Muzułmański Bengal i Bangladesz
1280 r. - Bengal uwalnia się spod władzy Delhi. Dość szybko jednak rozpada się na małe państewka rządzone zwykle przez potomków sułtana Balbana (bengalska dynastia panująca w latach 1292-1337).
1320 - 1325 r. - Ghijas Ud-Din Tughlak rządzący Sułtanatem Delhijskim podbija Bengal.
Jego namiestnik Bahadur Szach próbuje uniezależnić Bengal, lecz ginie w bitwie w 1336 r.
- 1339 - 1359 r. - Szams Ad-Din Ilijas Szach odrzuca władzę Delhi i próbuje zjednoczyć Bengal w swium ręku.
Najeżdża i rabuje Kathmandu (1349) oraz Orissę. Iljas Szach i jego syn Sikandar (1359-1389) walczą z niszczycielskimi najazdami Delhi. Następny władca Bengalu Ghijas Ud-Din Azam (1389-1410) próbuje podbić Assam.
- 1410 - 1414 r. - Bengalem rządzi Saif Ud-Din Hamzah.
Państwo jest silnym, bogatym organizmem politycznym, który utrzymuje stosunki dyplomatyczne i handlowe z wieloma krajami, w tym nawet z odległymi Chinami.
- 1415 r. - Radża Ganeśa detronizuje Ala Ud-Din Firuz Szacha (1414-1415), który musi się ukrywać.
Ród Ganeśi przetrwa do 1437 r., kiedy tron zdobywa Nasir Ud-Din Mahmud (do 1459 r.) z dynastii Iljas Szachi. Po nim rządzą jego syn Rukn Ud-Din Barbak (1459-1474, podbija część Orissy) i wnuk Szams Ud-Din Jusuf. Ostatni sułtan z dynastii Iljas Szachi, Dżalal Ud-Din Fath Szach (1481-1487), zostanie zamordowany przez swego sługę Szachzadę, który obejmie tron jako Barbak Szach. On zaś zostanie obalony przez niewolnika Saifa, twórcę nowej dynastii.
- 1487 - 1490 r. - W Satgaon rządzi były afrykański niewolnik Saif Ud-Din Firuz. Zakłada Dynastię Abisyńską.
Jego następcą jest Nasir Ud-Din Mahmud (1490-1491) zamordowany przez Sidi Badra (Szams Ud-Din Muzaffar, 1491-1493). Tyran ginie podczas buntu ludności, a władzę przejmuje wezyr Sajjid Husain Szach, założyciel dynastii, którą obali Szer Szach Suri (1539-1540). Potem panują: Chizir-chan (do 1545 r.), Muhammad-chan Suri (1545-1555), Bahadur Szach (1555-1561), Dżalal Szach (1561-1564) i ród Karanani.
1485/6 - 1533 r. - Ćojtonno, bengalski asceta krisznaita. Po latach wędrówek osiada w Puri (Orissa).
XVI w. - Biszwa Singh i Nar Narajan (1540-1584) zakładają księstwo Kucz Bihar nad rzeką Tista.
1576 r. - Bengal rządzony przez ród Karanani (od 1564 r.) zostaje podbity przez Wielkich Mogołów.
XVII w. - Bengal dostaje się pod coraz silniejszy wpływ Europejczyków, z którymi wiążą go stosunki handlowe.
1608 r. - Dhaka zostaje stolicą Bengalu.
1722 - 1833 r. - Rama Machan Roj, pierwszy prozaik używający języka bengalskiego. Twórca eklektycznego systemu filozoficznego przeciwnego feudalnemu hinduizmowi. Propaguje zachodnią filozofię i naukę.
11 X 1737 r. - Silne trzęsienie ziemi w Kalkucie zabija ok. 300 tysięcy ludzi.
1757 r. - Brytyjski dowódca Robert Clive pokonuje Bengalczyków w bitwie pod Palasi (Plassey).
Kraj popada w zależność od Kompanii Wschodnioindyjskiej.
