Portugalia
Do 997 r. - Królestwo Leon opanowuje ziemie na północ od ujścia rzeki Duero wraz z miastem Porto (albo Oporto), które rozwija się w tym miejscu już od czasów rzymskich, kiedy je nazywano Portus Cale. Powstanie tam hrabstwo Portucale, czyli Portugalia, początkowo stanowiące część królestwa Leon. Autorzy posługujący się łaciną czasem nazywają Portugalię Luzytanią, przywołując pamięć o iberyjskim ludzie Luzytan.
1064 r. - Hrabstwo Portugalii odbiera muzułmanom ziemie na południe od ujścia Duero i zdobywa miasto Coimbra (rzymskie Aeminium). Do 1097 r. Portugalia zdobywa większą swobodę, przekształcając się w lenno Leonu. Rządzi nią hrabia Henryk (1097-1112, wnuk Roberta I, księcia Burgundii).
1112 - 1185 r. - Panuje Alfons I Zdobywca, syn Henryka oraz infantki Teresy Kastylskiej.
Teresa otrzymała Portugalię w prezencie ślubnym. Już w 1116 r. Alfons próbuje uniezależnić się od Leonu, lecz bez powodzenia. Królem zostaje 25 lipca 1139 r. po rozbiciu muzułmanów w bitwie pod Ourique. Walczy o uznanie przez sąsiadów aż do roku 1143. Zapoczątkowuje dynastię burgundzką, która będzie rządziła do 1383 r. Następcom, synowi Sancho I (1185-1211) oraz wnukowi Alfonsowi II (1211-1223), pozostawia kraj silny i skonsolidowany. Stolicą państwa jest Coimbra. Godło państwa wprowadzone przez Alfonsa składa się z niebieskiego krzyża na srebrnej tarczy, a koła oznaczają, że ma prawo bicia monet. Jego syn Sancho I krzyż zastępuje pięcioma mniejszymi tarczami ułożonymi w kształt krzyża, a Alfons III doda czerwoną krawędź tarczy ozdobioną zamkami.
1147 r. - Krzyżowcy na wezwanie Bernarda z Clairvaux zmierzający w stronę Palestyny, aby odbić Edessę maszerują przez Półwysep Iberyjski. Po drodze odbierają muzułmanom Lizbonę (Lisboa, dawna osada Luzytan, od II w. p.n.e. rzymskie miasto) u ujścia Tagu (Tejo), która zostaje włączona do posiadłości Portugalii.
Do 1157 r. - Południowa granica Portugalii zostaje ustalona na Tagu.
1195 r. - W Lizbonie rodzi się Ferdynand Boglioni w przyszłości znany jako św. Antoni z Padwy.
Po uzyskaniu święceń kapłańskich wstępuje do zakonu franciszkańskiego przyjmując imię Antoniego i marzy o męczeńskiej śmierci jako misjonarz w Maroku. Jednak choroba zmusza go do powrotu z Afryki, a burza wyrzuca jego statek na Sycylii (1221). W Italii pozostanie aż do śmierci (1231) i zostanie pochowany w Padwie, a jego grób stanie się celem pielgrzymek.
1223 - 1248 r. - W Portugalii rządzi król Sancho II, syn Alfonsa II.
1248 - 1279 r. - Król Alfons III Odnowiciel (syn Sancha II). Podbija ziemie aż do Lagos (1250).
Wschodnią granicą (z Kastylią) jest rzeka Guadianal. W 1297 r. następny król Dionizy podpisze umowę o granicy na wschód od Guadianal. Co ciekawe, tak ustalone granice portugalskie nie zmienią się aż do XXI wieku.
Od ok. 1250 r. - Szybki rozwój miast intensywnie handlujących między innymi z Anglią i Flandrią. Dzięki polityce króla Dionizego (1279-1325, syn Alfonsa III) rośnie portugalska flota i doskonali się sztuka budowania żaglowców. Stopniowo powstaje karawela - okręt o skośnym żaglu, zdolny do pływania pod wiatr i do przepłynięcia oceanu.
1290 r. - Powstaje uniwersytet w Coimbrze, a potem następny w Lizbonie.
XIV w. - Portugalscy żeglarze docierają do Madery i przyłączają tę wyspę do swego państwa. Niedługo potem dopłyną też do Azorów i Wysp Kanaryjskich, stając się znawcami Atlantyku.
Centrum tych wypraw jest port w Belem (Betlejem) ze słynną wieżą Torre de Belém, symbolem portugalskich odkryć i kolonialnej ekspansji.
1325 - 1357 r. - Król Alfons IV Dzielny, syn Dionizego.
1357 r. - Po śmierci biskupa Thibaud de Castillon zgromadzone przez niego dobra zostają wysłane z Lizbony do papieża w Avignon: złoto, srebro dzieła sztuki, biżuteria, tkaniny… Wyładowany skarbami statek São Vicente dopływa w okolice Cartageny, gdzie napadają go piraci. Nie wiadomo, co się stało ze zrabowanym ładunkiem, a poszukiwacze skarbów będą próbowali go odnaleźć przez kilka następnych stuleci.
1357 - 1367 r. - Piotr I Sprawiedliwy, syn Alfonsa IV. Broni niepodległości Portugalii przed zakusami Kastylii.
