← Skandynawia, Saamowie i NormanowieSzwecja →

Dania, Norwegia i Wyspy Owcze

• VI - VIII w. - Piktyjscy żeglarze odwiedzają wyspy na północnym Atlantyku.

Irlandzcy pustelnicy poszukujący pogan do nawrócenia oraz kraju, gdzie mogliby oddawać się modlitwie i ascezie odkrywają bezludne Wyspy Owcze i Islandię. Drogę wskazują im lecące ptaki oraz chmury pojawiające się nad lądem. Pewną rolę odgrywa też zjawisko mirażu (fatamorgany) - ugięcia światła pozwalającego dostrzec obraz lądu za horyzontem w odległości nawet 380 km (dystans między Wyspami Owczymi a Islandią).

• Ok. 620 r. - Wikingowie docierają do Hebrydów i Irlandii. Zakładają plemienne państewka w Skandynawii i Irlandii.

• VII - XII w. - W duńskim Lindholm Hoje działa cmentarz z ok. 700 grobami (zwykle ciałopalnymi) wikingów: mogiły mężczyzn znaczą kamienie w formie łodzi lub trójkąta, a kobiet owalne kręgi. Lindholm Hoje znajduje się nad cieśniną Limfjorden, która jest naturalnym szlakiem wodnym przez północną Jutlandię między Kattegatem i Morzem Północnym.

W XX w. Lindholm Hoje stanie się jedną z największych atrakcji turystycznych Aalborga.

• Ok. 720 r. - Częścią południowej Jutlandii rządzi Angantyr (Ongendus), znany z sag pierwszy na poły legendarny władca Duńczyków.

• Ok. 737 r. - W rejonie między rzeką Treene i zatoką Schlei Angantyr buduje wały ziemne z palisadą, aby uchronić południową Jutlandię przed najazdami Słowian i Sasów. Nie jest przy tym pierwszy, bo podobne umocnienia powstawały tu już w VI w. Później zaś przekształcą się w wały Danevirke.

• Od połowy VIII w. - Przeludnienie Skandynawii, która ze względu na klimat nie pozwala wytwarzać dużo żywności skłania mieszkańców do organizowania morskich wypraw łupieżczych lub emigracji do krajów z przyjaźniejszym klimatem. Wikingowie atakują Wyspy Brytyjskie niszcząc i grabiąc (na przykład klasztor Lindisfarne), wybrzeża Europy i Morza Śródziemnego. Osiedlają się na Bornholmie (warowna osada Gamleborg), Brytanii, Orkadach, Hebrydach, Szetlandach i Wyspach Owczych. Ich sukcesy są związane z ociepleniem półkuli północnej oraz z ciepłym Prądem Zatokowym-Północnoatlantyckim, dzięki któremu porty Skandynawii nie zamarzają.

Wikingowie podróżują latem, a na zimę budują drewniany dom dla całej drużyny. Posługują się odkrytymi, bezpokładowymi łodziami drakkarami z drewna z pojedynczym, prostokątnym żaglem i wiosłami. Łódź jest święta, ponieważ, zgodnie z normańskimi wierzeniami, ma duszę. Stąd na przykład spuszczanie świeżo zbudowanej łodzi na wodę powinno odbywać się po ciele człowieka (zwykle niewolnika), który ginąc pod ciężarem staje się duchem opiekuńczym łodzi i zarazem ofiarą dla bogów. Z czasem człowieka zastąpi kozioł.

Zmarli wodzowie (jarlowie) są zazwyczaj paleni w łodziach na lądzie, często wraz z niewolnicą uduszoną po kilkudniowej ceremonii i orgii alkoholowej.

Morze jest szczególnie ważne dla ludzi żyjących z rybołówstwa i piractwa. Nic więc dziwnego, że Skandynawowie snują legendy wyjaśniające zjawiska na morzu i o morskich potworach, na przykład o Krakenie (morski wir lub ogromna kałamarnica), który wciąga w otchłań statki na Morzu Norweskim. Inny fantastyczny stwór to Jormungand, gigantyczny wąż morski oplatający całą ziemię. Jedną z najpopularniejszych legend jest historia rybaka, który kupił od duchów czarodziejski młynek. Ten puszczony w ruch dawał wszystko, czego sobie człowiek zażyczył. Rybak żądał jedzenia, złota i innych dóbr. Aż raz zażądał, aby młynek wypełnił jego łódź solą (w tym czasie bardzo cenną), lecz rączka młynka złamała się i rybak nie mógł już cofnąć wypowiedzianego życzenia. Młynek zasypał więc solą łódź, a kiedy ta przeciążona utonęła, młynek też poszedł na dno i tam nadal wytwarza sól, bo nikt go przecież nie zatrzymał. Dlatego morza są słone.

• Do 810 r. - W południowej Jutlandii rządzi Godfred (Göttrik).

Jednym z ośrodków jego państwa jest Haithabu (późniejsze Hedeby), osada przez Sasów zwana Sliesthorp lub Sliaswig. Haithabu znajduje się w strategicznym punkcie przewłoki, czyli miejsca, gdzie można przeciągnąć statek po lądzie, między bałtycką zatoką Schlei i rzeką Treene, dopływem rzeki Eiger uchodzącej do Morza Północnego. Dzięki tej trasie można uniknąć dużo dłuższej i niebezpiecznej żeglugi wokół przylądka Grenen stanowiącego północny cypel Jutlandii. W 808 r. Godfred najeżdża słowiańskich Obodrytów i porywa część kupców, aby ich osiedlić w Haithabu. Każe też rozbudować system ziemno-drewnianych fortyfikacji Danevirke zabezpieczających szlak między Schlei i Treene przed niemieckimi i słowiańskimi atakami z południa. Według kronik wał Godfreda rozciąga się od Bałtyku aż do Morza Północnego, a jedyna brama znajduje się w pobliżu Haithabu.

• Do połowy IX w. - Kolejni odnotowani w historii władcy południowej Jutlandii, Hemming (810-812), Harald Klak i Reginfred (odsunięci w 813 r.) oraz Horik I (813-854), umacniają monarchię duńską

• IX w. - Duńczycy wprowadzają monety bite głównie w Haithabu.

Od X-XI w. królowie Danii i Norwegii biją monety wzorowane na angielskich pensach (srebrniki Kanuta I, denary Olafa III). Potem przyjmą srebrne talary, a w XVIII w. marki (= 16 szelągów). W XVII-XVIII w. często będą bili też klipy, czyli monety w kształcie kwadratu.

• IX - XII w. - Duńczycy zajmują Jutlandię do rzeki Eider, wyspy w Cieśninach Duńskich i południowy kraniec Półwyspu Skandynawskiego (Skania).

• Połowa IX w. - Św. Oskar (Ansgar, 801-865), biskup Hamburga i Bremy, prowadzi chrystianizację Danii. Coraz więcej mieszkańców Półwyspu Jutlandzkiego przyjmuje chrześcijaństwo, a raczej łączy starą religię z nową, ponieważ skandynawski politeizm nie wyklucza wiary w nowe, obce bóstwa.

Rządzący Danią Horik II, który był niechętny chrześcijanom, zmienia zdanie pod wpływem św. Oskara i buduje pierwszy duński i zarazem pierwszy skandynawski drewniany kościół w Ribe w południowej Jutlandii na brzegu Morza Północnego.

W roku 948 Ribe zostanie siedzibą pierwszego duńskiego biskupstwa, a w latach 1150-1250 powstanie tu kamienna katedra.

• 867 r. - Jutowie najeżdżają Brytanię.

• 872 r. - Harald I Haarfager (Pięknowłosy) syn Svarta-Halvdana pokonuje innych przywódców plemiennych w fiordzie Harfsfjord (koło osady Stavanger) i ok. 900 r. jednoczy Norwegię (norvegh - północna droga), powstrzymując ekspansję Duńczyków. Król zdobywa ziemie do fiordu Trondheim i zakłada dynastię Vestfold (Skjoldung) z siedzibą w Tönsberg (podwójne wzgórze) najstarszym mieście Norwegii. Przeciwnicy Haralda emigrują na Islandię.

• 874 r. - Wikingowie z Norwegii docierają do Islandii i znajdują tam nielicznych osadników celtyckich, których stopniowo wypierają, zasiedlając wyspę (do ok. 930 r.). W X w. islandzcy Normanowie odkrywają i zasiedlają Grenlandię, a potem docierają do Ameryki Północnej, z którą będą utrzymywać kontakty aż do końca XIV w.

W IX/X w. do Normanów należą już wszystkie wyspy północnego Atlantyku: Szetlandy, Wyspy Owcze (Föroyar, Faroes), Orkady i Hebrydy. Na Wyspach Owczych kształtuje się Alting (parlament), zgromadzenie wszystkich rodów w Torshavn (port Thora) decydujące o losach archipelagu.

Ubogie, niegościnne i zimne Wyspy Owcze oferują Normanom szczególne warunki. Zamieszkują je wielomilionowe kolonie nielotnej alki olbrzymiej (Pinguinus impennis). Ludzie z łatwością polują na te ptaki, piór i skór używają do wytwarzania odzieży, a czasem martwe alki służą im nawet jako opał, ponieważ wyspy nie mają lasów. W ciągu kilku wieków populacja alek maleje, a w XIX w. gatunek całkowicie zaniknie. Ostatnie dwie alki odnotowane przez historyków zostaną zabite na wyspie Eldey koło Islandii 3 VI 1844 r.

Większość mieszkańców Wysp Owczych musi stopniowo przestawić się na hodowlę owiec, lub poszukać sobie nowego miejsca poza archipelagiem.

• Lata 880. - Wikingowie płyną wokół Skandynawii do Morza Białego, o czym napisze potem żeglarz Othar.

• Do końca IX w. - Władcy Danii próbują umacniać struktury państwa, chociaż jest to utrudnione przez brak dziedziczenia tronu. Kolejni monarchowie formalnie są wybierani, a w rzeczywistości muszą zdobyć władzę, co wywołuje spory i konflikty.

W drugiej połowie IX w. rządzą kolejno Sigfred, Haldan i legendarny Helgi. Na początku X w. zaś panuje czterech przedstawicieli szwedzkiej dynastii Olafa (Olaf, Gnupa, Gurd, Aigtryg) oraz Hardegon (do 940 r.).

• Przed 930 r. - Harald I Haarfager w testamencie dzieli Norwegię między synów (z dziesięciu żon ma ich wielu), ale najmłodszy Eryk I Blodöx (Krwawy Topór, rządzi ok. 930 - Ok. 935) morduje wszystkich braci i przejmuje władzę nad całym krajem. Z rzezi ocalał tylko Haakon przebywający na dworze angielskim.

• Ok. 935 r. - Haakon I Dobry wraca z Anglii do Norwegii i wypędza swego brata Eryka I (który zostanie potem królem Yorku w Brytanii). Jednoczy kraj i próbuje wprowadzić chrześcijaństwo. Rządzi do roku 960.