- 1760 - 1763 r. - Bengalem rządzi Mir Kasim, zależny od Kompanii Wschodnioindyjskiej.
Kiedy próbuje zrzucić władzę Kompanii, Brytyjczycy interweniują zbrojnie, a Kasim zostaje zmuszony do ucieczki za granicę. Odtąd w Bengalu panują wyłącznie władcy uznający brytyjską zwierzchność (w Kucz Bihar od 1772 r.).
- 1772 - 1785 r. - Warren Hastings jest gubernatorem Kalkuty (Kalikat, Kalikut - miasto Kali). Bengal należący dotąd do Kompanii Wschodnioindyjskiej przechodzi pod zarząd brytyjskiego parlamentu.
W Bengalu zaczyna się bicie monet anna.
- 1772 - 1833 r. - Bengalski bramin Rammohan Roy, czasem zwany ojcem nowożytnych Indii.
Studiuje różne religie i w 1829 r. zakłada w Kalkucie stowarzyszenie Brahma Sabha (Gmina wierzących w Boga, od 1845 r. jako Brahma Samadż), gdzie propaguje monoteizm oparty na wedyzmie (mówi o powrocie do pierwotnej wiary), zwalcza ikonolatrię (kult obrazów), nierówności społeczne, sati oraz wpływy chrześcijaństwa. W latach 1870. jego organizacja rozpadnie się na trzy odłamy, z których dwa przetrwają aż do końca XX w., wpływając na polityczne i społeczne życie Bengalu. Ich znaczenie wynika z faktu, że Brahma Samadż na ogół grupuje ludzi wykształconych.
1786 r. - Brytyjczyk R. Kyd zakłada ogród botaniczny w Kalkucie, potem jeden z najpiękniejszych na świecie.
Pierwsza połowa XIX w. - W Bengalu działają Hadżi Szariat-ulla, stojący na czele ludowego muzułmańskiego ruchu Faraizi skierowanego przeciw kolonializmowi, oraz Titu Mir tworzący własną islamską organizację.
1817 - 1823 r. - W Bengalu zaczyna się pierwsza pandemia cholery.
1905 - 1911 r. - Bengal jest podzielony przez Brytyjczyków na dwie prowincje - muzułmański Bengal Wschodni oraz hinduistyczny Assam, żeby je zantagonizować i rozbić siłę bengalskiego oporu wobec kolonializmu.
1906 r. - W Dhace powstaje Liga Muzułmańska, reprezentująca niepodległościowe dążenia indyjskich muzułmanów.
Mohammed Iqbal (1876-1938) głosi odejście od bierności sufizmu i mocno podkreśla przeciwieństwo kultury euroamerykańskiej i azjatyckiej (Zachód i Wschód).
1907 r. - Bunt chłopów w Bengalu przeciw lichwiarzom, wielkim posiadaczom i Brytyjczykom. Kongres Narodowy rozpada się na stronnictwa probrytyjskie postulujące współpracę z kolonizatorami i antybrytyjskie żądające odrzucenie związków z Londynem. Przywódca frakcji antybrytyjskiej, Tilak, zostanie aresztowany w 1908 r. i zesłany za karę na Andamany.
Początek 1942 - jesień 1943 r. - Katastrofalny głód w Bengalu zarządzanym przez Wielką Brytanię. Na ulicach Kalkuty leżą tysiące zwłok, których nie ma kto pochować, ponieważ zbyt dużo ludzi umiera w krótkim czasie.