1367 - 1383 r. - Ferdynand I (syn Piotra I) kończy dynastię burgundzką.
Mimo prób podporządkowania kraju Kastylii, kortezy wybierają na tron nieślubnego syna Piotra I, Jana I Wielkiego (1385-1433), założyciela dynastii Aviz. Nowy król Lizbonę czyni stolicą, reformuje administrację, wydaje zbiór praw w języku portugalskim i popiera podbój Afryki.
Jego syn Dom Enrique Navegador (książę Henryk Żeglarz, 1394-1460; gubernator Algarve od 1419 r.) prowadzi morskie wyprawy, zakłada pierwszą w Europie słynną szkołę żeglarską w Lagos (1416) i buduje morski arsenał oraz bazę dla ekspedycji na przylądku Sagres (1420). W 1433 r. jego paź Gil Eaness opływa Przylądek Nie (Bojador), otwierając drogę dla dalszej portugalskiej ekspansji wzdłuż wybrzeży Afryki.
1415 r. - Portugalski książę Henryk Żeglarz zajmuje Ceutę na afrykańskim brzegu Cieśniny Gibraltarskiej.
1433 - 1438 r. - Panuje król Edward, syn Jana I.
1434 r. - Na polecenie władcy w Lizbonie powstaje Casa de Ceuta, czyli centralny urząd do spraw handlu z muzułmanami. Szybko jednak traci rację bytu, ponieważ muzułmańscy kupcy zmieniają swoją politykę handlową i przesuwają drogi przepływu towarów oraz pieniędzy.
W następnych latach pojawią się więc inne inicjatywy mające na celu racjonalne kierowanie handlem z Afryką: około roku 1443 Casa de Arguim oraz Casa da Guiné, która ma strzec monopolu Henryka Żeglarza na badanie wybrzeży Afryki.
- 1438 - 1481 r. - Król Alfons V Afrykański (rządzi od 1448 r. po osiągnięciu wieku 14 lat), syn Edwarda.
Jest świetnie wykształcony, popiera naukę, kodyfikuje prawa i kontynuuje coraz dalsze wyprawy wzdłuż brzegów Afryki (pokonywany dystans rośnie o ok. 15-20 mil rocznie).
Król wprowadza nową złotą monetę cruzado z tarczą herbową i krzyżem św. Jerzego. Będzie ona bita do XVIII w.
- Od 1444 r. - Rozwój handlu afrykańskimi niewolnikami w Portugalii.
Jest to zarazem symboliczny początek europejskiego handlu czarnoskórymi niewolnikami, który potrwa ponad 400 lat. Za datę zakończenia tego procederu będzie uznawane oficjalne zniesienie handlu niewolnikami w Brazylii w 1888 r.
- 1445 r. - Portugalczycy docierają do Zielonego Przylądka. Kolejne wyprawy płyną coraz dalej na południe. Już w latach 1471-1472 dopływają do Złotego Wybrzeża (Gwinea), a w 1487 r. Bartolomeu Dias opływa południowy kraniec Afryki, czyli Przylądek Burz przemianowany przez króla na Przylądek Dobrej Nadziei (na znalezienie drogi do Indii). Od 1455 r. Wenecjanin Alivse da Ca’da Mosto bada dla Portugalii wybrzeża Afryki i Atlantyk.
Portugalskie zapiski z odkryć w Afryce staną się zaczątkiem afrykanistyki.
Ok. 1450 - 1500 r. - Bartolomeu Dias, portugalski szlachcic i jeden z najlepszych żeglarzy, odkrywca drogi z Atlantyku na Ocean Indyjski wokół południowej Afryki. Tonie w pobliżu odkrytego przez siebie Przylądka Dobrej Nadziei, gdy rozbija się jego statek uczestniczący w wyprawie Cabrala do Indii.
1455 r. - Rzymski papież daje Portugalii prawo do podbojów w Afryce, licząc, że Portugalczycy współdziałając z chrześcijanami z Etiopii wezmą muzułmanów w kleszcze.
1459 r. - Według tradycji król Alfons V ustanawia główne portugalskie odznaczenie jako order rycerski - jest to Ordem Militar da Torre e Espada, do Valor, Lealdade e Mérito, czyli Order Wojskowy Wieży, Miecza, Męstwa, Wierności i Zasługi znany powszechnie jako Order Wieży i Miecza. Odznaczenie ma uhonorować portugalskich rycerzy walczących w północnej Afryce, zwłaszcza uczestników zdobycia marokańskich miast Asila (Arzilia) i Tanger.
Lata 1460. - 1524 r. - Vasco da Gama, jeden z największych żeglarzy w dziejach świata. Jest synem Estévão da Gamy ze szlacheckiego rodu wzmiankowanego już w XII wieku oraz Angielki Isabel Sodr. Studiuje astronomię i nawigację w słynnej szkole w Évorze, dowodzi obroną portugalskiej faktorii w Gwinei (1492) i jako pierwszy dopływa do Indii, okrążając Afrykę (1497-1498).
Na pamiątkę tego wyczynu król Manuel I ufunduje Klasztor Hieronimitów (Mosteiro dos Jerónimos, 1502-1551) w Belém na miejscu, gdzie załoga da Gamy modliła się przed wyruszeniem w podróż.
