Kuba

  • 1492 r. - Kolumb dowiaduje się na Bahamach o lądzie na południu i 28 października dopływa do wyspy Kuba (Kolba Kukurydzy w języku plemion Taina). Na cześć króla Hiszpanii nazywa ją Fernandiną i uznaje za wschodnią część kontynentu Azji.

Porywa kilku Taina jako tłumaczy i niewolników do pokazania hiszpańskim monarchom.

  • 1511 - 1514 r. - Hiszpan Diego Velasquez de Cuellar z Hispanioli podbija Kubę.

Opornych wodzów każe wymordować. Na przykład bohaterski wódz Hatuey walczący na wschodzie Kuby zostaje żywcem spalony.

Velasquez zakłada pierwsze kubańskie miasto Baracoa (1511-1512) na wschodnim wybrzeżu. Miasto zostanie potem ufortyfikowane, a w miejscowej katedrze będzie przechowywany drewniany krzyż, który według tradycji Kolumb przywiózł do Ameryki podczas swojej pierwszej wyprawy przez Atlantyk.

  • 1512 - 1514 r. - Co prawda Hiszpanie nie znajdują dużo złota na Kubie, ale Diego Velasquez de Cuellar odkrywa, że Kuba jest wyspą i ogłasza się jej gubernatorem z siedzibą w Sant Jago czyli Santiago na południowym wschodzie wyspy W przyszłości Santiago de Cuba będzie jednym z największych kubańskich miast.

Jego bliskim współpracownikiem i przyjacielem jest zaś Hernando Cortes (1485-1547), ubogi hiszpański szlachcic i awanturnik w Nowym Świecie szukający bogactwa.

  • 1514 r. - Na południowym krańcu wyspy Diego Velasquez de Cuellar zakłada osadę Trinidad.

W 1516 r. osadę zniszczy pożar, lecz natychmiast zostanie odbudowana i jako Santiago de Cuba stanie się jednym z najpiękniejszych miast Kuby. Symbolem Santiago de Cuba zostaje klucz ze względu na ogromne znaczenie miasta na Kubie oraz kluczowe położenie samej Kuby w Wielkich Antylach.

  • 1514 r. - W centralnej części Kuby powstaje osada Sancti Spiritus, w niedalekiej przyszłości ośrodek hodowli bydła i uprawy tytoniu.

  • 1515 r. - Diego Velasquez de Cuellar zakłada port Hawana na południowym wybrzeżu Kuby. Cztery lata później port zostaje przeniesiony na północny brzeg wyspy, ponieważ poprzednie miejsce było nękane przez plagę moskitów.

  • 1517, 1518 r. - Hiszpanie z Kuby odkrywają wysokie cywilizacje na kontynencie amerykańskim.

F. H. de Cordova płynący po niewolników na Bahamy wpada w burzę i trafia na Jukatan. Umiera niedługo po powrocie z połową ludzi - resztę wybili jukatańscy Indianie, wiedząc już, czego można spodziewać się po białych przybyszach. Rok później J. de Grijalva (bratanek Velasqueza) dociera do Meksyku, lecz nie podejmuje podboju, czym rozwściecza Velasqueza. Wtedy H. Cortes, wbrew woli gubernatora, a więc ryzykując oskarżenie o bunt i przewidzianą za to karę śmierci, zabiera sześć statków i sam wyrusza na zdobycie Meksyku.

  • 1518 r. - Epidemia ospy przywleczonej przez białych zabija połowę Indian na Kubie.

  • Od 1524 r. - Hiszpańskimi koloniami w Nowym Świecie zarządza Consejo de Indias, królewska rada Indii.

  • Połowa XVI - XVII w. - Przymusowa praca (niewolnictwo narzucone w ramach systemu encomienda) na plantacjach trzciny cukrowej, ospa, odra i napady ze strony Hiszpanów powodują wymarcie miejscowych Indian Taina i Ciboney.

Indianie najdłużej zachowują niezależność na półwyspie Guanahacabibes, czyli części wyspy wysuniętej najdalej na zachód i oddzielonej od reszty Kuby przez wielkie bagna oraz ponad 100 jezior. W XX w. półwysep zyska status parku przyrodniczego ze względu na unikatową faunę i florę.