• Ok. 936 - 958 r. - Legendarny Gorm Stary rządzi Jutlandią z centrum w Aarhus i Røskilde na Zelandii oraz południowym cyplem Półwyspu Skandynawskiego. Siedzibą królewskiego dworu jest Jelling blisko wschodniego wybrzeża Jutlandii. Gorm stopniowo opanowuje niemal całą Jutlandię. Duńczycy rozpoczynają ekspansję na Bałtyku opanowując słynący z wędzonych śledzi Bornholm. Południową granicę Jutlandii zabezpiecza wał Danevirke.

Gorm zapoczątkowuje dynastię z Jelling, stając się fundatorem państwowości duńskiej.

• Ok. 958 - 986 r. - Danią rządzi syn Gorma Starego Harald I Sinozęby (obraźliwy przydomek nadadzą mu pośmiertnie jego polityczni przeciwnicy).

Harald przenosi swoją siedzibę z Jelling do Røskilde na Zelandii, które pozostanie stolicą Danii aż do 1443 r.

W Jelling zaś pozostają wystawiony przez Gorma kamień runiczny ku czci Thyry (pierwszy zapis w języku duńskim.) oraz dwa kurhany: w jednym pochowano Thyrę, żonę Gorma, a potem w drugim samego króla Gorma.

• 961 - ok. 970 r. - Harald II, syn Eryka I zabija Haakona I i przejmuje władzę w Norwegii.

Zwolennicy Haakona I zostają wybici lub uciekają z kraju. Według sagi napisanej przez Snorre Sturlussona wśród zabitych jest Tryggve Olafsson rządzący w Viken, a jego żona Astrid ucieka z małym synem Olafem (według tradycji urodzony na wysepce Fjaerlandsvatnet) najpierw do swego ojca w Oppland, a potem do Szwecji. Ściga ich jednak Harald II i żąda wydania uciekinierów. Wtedy Astrid kryje się w Gardarike, gdzie jej brat Sigurd służy królowi Waldemarowi, a potem na statku kupieckim wyrusza do Nowogrodu Wielkiego. Jednak statek wpada w ręce estońskich piratów i trzyletni Olaf zostaje niewolnikiem. Sześć lat później wykupuje go z niewoli Sigurd Eriksson i pozwala osiedlić się w Nowogrodzie Wielkim podległym władzy Waldemara. Tam Olaf dorasta i zaczyna karierę wikinga najeżdżającego bałtyckie porty.

• Ok. 965 r. - Harald I Sinozęby przyjmuje chrzest w obrządku katolickim, wprowadzając tym samym Danię do kręgu państw chrześcijańskich.

Legenda głosi, że władca zastanawiał się, który z bogów jest silniejszy, Odyn czy Chrystus. Przekonał go niemiecki ksiądz Poppo, kiedy gołą dłonią przeniósł kawałek rozpalonego żelaza. W rzeczywistości wielu poddanych Haralda już było chrześcijanami lub praktykowało jednocześnie religię nordyjską i chrześcijańską. Tak więc Haraldowi nie chodzi o schrystianizowanie kraju, lecz o zamanifestowanie, że on także przyjmuje wiarę w Chrystusa.

Władca obawia się coraz agresywniejszych cesarzy niemieckich i dlatego w 968 r. każe rozbudować wał Danevirke w poprzek południowej części Półwyspu Jutlandzkiego, aby zatrzymać spodziewany najazd. Wał ma co najmniej 3 m wysokości, jest szeroki na 12-13 m i długi na ok. 14 km. Harald zdaje sobie jednak sprawę, że nawet takie umocnienia nie wystarczą, by trwale powstrzymać Niemców. Stąd decyzja o przyjęciu chrztu, co oznacza, że cesarz już nie będzie mógł napadać Danii pod pretekstem szerzenia chrześcijaństwa.

Harald dokonuje też ciekawej operacji o charakterze symbolicznym. W Jelling między wielkimi kopcami, w których na sposób nordyjski pogrzebano jego matkę Thyrę i ojca Gorma każe zbudować drewniany kościół. Następnie przenosi zwłoki z kopców do kościoła, dokonując ponownego pochówku, tym razem w obrządku chrześcijańskim. Na rozkaz Haralda w Jelling staje też drugi kamień runiczny z opisem dokonań rodziców i jego samego.

Kościół w Jelling spłonie kilkadziesiąt lat później, a na jego miejscu powstanie niewielka kamienna świątynia. Kopce zaś zostaną zbadane w XIX w. i w jednym z nich archeolodzy znajdą jedynie pustą trumnę.

• Ok. 970 - 995 r. - Jarl Haakon II rządzi Norwegią, lecz wciąż obawia się powrotu królewskiego rodu Haralda I. I rzeczywiście pokonuje go i odbiera mu tron znany wojownik z Nowogrodu Wielkiego Olaf I Tryggvasson, prawnuk Haralda I.

• 974 r. - Niemcy zdobywają strategiczne umocnienia Danevirke, lecz w 983 r. Duńczycy je odzyskują.

• Ok. 986 - 1014 r. - W Danii panuje Sven I Widłobrody, syn Haralda I Sinozębego.

Dąży do opanowania południa Bałtyku, walcząc ze Słowianami. Z drugiej strony umacnia swoją pozycję poprzez ślub z księżniczką Gunhildą (Gunhild), według sag córką słowiańskiego księcia Burisleifa (Burisława?), którego niektórzy utożsamiają z księciem Polan Meszkiem I. Fantaści wymyślą nawet słowiańskie imię Gunhildy, które według nich powinno brzmieć Świętosława, ale nie potwierdzają tego żadne źródła pisane.

• 995 - 1000 r. - Olaf I Tryggvasson organizuje monarchię norweską.

Ośrodkami państwa są porty Bergen i Stavanger. Nad fiordem Trondheimsfjord Olaf I buduje swój dwór (997), wokół którego powstaje osada Nidaros. Tam też odbywa się pierwszy thing (rada) przeciwników Haakona II. Herb Olafa I, czyli uniesiony na tylnych łapach lew z toporem, stanie się z czasem godłem Norwegii.

Olaf popiera chrześcijaństwo jako ideologię jednoczącą kraj i chrystianizuje należące do Norwegii Orkady. Nieposłusznych mu zwolenników starej wiary potrafi surowo karać - na przykład przywiązuje ich do nadmorskich skał, aby utonęli, gdy nastąpi przypływ. Kiedy zaś wdowa po Eryku Zwycięskim, królowa Szwecji Sigrid Storråda (Sygryda Dumna), nie godzi się na przyjęcie chrześcijaństwa, aby go poślubić, Olaf żeni się z Thyre, siostrą duńskiego króla Svena I Widłobrodego wbrew woli tego ostatniego.

Natomiast Sigrid wychodzi za Svena I Widłobrodego stając się królową Danii. Niektórzy historycy, wbrew sagom, błędnie utożsamią potem Sigrid z Gunhildą, pierwszą żoną Svena.

Narasta wrogość między Norwegią i koalicją duńsko-szwedzką.

• 999 r. - Norwegowie chrystianizują Wyspy Owcze; opowiada o tym XIII-wieczna islandzka Faeringa Saga.

Podstawą gospodarki wysp są rybołówstwo i hodowla owiec przywiezionych z Europy, które stają się stałym elementem krajobrazu, nawet na bezludnych wyspach, a o ich znaczeniu świadczy specjalny kodeks praw dotyczących zagadnień związanych z owcami (obowiązuje w latach 1298-1866). Trzecie źródło dochodów to piractwo - najsławniejszym piratem powieszonym na Wyspach Owczych jest Magnus Heinasen aktywny w XI w.

• 1000 r. - Wybucha wojna Norwegów z Danią dążącą do odzyskania władzy nad Norwegią. Olaf I nie chce się poddać i na słynnym statku Ormurin Langi (Długi Wąż) wyrusza przeciw najeźdźcom prowadząc swoją flotę. Przegrywa jednak decydującą bitwę pod Swold na Bałtyku, a kiedy już wie, że nie ma szans na zwycięstwo, wyskakuje do morza. Zwycięski Sven I przekształca Norwegię w swego wasala, lecz nie potrafi ustabilizować duńskiej władzy nad tym krajem.

Sven I i Sigrid są formalnie monarchami Norwegii, lecz w praktyce krajem rządzą synowie Haakona II Eryk Jarl z Lade (do ok. 1012 r.) i Sven Jarl oraz Olaf II Święty Haraldsson (1015-1028, praprawnuk Haralda I).

• XI w. - W kronikach pojawia się Aalborg, miasto nad cieśniną Limfjorden tworzącą wodny szlak przez północną Jutlandię. Z czasem Aalborg wyrośnie na drugie największe miasto Jutlandii.

• Od XI w. - Wszyscy władcy Skandynawii przyjmują chrześcijaństwo, widząc w nim narzędzie służące jednoczeniu ich państw.

Chrystianizacja oznacza włączenie Skandynawii do Europy, ale zarazem spycha kobiety na społeczny margines. Dawniej skandynawskie kobiety współdecydowały o życiu rodzinnym, miały prawo do rozwodu, uprawiały ziemię, zajmowały się rzemiosłem i dziedziczyły majątek. Nowa wiara pozbawia je wszystkich tych praw, podporządkowuje mężczyznom i traktuje wyłącznie jako posłuszne żony i matki, które mają mężom urodzić następców i dziedziców majatku.

• Od XI w. - Islandia jest coraz bardziej uzależniana od wpływów norweskich.

• 1002 r. - Król Anglii wydaje rozkaz wytępienia Normanów, aby powstrzymać ciągłe najazdy ze Skandynawii. Ludność dokonuje masowych mordów na Normanach często mieszkających w Anglii od kilku pokoleń, na przykład w Londynie, Oksfordzie, Bristolu i Gloucester. Zabijają całe rodziny, a zmasakrowane zwłoki grzebią we wspólnych dołach. W Ridgeway Hill (Dorset) mord przybiera szczególną postać. 54 wikingów (być może szczególnie okrutnych z Jomsborga) zostaje ściętych ciosem od przodu, a ich odrąbane głowy i kończyny są ułożone w odrębnych dołach. Całe okrucieństwo Anglików okazuje się daremne, ponieważ najazdy wikingów na Anglię nie ustają.

Wikingowie jednak stopniowo zaprzestają dalekich łupieżczych wypraw na Europę, lecz z innych powodów. Głównym źródłem dochodów dla ich potomków stają się handel, rybołówstwo, hodowla owiec i rolnictwo. W XIII-XV w. zaś wikingowie niemal całkowicie znikną z Atlantyku w związku z postępującym ochłodzeniem całej północnej półkuli i przerwaniem szlaków handlowych.

Nadal jednak norweskie Bergen jest wielkim centrum handlowym północnego Atlantyku utrzymującym kontakty z portami Europy, z Islandią a nawet z odległą Grenlandią.