1470 - 1555 r. - Pedro de Mascarenhas, jeden z najsłynniejszych portugalskich żeglarzy, odkrywca wysp na Oceanie Indyjskim i ambasador w Rzymie. W roku 1540 opuszcza Rzym razem z jezuitą św. Franciszkiem Ksawerym, co zaowocuje potem ich współpracą w Indiach.
1480 - 1521 r. - Fernão de Magalhaes (Ferdynand Magellan).
Świetny żeglarz i wojownik. W roku 1505 płynie do Indii, żeby pomóc ustabilizować władzę Francisco de Almeidy. Uczestniczy w zdobyciu Kilwy i w podróżach z Indii do Indonezji. Tam kupuje od sumatrzańskich handlarzy malajskiego niewolnika, który w roku 1511 zostaje ochrzczony w Malakce jako Enrique. Będzie potem służącym Magellana i tłumaczem. Po powrocie do Europy Magellan walczy w Maroku (1513 r.) i właśnie wtedy odnosi ranę kolana, przez którą będzie kulał do końca życia. Niestety, po zatargu z Almeidą popada w niełaskę króla i w roku 1514 traci zatrudnienie jako żeglarz monarchii portugalskiej. Za zgodą króla Portugalii w roku 1517 przechodzi na służbę Hiszpanii i zmienia nazwisko na Fernando de Magellanes.
1481 - 1495 r. - Panuje król Jan II Doskonały, syn Alfonsa V. Ogranicza feudałów i zakłada monarchię absolutną, co ułatwi kolonialne podboje.
1487 r. - Na rozkaz Jana II wyruszają z Lizbony rycerz Pedro de Covilhão (ok. 1450 - po 1520) i pochodzący z Wysp Kanaryjskich dworzanin Afonso de Paiva (ok. 1460 - ok. 1490). Mają nawiązać kontakt z mitycznym Królestwem Księdza Jana i odnaleźć drogę do Indii, aby czerpać zyski z azjatyckiego handlu, szczególnie cennymi przyprawami. Obaj emisariusze świetnie władają językiem arabskim i znają kulturę muzułmanów, więc przebrani za lewantyńskich kupców i zaopatrzeni przez króla w pieniądze nie wzbudzają żadnych podejrzeń. Docierają do Aleksandrii, a potem karawanami na Półwysep Synaj i arabskimi statkami do Adenu. Tam się rozdzielają: Paiva rusza do Afryki, żeby odnaleźć legendarne Królestwo Księdza Jana, a Covilhão płynie kupieckimi statkami do Indii. Mają się potem spotkać w Kairze. Covilhão dociera do miasta Kalikat i innych malabarskich portów, a następnie płynie do Sofali w Zendż. Na przełomie lat 1490/1491 jest w Kairze, ale nie ma żadnych wieści od Paivy, który zaginął w czasie wędrówki. Korzystając z portugalskich szpiegów wysyła do Lizbony szczegółowy opis swoich podróży i mapę, a potem otrzymuje rozkaz, aby udał się do Królestwa Księdza Jana. Przyłącza się więc do pielgrzymów zmierzających w stronę Mekki, przepływa na arabską stronę Morza Czerwonego, a stamtąd do Etiopii. Ponad 20 lat później spotyka go w Etiopii portugalskie poselstwo. Przybysze z Portugalii dowiadują się, że Covilhão nie mógł opuścić Etiopii, więc założył tam rodzinę i pozostał do końca życia.
1494 r. - Hiszpańsko-portugalska Umowa z Tordesillas dzieli świat na strefy kolonialnych wpływów wzdłuż linii łączącej oba bieguny 2053 km na zachód od Wysp Zielonego Przylądka: wschodnia część ma należeć do Portugalii a zachodnia do Hiszpanii. Mimo to wkrótce dojdzie do konfliktu na Molukach, a następnie w Brazylii.
1495 - 1521 r. - Rządy króla Manuela I Szczęśliwego (Wielkiego), wnuka Edwarda wyznacza szczyt portugalskiej potęgi i żeglarstwa. Manuel wierzy, że buduje królestwo chrześcijan z Apokalipsy i dlatego też każe prześladować, a w końcu wypędzić z kraju Żydów (1497).
Katolicki mistycyzm podsyca wiara w rychłe nadejście ukrytego króla Encoberto - zbawiciela, na cześć którego szewc Bandarra napisze potem popularne w Portugalii pieśni (1530-1546).
- 1496 - 1570 r. - João de Barros, jeden z największych historyków w dziejach Portugalii.
Mianowany przez króla kapitanem Maranhão w Brazylii przez brak umiejętności żeglarskich doprowadza do katastrofy i ponosi duże straty finansowe, kiedy rodzinom ofiar musi wypłacić odszkodowania. Pisze między innymi gramatykę języka portugalskiego w 1540 r. i kroniki portugalskich podbojów publikowane od 1552 r.
1497 - 1498 r. - Żeglarz Vasco da Gama (ok. 1460-1524) opływa Afrykę, napadając i rabując po drodze nadbrzeżne miasta i dociera do Indii. Przywozi cenny ładunek przypraw (imbir, cynamon, pieprz), który daje ogromny zysk po sprzedaniu w Europie.
1500 r. - Pedro Álvarez Cabral dopływa do Brazylii, która staje się portugalską kolonią.