Natomiast na wschodzie Kuby w rejonie rzeki Toa aż do XX w. przetrwają nieliczni Indianie Yateras, niskorosłe (niemal karłowate) plemię utrzymujące się z rolnictwa. Ten obszar także zostanie objęty ochroną ze względu na walory przyrodnicze i historyczne.

  • Od połowy XVI w. - Francuscy piraci nazywający siebie boucaniers (bukanierzy) osiedlają się na wybrzeżach wyspy i nękają najazdami hiszpańskie osady. Z tym okresem wiąże się dość zabawny epizod w historii Hawany. Według lokalnej tradycji pewni zwycięstwa piraci wylądowali którejś nocy na wybrzeżu, chcąc złupić miasto. Zaskoczył ich jednak odgłos maszerującego oddziału żołnierzy, więc przestraszeni bandyci odpłynęli. Nie wiedzieli, że słyszeli idące żółwie.

  • Od połowy XVI w. - Miejsce wytępionych Indian zajmują murzyńscy niewolnicy sprowadzani z Afryki do pracy na plantacjach, którzy w krótkim czasie stają się głównym składnikiem ludności kubańskiej.

Uprawa trzciny czyni Kubę wielkim producentem cukru (stąd żartobliwa nazwa wyspy „cukiernica świata”), a słodzenie miodem będzie ustępować słodzeniu tańszym cukrem. Drugą ważną uprawą Kuby staje się tytoń.

Murzyni przywożą afrykańskie tradycje, zwłaszcza artystyczne jak na przykład aszantyjskie opowieści o pająku Anansim. Według jednej z tych historii opowiadanych na Kubie Anansi chciał oszukać pewnego rybaka: zaproponował mu sieć za ryby. Jednak rybak wolał ryby. Sieć zaś okazała się zgniła i kiedy Anansi jeszcze raz podjął próbę sprzedaży, został obity przez rozgniewanych klientów.

  • 1554 r. - Francuski korsarz Francois le Clerc rabuje i pali miasto Santiago de Cuba.

  • 1555 r. - Piraci pod dowództwem Francuza Jacques’a de Sores zdobywają, plądrują i palą Hawanę.

  • 1558 r. - Hawana jako jedyny kubański port otrzymuje prawo do prowadzenia handlu między koloniami i Hiszpanią. Na polecenie króla Filipa II sławny inżynier Bautista Antonelli projektuje fortyfikacje kilku ważnych punktów w hiszpańskich posiadłościach. Dla Hawany opracowuje plany twierdzy El Morro budowanej od 1589 r. oraz zamku La Punta, który jednak zostanie zbudowany dopiero w latach 1590-1610.

  • XVII w. - Hiszpanie wypędzają część bukanierów z Kuby, a innych spychają w głąb wyspy. Głównym punktem oparcia dla hiszpańskiego panowania nad południem wyspy jest twierdza górująca nad Santiago.

  • XVII w. - Hiszpanie prowadzą akcję katolicyzacji Kuby, co spotyka się z oporem Indian i murzyńskich niewolników.

Kolonizatorzy budują kościoły i ośrodki życia monastycznego propagując przy tym przywieziony z Europy styl barokowy. Przykładami mogą być zbudowane w Hawanie klasztor Santa Clara (1644) i kościół San Francisco (1656).

  • 1607 r. - Hawana zostaje stolicą Kuby jako hiszpańskiej kolonii.

W drugiej połowie XVII w. gubernatorzy kolonii przenoszą się do zamku de la Real Fuerza. Jest to jedna z najpiękniejszych budowli miasta. W XVIII w. powstaną jeszcze równie wspaniały gmach senatu i ratusz miejski (1792).