• 1013 - 1014 r. - Sven I Widłobrody jest królem Danii, Norwegii i Anglii.

• Ok. 1014-1018 r. - Po śmierci Svena I Widłobrodego w Danii panuje Harald II. Kontynuuje politykę ojca zmierzającą do zdominowania południowego Bałtyku.

• 1016 r. - Po kolejnej duńskiej inwazji na Anglię Kanut (Knud), syn Svena I Widłobrodego ogłasza się królem angielskim.

• 1018 r. - Po śmierci Haralda II na duński tron wstępuje jego brat Kanut I Wielki, który od dwóch lat rządzi Anglią. Rozbudowuje gospodarkę państwa, popiera rozwój miast (porty Kobenhavn, Malmö i Helsingborg nad Cieśniną Sund) i zakłada nowe jak Lund (1020) w południowej części Półwyspu Skandynawskiego. Ujednolica monetę i popiera dalekosiężny handel. W 1027 r. koronuje się na króla w Viborgu (będą się tu koronować wszyscy władcy Danii aż do Christiana V w 1655 r.).

• 1023 r. - Wiking Thorir bada i plądruje wybrzeża Morza Białego. Natyka się tam na kult bogini Jumali.

• 1028 r. - Król Kanut I Wielki panuje nad Danią, Anglią i południową Norwegią.

Wypędzony norweski władca Olaf II próbuje podbić północną Norwegię rządzoną przez Tora Hunda, ale ginie w bitwie pod Stiklestad (1030). Już rok i 5 dni po tej bitwie Olaf II zostaje uznany za świętego. Nad jego grobem w Nidaros (Trondheim) powstaje romański kościół (ok. 1070), przebudowywany potem w stylu gotyckim (po pożarach w latach 1327, 1531, 1708 i 1719).

Sven, syn Kanuta, rządzi południową Norwegią jako duńskim lennem.

• 1035 r. - Śmierć Kanuta I. Władzę w Danii i Anglii (1040) przejmuje jego syn Hardekanut (1035-1042).

• 1035 - 1047 r. - Magnus I Dobry (syn Olafa II), ostatni z norweskiej dynastii Skjoldung.

Usuwa Svena z południowej Norwegii, a po bezpotomnej śmierci Hardekanuta rządzi również Danią (do 1046 r.).

• Od 1035 r. - Wyspy Owcze oficjalnie należą do Norwegii, chociaż ich Alting nadal funkcjonuje aż do 1380 r.

• 1047 - 1066 r. - Władzę w Norwegii przejmuje Harald III Haardraade, założyciel dynastii Ulfingów.

Harald zginie pod Stamford Bridge podczas próby podboju Anglii. Symbolicznie jest to koniec ery wikingów. Tron zaś obejmą jego synowie Magnus II (do 1069 r.) i Olaf III Pokojowy (do 1093 r.) oraz Haakon (1093-1095), syn Magnusa II.

• 1047 - 1074 r. - Sven II (syn Astrid, córki Svena I) wstępuje na tron Danii. Zakłada dynastię Estridsen.

• 1074 - 1080 r. - Harald III, syn Svena II, zdobywa tron Danii po sporze z bratem Kanutem.

Centrum kraju jest Nyborg nad Wielkim Bełtem, gdzie odbywają się narady króla z arystokracją. Pod koniec XII w. powstaje tam pierwszy zamek (rozbudowywany do XVI w.), a w pobliżu Kościół Naszej Pani (przebudowany w XV, XVI i XIX w.).

• Ok. 1048 r. - W Norwegii Harald III zakłada port Oslo (Aas i lo - miejscowe bóstwo i pole) nad Cieśniną Skagerrak, od XIII w. siedziba władców.

• Ok. 1070 - Norweski król Olaf III zakłada miasto Bjorgvin, późniejsze Bergen jako centrum rybackie i kupieckie nad Morzem Norweskim. Wkrótce będzie to jedno z głównych miast Norwegii i rezydencja królów.

• 1080 - 1086 r. - Po śmierci Haralda III królem Danii zostaje jego pobożny brat Kanut II Święty.

Jednak chciwość króla wkrótce wywołuje bunt feudałów (1086) i zabójstwo władcy. Król zostaje pochowany w Kościele Naszej Pani w Nyborgu i kanonizowany już w 1101 r.

Tron Danii przypada braciom Haralda, Olafowi I (1086-1095) oraz Erykowi I Zawsze Dobremu (1086-1103).

• Do końca XI w. - Upada stary duński ośrodek Haithabu (Hedeby) zniszczony podczas walk z Norwegami i najazdów Słowian. Jego rolę ośrodka południowej Jutlandii przejmuje niemieckie miasto Schleswig na przeciwległym, północnym brzegu zatoki Schlei.

• XII - XIII w. - Rozwój feudalizmu w Norwegii i ostateczna chrystianizacja kraju (koniec krwawych ofiar z ludzi) wspierana szczególnie przez królów Magnusa III (1093-1103), Olafa (1103-1115) i Eysteina I (1103-1123).

Bergen jest głównym ośrodkiem Norwegii, siedzibą biskupa i króla oraz miejscem koronacji królów Norwegii.

Duża samodzielność wspólnot wiejskich powoduje, że wielu chłopów zachowuje wolność i własną ziemię aż do Reformacji, a wody, lasy i ziemie nieuprawne są własnością lokalnych wspólnot.

Postępuje gospodarcze uzależnienie Norwegii od coraz potężniejszej Hanzy.

• 1103 - 1130 r. - W Norwegii panuje Sigurd I Krzyżowiec, który wcześniej był earlem Orkadów.

Dzięki temu Orkady i Szetlandy, wyspa Man oraz prowincje Katanes, Sudrland i Ross w Szkocji zostają włączone do posiadłości norweskich.

• Ok. 1107 r. - Norweski król Sigurd I Krzyżowiec prowadzi morską wyprawę do Konstantynopola, aby walczyć z muzułmanami i dociera do Palestyny.

• Po 1104 r. - Dania zdobywa dominację na zachodnim Bałtyku za królów Nielsa (1104-1134, syn Svena II), Eryka II (1134-1137, syn Eryka I) i Eryka III (1137-1146, siostrzeniec Eryka II).

• Ok. 1120 r. - Na Lofotach u północnych wybrzeży Norwegii, powstają stałe chaty rybaków. Mimo zimnego, deszczowego klimatu, braku słońca i potężnych wiatrów, Lofoty przyciągają bogatymi łowiskami, zwłaszcza dorsza.

• 1130 r. - Bezpotomna śmierć Sigurda I Krzyżowca otwiera okres zamętu i walk o władzę w Norwegii.

• 1130 - 1163 r. - Antyfeudalne bunty i walki o tron Norwegii za rządów Magnusa IV (do 1135 r.), Haralda IV (do 1136 r.), Sigurda II (1136-1155), Inge I (1136-1161), Eysteina II (1142-1157) i Haakona II Barczystego (1157-1162). Na tron wstępuje wreszcie Magnus V (1161-1184, wnuk Sigurda I).

• 1146 - 1157 r. - Kanut III (wnuk Nielsa) i Sven III (syn Eryka II) walczą o tron Danii.

Sven ginie w Røskilde, ale jego sojusznik Waldemar (wnuk Eryka I) wywołuje bunt w Jutlandii i przejmuje władzę po głośnym zwycięstwie w puszczy Grathe na południe od Viborga.

Na Bornholmie zaś miejscowi książęta zależni od Danii, Knud Magnusson i Waldemar I, budują zamek Lilleborg. Najazdy Wendów na Bornholm powodują budowę służących do obrony okrągłych, kamiennych kościołów o grubych murach z jednym wąskim wejściem (na przykład w Østerlars).

• 1152 r. - Powstaje norweskie arcybiskupstwo w Nidaros (Trondheim) jako ośrodek kultu św. Olafa (Olafa II).

• 1157 - 1182 r. - Król Danii Waldemar I Wielki. Przekształca Danię w główną potęgę Bałtyku, opanowuje słowiańską wyspę Rugię (1168) i Strzałkowo (Stralsund), a na zachodzie podporządkowuje sobie Wyspy Fryzyjskie.

Na rozkaz Waldemara wał Danevirke zostaje dodatkowo rozbudowany i pokryty z zewnątrz cegłą.

Stolicą jest Nyborg. Z tego czasu pochodzi charakterystyczne godło Danii z trzema lwami.

• 1167 r. - Biskup Absalon zakłada zamek w Kobenhavn (Port Kupców, Kopenhaga).

• 1174 - 1184 r. - Norwescy chłopi i rycerstwo podnoszą bunt przeciw ograniczaniu ich wolności przez feudałów. Chłopi otrzymują w końcu ograniczone prawa polityczne.

Na tronie Norwegii zasiadają w tym czasie antykról Sverre (1177-1202), jego syn Haakon III (1202-1204) i bratanek Guttorm (1204).

• 1177 - 1188 r. - Mnich Teodoryk pisze po łacinie pierwszą kronikę Norwegii.

• 1182 - 1202 r. - Król Danii Kanut IV, syn Waldemara I.

• XIII w. - Powstaje Tromsø, ważny port, a od roku 1794 miasto na północy Norwegii.

Wyspy Lofoty słynące z połowu dorsza zostają podporządkowane Hanzie (do XVI w.), co zmniejsza dochody rybaków.

• 1200 r. - Kanut IV więzi hanzeatyckich kupców z Lubeki i żąda opłaty za przepłynięcie Cieśnin Duńskich. Odtąd opłaty te będą dla Danii źródłem dochodu (aż do 1895 r.), a zarazem przyczyną powtarzających się walk z Hanzą.

Z drugiej strony funkcjonuje też naturalny płytki kanał zwany Limfjord przecinający południową Jutlandię i łączący Bałtyk z Morzem Północnym. Przepływają nim okręty Kanuta i jednostki o stosunkowo niewielkim zanurzeniu. Jednak według relacji kronikarza Saxo Grammaticusa ok. 1200 r. powstaje lądowy przesmyk między południową i północną Jutlandią, który przerywa żeglugę kanałem Limfjord. W następnych stuleciach Limfjord będzie co pewien czas otwierany i zasypywany przez sztormy.

• 1204 - 1217 r. - Wojna o władzę w Norwegii za Inge II (wnuk Sigurda II). Tron zdobywa w końcu Haakon IV Stary (1217-1263, syn Haakona III).

• 1214 r. - Król Danii Waldemar II Zwycięski (1202-1241, syn Waldemara I) zajmuje Norwegię i słowiańskie wybrzeża od Łaby do Słupska (Pomorze, Hamburg, Lubeka, Wismar i Jomsborg). Wśród jego posiadłości jest też wymieniony Helgoland (1231), który odtąd aż do roku 1714 będzie przedmiotem ciągłych sporów między Danią i Szlezwikiem.

• 1219 r. - Według legendy podczas bitwy z poganami Waldemar II otrzymał z nieba czerwoną flagę z białym krzyżem. Z czasem inne państwa Skandynawii też przyjmują flagę z krzyżem, nadając jej różne kolory.