Od 1501 r. - Działa Casa da India e da Guiné, instytucja znana potem jako Casa da India. Jej pierwszym celem jest regulowanie i kontrolowanie handlu cennymi przyprawami z Indii. Potem jednak zajmuje się wszystkimi aspektami handlu i żeglugi oraz ceł nakładanych na towary, gromadzi opisy podróży i mapy, a także decyduje o nowych ekspedycjach.
1503 r. - Francisco de Albuquerque prowadzi portugalską armadę do Indii. Towarzyszy mu jego brat Afonso de Albuquerque (1453-1515), również znany żeglarz i zdobywca. Afonso zakłada pierwszą europejską osadę na Przylądku Dobrej Nadziei w Afryce. Po drodze Portugalczycy napadają i rabują afrykańskie porty, najeżdżają i okrutnie znęcają się nad mieszkańcami osad przy Zatoce Perskiej.
1505 - 1508 r. - Francisco de Almeida (ok. 1450-1510), znany żeglarz i wojownik jest pierwszym wicekrólem portugalskich posiadłości w Indiach. Słynie z okrucieństwa, lecz jest skuteczny w rozszerzaniu portugalskich wpływów na Oceanie Indyjskim. Jego zasługą jest druzgocące zwycięstwo pod Diu (3 II 1509), które zapewnia Portugalii przewagę na Oceanie Indyjskim. Almeida ginie w południowej Afryce w drodze powrotnej do Portugalii.
Jego następcą na tronie wicekróla portugalskich Indii jest Afonso de Albuquerque.
1506 - 1570 r. - Casa da India narzuca królewski monopol na handel wszystkimi korzeniami (przyprawami). Jest to o tyle istotne, że w roku 1506 aż 65% całego dochodu państwa pochodzi z zamorskich posiadłości.
Do ok. 1516 r. - Kilku wybitnych kartografów i podróżników opuszcza Portugalię, ponieważ nie zgadzają się z restrykcyjną polityką króla Manuela I, który chce ich kontrolować. Wielu trafia do Hiszpanii, czego przykładem jest Diogo Ribeiro pracujący odtąd dla Hiszpanii i znany pod hiszpańskim nazwiskiem Diego Ribero. Odbył wcześniej kilka podróży do niedawno odkrytych zamorskich krajów i zdążył wyrobić sobie opinię doskonałego kartografa.
Do lat 1520. - Portugalczycy opanowują część Archipelagu Sundajskiego, wybrzeża Afryki, Indii (Goa), Indonezji, Arabii (Ormuz) i Brazylii.
Intensywny rozwój Lizbony za króla Jana III (1521-1557, syn Manuela I).
- 1529 r. - Umowa z Hiszpanią określa granicę między koloniami na linii 17o na wschód od Moluków.
Portugalia ma jednak za mało ludności, aby opanować zamorskie terytoria. Kraj się wyludnia (Portugalczycy szukają bogactwa za morzami), a okrutny, rabunkowy wyzysk zdobytych kolonii powoduje powstania. Władze i Casa da India utrzymują więc w tajemnicy nowe odkrycia (na przykład Australii), aby ludniejsza Hiszpania nie skolonizowała znalezionych ziem, skoro mała Portugalia nie może tego zrobić.
Portugalia jest zależna od morza, stąd jej godło zawierające sferę armilarną służącą do ustalania pozycji statku według gwiazd. Dla ludu jednak symbolem kraju jest kogut z Barcelos, wioski na północy, gdzie według legendy, skazano niegdyś na śmierć niewinnego człowieka. Ten odwołał się do niebios i swego patrona świętego Jana, a wtedy na potwierdzenie jego słów upieczony już kogut zmartwychwstał i zapiał, ratując tym samym życie nieszczęśnika.
1531 r. - Jedno z największych trzęsień ziemi niszczących Lizbonę.
1541 r. - Portugalia traci Agadir (Maroko). Jest to początek jej schyłku jako potęgi kolonialnej.
W 1551 r. traci kolejne miasta, a fanatyczny król Sebastian (1557-1578, wnuk Jana III) ginie podczas krucjaty w bitwie pod El-Ksar-el-Kebir w Maroku (według legend ma kiedyś powrócić w chwale). Na tron wstępuje wiekowy już inkwizytor Henryk (1578-1580), wuj Sebastiana, a z jego bezpotomną śmiercią wygasa dynastia.
1580 r. - Tron obejmuje Filip II, król Hiszpanii, tworząc imperium rozciągnięte na wszystkich kontynentach (1580-1640).
1640 r. - Wykorzystując osłabienie Hiszpanii, na tron Portugalii wstępuje król Jan IV (1640-1656), daleki potomek Jana I i założyciel dynastii Bragança. Nazwa dynastii pochodzi od miasta założonego jeszcze przez Celtów (po celtycku bri - wysoki).
Jan IV powstrzymuje próby podboju przez Hiszpanię (choć traci Ceutę), lecz wojna będzie trwać latami. W Lizbonie Jan IV zakłada sławną bibliotekę z ogromnymi zbiorami literatury, muzyki i sprawozdaniami z podróży.
Słynny jezuicki kaznodzieja Antonio Vieira (1608-1697) głosi niezależność Portugalii i powrót zaginionego króla Sebastiana jako twórcy chrześcijańskiej potęgi zapowiadającej czasy ostateczne (millenaryzm).