Przeludniony Bengal od dziesięcioleci jest zaopatrywany w żywność przywożoną z innych części Indii. Teraz jednak rząd w Londynie postanowił ograniczyć te dostawy, a żywność przeznaczyć dla żołnierzy walczących w Birmie. Co prawda nie jest to konieczne, ponieważ żołnierzom nie brakuje żywności, ale sam premier Winston Churchill stwierdził, że mieszkańcy Bengalu i tak mnożą się jak króliki, a głód to metoda regulowania liczby ludności. Według Churchilla Indie zbyt mało angażują się w wojnę, więc nie zasługują na szczególne względy. Brytyjska armia skupuje ryż, a 40 tysięcy ton ziarna zwyczajnie zabiera. To zaś, czego wojskowi nie zdołają zabrać zostaje spalone, żeby nie wpadło w ręce Japończyków, gdyby japońskie oddziały dotarły do Indii. Wojsko niszczy też tory kolejowe, rowery i łodzie, co wyklucza dowóz żywności, handel i ewentualne połowy ryb. Brytyjskie władze nie godzą się nawet na przyjęcie amerykańskiej i kanadyjskiej pomocy twierdząc, że Bengal może się sam wyżywić, a transport morski jest zbyt niebezpieczny.
- Do lata 1944 r. - Akcja nowego gubernatora Indii Archibalda Wavella wymusza wreszcie niewielką pomoc dla głodującego Bengalu, uruchamia część zapasów żywności zgromadzonych w wojskowych spichlerzach i pozwala skorzystać z pomocy Irlandii. Poza tym Wavell przestawia część gospodarki z produkcji wojskowej na cywilną, a dobre plony zimą 1943 r. dostarczają więcej ryżu. W rezultacie stopniowo maleje liczba umierających z głodu.
Nikt nie jest w stanie policzyć liczby ofiar: według rozmaitych szacunków umarło do 4 milionów ludzi. Brytyjskie władze dołożą potem wszelkich starań, aby zapomniano o celowym ludobójstwie lub przynajmniej katastrofie humanitarnej wywołanej przez Churchilla, bohatera zwycięskiej wojny.
- Po 1945 r. - Brytyjskie Indie coraz śmielej żądają dekolonizacji.
Na przełomie 1945 i 1946 r. odbywają się wybory, które w ręce Ligi Muzułmańskiej oddają władzę w Pendżabie, Sindh i Bengalu. Ostatni brytyjski wicekról Indii lord Louis Mountbatten przygotowuje plan utworzenia państwa indyjskich muzułmanów.
- 14 VIII 1947 r. - Wschodni Bengal zostaje częścią Pakistanu jako brytyjskiego dominium, czyli niezależnego państwa, które jednak zachowuje związki z Wielką Brytanią poprzez generalnego gubernatora reprezentującego monarchię. W granicach Indii zaś powstają zamieszkane gównie przez hinduistów stany Assam oraz Zachodni Bengal (zachodnia część delty Gangesu i Brahmaputry ze stolicą w Kalkucie).
Pakistan jest państwem sztucznym składającym się z dwóch całkowicie różnych części - zachodniej obejmującej basen Indusu z Pendżabem i Beludżystan oraz wschodniej w delcie Gangesu. Stolicą państwa jest Karaczi w części zachodniej. Elementem łączącym obie części ma być islam w przeciwieństwie do głównie hinduistycznej Republiki Indii. To jednak nie wystarczy, aby zbudować stabilne państwo. Wschodnia część posługuje się językiem bengali, a zachodnia urdu, pendżabi, beludżi i pasztun. Wschodnia część jest wyraźnie biedniejsza, przeludniona i rolnicza, a zachodnia ma zaczątki przemysłu. Bengal jest związany historycznie z Assamem, a Pendżab i Sindh z Kaszmirem i Afganistanem.
Po 1947 r. - Przesiedlenie kilkunastu milionów ludzi: muzułmanów do Pakistanu, a hinduistów do Indii.
1958 r. - Władzę w Pakistanie zdobywa M. Ayub Khan (Chan) z zachodniej części państwa.
1965 - 1966 r. - Wybucha wojna Pakistanu z Indią o Kaszmir i Jammu należące do Indii.
Mieszkańcy Bengalu nie są jednak zainteresowani podbojami na dalekim zachodzie mając u siebie problemy gospodarcze, klęski żywiołowe i biedę. Tymczasem zachodnia część państwa nie chce płacić za likwidację skutków powtarzających się powodzi i huraganów niszczących deltę Gangesu. Bengalczycy czują się dyskryminowani przez bogatszą część zachodnią i coraz częściej żądają autonomii.