• 1227 r. - Duński król Waldemar II ponosi klęskę w bitwie z książętami niemieckimi pod Bornhöved. Traci posiadłości na Pomorzu z wyjątkiem Rugii i części wybrzeża (ze Stralsundem) na południowy zachód od Rugii.

Osłabienie Danii za Eryka IV (1241-1250, syn Waldemara II) i jego braci Abla (1250-1252) oraz Krzysztofa I (1252-1259) spowodowane przez bunty feudałów. Na przykład arcybiskup Lund Jacob Erlndsen burzy zamek Lilleborg jako ośrodek władzy króla (1259) i czyni Bornholm kościelną posiadłością z centrum w Aakirkeby (w XVIII w. stolicą zostanie Rønne) oraz siedzibą arcybiskupów w nadmorskim zamku Hammershus.

• Od połowy XIII w. - Norweskie Bergen staje się najważniejszym międzynarodowym portem atlantyckim w Skandynawii.

• Od 1259 r. - Syn i wnuk Krzysztofa I, Eryk V Glipping (1259-1286) oraz Eryk VI (1286-1319) umacniają Danię.

W drugiej połowie XIII w. duński książę Jacob Nielsen buduje zamek Varberg na południowo-zachodnim wybrzeżu Skanii strzegący szlaku przez cieśninę Kattegat

• 1262 - 1264 r. - Islandia zostaje podporządkowana Norwegii, chociaż zachowuje wewnętrzny samorząd.

• 1263 r. - Król Norwegii Haakon IV Stary próbuje zapobiec utracie wyspy Man i Hebrydów, które zaanektowała Szkocja. Na czele potężnej floty płynie do Hebrydów, lecz król Szkocji unika bezpośredniego starcia, a jesienne burze niszczą norweskie okręty. Pokonany Haakon musi wracać do kraju i w grudniu umiera koło Orkadów.

• 1263 - 1280 r. - Norwegią włada Magnus VI (syn Haakona IV).

W 1266 r. podpisuje w Perth traktat pokojowy, na mocy którego szkocki król Aleksander III kupuje prawa do Hebrydów i Man.

• 1280 - 1299 r. - W Norwegii panuje król Eryk II (syn Magnusa VI).

• 1282 r. - Karta Nyborgska (rodzaj konstytucji) wprowadza w Danii monarchię stanową i porządkuje prawo.

Duńscy feudałowie ograniczają władzę króla, wymuszając obowiązek corocznego zwoływania parlamentu złożonego z przedstawicieli wielkich posiadaczy, mieszczan i nielicznych chłopów.

• 1299 - 1319 r. - Haakon V Długonogi, ostatni, bezpotomny władca z norweskiej dynastii Vestfold. Przenosi stolicę do Oslo.

• Ok. 1300 r. - Powstaje zamek Akershus, który ma chronić Oslo przed atakiem z zewnątrz.

W następnych wiekach zamek zasłynie jako miejsce nawiedzane przez rozliczne duchy, które przypominają o tragicznych dziejach Akershus. Widmowe konie podobno zapowiadają czyjąś bliską śmierć, a wielki czarny pies Malcanisen strzeże bramy wjazdowej. Najbardziej przerażająca jest jednak zjawa długowłosej kobiety bez twarzy, która bezgłośnie snuje się po zamkowych korytarzach.

• XIV w. - Kłopoty na arenie międzynarodowej osłabiają władców Danii i uzależniają ich od wielkich rodów.

Panują w tym czasie Krzysztof II (1320-1326, 1329-1332, syn Eryka V) i Waldemar III (1326-1329, praprawnuk Abla) osadzony na tronie przez Gerharda III z Holsztyna. Bezkrólewie (1332-1340) i rządy księcia Eryka (1330-1340, syn Krzysztofa II) kończą się zabójstwem Gerharda. Tron zdobywa Waldemar IV (syn Krzysztofa II).

• 1319 - 1363 r. - Unia personalna Norwegii ze Szwecją. Zapoczątkowuje ją norweski król Magnus VII Eriksson (panujący do 1355 r.) przez matkę wnuk Haakona V, a kontynuuje jego syn Haakon VI Magnusson (1355-1380).

• 1326 r. - Dania traci zwierzchnictwo nad Rugią i Stralsundem.

• 1332 r. - Szwecja zajmuje duńską Skanię (południową część Półwyspu Skandynawskiego).

• 1340 - 1375 r. - Król Danii Waldemar IV Atterdag (Odnowiciel).

Opanowuje kraj, umacnia pozycję króla i ogranicza samowolę arystokracji, popierając inne stany. Reorganizuje armię (skuteczna konnica i chłopskie oddziały łuczników), co w 1360-1365 r. pozwoli mu odzyskać od Szwedów Cieśniny Duńskie i Skanię wraz z twierdzą Varberg strzegącą cieśniny Kattegat. Mimo epidemii Czarnej Śmierci w połowie stulecia Dania pod rządami Waldemara IV rozwija morski handel sięgający Anglii i Inflant. Słabną jednak związki z coraz zimniejszą Grenlandią.

• 1343 r. - 1560 r. - Bergen jest najważniejszym ośrodkiem niemieckiej Hanzy na dalekiej północy.

• 1349 - 1350 r. - Czarna Śmierć zabija wielu mieszkańców Danii, zwłaszcza w miastach portowych, a w rzadko zaludnionej Norwegii doprowadza do opustoszenia dużych obszarów. Do wyludnionej Norwegii napływają Duńczycy, przyczyniając się do ujednolicenia kulturowego, a przede wszystkim do zaniku języka staronorweskiego, który ustępuje mowie powstałej ze zmieszania dialektów norweskich i duńskich.

• 1361 r. - Najazd Duńczyków niszczy hanzeatyckie miasto Visby.

• 1368 - 1370 r. - Druga wojna Danii z Hanzą o Gotlandię i Cieśniny Duńskie.

Hanzeatycka armia plądruje Kopenhagę i Helsingborg, a Dania na mocy pokoju w Stralsundzie obniża cła dla statków w cieśninach. Hanza otrzymuje kilka twierdz na szlakach handlowych i na ponad 100 lat staje się bałtyckim mocarstwem.

• 1375 - 1412 r. - Po śmierci Waldemara IV władzę regentki sprawuje Małgorzata I, córka Waldemara IV.

W 1375 r. na tron Danii formalnie wstępuje Olaf II, sześcioletni syn Małgorzaty I i króla Norwegii Haakona VI.

• 1380 r. - Umiera król Norwegii Haakon VI, a regencką władzę w imieniu małoletniego Olafa II (w Norwegii jako Olaf IV) obejmuje jego matka Małgorzata I. To oznacza unię personalną Danii i Norwegii wraz z Szetlandami, Orkadami, Wyspami Owczymi, Islandią i odległą Grenlandią. W państwie dominuje wyżej rozwinięta i bogatsza Dania, ale nie ma w istocie dużych różnic kulturowych ze względu na niemal identyczne języki. Norwegia pozostanie w unii z Danią do 1814 r.

• 1387 r. - Po przedwczesnej śmierci siedemnastoletniego Olafa jego matka królowa Małgorzata I ogłasza się władczynią Danii i Norwegii.

Jako godło Danii wprowadza pieczęć z trzema koronami, zastąpioną w XVI w. przez trzy niebieskie lwy.

• 1392 r. - Dania niszczy konkurencyjny hanzeatycki port Bergen, ostatecznie rujnując związki Skandynawii z Grenlandią.

• 1389 r. - Małgorzata I popiera bunt szwedzkiego rycerstwa przeciw królowi Albrechtowi, dzięki czemu zdobywa wpływ na wydarzenia w Szwecji.

• 1388 r. - Małgorzata I za swego następcę na tronie Norwegii uznaje przebywającego w Danii Bogusława (1382-1459) z dynastii Gryfitów. Bogusław jest synem księcia Słupska Warcisława VII, prawnukiem króla Waldemara IV Atterdaga i wnukiem księżniczki Ingeborgi, siostry Małgorzaty I.

W 1389 r. Małgorzata I adoptuje Bogusława, który w połowie roku przyjmuje imię Eryk.

• 1396 r. - Katedra w Trondheim staje się miejscem koronacji norweskich królów i pozostanie nim aż do wprowadzenia luteranizmu (lata 1530.).

• 1396 - 1397 r. - Unia Kalmarska (zawarta w Kalmarze). Królowa Małgorzata I wykorzystuje polityczne trudności Szwecji, aby połączyć ją z Danią i Norwegią. Abdykuje (umrze w 1412 r.), oddając tron Erykowi, księciu Słupska, który na życzenie Małgorzaty został wybrany królem Norwegii w 1389 r., Danii w styczniu 1396 r. i Szwecji w czerwcu 1396 r. Pomorze (Kaszuby), które należy do Eryka formalnie podlega odtąd monarchii duńskiej.

Król Eryk VII Pomorski nie potrafi jednak skonsolidować wielkiego państwa, w którym trzy części powinny być traktowane tak samo. Niestety dominują w nim Duńczycy, co wywołuje niechęć Szwedów. Zwłaszcza że Dania chce odebrać Niemcom Szlezwik, Holsztyn i całe Pomorze, a Szwecja czerpie korzyści z eksportu rudy żelaza do Niemiec, więc nie chce konfliktów. Król koncentruje się jednak przede wszystkim na interesach Danii. Poza tym król rozbudowuje miasta Danii, a najwyższe stanowiska w unijnym państwie powierza Duńczykom lub Niemcom z Pomorza. Co więcej, Eryk jest porywczy, skłonny do autorytaryzmu i nieprzyjemny w bezpośrednich kontaktach, co dodatkowo zraża do niego arystokratów i dwór.

• Do 1423 r. - Eryk VII wspierany przez pomorskich książąt Bogusława IX i Barnima VIII prowadzi wojnę z władcami Księstwa Holsztyńskiego o Szlezwik, lecz ostatecznie w 1432 r. musi zrezygnować z tej dzielnicy.

• 1423 - 1425 r. - Eryk VII Pomorski odbywa pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Po powrocie zaczyna wojnę z Holsztynem i Hanzą o szlaki handlowe na Bałtyku. Szukając pieniędzy na prowadzenie wojny w1429 r. podnosi cła na statki przepływające Cieśniny Duńskie, co negatywnie odbija się na handlu i wywołuje oburzenie kupców.

Za to położone na szlaku z Bałtyku na Morze Północne miasto Helsingör (od bogini Hella) zyskuje na znaczeniu. Shakespeare uwieczni miejscowy zamek jako Elsynor w dramacie o Hamlecie, bohaterze duńskich legend żyjącym podobno w X w. i noszącym imię Amleth.

