Huryci i Mitanni

  • 3. tysiąclecie p.n.e. - W północnej Mezopotamii, nad górnym Tygrysem i Eufratem mieszkają plemiona Hurytów (Hurri).

  • Ok. 2200 r. p.n.e. - Huryci przejmują pismo klinowe od Babilończyków.

  • XIX /XVIII w. p.n.e. - Powstają pierwsze państwa Hurytów jak na przykład Arrapha i Nuzi. Wkrótce najsilniejszym wśród nich staje się królestwo Mitanni nad górnym Eufratem. Państwem rządzi indoeuropejska arystokracja, której siła jest oparta na sprawnej armii, posługującej się rydwanami. Natomiast nieindoeuropejska większość ludności zostaje zepchnięta do roli półniewolników pracujących na roli i wykonujących zawody rzemieślnicze.

  • Ok. 1700 r. p.n.e. - Huryci ekspandują na południe aż do północnych obszarów Kanaanu.

  • XVI/XV w. p.n.e. - W królestwie Mitanni panuje Kirta.

Gospodarka jest znana z rozwiniętego rolnictwa i rzemiosła, ale najważniejszym źródłem dochodów są złoża miedzi.

  • Do połowy XV w. p.n.e. - W Mitanni panują następcy Kirty: Szuttarna I, Barattarna I i Parsatatar.

Monarchia Mitanni ekspanduje na południe zwłaszcza za króla Barattarny. Huryci zajmują hetycką Syrię, wykorzystując osłabienie sąsiada. Wkrótce dokonają podziału Syrii z Egiptem.

  • Druga połowa XV w. p.n.e. - Król Mitanni Szauszatar łupi asyryjską stolicę w Assur i narzuca Asyrii swoją zwierzchność.

Mitanni staje się zatem lokalnym mocarstwem, a jego stolica Waszuganni przekształca się w duże i ludne miasto. Zaczyna się rywalizacja z Egiptem o dominację w Syrii od czasu, gdy faraon Totmes III zajął Izrael i zadał Hurytom klęskę w bitwie pod Halab. W końcu jednak Szauszatar zwycięża i zajmuje egipską Syrię.

  • Druga połowa XV w. p.n.e. - W północnej Mezopotamii nad Tygrysem rozkwita miasto Zakhiku powstałe wcześniej w epoce babilońskiej. W monarchii Hurytów zaś Zakhiku to ważny ośrodek handlowy i rzemieślniczy a także polityczny, o czym świadczy rozległy pałac władcy. Zakhiku zostanie zniszczone przez silne trzęsienie ziemi w połowie XIV w. p.n.e. i już nie odzyska dawnej świetności, ponieważ państwo Hurytów słabnie.

  • Od XV/XIV w. p.n.e. - Po śmierci Szauszatara na tron królestwa Mitanni wstępuje Barattarna II.

Mitanni szybko traci pozycję mocarstwa, mimo wysiłków kolejnych władców: Artatamy I, Szuttarny II i Artaszszumary.

Armia egipska, a potem oddziały hetyckie wkraczają do Syrii. Hetyci podbijają sprzymierzoną z Hurytami Katnę, a inne ośrodki, zależne dotąd od Mitanni, zmuszają do posłuszeństwa.

Wykorzystuje to także miasto Assur w Mezopotamii, wcześniej podporządkowane Mitanni jako jego wasal, i teraz ogłasza niezależność.

  • XIV w. p.n.e. - Ziemie słabnącej monarchii Mitanni stają się obszarem wpływów coraz potężniejszych Hetytów. Król Tuszratta (następca Artaszszumary) zostaje zamordowany, a na tronie Hetyci osadzają zależnego od nich Artatamę II.

Kolejni władcy Mitanni, Sattiwaza, Kurtiwaza, Szuttarna III i Sattwara I, są wasalami Hetytów.

Ostatecznie klęskę Hurytów przypieczętowuje upadek ich ostatniego punktu oporu w Karkemisz. Mimo to Huryci będą ważnym czynnikiem kulturotwórczym w państwie Hetytów. Na przykład huryckie bóstwa znajdują swoje miejsce lub odpowiedniki w panteonie Hetytów. Są to bogowie górni: Teszub (bóg burzy), Szimegi (Słońce) i Kuszuh (Księżyc) oraz walczący z nimi pokonani bogowie dolni, zwłaszcza Kumarbi.

  • XIII w. p.n.e. - W Mitanni panują ostatni królowie Waraszatta i Sattwara II.

Antyhetyckie powstania Hurytów kończą się klęską.

Do połowy XIII w. p.n.e. huryckie tereny w północnej Mezopotamii zostają podbite przez Asyrię, głównie ze względu na bogate złoża rud żelaza. Asyryjczycy zajmują między innymi zniszczone przez trzęsienie ziemi Zakhiku. W ciągu kilku następnych stuleci miasto ostatecznie popadnie w ruinę, zostanie porzucone i zapomniane aż do drugiej połowy XX w. n.e., kiedy zajmą się nim archeolodzy. .