Bhutan

  • Druga połowa VIII w. - Nauczycielska działalność buddyjskiego mędrca-tantryka z Indii Padmasambhawy (guru Rimpocze, lama Urgen Rimpocze). Legenda mówi, że opętany przez demona król Cindhu poprosił mędrca o pomoc, a Padmasambhawa nie tylko uwolnił go od demona, ale nawrócił na buddyzm i władcę, i demona. Padmasambhawa udaje się potem do Tybetu, aby walczyć z demonami. Święty jeszcze dwukrotnie odwiedzi Bhutan umacniając buddyzm. W Gom Korn (wschodni Bhutan) zostawia w skale odbicie swojej głowy w kapeluszu. Wsławia się lotem na ciężarnej tygrysicy do Paro, gdzie zakłada najważniejszy w Bhutanie klasztor na górze sTag-c’ang (Tygrysie Legowisko). Zwykle jest przedstawiany, gdy wjeżdża na sTag-c’ang.

  • VIII/IX w. n.e. - Król Cindhu (Sendha Gyab, Sindhu) z Kamarupa zakłada buddyjskie państwo we wschodnich Himalajach. Centrum władzy znajduje się w dolinie Bumthang (rzeka Bumthang Chhu), gdzie powstaje miasto Bumthang. Większość ludności stanowią Newarowie.

  • X - XVI w. - Bhutan pozostaje we względnej izolacji dzięki położeniu w wysokich górach, ale nie ma znaczenia politycznego. Kraj jest rozdrobniony na niewielkie monarchie, w różnym stopniu powiązane ze sobą nawzajem i nie zawsze podległe najwyższemu władcy z Bumthang. Duże znaczenie ma zimowa stolica w Paro, gdzie w XVII w. powstanie też potężna twierdza Paro-dzong (zniszczona przez pożar w 1907 r. i następnie odbudowana).

  • Od XII w. - Rosną wpływy lamaizmu z północy. Coraz silniejsze związki ekonomiczne i polityczne z Tybetem, zwłaszcza z klasztorem Druk, którego mnisi osiedlają się w zachodnim Bhutanie i jednoczą go pod swoją władzą. Lama i wojownik Phadżo Drukgom Szigpo (1184-1251) z Raiung jest uznawany za twórcę bhutańskiego lamaizmu Drukpa Kagju.

  • XV - XVI w. - Mnich Ngawang Czoegjal (1465-1540) z Raiung przybywa do Bhutanu i wraz z synami zakłada szereg klasztorów, w tym Druk Czoeding w Paro. Opanowują zachodni Bhutan.

  • 1534 - 1592 r. - Tybetański mnich Dugon Dordże reprezentujący Czerwone Czapki jednoczy kraj jako król i najwyższy kapłan z tytułem dharmaradży. Zgodnie z ideami lamaizmu król-kapłan ma być każdorazowo wybrany po rozpoznaniu nowej inkarnacji zmarłego dharmaradży. Jest to system wzorowany na Tybecie. Taka struktura państwa i faktyczna zależność od tybetańskich Czerwonych Czapek (a pośrednio od Chin) przetrwa w Bhutanie aż do początków XX w.

  • 1626 r. - Portugalczycy jako pierwsi Europejczycy, opisują Bhutan.

  • 1617 r. - Tybetański mnich Shabdrung Ngawang Namgyal (1594-1651) przeor klasztoru w Raiung ma wizję Yeshe Goempo (Mahakali), świętego patrona klasztoru w postaci kruka, który nakazuje mu powędrować do Bhutanu. Tutaj Shabdrung zdobywa ogromne wpływy polityczne i staje się jedną z najważniejszych postaci kraju. W roku 1640 Shabdrung zakazuje palenia tytoniu w pałacu dharmaradży, ponieważ uzależnienie od nałogu uznaje za sprzeczne z buddyzmem.

  • 1647, 1656, 1714 r. - Najazdy Żółtych Czapek podczas wojny Żółtych i Czerwonych Czapek w Tybecie.

  • 1731 r. - Bhutan uznaje się za wasala panczenlamy z Tybetu.

