Cywilizacja Indusu

  • 7. tysiąclecie p.n.e. - Zbieracze i myśliwi północno-zachodnich Indii przechodzą do osiadłego trybu życia, zaczynając uprawę ziemi (neolit). Walka z kolejnymi powodziami rzek stymuluje rozwój techniki i metod gospodarowania.

  • 7. tysiąclecie p.n.e. - Powstaje neolityczna osada Mehrgarh na płaskowyżu Kacchi (na obszarze przyszłego Beludżystanu na zachód od dolnego biegu Indusu). Z czasem rozrośnie się w największy miejski ośrodek na płaskowyżu i jeden z największych w obrębie Cywilizacji Doliny Indusu.

  • Od połowy 6. tysiąclecia p.n.e. - Rozpowszechnia się umiejętność wytwarzania ceramiki.

  • 4. tysiąclecie p.n.e. - Napływ ludności z Iranu podnosi poziom kultury w Beludżystanie i Dolinie Indusu. Rolnictwo ekspanduje na wschód.

  • XXXIII w. p.n.e. - Ludy drawidyjskie budują Cywilizację Indusu w jej pierwszej fazie nazwanej wczesnoharappańską od ważnego ośrodka miejskiego w Harappie. W oparciu o wydajne rolnictwo rozwija się struktura społeczna i kultura. Bogatsi przejmują kontrolę nad resztą społeczeństwa i tworzą zaczątki pisma obrazkowego na glinianych tabliczkach, co jest im potrzebne do celów administracyjnych, podatkowych i handlowych.

  • 3120 r. p.n.e. - Według jednej z tradycji w tym roku umiera Kriszna, wcielenie Wisznu.

Jest to początek czwartej epoki (juga) zwanej Kali (czasem liczona od 3102 r. p.n.e.), ponieważ zgodnie z indyjską mitologią świat przechodzi cyklicznie cztery epoki (jugi): Krita (powstanie), Treta (rozwój), Dwarapara (zanik) i Kali (rozkład) - każda trwająca 320 tysięcy lat.

Z Kriszną jest związana opowieść o założonym przez niego mieście Dvaraka (Dwarka, od sanskryckiego słowa dvar - brama), gdzie boski bohater spędził ponad 36 lat przed śmiercią. Według legendy trzy dni po śmierci Kriszny miasto zapadło się pod wodę. Faktycznie na brzegu Morza Arabskiego istniało miasto typowe dla Cywilizacji Indusu, które w wyniku silnego trzęsienia ziemi osunęło się i częściowo zostało zatopione przez morze. Jego ruiny odkryją potem archeolodzy koło miasta Dwarka.

  • Przed 3000 r. p.n.e. - Rolniczy Beludżystan na zachodnim brzegu Indusu zostaje zaatakowany przez konnych koczowników, ale inwazja szybko się kończy, a najeźdźcy wtapiają się w wyższą kulturę, nie zmieniając w istotnym stopniu charakteru miejscowego społeczeństwa.

  • 3000 - 2000 r. p.n.e. - Kształtuje się zaawansowana kultura rolnicza w Sindh (Sind) w południowej części Doliny Indusu. Na wzgórzach powstają zwarte osady glinianych chat, których mieszkańcy uprawiają zboża (przejęta z zachodu pszenica), fasolę, sezam i palmę daktylową. Hodują bydło, w tym bawoła, oraz kury. Rozwija się też rzemiosło, na przykład garncarstwo.

Rytuały szamanizmu zaczynają służyć magicznemu zwiększaniu płodności ludzi, zwierząt i ziemi. Powstaje wczesny tantryzm znaczony symbolami widocznymi w rzeźbach. Jest on też związany z upowszechnieniem substancji narkotycznych, które dostarczają mistycznych wizji zjednoczenia z bóstwami i pozwalają na długie, ekstatyczne tańce ku czci sił płodności.

Popularna w następnych wiekach nazwa krainy Sindh nawiązuje do drawidyjskiego słowa cintu, które oznacza powszechnie uprawianą w tym rejonie palmę daktylową. Później zaś w sanskrycie funkcjonuje słowo Sindhu tłumaczone jako Rzeka (nawiązanie do Indusu) a ludy irańskie używają nazwy Hind, która odnosi się do krainy na wschód od Indusu.

  • Ok. 2600 - 1900 r. p.n.e. - Rozkwit Cywilizacji Doliny Indusu w jej dojrzałej postaci.

Gospodarka opiera się na zaawansowanym rolnictwie, ale jej istotnym składnikiem jest też rzemiosło, zwłaszcza ceramika, tkactwo i plecionkarstwo. Wysoki poziom rzeźby. Uprawia się pszenicę, jęczmień, owies, ryż, fasolę, groch, soczewicę, len. Społeczeństwo jest rządzone przez kapłanów-władców oraz podległych im wojowników.