• 1434 - 1436 r. - Antyduńskie powstanie Szwedów, aczkolwiek nie zostaje zakończone oderwaniem się Szwecji, przynosi jej dużą swobodę w ramach skandynawskiej unii. Eryk VII Pomorski zobowiązuje się do równego traktowania trzech zjednoczonych królestw i respektowania ich odrębnych interesów.

• 1438 - 1439 r. - Eryk VII Pomorski popada w ostry konflikt z radami trzech państw Unii Kalmarskiej, kiedy swoim następcą ogłasza pomorskiego księcia Bogusława IX, na którym jednak ciąży kościelna klątwa. Szwedzi powołują wtedy regenta królestwa Karola Knutssona Bonde, a w Danii wybucha antykrólewskie powstanie. Ostatecznie Eryk zostaje zdetronizowany przez Radę Królestwa Danii 23 czerwca 1439 r., przez Radę Królestwa Szwecji we wrześniu 1439 r. i przez Radę Królestwa Norwegii w 1442 r.

Pozbawiony tronu Eryk VII przenosi się do Visby na Gotlandii, skąd dokonuje pirackich napaści na statki handlowe, zwłaszcza hanzeatyckie. Próbuje uzyskać pomoc Zakonu Niemieckiego, aby powrócić na utracone trony, chce nawet sprzedać Gotlandię Zakonowi Niemieckiemu, Danii lub Szwecji, lecz wszystko na próżno. W 1449 r. opuszcza wyspę po ataku wojsk szwedzkich i obejmuje władzę w Księstwie Słupskim po zmarłym trzy lata wcześniej Bogusławie IX.

• 1440 - 1448 r. - Na zaproszenie Rady Królestwa Danii władcą tego państwa jest Krzysztof III Bawarski z dynastii Wittelsbachów, siostrzeniec Eryka VII.

W 1443 r. Krzysztof III swoją stałą siedzibą i stolicą Danii czyni Kopenhagę (prawa miejskie dopiero od 1422 r.) położoną w strategicznym miejscu nad cieśninami łączącymi Bałtyk i Morze Północne.

• 1441 r. - Powstanie duńskich chłopów związane z nieurodzajem (ochłodzenie) i wysokimi podatkami.

• 1448 r. - Na tron Danii wstępuje założyciel dynastii oldenburskiej Christian I (1448-1481). Za jej panowania państwo rozwija się gospodarczo i staje się główną potęgą bałtycką aż do XVII w.

• 1462 r. - Król Danii zakłada Bractwo Czcicieli Najświętszej Marii Panny jako polityczne i ideowe wsparcie tronu.

• 1460 - 1864 r. - Księstwa Szlezwik i Holsztyn pozostają w unii personalnej z Danią.

Wyspy Fryzyjskie zamieszkane przez ludność posługującą się językiem pośrednim między niemieckim i duńskim są głównym centrum wielorybnictwa (dopóki nie wytępią waleni w XVIII w.) i rybołówstwa.

Fryzowie słyną jako żeglarze i w roku 1612 zakładają drugą w Europie po portugalskim Lagos szkołę żeglarską w Wyk, największej miejscowości i głównym fryzyjskim porcie na wyspie Föhr. Co ciekawe, nauka w tej szkole jest bezpłatna. Sama szkoła przetrwa niemal 200 lat.

Najsłynniejszym żeglarzem fryzyjskim będzie Hark Olufs z wyspy Amrum, który jako 16-letni młodzieniec w roku 1724 zostaje porwany przez algierskich piratów. Kolejne 11 lat spędza w północnej Afryce najpierw jako niewolnik a potem dowódca wojskowy i już wolny, bogaty człowiek. Wraca na Amrum wraz z innymi uwolnionymi Fryzami.

• 1468 r. - Norweskie wyspy Szetlandy i Orkady przechodzą pod władzę Szkocji, kiedy Małgorzata, córka króla Danii Christiana I, wychodzi za mąż za króla Szkocji Jakuba III.

• 1479 r. - W Kopenhadze powstaje pierwszy duński uniwersytet.

• 1483 - 1513 r. - W Danii rządzi Jan, syn Christiana I.

• XVI w. - Na Lofotach pojawia się nowa metoda łowienia ryb. Są to długie liny utrzymywane przy powierzchni za pomocą balonów z powietrzem, a w głąb zwieszają się krótsze liny z przynętą na hakach. Ten sposób połowu jest tak skuteczny, że pozbawia dochodów rybaków łowiących tradycyjnie za pomocą pojedynczych haków na końcu liny trzymanej w ręku. To oczywiście wywołuje konflikt i liczne skargi do władz. Po latach sporów król Christian IV zakaże długich lin w roku 1644.

• 1501 r. - Knut Alfsen organizuje antyduńskie powstanie w Norwegii. Wypiera Duńczyków z dużej części kraju, a jego chłopska armia potrafi nawet pokonać wojska króla. Jednak obawa norweskiej arystokracji przed wzmocnieniem się chłopów staje się przyczyną ugody norwesko-duńskiej i stłumienia buntu. Norwegia pozostaje więc w unii z Danią, przy czym Duńczycy są stroną dominującą politycznie, ekonomicznie i kulturowo.

• 1513 - 1523 r. - Panuje duński król Christian II (syn Jana).

Próbuje odebrać Hanzie handel na Bałtyku (w 1522 r. odzyskuje Bornholm, lecz w 1525 r. Dania musi go oddać hanzeatyckiej Lubece za długi). Christian II popiera mieszczan, co wzbudza niechęć szlachty.

Szwecja podnosi bunt zakończony zerwaniem Unii Kalmarskiej (1523) i usunięciem Christiana II z tronu.

• 1523 - 1533 r. - Król Danii Fryderyk I, syn Christiana II, zwolennik umocnienia pozycji szlachty.

• 1534 - 1536 r. - Duńscy mieszczanie i chłopi wzniecają powstanie przeciw Christianowi III (1534-1559, syn Fryderyka I) popierającemu szlachtę. Przy pomocy J. Bugenhagena król wprowadza luteranizm (w latach 1535-1537 także w Norwegii). W 1541 r. w Brömsberö zawiera wojskowy sojusz ze Szwecją.

Upowszechnienie luteranizmu w Norwegii wzmacnia wpływy języka duńskiego, ponieważ reformatorzy religijni posługują się duńskim. Język norweski występujący w kilku dialektach staje się językiem prostego ludu.

• 1535 r. - Hamburski kupiec T. Köppen otrzymuje od Danii monopol na handel z Wyspami Owczymi, który utrzyma się przez 300 lat. W tych rejonach handluje się głównie wełną, rybami, skórami i mięsem.

• 1546 - 1601 r. - Tycho Brahe, wielki astronom popierany przez Fryderyka II, autor świetnych tablic astronomicznych. Wykazuje, że niebo (strefa nadksiężycowa) nie jest tak niezmienne, jak tego chciał Arystoteles, ponieważ opisuje supernową w Kasjopei (De Nova Stella, 1573). Jego pomiary ruchu komet i paralaksy ich położenia na tle gwiazd i planet wskazują też, że wbrew Ptolemeuszowi poruszają się one poza orbitą Księżyca. Oznacza to, że komety nie znajdują się w strefie podksiężycowej, a także, że nie istnieją kryształowe sfery planet, ponieważ nie przeleciałyby przez nie komety. Jest to poważny cios w średniowieczną kosmologię. Brahe popada w niełaskę Christiana IV i ostatecznie wyjeżdża do Niemiec (1597), a potem do Pragi (1599).

Plotka głosi, że Brahe umiera po uczcie z królem, ponieważ nie chciał wyjść z sali, aby oddać mocz i doprowadził do zapalenia pęcherza moczowego, które okazało się śmiertelne.

• 1553 r. - Brytyjski kapitan R. Chancellor poszukując Przejścia Północno-Wschodniego dociera do Nordkapp na wysepce Mageröy. Nordkapp zostaje uznany za północny cypel Europy. Z drugiej strony jest to święte miejsce Saamów, a od XIX w. będzie celem turystów.

• 1559 - 1588 r. - Król Danii Fryderyk II (syn Christiana III). Duńczycy zajmują Bornholm (1576-1578) i Ozylię (1583) dawniej należącą do Zakonu Inflanckiego, czym wywołują niepokój Szwecji.

• 1583 r. - W Klampenborgu w Danii powstaje słynne stałe wesołe miasteczko, które będzie działać jeszcze w XXI w.

• 1588 - 1648 r. - W Danii panuje król Christian IV, syn Fryderyka II.

• 1607 r. - Zostaje spisany porządek norweskiego Kościoła luterańskiego.

• 1609 r. - Christian IV zakazuje Saamom wyznawania tradycyjnego szamanizmu, co oznacza początek przymusowej chrystianizacji najdalszej północy Skandynawii.

• 1611 - 1613 r. - Wojna kalmarska Danii ze Szwecją kończy się przegraną Danii. W rezultacie Szwedzi zostają zwolnieni z opłat za pływanie przez Cieśniny Duńskie. Christian IV zajmuje jednak szwedzki port Alvsborg dopóki Szwecja nie zapłaci okupu.

Ze względu na rosnące szwedzkie zagrożenie król buduje w Kopenhadze potężną fortecę Kastellet.

Poza tym rozbudowuje i unowocześnia starą twierdzę Varberg nad Kattegatem w Skanii przekształcając ją w jedną z najpotężniejszych w północnej Europie.

• 1618 - 1619 r. - Duńska Kompania Wschodnioindyjska po raz pierwszy wysyła statki do Indii.

Ove Gieddes płynie wokół Afryki, a Jens Munk szuka Przejścia Północno-Zachodniego (dociera do Zatoki Hudsona). Dania aspiruje do roli kolonialnej potęgi. Gdyby zdołała przetrzeć szlaki przez Arktykę, być może byłaby zdolna konkurować z Brytyjczykami i Francuzami. Ostatecznie jednak w krajach tropikalnych zakłada kilka warownych faktorii handlujących głównie złotem, niewolnikami i produktami z plantacji. Są to: Srirampur (1616) w delcie Gangesu, Trankebar (1620) na południu Indii, Akra (1653) i Frederiksborg (fort Carolusborg odebrany Szwecji w 1658 r. a utracony na rzecz Anglii w 1664 r.) na Złotym Wybrzeżu, Christiansfort (1672) na São Tomé, St. Thomas, St. Croix i St. Jan na Wyspach Dziewiczych (od 1672 r.) oraz faktoria handlowa w chińskim Kantonie. Dania utraci je lub sprzeda w XIX-XX w.

• 1624 r. - Wielki pożar niszczy Oslo. Christian IV natychmiast zaczyna odbudowę miasta pod nazwą Christiania.

• 1638 - 1686 r. - Niels Stensen znany też jako Nicolaus Steno. Wybitny duński anatom i geolog. Podczas pobytu w Italii nawrócony na katolicyzm, później biskup.