1641 r. - Powstaje pierwsza portugalska gazeta informująca o niedawnych wydarzeniach.
1654 r. - Układ z Anglią gwarantuje niepodległość Portugalii, lecz uzależnia ją od brytyjskiej gospodarki.
1655 r. - Jedno z najdziwaczniejszych wydarzeń w dziejach Portugalii odnotowanych w kronikach. Podobno pewien mężczyzna zostaje niespodziewanie, w ciągu kilku minut, przeniesiony z Goa w Indiach do Portugalii (teleportacja). Inkwizycja oskarża go o pakt z Szatanem i skazuje na spalenie na stosie.
1656 - 1667 r. - Król Alfons VI (syn Jana IV). Dzięki poparciu Francji i Wielkiej Brytanii zwycięża w walce o niepodległość. Na mocy pokoju podpisanego w Lizbonie Hiszpania uznaje pełną niezależność Portugalii (1665).
1667 - 1706 r. - Panuje Piotr II (brat Alfonsa VI). Wyraźny wzrost gospodarczy, zwłaszcza za czasów ministra Ericeiry.
1667 r. - Układ z Holandią gwarantujący istnienie portugalskich kolonii w Brazylii i Azji.
1668 r. - Układ podpisany w Lizbonie: Hiszpania uznaje dynastię Bragança w zamian za Ceutę.
1706 - 1750 r. - Król Jan V (syn Piotra II). Monarcha reprezentuje ideały oświeceniowe.
Rozwój gospodarczy po odkryciu w Brazylii złota (Minas Gerais) i diamentów (1728). Wzrost poziomu życia ludności i rozkwit kultury (barok). W 1725 r. zatarg z papieżem wywołany mieszaniem się kleru do polityki
1720 r. - Powstaje Portugalska Akademia Historyczna jako wyraz prądów oświeceniowych.
1750 - 1777 r. - Panuje król Józef I Emanuel (syn Jana V).
Minister Sebastiao J. Pombal (1699-1782) reformuje i modernizuje państwo, administrację i armię. Uwalnia szkolnictwo spod władzy Kościoła.
- 1 XI 1755 r. - W niedzielę podczas kościelnych uroczystości Wszystkich Świętych nagłe podmorskie trzęsienie ziemi o magnitudzie ok. 8 i potężne tsunami niszczą Lizbonę. Dzieła dopełniają pożary od tysięcy świec płonących w kościołach podczas mszy, kiedy świątynie zawaliły się, grzebiąc ludzi. Znika pałac Wielkiego Inkwizytora oraz królewskie archiwum łącznie z tajnymi dokumentami dotyczącymi odkryć geograficznych. Ginie ponad 40 tysięcy ludzi, w tym wielu w kościołach. Ku zdziwieniu niektórych myślicieli dzielnica rozpusty pozostaje nietknięta.
Niektórzy teologowie głoszą, że katastrofa była karą zesłaną przez Boga za ludzkie grzechy. Rousseau zaś twierdzi, że klęskę spowodowało odejście ludzi od natury; człowiek bowiem nie powinien mieszkać w tak wysokich domach, lecz między drzewami, a wtedy trzęsienie ziemi nie spowodowałoby tylu ofiar. Voltaire w lizbońskim trzęsieniu dostrzega dowód, że Bóg nie interesuje się człowiekiem, a świat nie jest najlepszym z możliwych. Natomiast brytyjski myśliciel Bernard Bosanquet wyciąga wniosek wręcz przeciwny. Według niego takie klęski mogą dotykać jedynie miasta drugorzędne, lecz nigdy nie zdarzą się w najważniejszych metropoliach, na przykład w Londynie, bo to zakłócałoby prawidłowy rozwój najlepszego ze światów. Zatem Lizbona nie była ważnym miastem.
Tragedia ma jeszcze jedną poważną konsekwencję - zniszczenie siedziby Casa da India z tajnym zbiorem map i relacji z odkrywczych podróży. Znikają na przykład dokumenty opisujące eksplorację Nowego Świata oraz świadczące o pierwszych wizytach Europejczyków w Australii.
Po 1755 r. - Minister Sebastiao J. Pombal, jako zwolennik Oświecenia, nie zajmuje się fantastycznymi tezami o karze bożej, która spadła na Lizbonę. Zaczyna odbudowę miasta według nowych założeń. Zamiast dawnych krętych uliczek każe wytyczyć proste, szerokie arterie komunikacyjne, aby ułatwić szybką ewakuację ludzi. Domy zaś mają być budowane na elastycznych drewnianych szkieletach, które łatwiej wytrzymają wstrząsy. Pombal pozostawia tylko ruiny kościoła Carmo jako pomnik kataklizmu.
1758 r. - Nieudany zamach na króla zorganizowany przez klerykałów niezadowolonych z polityki Pombala. Minister po śledztwie wypędza jezuitów (1759-1760), co wywołuje nowy zatarg z papiestwem.
1776 - 1777 r. - Przegrana wojna z Hiszpanią o kolonie. Zgodnie z Pierwszym Traktatem z San Ildefonso Brazylia pozostaje posiadłością Portugalii, lecz Banda Oriental przypada Hiszpanii. Według dodatkowej umowy zawartej 11 marca 1778 r. w El Pardo Hiszpania przejmuje portugalską Gwineę i Fernando Po.