  • 1774 r. - Bhutan przyjmuje ograniczony protektorat Wielkiej Brytanii. Szkot Bogl przechodzi przez cały Bhutan.

  • 1783 r. - Brytyjczyk Turner dociera do Bhutanu i dość dokładnie opisuje to królestwo.

  • 1838 r. - Brytyjski podróżnik Pumberton jest czwartym Europejczykiem, któremu udaje się zwiedzić Bhutan.

  • 1865 r. - Kolejny akt prawny formalnie uznający Bhutan za strefę wpływów brytyjskich.

  • 1907 r. - Władca twierdzy Tongsa opanowuje Bhutan i znosi władzę najwyższego lamy dharmaradży.

Zakłada dziedziczną dynastię Wangczuk, chociaż arystokracja formalnie ma zatwierdzać króla co 3 lata.

  • 1910 r. - Ostateczne uznanie Bhutanu za terytorium pod brytyjskim protektoratem (Traktat z Punakhy).

  • 1933 r. - Król odsuwa od polityki najwyższego lamę. Tworzy parlament Tzongdu (Zgromadzenie Narodowe).

  • Od 1949 r. - Bhutan znajduje się pod protektoratem Indii na mocy układu dającego Delhi prawo do prowadzenia zagranicznej polityki królestwa. Sprawy wewnętrzne pozostają w gestii władcy.

  • 1953 r. - Początek demokratyzacji Bhutanu za panowania maharadży Dżigme Dordżi (1952-1972). Oficjalnie Bhutan nazywa się Druk-jul (Kraj Smoka). Kraj ma ponad milion mieszkańców, a stolicą jest Thimbu (Thimphu powstałe wokół klasztoru Taszi Czo Dzong zbudowanego w roku 1641) zamiast dotychczasowej w Punakha (letniej rezydencji władcy). Godłem państwa zostje Kerb Varja - znak pioruna oraz dwa smoki symbolizujące szczęście. Na fladze Bhutanu też pojawia się smok.

  • 1958 r. - Oficjalne zniesienie niewolnictwa w Bhutanie.

  • 1964 r. - Przewrót pałacowy. Podczas zamieszek ginie konserwatywny premier Dżigme Palden Dordżi i wielu przedstawicieli armii. Król tworzy Radę Królewską (1965), Sąd Najwyższy i Bank Bhutanu (1968).

  • Lata 1970. - Szybka modernizacja państwa. W 1972 r. Bhutan zostaje członkiem ONZ, a maharadża Dżigme Singaj Wangczuk chce związać gospodarkę z Indiami. Szczególnie że mały (1,4 miliona mieszkańców) Bhutan nie jest samowystarczalny. Jego gospodarka ogranicza się przede wszystkim do uprawy herbaty, wydobycia węgla, eksportu drewna i owoców. W 1980 r. Bhutan potwierdza układy z Indiami, a w 1984 r. nawiązuje stosunki z Europą i USA.

Szokiem kulturowym jest wprowadzenie telewizji (szczególnie popularne są filmy indyjskie), co przekłada się na szybką zmianę świadomości młodzieży, odchodzenie od tradycji i chęć naśladowania świata zewnętrznego.

  • 1994 r. - Gwałtowna powódź zabija kilkadziesiąt osób. Przyczyną jest globalne ocieplenie, które powoduje topnienie górskich lodowców i pękanie lodowych barier utrzymujących górskie jeziora. Podobne powodzie stają się codziennością.

  • 2003 r. - Minister zdrowia Sangay Ngedup w oparciu o nauki buddyjskiego świętego Padamsambhavy planuje wprowadzenie całkowitego zakazu palenia tytoniu na obszarze państwa.

Władze Bhutanu robią wiele, by uchronić kraj przed masowym napływem turystów, co ma uzasadnienie, jeżeli spojrzeć na sąsiedni Nepal i kolejki do wspinaczki na Czomolungmę. W 2019 r. wiza wjazdowa do Bhutanu kosztuje 40 dolarów, a za każdy dzień pobytu trzeba zapłacić dodatkowo 225 dolarów, co obejmuje hotel, wyżywienie i przewodnika. Na dodatek obowiązuje ograniczenie liczby turystów do 100 tysięcy rocznie.