• 1643 - 1645 r. - Szwedzki najazd na Danię zakończony pokojem w Brömsberö: Szwedzi zajmują Ozylię i Gotlandię, norweskie prowincje w centrum Półwyspu Skandynawskiego - Jämtland i Herjedalen (między rzekami Dal i Indals) oraz duński Halland (skandynawskie wybrzeże Kattegatu, południowo-zachodnia Skania) z potężną twierdzą Varberg. Trondheim jest lennikiem Szwecji. Norweskie klasy wyższe, arystokracja, kler i ludzie wykształceni, świadomie podkreślają różnice językowe i kulturowe w stosunku do Szwedów.

W norweskim Røros zaczyna się masowe wydobycie miedzi (1644), z której będą wyrabiane monety.

• 1648 - 1670 r. - Za panowania króla Fryderyka III (syn Christiana IV) Dania przeżywa kryzys ekonomiczny i polityczny spowodowany klęską w wojnie trzydziestoletniej oraz konkurencją rolnictwa angielskiego i holenderskiego. Rośnie niezadowolenie z rządów szlachty, co w końcu zmusza króla do zwołania, po raz pierwszy od ponad stu lat, duńskiego parlamentu (Rigsdag), w skład którego wchodzą również przedstawiciele mieszczaństwa (monarchia stanowa).

• 1655 - 1709 r. - Wyspy Owcze są duńskim lennem rządzonym i wyzyskiwanym przez ród von Gabel.

• 1657 - 1658 r. - Szwecja napada Danię, pustoszy Nyborg i na mocy pokoju z Røskilde potwierdza zajęcie duńskich prowincji na Półwyspie Skandynawskim (Skania i Blekinge, Bohuslan i Halland) a także rejonu Trondheim na północy i wyspy Bornholm na Bałtyku.

• 1658 - 1660 r. - Szwedzki najazd na Danię mający zjednoczyć Skandynawię pod władzą Karola X Gustawa.

Antyszwedzkie powstanie wyzwala jednak Bornholm (1658). Dzięki pomocy Brandenburgii, Holandii i Rzeczpospolitej Dania odzyskuje Nyborg (po bitwie w 1659 r.) i norweski Trondheim. Przy Danii pozostają więc Norwegia, Islandia i Wyspy Owcze. Opłaty za pływanie przez Cieśniny Duńskie przypadają zaś po połowie Szwedom i Duńczykom (na mocy pokoju zawartego w Kopenhadze).

• 1660 - 1665 r. - Parlament duński uchwala dziedziczną monarchię ze zdecydowaną przewagą króla nad parlamentem i oddaje władzę rodzinie Fryderyka III. Wzrasta ekonomiczna i polityczna rola mieszczaństwa.

W 1669 r. Fryderyk III buduje pierwszy pałac królewski w Kopenhadze, Amalienborg dla swej żony Zofii Amalii.

• 1670 - 1699 r. - Christian V (syn Fryderyka III) panuje w Danii.

Kanclerz Schumacher reformuje Danię, przekształcając ją w nowoczesne państwo o tendencjach absolutystycznych, z silną pozycją mieszczaństwa (burżuazji).

Nadal toczą się wojny ze Szwecją o dominację na Półwyspie Skandynawskim. Szwedzi niszczą między innymi kopalnie miedzi w norweskim Røros i palą samo miasteczko (1679). Røros zostanie odbudowane w zupełnie nowym stylu i pozostanie centrum wydobycia miedzi do roku 1972, a osiem lat później trafi na listę obiektów chronionych przez UNESCO.

• 1671 r. - Król Christian V ustanawia Order Danebroga, jeden z najstarszych orderów na świecie przyznawany za szczególne wojskowe zasługi dla Danii.

• 1681 r. - Wielki pożar doszczętnie niszczy Trondheim. Miasto zostanie odbudowane w stylu renesansowym.

• Od 1684 r. - Duńczycy budują potężną twierdzę-port wojenny Christiansø na skalistych wysepkach na północ od Bornholmu. W XVIII-XIX w. będzie to najpilniej strzeżone i jedno z najcięższych więzień w Danii.

• 1693 r. - Bractwo Czcicieli Najświętszej Marii Panny ustanawia Order Słonia, jedno z głównych odznaczeń Danii.

• 1695 r. - Norweski kupiec Jorgen Thor Mohlen drukuje papierowe asygnaty jako ekwiwalent pieniądza, a za uzyskane w ten sposób pieniądze (w istocie pożyczkę) rozwija swoje przedsiębiorstwo. Są to pierwsze norweskie banknoty.

• 1699 r. - Powstaje antyszwedzka koalicja złożona z Danii, Rosji i Saksonii (w unii personalnej z Rzeczpospolitą) próbująca złamać hegemonię Szwedów w basenie Bałtyku.

• 1700 - 1730 r. - Król Danii Fryderyk IV, syn Christiana V. Odzyskuje Wyspy Owcze i opanowuje Helgoland (1714).

• 1700 - 1721 r. - Wojna północna. Początkowo Szwedzi zwyciężają Danię (pokój w Travendalh, 1700), Rosję (1700) i Saksonię (1706), lecz szwedzki król Karol XII przekonany o swoim wojskowym geniuszu lekkomyślnie maszeruje zbyt daleko na południe. Decydującą klęskę Szwedzi ponoszą w Ukrainie pod Połtawą (27 VI 1709) i tylko resztki ich armii wraz z królem zdołają przedrzeć się do Turcji. Zapewne dużą rolę odegrały tu srogie rosyjskie zimy, do których nawet Szwedzi nie byli przyzwyczajeni. Co prawda potem Szwecja zdobywa jeszcze duński Helsingborg (1710) i próbuje podbić Norwegię należącą do Danii (1718), lecz jest już zbyt słaba, żeby odzyskać dawne znaczenie. Zwłaszcza że szwedzka klęska otworzyła drogę Rosji, która wyrasta na mocarstwo.

Legendą wojny północnej jest duński kapitan pochodzenia norweskiego (urodził się w urzędniczej rodzinie w Trondheim) Peder Wessel Tordenskjold (1690-1720). Co ciekawe, słynny wojownik ginie w pojedynku, a nie na polu bitwy.

Wojna kończy się, kiedy Karol XII umiera podczas oblężenia twierdzy Fridrikshald. Dania zajmuje wtedy Holsztyn i zapewnia sobie prawo pobierania opłat od szwedzkich statków płynących przez Cieśniny Duńskie (pokój z Frederikborg, 1720).

Mimo formalnego pokoju wrogość i niepewność w stosunkach między krajami skandynawskimi będzie się utrzymywała jeszcze kilkanaście lat.

• 1744 r. - Koło Bornholmu rozbija się statek wiozący holenderskie zegary szafkowe. Bornholmczycy wyławiają kilka z nich i sami zaczynają budować podobne. Wkrótce zyskają w tej dziedzinie międzynarodową sławę.

• Połowa XVIII w. - Rybacy łowiący dorsza na Lofotach wprowadzają pionowe sieci mocowane na pływakach przy powierzchni morza i zwieszające się w głąb toni wodnej dzięki ciężarkom na dolnej krawędzi. Tego typu sieci zagradzają określone części akwenu, nie pozwalając uciec żadnej rybie. Bardzo skuteczna metoda połowu wywołuje protesty tradycjonalistów. W odpowiedzi król wyda zakaz używania nowego typu sieci, dopuszczając jedynie połowy za pomocą trzymanej w rękach liny z hakiem. To jednak również wzbudzi niezadowolenie i w końcu władze cofną zakazy. Po 1770 r. rybacy na Lofotach będą stosowali zarówno długie liny z licznymi hakami, jak też pionowe sieci.

• 1750 r. - Dania włącza do swoich posiadłości wyspę Aerø, która od wieków była terytorium półsamodzielnym i centrum piractwa.

• Druga połowa XVIII w. - Król Danii Christian VI (1730-1746, syn Fryderyka IV) stabilizuje międzynarodową sytuację kraju dzięki wojskowym przymierzom z Rosją i Austrią (1732) oraz ze Szwecją (1736).

Christian VII (1766-1775, syn Christiana VI) przeprowadza reformę państwa w duchu oświecenia. Powoduje to powszechną niechęć tradycjonalistów, a minister Strauensee jako główny projektant reform pada ofiarą ich spisku. Zostaje uwięziony i stracony (1772).

Król ustępuje oddając realną władzę królowej Juliannie Marii (1775-1787), choć formalnie będzie panował do 1808 r. Nowy rząd znosi reformy Strauenseego, lecz mimo to w 1778 r. daje chłopom osobistą wolność.

W 1787 r. na tron wstępuje syn Christiana VII, Fryderyk V. Usuwa Juliannę i dotychczasowy rząd, a następnie przywraca reformy z czasów swego ojca, co przyczynia się do rozwoju rolnictwa, handlu i rzemiosła.

W 1792 r. Dania jako pierwszy kraj na świecie zakazuje handlu niewolnikami.

• 1764 r. - W Bergen zostaje zamknięty ostatni kupiecki dom Hanzy. Mimo to aż do połowy XIX w. Bergen będzie największym norweskim miastem i głównym portem. Stłoczone drewniane (stąd powtarzające się pożary) domy kupców tworzą szpaler wzdłuż portowego nabrzeża, a w wąskich uliczkach znajdują się wielkie magazyny i wciąż odbywa się handel.

• 1781 r. - Tragiczna epidemia odry dziesiątkuje ludność Wysp Owczych.

• XIX w. - Norwegia staje się potęgą rybacką. Jej statki łowiące ryby, wieloryby i foki docierają aż do Antarktyki.

Wyspa Fionia z centrum w Odense (Miasto Odyna) staje się ośrodkiem duńskiego eksportu rolnego.

• 1805 - 1875 r. - Hans Christian Andersen, pochodzący z Odense sławny duński autor baśni.

Jego niebywała fantazja jest związana z problemami psychicznymi i łagodną postacią autyzmu, a baśnie stanowią sposób odreagowania obaw przed światem, a zwłaszcza nieśmiałości wobec kobiet.

• 1807 r. - Ponieważ Dania popiera Napoleona, Brytyjczycy niszczą duńską flotę pod Kopenhagą i zajmują Helgoland.

• 1808 - 1839 r. - Za panowania króla Fryderyka VI (syn Christiana VII) Dania przeżywa poważne kłopoty związane między innymi z konfliktem brytyjsko-francuskim: dochodzi do bankructwa skarbu państwa (1813). Szwecja atakuje Danię (1813) i zajmuje Norwegię (1814) poza Islandią. Po wojnach napoleońskich gospodarka jest zniszczona, a w biedniejącym społeczeństwie rosną nastroje antyrządowe. Król próbuje uspokoić ludność rozszerzając parlament o posłów liberalnie nastawionej szlachty (1830) i zwołując radę składającą się z przedstawicieli szlachty, mieszczan i chłopów (1834).