Powstają miasta otoczone wysokimi, grubymi murami z suszonej cegły - między innymi Harappa, Mohendżo Daro, Dholavira i Kutch. Co ciekawe, mury miejskie w równym stopniu służą obronie przez najazdami, co przed okresowymi powodziami. Widać uniformizację planu tych osad, co wskazuje na jednolitą władzę polityczną.

Największe miasto Mohendżo Daro (w języku sindhi Wzgórze Umarłych) mające ponad 20 tysięcy mieszkańców (w tym czasie jest to liczba ogromna) stoi na wzgórzu kilkanaście metrów nad podmokłą równiną Doliny Indusu okresowo zalewaną przez powodzie. Miasto dzieli się na dwie części - cytadelę i zabudowania rzemieślników.

Nieco mniejsze miasto Harappa nad rzeką Ravi ma około 20 tysięcy mieszkańców. W zachodniej części na wzgórzu znajduje się cytadela otoczona murem z suszonych cegieł mułowych licowanym od zewnątrz twardszymi cegłami z wypalonej gliny. Dodatkowym elementem obronnym są wysunięte na zewnątrz bastiony wzmacniające mur. Wschodnia część miasta to prostokątne zabudowania z płaskimi dachami zamieszkane przez rzemieślników. Budynki są geometrycznymi bryłami zwykle bez zewnętrznych ozdób i niezróżnicowane między sobą z wyjątkiem pałacu władcy. Ulice tworzące dość regularną siatkę są utwardzone. W niektórych miejscach funkcjonuje system kanalizacji, czyli rur odprowadzających brudną wodę.

Wpływ kultury Doliny Indusu sięga od wschodniego Iranu (Beludżystanu) do środkowego Hindustanu i ujścia Indusu na południu. Obejmuje też Pięciorzecze, czyli Pendżab (Pandżab, Punjab - północna część Doliny Indusu). Na wybrzeżu powstają porty, jak na przykład Lothal nad dopływem rzeki Sabarmati i największy w Indiach port Barygaza (Broach) u ujścia rzeki Narmada. Nad Zatoką Bombajską kształtuje się przyszły port Czaimulja (Czaul). Handlowe kontakty z Dilmun, Magan i Mezopotamią wyrażają się w piśmie obrazkowym podobnym do wczesnego pisma Sumerów. Analogie widać też w kulcie płodności z Boginią-Matką i kulcie fallicznym boga Sziwy; oba bóstwa są przedstawiane w rzeźbach podobnych do statuetek z Sumeru.

  • Od połowy 3. tysiąclecia p.n.e. - W Beludżystanie rozwija się rolnicza kultura związana z Doliną Indusu oraz Mezopotamią. Do największych centrów należą osiedla Kulli i Mehi. Powstają rzeźby w terakocie, ceramika zdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi. Rozwija się obróbka kamienia. Wielkim osiągnięciem okresu przedharappańskiego jest wykorzystanie okresowych wylewów Indusu do celów rolniczych, czyli użyźniania gleby. Pojawia się też cegła wyrabiana z mułu formowanego w regularne równoległościany i suszonego, co rewolucjonizuje budownictwo. Powstaje koło garncarskie. Następuje odkrycie miedzi, a nieco później wynalazek brązu, ostatecznie kończący epokę kamienną.

  • Od XXII w. p.n.e. - Wieloletnia susza wyniszcza indyjskie rolnictwo i osłabia polityczne struktury Cywilizacji Indusu.

  • XIX - XVII w. p.n.e. - Późna faza Cywilizacji Indusu.

W tej epoce pojawia się kolorowa ceramika.

Nadmierna eksploatacja gleb i wycięcie lasów, aby zdobyć tereny uprawne oraz zaburzenia klimatu wywołują kryzys. Cywilizacja Indusu słabnie, chociaż arystokracja nadal żyje w luksusie i bogactwie.

Począwszy od XVIII w. p.n.e. jest chłodniej i na ogół mniej wilgotno. Słabną monsuny dostarczające wodę niezbędną dla rolnictwa. Pogoda jest mniej stabilna: częściej niż dotychczas zdarzają się duże susze i powodzie. Przykładem jest los miasta Lothal niszczonego przez kolejne powodzie, a w dodatku ruchy tektoniczne obniżają brzeg i część zabudowań zostaje stopniowo zalana przez morze.

  • XVI w. p.n.e. - Seria katastrofalnych powodzi ostatecznie podkopuje gospodarkę Cywilizacji Indusu. Rozpada się władza polityczna w poszczególnych ośrodkach, ponieważ rolnicy nie są w stanie zapewnić jej wystarczających dochodów, a wielu z nich porzuca swoje ziemie i rusza na poszukiwania miejsc nadających się do osiedlenia. Większość miast zostaje opuszczona, w tym najważniejsze Mohendżo Daro, Harappa, Lothal i Mehrgarh.