1969 r. - Generał A. M. Yahya Khan przejmuje władzę w Pakistanie i zakazuje działalności wszelkich partii, aby zneutralizować autonomiczne ambicje polityków z Bengalu. Temu samemu celowi służy dyskryminacyjna polityka kulturalna, w tym ogłoszenie, że urdu ma być jedynym językiem urzędowym, chociaż we wschodniej części państwa zdecydowanie dominuje bengali.
1970 r. - Huragan Bhola niszczy wschodni Pakistan i Dhakę. Ginie ponad pół miliona ludzi, a władze centralne z zachodniej części państwa nie udzielają dostatecznej pomocy, co wzbudza powszechne obiurzenie.
1970 r. - Socjalista Mudżibur Rahman (1920-1975) wygrywa wybory w Pakistanie Wschodnim i żąda autonomii dla Bengalu. Zostaje jednak uwięziony, a armia złożona głównie z mieszkańców Pakistanu Zachodniego podejmie próbę spacyfikowania zbuntowanej prowincji.
26 III 1971 r. - Wojska rządowe zaczynają operację Searchlight próbując opanować Wschodni Pakistan. W ciągu pierwszej nocy wojsko atakuje uniwersytet w Dhace dokonując mordu na studentach i nauczycielach. Potem żołnierze palą całe wioski, mordują ponad 1,5 miliona osób i gwałcą 200-400 tysięcy kobiet. Zwykle hinduistki są potem mordowane, a muzułmanki pozostawiane przy życiu, żeby urodziły dobrych wyznawców islamu. Wiele dziewcząt i kobiet zostaje porwanych jako seksualne niewolnice. Niemal 10 milionów Bengalczyków ucieka do Indii, a ok. 20 milionów przenosi się w bezpieczniejsze rejony Bengalu. W ramach odwetu ludność posługująca się językiem bengali napada i morduje kilkadziesiąt tysięcy sąsiadów mówiących w urdu, czyli Biharczyków.
Na czele bengalskich partyzantów w kraju staje pułkownik M.A.G. Osmani, a w Indii powstaje rząd na wygnaniu (17 IV 1971 r.). Władze indyjskie pragnące osłabienia Pakistanu wysyłają (22 XI 1971 r.) do Bengalu swoje oddziały, aby wsparły partyzantów i zmuszają armię rządową do kapitulacji (16 XII 1971 r.).
Bengal ogłasza się republiką Bangladesz ze stolicą w mieście Dhaka (Daka). Jej prezydentem zostaje Mudżibur Rahman, zwolennik socjalistycznych idei w gospodarce i polityce. Wspiera go ZSRS. Bangladesz jest państwem unitarnym, czyli niepodzielonym na autonomiczne regiony. Na jego pierwszej fladze dominuje zieleń (islam), a w centralnym czerwonym kole znajduje się zarys państwa, który będzie później usunięty, pozostawiając tylko czerwone koło. Urzędowym językiem nowego państwa jest bengali. Tylko 9% ludności mieszka w miastach, a zaledwie 23% potrafi czytać. Połowę eksportu stanowi juta. Kraj należy do najbiedniejszych na świecie. Od 1972 r. walutą Bangladeszu jest taka (od sanskryckiego tanka - srebrna moneta) zastępująca pakistańską rupię.
Kraj często nawiedzają niszczycielskie huragany i związane z nimi powodzie zalewające deltę Gangesu i Brahmaputry. Najbardziej tragiczne takie katastrofy zdarzą się 26 kwietnia 1989 r. pochłaniając ok. 1300 ofiar; w 1991 r. ok. 140 tysięcy ofiar oraz w listopadzie 2007 r. ponad 3100 ofiar.