• 1811 r. - W Christianii powstaje uniwersytet. Nasila się ruch odrodzenia norweskiej kultury zdominowanej przez Duńczyków. Różnicują się dwa języki norweskie: głównie na północy ludowy nynorsk (landsmäl) nawiązujący do najstarszych tradycji norweskich oraz literacki i książkowy bokmäl (riksmäl), który powstał na południu Norwegii pod bardzo silnym wpływem duńskiego (większość książek była dotąd drukowana po duńsku). Z czasem, w miarę szerzenia się oświaty, bokmäl zdobywa pozycję dominującą i na początku XXI w. zaledwie kilkanaście procent ludności w północnej Norwegii będzie jeszcze posługiwać się nynorsk.

Powstaje narodowy teatr (pierwszy w Bergen w 1850 r. założony z inicjatywy O. Bulla, spłonie podczas II wojny światowej), dramat (H. Ibsen i B. M. Björnsen), powieść i poezja. W Christianii zostaje założona filharmonia (1846).

• 1814 r. - Szwecja i Dania podpisują układ w Kilonii (Kiel) o połączeniu Norwegii ze Szwecją.

Wywołuje to protest Norwegów i zwołanie Zgromadzenia Ustawodawczego, które uchwala konstytucję. Christiania staje się stolicą państwa, a katedra Nidaros w Trondheim ma być miejscem koronacji królów. Dlatego też słynna budowla zostaje poddana gruntownej renowacji (1869-2001). W odpowiedzi na proklamowanie niepodległości przez Norwegów wkracza armia szwedzka i do końca roku siłą narzuca Norwegii unię personalną. Król Norwegii Christian Fryderyk (1814, wnuk duńskiego Fryderyka V) musi abdykować. Odtąd Norwegia zachowuje samodzielność tylko w sprawach wewnętrznych.

• 1815 r. - Norweski parlament (Storting) likwiduje szlacheckie tytuły nadane Norwegom w okresie duńskiej dominacji. Spotyka się to z protestami, ale następny władca Norwegii Karol XIV (1818-1844) musi uznać tę decyzję (1820), chociaż próbuje potem ograniczać samodzielność Stortingu (1824).

• 1816 r. - Wyspy Owcze zostają podporządkowane bezpośrednio Danii poprzez zniesienie lokalnego parlamentu.

• 1816 r. - Zostaje wydane Lofotloven, czyli prawo rybackie regulujące połowy na Lofotach, dzielące łowiska między poszczególne wioski i określające czas połowu. Nowe prawo ma wreszcie uregulować rybołówstwo na północy Norwegii i przerwać wielowiekowe spory. Szybko jednak okazuje się, że przyroda jest dynamiczna i nie podporządkowuje się sztywnym przepisom, a poszczególne areały rybackie zmieniają się w czasie i nie zawsze zapewniają źródła utrzymania.

• 1825 r. - Sztorm na Morzu Północnym otwiera kanał Limfjord między północną i południową Jutlandią. Kanał nie ma jednak wielkiego znaczenia, ponieważ jest płytki, a jego istnienie zależy od burz i prądów morskich niosących piasek. Dlatego w 1875 r. zostanie przekopany kanał Thyborøn, żeby uniezależnić się od wpływów przyrody.

• 1839 - 1848 r. - W Danii panuje Christian VIII, wnuk Fryderyka V, zwolennik absolutyzmu.

Zwalcza liberałów i wolnomyślicieli. Na przykład filozof J. J. Dampe (1790-1867) na wiele lat trafia do ciężkiego więzienia na Christiansø za głoszenie wolności wyznania, równości religii i tolerancji.

• 1843 r. - Georg Carstensen (1812-18577) zakłada w Kopenhadze Tivoli & Vauxhall, jeden z pierwszych parków rozrywki (wesołych miasteczek). Król Danii Christian VIII powiedział Carstensenowi, że popiera pomysł, ponieważ ludzie, którzy dobrze się bawią, nie myślą o polityce. Nieustannie rozbudowywany i unowocześniany Park Tivoli będzie funkcjonował jeszcze w XXI w. Na przykład w 2006 r. stanie tam karuzela o wysokości 80 m.

• 1844 - 1859 r. - Król Norwegii Oskar I.

Za jego władzy narastają żądania zniesienia monarchii (1844) i oderwania Norwegii od Szwecji. Intelektualiści postulują reformę języka, aby odejść od duńskiego, którym posługują się wykształcone elity. Knud Knudsen (1812-1895) proponuje powolne reformowanie języka duńskiego używanego na terenie Norwegii, aby zbliżać go do miejscowych norweskich dialektów. Ivar Aasen (1813-1896) zaś po latach podróży i zbierania danych opracowuje swoją wersję języka norweskiego odwołującą się do wielu ludowych dialektów. Tak do końca XIX w. ukształtują się dwa języki: duńsko-norweski „urzędowy” riksmål wiązany z polityczną prawicą oraz ludowy landsmål preferowany przez lewicę, czyli w praktyce przez socjalistów.

• 1846 r. - Na Wyspach Owczych wybucha epidemia odry; choruje ponad 92% spośród niespełna 8000 mieszkańców. Przysłany z Danii lekarz Peter Ludwig Panum odkrywa, że odporni na chorobę są ci, którzy chorowali podczas poprzedniej epidemii 65 lat wcześniej.

• 1846 - 1848 r. - Powstaje duńskie Towarzystwo Przyjaciół Chłopa (1846) i rozwija się ruch na rzecz demokracji. Wybuchają protesty przeciw monarchii absolutnej (Wiosna Ludów) i zostaje ogłoszona pierwsza konstytucja (1848), a na tron Danii wstępuje Fryderyk VII (1848-1863), syn Christiana VIII.

• 1847 r. - J. C. Jacobsen zakłada browar Carlsberg-Bryggerier København w kopenhaskiej dzielnicy Valby. Dwadzieścia lat później firma zaczyna eksportować piwo za granicę i zyskuje opinię jednego z najlepszych producentów piwa w Europie. W ciągu następnych dziesięcioleci Carlsberg wyrasta na światowego potentata piwowarstwa. Od 1875 r. działa słynne później laboratorium Carlsberg.

W 1969 r. powstaje pierwszy browar Carlsberga poza granicami Danii w Malawi. W 1970 r. następuje fuzja duńskich browarów Carlsberg i Tuborg (założony przez C. F. Tietgena i P. W. Heymana w Kopenhadze w 1873 r.). Dwa lata później Carlsberg buduje browary w Malezji, w 1974 r. w Wielkiej Brytanii, a w 1981 r. w Hongkongu.

• 1850 r. - Dania zajmuje księstwa Szlezwik i Holsztyn aż po Husum i Kilonię, co wywołuje krótką wojnę z Prusami przerwaną na żądanie Wielkiej Brytanii, Rosji, Francji i Austrii. Sporne księstwa pozostają pod zwierzchnictwem Danii.

• 1854 r. - Powstaje pierwsza norweska linia kolejowa. Kraj modernizuje się na wzór kontynentalnej Europy.

• 1856 r. - Zniesienie duńskiego monopolu na handel daje autonomię Wyspom Owczym ze stolicą w Torshavn. Zapis miejscowego języka farerskiego opracowuje Vencelaus Ulricus Hammershaimb.

• 1857 r. - Regulacje i ograniczenia dla rybaków na Lofotach zostają ostatecznie zniesione, ponieważ okazały się nieskuteczne, a nawet szkodliwe. Odtąd mieszkańcy Lofotów mogą łowić wszędzie, a przynajmniej tak głosi prawo, ponieważ rzeczywistości trzymają się zazwyczaj swoich wsi i tradycyjnych łowisk.

• Druga połowa XIX w. - Rozwój norweskiej kultury przyczynia się do budowy narodowej świadomości Norwegów.

W tym czasie działa słynny skrzypek Ole Bull (1810-1880), kompozytor Edvard Hagerup Grieg (1843-1907), pisarz Knut Hamsun (Knud Pederson, 1859-1952, powieść Głód, w 1920 r. literacka Nagroda Nobla), malarz Edvard Munch (1863-1944), rzeźbiarz Gustav Vigeland (1869-1943).

• 1864 r. - Prusy i Austria atakują Danię pod pozorem obrony ludności niemieckiej - zajmują Szlezwik, Holsztyn, Wyspy Fryzyjskie, południową Danię do Ribe i Haderslev oraz wyspę Als z Sønderborgiem. Klęska państwa na arenie międzynarodowej zbiega się z końcem dynastii oldenburskiej - na tron duński wstępuje Christian IX (1863-1906), zaczynając dynastię Sonderburg-Glücksburg. Jest dalekim potomkiem Christiana III.

Islandia wykorzystuje osłabienie Danii i zdobywa coraz większą autonomię.

• 1872 - 1928 r. - Norweg Roald Amundsen, zdobywca Bieguna Południowego i Przejścia Północno-Zachodniego. Jako pierwszy przelatuje nad Biegunem Północnym. Ginie szukając wyprawy Nobilego.

• 1873 - 1914 r. - Unia monetarna łączy Szwecję i Danię (od 1875 r. unia obejmuje również Norwegię). Zostaje wprowadzona ogólnoskandynawska korona dzielona na 100 øre, a jej wartość gwarantują zasoby złota w bankach. Wspólna waluta ułatwia rozwój gospodarczy. Dania jest jednak krajem ubogim: ok. 200 tysięcy Duńczyków emigruje w poszukiwaniu lepszego życia, głównie do USA.

• 1874 r. - Powstaje duńska Partia Socjaldemokratyczna.

• 1874 r. - W Kopenhadze powstaje Teatr Królewski.

• Lata 1880. - Rozwój turystyki: na Bornholmie są budowane schroniska i hotele dla gości szukających plaż i spokoju.

• 1882 - 1949 r. - Sigrid Undset, sławna norweska pisarka. Literacka Nagroda Nobla (1928).

• 1884 - 1898 r. - W Norwegii powstaje rząd powołany przez parlament (1884).

Zaczyna działać socjaldemokratyczna Partia Pracy (1887), mężczyźni otrzymują prawo wyborcze (1898).

• 1893 r. - Z inicjatywy norweskiego rządu pragnącego ułatwić komunikację i ściślej związać ze sobą poszczególne części kraju powstają morskie linie Hurtigruten (Szybka Trasa) wzdłuż wybrzeża. Mają one przewozić towary i pocztę unikając trudnej drogi przez góry i omijając głębokie fiordy. Dotychczas list z południa do Hammerfest w północnej Norwegii szedł trzy tygodnie latem i nawet pięć miesięcy zimą, a dzięki Hurtigruten poczta jest dostarczana w ciągu maksymalnie siedmiu dni. Po pierwszych sukcesach trasa zostaje wydłużona, a liczba statków wzrasta tak, że codziennie z Bergen wyrusza jeden, po tygodniu dopływa do Kirkenes i zawraca, mijając się z następnymi statkami płynącym tą samą trasą. Po drodze statki Hurtigruten zawijają między innymi do Trondheim, Ørnes, na Lofoty, do Tromsø, Hammerfest i Nordkapp.