1777 - 1786 r. - Król Piotr III, brat Józefa I.
Po śmierci monarchy królową jest jego żona Maria I Pobożna (rządzi do 1816). Tuż po koronacji królowa Maria kończy wojnę z Hiszpanią, zawierając Pierwszy Traktat z San Ildefonso, który znosi Umowę z Tordesillas: Portugalia uzyskuje oficjalne potwierdzenie swoich praw do posiadłości w Brazylii na zachód od południka 46oW. Uzupełniający Traktat z El Pardo (11 III 1778) oddaje Hiszpanii portugalskie terytoria w Gwinei i Fernando Po. Mimo to Portugalia nadal należy do największych potęg kolonialnych, a jej posiadłości rozsne po planecie obejmują 10,4 miliona km2.
1789 r. - Królowa Maria I Pobożna sekularyzuje (rozwiązuje) trzy zakony rycerskie: Zakon Rycerzy Naszego Pana Jezusa Chrystusa, Zakon Świętego Benedykta z Avis i Zakon Świętego Jakuba od Miecza z Compostelli. Ustanawia za to odznaczenia: Order Wojskowy Chrystusa, Order Wojskowy Świętego Benedykta z Avis oraz Order Wojskowy Świętego Jakuba od Miecza. Królowa ustanawia poza tym Wstęgę Trzech Orderów, gdzie na szerokiej wstędze znajduje się owalny medal z trzema stylizowanymi krzyżami. Odtąd monarchowie rządzący Portugalią są zarazem wielkimi mistrzami portugalskich orderów, noszą Wstęgę Trzech Orderów i mogą ją przyznawać za szczególne zasługi. Wstęga zostanie zniesiona wraz z przekształceniem Portugalii w republikę w 1910 r. Wstęga Trzech Orderów powróci w 1918 r. jako odznaczenie państwowe przyznawane przez prezydenta głowom innych państw. Od 1962 r. zaś Wstęga Trzech Orderów jest noszona przez prezydentów Portugalii jako jedno z insygniów sprawowanej władzy.
1807 – 1814 r. - Wojska Napoleońskiej Francji okupują Portugalię.
1808 r. - Zaledwie kilka dni przed wkroczeniem Francuzów do Lizbony rodzina królewska wspomagana przez członków brytyjskiego dworu opuszcza miasto i udaje się do Brazylii.
29 listopada w Rio de Janeiro książę Jan wydaje dekret o wznowieniu Orderu Miecza i Wieży, aby upamiętnić uratowanie portugalskiego monarchy. Order w formie pięcioramiennej gwiazdy ma być przyznawany zarówno Portugalczykom, jak i obcokrajowcom bez względu na ich wyznanie. Jest to ważne, ponieważ dotychczasowe odznaczenia portugalskie (na przykład Wstęga Trzech Orderów) miały charakter katolicki, więc nie mogłyby posłużyć do wyrażenia wdzięczności wobec Brytyjczyków, którzy są anglikanami. W ciągu dalszej swojej historii order zostanie podzielony na cztery klasy (1832) i będzie kilkakrotnie modyfikowany (1896, 1917, 1918, 1939).
- 1808 - 1814 r. - W tym czasie Jan VI (syn Marii I), przebywa w Brazylii.
W roku 1813 zmienia się godło państwowe, ponieważ tradycyjna tarcza zostaje umieszczona na tle sfery armilarnej.
Flaga Portugalii w latach 1707-1830 jest biała, potem niebiesko-biała, a od roku 1910 zielono-czerwona, lecz za każdym razem jej środek zajmuje tarcza.
1810 - 1877 r. - Alexander Herculano de Carvalho e Araujo, pisarz i historyk zajmujący się okresem kształtowania państwa portugalskiego (Historia de Portugal, 1846-1853).
1815 r. - Po upadku Napoleona Portugalia dostaje się pod kontrolę Wielkiej Brytanii, co wyraża się przede wszystkim związkami gospodarczymi. Obcym wpływom sprzyja też fakt, że król Jan VI (1816-1826) nadal przebywa w Brazylii.
1815/1816 r. - Katastrofalne mrozy zimą (spadają duże ilości śniegu, niektóre rzeki zamarzają) i mokre lato związane z zapyleniem atmosfery przez erupcję Tambory powodują klęskę nieurodzaju i głód.
1820 - 1823 r. - Bunt przeciw angielskiej dominacji.
W 1822 r. portugalskie kortezy uchwalają konstytucję znoszącą inkwizycję i feudalizm, a król zatwierdza ją po powrocie do kraju (w tym czasie Brazylia ogłasza niepodległość). Jednak zmiana ustroju na monarchię konstytucyjną wywołuje niezadowolenie armii: w 1823 wojskowy przewrót znosi konstytucję, a króla Jana VI czyni monarchą absolutnym.
- 1826 - 1828 r. - Cesarz Brazylii Piotr (Pedro) jest królem Portugalii jako Piotr IV po śmierci swego ojca Jana VI.
Nadaje państwu ograniczoną konstytucję (1826). W roku 1828 abdykuje, aby skoncentrować się na rządzeniu Brazylią a prawa do portugalskiego tronu przekazuje swojej małoletniej córce Marii da Gloria.