1972 - 1975 r. - Lewicowy rząd Bangladeszu przeprowadza elektryfikację kraju, chce upowszechnić edukację i zmierza w stronę państwa świeckiego. Stopniowo nacjonalizuje większość gospodarki, co prowadzi do jej załamania, lecz megalomański Rahman tego nie dostrzega. Bangladesz zbliża się do Związku Sowieckiego deklarując budowę socjalizmu. W 1974 r. rząd wprowadza stan wyjątkowy, aby powstrzymać bunty i delegalizuje wszystkie partie polityczne oprócz lewicowej Ligi Ludowej. Trwa kryzys, szerzy się terroryzm skierowany przeciw rządowi i powtarzają się wojskowe zamachy stanu. Bangladesz otrzymuje pomoc finansową od światowych organizacji wspomagających rozwój, ale centralnie sterowana gospodarka nie potrafi ich wykorzystać, słabo wykształcona ludność nie umie pracować, a skorumpowani urzędnicy zagarniają dużą część dotacji. W końcu pomoc zostaje uzależniona od przebudowy systemu ekonomicznego Bangladeszu. Dyktator ginie w zamachu zorganizowanym przez wojsko.
1976 r. - W Bangladeszu Muhammad Yunus zakłada Bank Grameen, udzielający mikrokredytów (kilka-kilkadziesiąt dolarów) na zaczęcie drobnej wytwórczości, zwłaszcza przez kobiety. Duże banki nie pożyczają biedakom, niemającym żadnego zabezpieczenia. Mimo sprzeciwu muzułmańskich konserwatystów, którzy nie chcą ekonomicznej emancypacji kobiet, bank się rozwija i zmniejsza zasięg nędzy. Yunus otrzyma Pokojową Nagrodę Nobla (2006).
1976 r. - Pod naciskiem międzynarodowych organizacji, generał (potem prezydent) Ziaur Rahman dopuszcza w Bangladeszu działalność partii politycznych. Rahman zginie jednak w zamachu (1981), a nowy prezydent A. Sattar zostaje zamordowany już w 1982 r., kiedy próbuje odsunąć wojsko od władzy. Władzę nad państwem przejmuje generał H. M. Erszed.
Bangladesz jest centrum cholery, co wiąże się z zanieczyszczoną wodą pitną czerpaną z rzek lub płytkich studni. Dzięki pomocy międzynarodowych organizacji humanitarnych studnie zostają pogłębione, aby osiągnąć poziom przefiltrowanych przez piasek wód głębinowych, gdzie nie docierają zanieczyszczenia z powierzchni i drobnoustroje. Okazuje się jednak, że studnie przecinają skały o dużej zawartości arsenu i w rezultacie ludność Bangladeszu cierpi na zatrucie arsenem.
- 2013 r. - Na przedmieściach Dhaki wali się ośmiokondygnacyjny budynek, gdzie produkowano odzież.
W katastrofie ginie 1127 osób, a ok. 2500 odnosi rany. W powszechnej opinii są one ofiarami braku kontroli ze strony władz oraz chciwości przedsiębiorcy. Budowla została postawiona na podmokłym terenie, wykonana z żelbetonu, w którym użyto za mało stali i w końcu nielegalnie podwyższona bez odpowiednich fundamentów. Na piętrach pracowały maszyny, których nie wolno było tam umieszczać z powodu wibracji oddziałujących na budynek. Na dachu zaś właściciele firmy odzieżowej ustawili kilkutonowe maszyny oraz wielkie zbiorniki na paliwo, co ostatecznie zdestabilizowało całą konstrukcję. Odpowiedzialni za katastrofę właściciele budynku staja przed sądem za przyczynienie się do katastrofy.
- Od 2017 r. - Tysiące Rohingya uciekają z Birmy do Bangladeszu, gdzie odtąd żyją w ogromnych obozach stając się problemem dla władz. Napięcie w obozach wzrośnie w 2020 r. wraz z wybuchem pandemii Covid-19, która okaże się szczególnie groźna dla niedożywionych uchodźców pozbawionych czystej wody i opieki medycznej.