  • 6 IX 1622 r. - W niebezpiecznej Cieśninie Florydzkiej oddzielającej Florydę od Kuby huragan zatapia kilka statków hiszpańskiej Srebrnej Floty płynącej jak zwykle z Cartageny, Porto Bello. Veracruz i Hawany w stronę Bahamów. Południowy kraniec Florydy jest jednym z najniebezpieczniejszych punktów na żeglarskich szlakach, ponieważ tuż pod powierzchnią wody ciągnie się rafa koralowa, a poniżej znajduje się bardzo stromy stok kontynentu omywany przez szybki Prąd Zatokowy. Nuestra señora de Atocha, największy galeon hiszpańskiej floty wiozący 30 skrzyń złota, 20 ton sztabek srebra, około miliona srebrnych monet peso i 27 kilogramów szmaragdów tonie podczas burzy właśnie w tym miejscu. W katastrofie ginie ok. 550 osób. Wrak zostaje potem odnaleziony dzięki złamanemu masztowi wystającemu z wody i Gaspar de Vargas zaczyna wydobywanie cennego ładunku. Prace przerywają jednak kolejne burze w październiku, które przesuwają wrak głębiej poza zasięg człowieka. Utrata ładunku poważnie uderza w finanse Hiszpanii, która gwałtownie potrzebuje pieniędzy na prowadzenie wojny.

Resztki statku Nuestra señora de Atocha zostaną odkryte dopiero w 1985 r. przez poszukiwacza skarbów Mela Fishera z USA, który wydobędzie z wraku 24 tony srebra, wielką liczbę szmaragdów i tony złota. Dzięki temu rodzina Fishera staje się bardzo bogata: pod koniec XX w. jej majątek jest szacowany na kilkaset milionów dolarów.

  • 1648 r. - Epidemia febry zawleczonej z Afryki zabija głównie Indian i białych. Murzyni na ogół są na nią odporni.

  • XVIII - XIX w. - Murzyńscy niewolnicy przemocą nawracani na katolicyzm tworzą synkretyczne religie afrykańsko-chrześcijańskie; najszerzej znane noszą nazwę abakua i santerija. Ich głównym elementem jest szamanizm nakierowany na zjednoczenie ze światem duchów, aby pozyskać ich przychylność za pomocą określonych rytuałów. Stąd na przykład nazwa santerija, która po hiszpańsku oznacza miejsce oświecenia. Antylskie synkretyczne religie afrykańsko-chrześcijańskie zakładają swoisty panteizm - świat jest w nich postrzegany jako zrównoważona jedność przeniknięta energią duchową, którą można uruchomić, jeśli się wie, jak to zrobić. Szeroko praktykuje się magię, często czarną (wrogą wobec innych). Zwykle centralnym elementem kultu jest bęben ekue i duch Ireme. Według tych wierzeń patronem Kuby jest bóg Oszun (typowy dla wiary afrykańskich Jorubów), a patronem Hawany - Yemaya (bogini morza u Jorubów).

  • 1715 r. - W Cieśninie Florydzkiej tonie 11 statków płynącej z Hawany do Hiszpanii Srebrnej Floty.

Rok później nurkowie zdołają wydobyć połowę wiezionego kruszcu.

Wrak największego statku flagowego odnajdzie amerykański poszukiwacz skarbów Kip Wagner z Florydy i w 1961 r. przy pomocy sprzętu do nurkowania wydobędzie złoto, srebro oraz kamienie szlachetne o wartości przewyższającej wszystkie dotychczasowe podwodne znaleziska razem wzięte.

Nadal jednak nie zostały odnalezione wraki czterech statków Srebrnej Floty zatopionej w 1715 r. oraz kosztowności, których wartość w XX/XXI w. będzie szacowana na miliard dolarow amerykańskich.

  • 1728 r. - Za zgodą króla Hiszpanii i rzymskiego papieża w Hawanie powstaje Real y Pontificia Universidad de San Géronimo de la Habana, jeden z najstarszych a potem też najważniejszych uniwersytetów w rejonie Karaibów.

  • 1733 r. - Kolejny raz Srebrna Flota tonie w Cieśninie Florydzkiej. Rodrigo de Torres Morales prowadzi 22 statki z ogromnym ładunkiem kosztowności. Kiedy w cieśninie nagle wybucha burza, Morales nakazuje zawrócić, co jednak pogarsza sytuację, ponieważ oznacza to ruch pod prąd, który wypływa z Zatoki Meksykańskiej na otwarty ocean. Większość statków ulega rozbiciu o skały, a ich wraki rozrzucone na południowym wybrzeżu Florydy przyciągają odtąd poszukiwaczy skarbów.