1828 r. - Korzystając z małoletności Marii, Miguel (drugi syn Jana VI zaręczony z Marią od roku 1826) ogłasza się regentem i przejmuje pełnię władzy w Portugalii jako monarcha absolutny. Maria da Gloria ucieka na Azory (1830-1833).
1832 r. - Piotr IV abdykuje w Brazylii i wraca do Portugalii, aby obalić Miguela. Po dwóch latach wojny domowej między braćmi uzurpator traci władzę i wyjeżdża do Niemiec, a Piotr IV jako regent przywraca konstytucję (1834).
1834 - 1853 r. - Po śmierci Piotra IV Portugalią rządzi Maria da Gloria jako królowa Maria II.
Wychodzi za mąż za Ferdynanda (1837), założyciela portugalskiej gałęzi dynastii Sachsen-Coburg-Gotha.
1846 - 1847 r. - Nieudane antyrządowe powstanie zwolenników liberalizmu.
1851 r. - Generał Oleveira Saldanka dokonuje zamachu stanu i staje na czele nowego rządu.
1853 - 1861 r. - Panuje król Piotr V, syn Marii II, pierwszy z dynastii Sachsen-Coburg-Gotha.
Do 1855 r. w jego imieniu rządzi jego ojciec Ferdynand. Jako samodzielny monarcha usuwa Saldankę i planuje reformy państwa. Umiera jednak w tajemniczych okolicznościach, a na tron wstępuje jego brat Ludwik (1861-1889). Nasila się walka o wpływy między konserwatystami oraz zwolennikami reform i republikanami, żądającymi zniesienia monarchii. Zaznacza się ożywienie gospodarcze, ale też duże problemy finansowe.
1868 - 1948 r. - J. Viana da Motta, znany kompozytor, twórca narodowej szkoły portugalskiej.
1873 r. - Projekt połączenia Hiszpanii i Portugalii. Ludwik odmawia jednak przyjęcia korony hiszpańskiej.
1875 r. - Powstaje partia socjalistyczna - wyraz narastania nastrojów lewicowych i reformatorskich.
1881 r. - Układ gospodarczy z Wielką Brytanią jeszcze bardziej uzależnia Portugalię od Brytyjczyków.
1886 r. - Portugalia żąda rozszerzenia swoich kolonialnych posiadłości w Afryce, lecz rezygnuje pod naciskiem Brytyjczyków budujących własne afrykańskie imperium.
1889 - 1908 r. - Król Karol I, syn Ludwika. Okres burzliwych przemian społecznych w Portugalii.
Rosną wpływy lewicy, co znajduje wyraz w powstaniu związków zawodowych (1892). Pogłębia się ekonomiczna zależność od Wielkiej Brytanii. Narastają tendencje republikańskie.
Karol I ginie w zamachu (1908) i na tron wstępuje Manuel II, ale już nie zdoła powstrzymać sił reformatorskich, które w końcu zmuszą go do abdykacji w 1910 r. Rok później powstaje pierwsza portugalska konstytucja republikańska, a escudo zastępuje reala i cruzado (1911).
Ostatnia królowa Portugalii Amelia wyjeżdża z Portugalii wraz z synem Manuelem II. Początkowo osiadają w Wielkiej Brytanii. Potem zaś, dzięki rodzinnym związkom z arystokratycznymi rodami Amelia otrzyma posiadłość we Francji i postanie tam nawet po zajęciu Francji przez hitlerowskie Niemcy.
Jej syn król Manuel II umrze w 1932 r.
1912 r. - Strajk generalny w Lizbonie. Jest on wyrazem wzrostu popularności ruchów lewicowych.
1916 - 1918 r. - Portugalia uczestniczy w I wojnie światowej po stronie aliantów.
1917 r. - We wsi Fatima troje dzieci ma serię wizji Maryi, która rzekomo zapowiada koniec wojny i bliski kres grzesznego świata, jeżeli ludzie nie nawrócą się i nie będą się modlić. Dzieci z przekonaniem opisują postać podobną do posągu z pobliskiego kościoła. Przekazują dorosłym „proroctwa” podobno zasłyszane od postaci uznanej za Matkę Boską. Te rzekomo głębokie mądrości są w istocie powtórzeniem dość naiwnych kazań miejscowego księdza, lecz nikt tego nie zauważa, a szczególnie same dzieci, które pochodzą z biednych i niewykształconych rodzin. Sugestia jest jednak tak potężna, że tłum wieśniaków zwołany przez dzieci widzi przez mgłę wirujące na niebie Słońce (według krytyków być może rezultat mirażu).
W 1930 r. papiestwo oficjalnie uzna to zjawisko za cudowne objawienie, a Fatima stanie się wielkim centrum pielgrzymkowym. W drugiej połowie XX w. zaś poszukiwacze śladów pozaziemskich cywilizacji uznają, że nie było to wirujące Słońce, lecz UFO.
- Lata 1920. - Kryzys gospodarczy, jaki dotknął całą Europę wyniszczoną przez wojnę w Portugalii zbiega się z trwającym konfliktem między monarchistami lub szerzej konserwatystami z jednej strony oraz zwolennikami modernizacji portugalskiego społeczeństwa z drugiej.