W roku 1905 na przylądku Nordkapp powstaje latarnia morska Slettnes jako ułatwienie dla statków, a z czasem jeszcze jedna atrakcja turystyczna. Począwszy od lat 1980. bowiem linia Hurtigruten staje się przede wszystkim atrakcją turystyczną, oferując wspaniałe widoki i wycieczki w głąb lądu; na przykład do fiordu Geiranger i Trollstigen. W latach 1990. w Kirkenes w zimie jest budowany hotel z brył lodu, gdzie turyści mogą zjeść posiłek w lodowym barze i spędzić noc w śpiworach na lodowych łóżkach.

• 22 I 1904 r. - Gwałtowny pożar niszczy norweskie miasto Alesund: ok. 12 tysięcy ludzi traci domy w większości zbudowane z drewna.

• 1905 r. - Rozwiązanie unii personalnej Szwecji i Norwegii.

Po plebiscycie (głosowaniu ludności) Norwegia przekształca się w monarchię ze stolicą w Oslo. Ma ponad 3 miliony mieszkańców żyjących głównie z rybołówstwa. Czerwona flaga państwowa, jak w całej Skandynawii, zawiera krzyż, który w tym wypadku jest niebieski z białą obwódką. W godle państwa znajduje się stojący lew z toporem.

Pierwszym królem nowej dynastii wybranym w ogólnonorweskim plebiscycie zostaje duński książę Haakon VII (1906-1957). Od początku wie, że ma jedynie reprezentować Norwegię, lecz nie rządzić. Na dodatek w 1913 r. król Norwegii zostaje pozbawiony decydującego głosu w prawodawstwie.

Po Haakonie VII będą panować jego syn Olaf V (1957-1991) i wnuk Harald V.

• 1906 - 1912 r. - Za panowania Fryderyka VIII (syn Christiana IX) Dania traci wszystkie swoje kolonie poza Grenlandią. Zachowuje władzę nad Islandią i Wyspami Owczymi, które stanowią jednak prowincje odległe, biedne i posługujące się archaicznymi językami.

• 1907 r. - Reforma zasad pisowni języka norweskiego otwiera ponad stuletni okres dyskusji i sporów politycznych odwołujących się do reform języka. Obok siebie funkcjonują duńsko-norweski w 1929 r. nazwany bokmål, czyli językiem książkowym oraz ludowy nowonorweski nynorsk. Przedstawiciele obu stron dokonują kolejnych zmian stopniowo zbliżając te języki do siebie. Z drugiej jednak strony przewagę zdobywa język klas wykształconych używany w literaturze i urzędach, czyli bokmål i riksmål. W początkach XXI w. tylko 10-15%będzie jeszcze posługiwać się językiem nynorsk.

• 1908, 1912 r. - Dania zawiera układ ze Szwecją, Rosją i Niemcami, chcąc ustabilizować sytuację na Bałtyku. Cztery lata później podpisuje układ o neutralności ze Szwecją i Norwegią.

• Od 1908 r. - Kobiety w Danii uzyskują prawo głosu w wyborach do lokalnych samorządów, w 1913 r. w głosowaniu do parlamentu, a dwa lata później mogą kandydować do parlamentu.

• 1912 - 1947 r. - W Danii panuje król Christian X, syn Fryderyka VIII. W latach 1918-1944 jest też królem Islandii.

• 1913 r. - W Kopenhadze powstaje pomnik syrenki (wkrótce symbol miasta i cel turystów), dziewczyny z rybim ogonem z baśni Andersena.

• 1914 - 1918 r. - Podczas I wojny światowej państwa skandynawskie zachowują neutralność, czerpiąc za to korzyści z handlu głównie surowcami.

• 1918 - 1920 r. - W większości niemiecka ludność Szlezwik-Holsztyn żąda zmiany granic. Po plebiscycie (1920) północna część spornego terytorium z Tønder i Sønderborgiem przypada Danii, a południowa wraz z Flensburgiem Niemcom. Większa część Wysp Fryzyjskich łącznie z wyspą Sylt jest pod władzą Niemiec; granica biegnie na północ od Sylt.

Islandia staje się odrębnym państwem w unii personalnej z Danią, a Grenlandia pozostaje duńską kolonią.

• Ok. 1920 r. - Zaczyna się ostry kryzys gospodarczy, co pobudza działalność duńskich komunistów.

• 1921 - 1928 r. - Po oceanach pływa największy duński żaglowiec Kjøbenhavn - pięciomasztowiec długości 119 m.

Tonie bez śladu koło Przylądka Horn.

• 1924 - Epidemia kokluszu (krztuśćca) ogarnia Wyspy Owcze. Zatrzymuje ją szczepionka wynaleziona rok wcześniej przez Thorvalda Madsena (1870-1957), duńskiego lekarza i bakteriologa oraz działacza na rzecz pokoju.

• 1924 r. - Christiania odzyskuje starą nazwę Oslo.

• 1936 r. - W Norwegii powstaje jedna z najtrudniejszych dróg świata zwana Trollstigen (Drabina Trolli). Łączy ona wnętrze kraju przez góry do początku fiordu Geiranger. Na niemal pionowym zboczu powstało 11 serpentyn zakręcających w większości pod kątem 180^o i schodzących do poziomu morza z wysokości kilkuset metrów.

• 1939 r. - Dania podpisuje z Niemcami pakt o nieagresji, a we wrześniu ogłasza neutralność

• 1940 - 1945 r. - Niemcy bez walki zajmują Danię (1940) i, mimo oporu, podbijają Norwegię: powstaje zależny od Hitlera norweski rząd (1942-1945), na którego czele staje V. Quisling.

Rząd Danii ratuje kilkadziesiąt tysięcy swoich Żydów, ułatwiając im ucieczkę do Szwecji, a król Haakon VII udaje się na wygnanie do Wielkiej Brytanii.

Wyspy Owcze są okupowane przez wojska brytyjskie, aby zapobiec zajęciu ich przez Niemców.

• 1944 - 1945 r. - Niemcy opuszczają Norwegię (15 IX 1944) i Danię.

• 1946 r. - Po odejściu wojsk brytyjskich z Wysp Owczych część miejscowych polityków próbuje proklamować niepodległość archipelagu. Nastroje uspokaja jednak duński okręt wojenny, który przypływa do stolicy wysp Thorshavn. W 1948 r. wyspy uzyskają autonomię z własnym rządem, urzędowym językiem farerskim, walutą i szkolnictwem. W 1965 r. w Thorshavn powstanie Uniwersytet Farerski (w 2007 r. będzie miał ok. 140 studentów).

• 1947 - 1972 r. - W Danii panuje król Fryderyk IX, syn Christiana X.

• 1947 r. - W duńskim mieście Billund rusza produkcja barwnych plastikowych klocków lego (od duńskiego leg godt - baw się dobrze) zamiast drewnianych, wymyślonych przez Ole K. Christensena. Od 1958 r. produkty firmy Lego będą ulubioną zabawką na całym świecie, a przy fabryce powstaje dla turystów park Legoland z milionów plastikowych klocków.

• 1949 r. - Dania i Norwegia wstępują do NATO, a w 1952 r. wchodzą w skład Rady Nordyckiej.

• 1966 r. - Oslo otrzymuje metro.

• 1971 r. - Początek wydobycia ropy naftowej przez Norwegów na polu Ekofisk na Morzu Północnym.

W roku 1972 powstaje państwowa firma Statoil zajmująca się wydobyciem ropy. Norwegia wyrasta wkrótce na naftową potęgę i staje się bardzo bogata. Słynie z bardzo wysokich cen, lecz mieszkańcy cieszą się rozwiniętą opieką socjalną i bardzo wysoką stopą życiową.

Dzięki pieniądzom z ropy rząd buduje doskonałe drogi przez wysokie góry. Do początków XXI w. powstaje ponad 1000 tuneli łączących miejscowości znajdujące się na ogół głęboko w fiordach i otoczone niemal pionowymi skalnymi zboczami o wysokości kilkuset lub ponad 1000 m.

• 1972 r. - Na tron Danii wstępuje królowa Małgorzata II, córka Fryderyka IX.

• 1973 r. - Dania przystępuje do EWG i nadaje Grenlandii autonomię.

Duńczycy (5,2 miliona mieszkańców) płacą najwyższe na świecie podatki (42-68% dochodów), ale za te pieniądze mają doskonałe świadczenia socjalne (szkolnictwo, służba zdrowia, system zasiłków). Ponad 70% ludności jest bezwyznaniowa.

• 1973 r. - Norwegowie (4,4 miliona) w referendum odrzucają przynależność do EWG; nie chcą obniżenia stopy życiowej opartej na ropie naftowej z Morza Północnego i Norweskiego. Należą do najdłużej żyjących ludzi na świecie: mężczyźni osiągają średnio prawie 72 lata, a kobiety ponad 75 lat. Ponad 60% ludności jest bezwyznaniowa.

Na arenie międzynarodowej Norwegia angażuje się w działalność pokojową, pomoc dla uchodźców i walkę z biedą. Norwegia słynie też z polityki otwartości i stanowi kraj docelowy dla wielu uciekinierów przed prześladowaniami.

• Lata 1990. - Na Wyspach Owczych rozwija się silny ruch na rzecz pełnej niepodległości.

• 1992 r. - W Kopenhadze powstaje Rada Państw Morza Bałtyckiego. Obejmuje wszystkie kraje wokół tego morza.

• Do 1998 r. - Powstaje 18-kilometrowy most i kolejowy tunel między duńskimi wyspami Fionią (Nyborg) i Zelandią.

• 2002 r. - W Kopenhadze zaczyna działać pierwsze duńskie metro.

• 2003 r. - W cieśninie Kvalsund Norwegia buduje podwodną elektrownię napędzaną przez pływy morskie.

W pierwszych latach XXI w. Norwegia buduje też podwodną platformę wiertniczą do eksploatacji złóż gazu na obszarze poplejstoceńskiego podmorskiego osuwiska Storegga. Jest to platforma zatopiona na głębokości ponad 1000 m. na dnie morza i pracująca bez bezpośredniej obecności ludzi, a za to bezpieczna od burz na powierzchni morza. Gaz ma płynąć do Anglii podmorskim rurociągiem długości ok. 1200 km.

• 2011 r. - A. Breivik detonuje bombę w Oslo, zabijając 8 osób, a na wyspie Utoya z broni palnej morduje 69 zwolenników partii socjaldemokratycznej. Terrorysta uważa się za bohatera walki o zachowanie chrześcijaństwa, powstrzymanie wielokulturowości oraz imigracji muzułmanów i utrzymanie narodowego charakteru Norwegii. Trafia do więzienia z wyrokiem dożywotnim, lecz nawet za kratami próbuje domagać się praw dla siebie i kreuje się na prześladowanego męczennika.

• 2020 r. - Pandemia Covid-19 dociera do Danii i Norwegii.

← Skandynawia, Saamowie i NormanowieSzwecja →