają zamieszki (Arabska Wiosna) skierowane przeciw autorytarnej władzy monarchy. Mieszkańcy kraju cieszą się coraz większym dobrobytem i chcieliby poprawić swoją sytuację również w wymiarze politycznym oraz społecznym, co kłóci się z niemal feudalnym ustrojem państwa.

  • 2020 r. - Pandemia Covid-19 podcina gospodarkę kraju.