Wykorzystują to ruchy ekstremistyczne od klerykałów i faszystów aż po prosowieckich komunistów. Nieprzypadkowo od 1921 r. działa w Portugalii partia komunistyczna wspierana przez Związek Sowiecki i głosząca podobne do sowieckich założenia polityczne oraz społeczne.
- 1926 - 1928 r. - Po zamachu stanu prezydentem zostaje generał Antonio Oscar de Fragoso Carmona.
Jest to odpowiedź na niebezpiecznie rosnące wpływy prosowieckiej lewicy. Carmona popierany przez Kościół katolicki i burżuazję chce ustabilizować scenę polityczną i zapobiec komunizacji kraju.
- 1932 r. - Carmona powołuje prawicowo-katolickiego premiera Antonio Salazara (1889-1970).
Salazar wprowadza konstytucję (1933), opartą na katolickich zasadach korporacjonizmu i solidaryzmu. Powstrzymuje lewicę kosztem klerykalizacji szkół, rządów terroru, likwidacji partii politycznych i związków zawodowych oraz podporządkowania całego życia społecznego idei narodowej (nacjonalizm) i Kościołowi katolickiemu. Jest to o tyle łatwe, że Portugalia to kraj niezwykle jednolity etnicznie: niemal 100% ludności stanowią Portugalczycy i niemal wszyscy wyznają katolicyzm. Te działania oznaczają wprowadzenie katofaszyzmu, a sam Salazar staje się dyktatorem.
Podobne zmiany zachodzą w koloniach, gdzie Salazar narzuca kulturę portugalską i bezwzględnie tłumi wszelkie dążenia do autonomii.
Tak więc Portugalia zachowuje tradycyjne wartości narodowe i religijne, lecz płaci za to zastojem w gospodarce i biedą większości Portugalczyków.
1935 r. - Psychiatra Antonio E. Moniz wprowadza lobotomię (zniszczenie czołowego płata mózgu igłą), aby leczyć agresję. Zastrzeli go jeden z pacjentów. Ofiarą barbarzyńskiej metody padnie kilkaset tysięcy osób, zanim lekarze odkryją, że wycinanie kawałka mózgu nie leczy.
1936 r. - W czasie wojny domowej w Hiszpanii Portugalia wspiera Franco, a w 1939 r. zawiera z nim układ o przyjaźni.
1939 - 1945 r. - Neutralność podczas II wojny światowej, lecz przychylna Brytyjczykom i Amerykanom, którzy mogą korzystać z portugalskich portów i baz wojskowych (choćby na Azorach).
Po 1945 r. - Portugalia staje się jednym z ważniejszych centrów turystycznych w Europie. Wkrótce aż 15% dochodu kraju będzie pochodzić z turystyki. Jest to istotny czynnik rozwoju dla państwa tak biednego i zacofanego.
Około ¾ ludności mieszka na wsi, a poziom analfabetyzmu po latach klerykalnej dyktatury przekracza 25%.
1959 r. - Rusza metro w Lizbonie.
1960 r. - 500 lat po śmierci Henryka Żeglarza jego zasługi upamiętnia Pomnik Odkryć w kształcie żaglowca w postawiony Lizbonie. Krytycy wskazują jednak, że Portugalczycy nie chcą pamiętać o okrucieństwach portugalskiego kolonializmu i podbojów.
1968 - 1974 r. - Po rezygnacji Salazara nowym dyktatorem zostaje Marcelo Jose Caetano.
Zostaje obalony przez pokojową rewolucję goździków (1974, nazwa od symbolu rebeliantów) i emigruje.
Działacze dawnego reżimu pozostają bezkarni ze względu na opór armii, Kościoła i części ludności. Nowym prezydentem zostaje Francisco da Costa Gomes (do 1976 r.), potem A. Eanes (do 1986 r.), M. Soares (do 1996 r.) i J. Sampaio. Postępuje demokratyzacja kraju.
Nowa konstytucja zostaje wprowadzona w roku 1976 (zmodyfikowana w latach 1982 i 1989).
1973 - 1975 r. - Przyznanie niepodległości koloniom w Afryce (Gwinea, Wyspy Zielonego Przylądka, Mozambik i Angola).
1978 r. - 124 przestępców ucieka z więzienia Alcoente. Jak dotąd jest to największa w historii zbiorowa ucieczka więźniów.
1978 - 1979 r. - Związek z Europejską Wspólnotą Gospodarczą rozpoczyna okres szybkiego rozwoju ekonomicznego, uprzemysłowienia i modernizacji.
1986 r. - Portugalia wstępuje do EWG (późniejsza Unia Europejska). W 2002 r. przyjmie euro.
Powstają nowe budowle jak choćby ogromny, długości ponad 17 km, Most Vasco da Gamy nad Tagiem koło Lizbony (1998). Liczba analfabetów spada do 15% spośród niemal 10 milionów mieszkańców pod koniec XX w. Gwałtownie kurczą się wpływy Kościoła katolickiego.
2002 r. - W Porto powstaje metro.
Od 2011 r. - Narastający kryzys finansowy wywołuje bezrobocie i uruchamia masowe protesty naśladujące marsze oburzonych z Hiszpanii.
2020 r. - Pandemia Covid-19 uderza w portugalską gospodarkę.
Lato 2023 r. - Globalne ocieplenie przyczynia się do serii gwałtownych pożarów o dużym zasięgu.