Dopiero w 1953 r. zostanie odnaleziony statek flagowy, a dokona tego trzech Amerykanów: Artur McKee, Edwin Link i archeolog Mendel Peterson.

  • 1748 r. - Don José Antonio Gelabert zaczyna na Kubie uprawę szlachetnej odmiany kawy arabika.

  • 1748 - 1777 r. - Z inicjatywy Diega Evelino Hurtado de Compostella, biskupa diecezji Santiago de Cuba, powstaje wielki kościół katedralny (od 1878 r. archikatedra) Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Hawanie. Wspaniała barokowa budowla wykonana z koraliny wydobytej z Zatoki Meksykańskiej szybko staje się symbolem miasta. W latach 1946-1949 archikatedra zostanie przebudowana według projektu Cristobala Martineza Marqueza, aby doświetlić wnętrze i poprawić wentylację.

  • 1762 r. - Podczas wojny siedmioletniej Kuba zostaje podbita przez Brytyjczyków. W 1763 r. Brytyjczycy zwracają wyspę Hiszpanii w zamian za Florydę.

  • 1777 r. - Aby zneutralizować dążenia mieszkańców wyspy do autonomii, Hiszpania nadaje Kubie status kapitanii, jednostki administracyjnej i gospodarczej niższej tylko od wicekrólestwa.

W tym czasie kapitanie zostają ustanowione również w kilku innych hiszpańskich posiadłościach w Ameryce, gdzie narastają nastroje antyhiszpańskie i pojawiają się żądania większej samodzielności.

  • 1795, 1798 r. - Powstania murzyńskich niewolników na Kubie i Jamajce. Zostają okrutnie stłumione, lecz ocaleni powstańcy uciekają w góry, gdzie nie sięga bezpośrednia władza Hiszpanów i tam organizują własne społeczności.

  • 1796 r. - Hiszpania akceptuje handlową samodzielność kolonii, które mogą odtąd handlować z różnymi krajami, niekoniecznie tylko z Hiszpanią. Kuba wykorzystuje szansę, aby zintensyfikować handel ze Stanami Zjednoczonymi, wkrótce głównym gospodarczym partnerem wyspy.

  • 1816 r. - Hiszpania rezygnuje z monopolu w handlu tytoniem.

Kubańskie cygara (zwijane z najlepszych liści tytoniu) bardzo szybko zdobywają światową sławę. W ciągu pierwszej połowy XIX w. Kuba staje się też największym producentem cukru na Antylach.

  • 1834 r. - USA uznają Kubę za samodzielne państwo, dążąc do osłabienia pozycji Hiszpanii w Nowym Świecie, lecz inne kraje nie idą w ślady Amerykanów. Na Kubie zaś ścierają się przeciwstawne poglądy reformistów chcących reformować kraj w ramach Hiszpanii, aneksjonistów postulujących przyłączenie do Stanów Zjednoczonych oraz independystów pragnących pełnej niepodległości wyspy.

  • 1837 r. - Powstaje pierwsza linia kolejowa w Ameryce Łacińskiej zbudowana na trasie Hawana - Bejucal.

  • 1840 - 1843 r. - Wielkie powstanie czarnoskórych niewolników wstrząsa całą wyspą, chociaż ostatecznie zostaje stłumione.

  • Ok. 1850 r. - Licząca 199 tysięcy mieszkańców Hawana jest jednym z największych i najpiękniejszych miast rejonu antylskiego.

  • 1850, 1851 r. - Wyprawy flibustierów (piratów) z USA na Kubę w celu przyłączenia wyspy do USA.

  • 1853 - 1895 r. - José Julián Marti y Pérez, pisarz i działacz nacjonalistyczny, gorący zwolennik samodzielności Kuby (Manifesto of Montecristi opublikowany 25 III 1885 r.). Ginie w bitwie w Dos Rios jako żołnierz generała Máximo Góneza y Báeza. Zostanie potem uznany za narodowego bohatera Kuby.

  • 1865 r. - Władze zakazują importu niewolników.

  • 1868 - 1878 r. - Pierwsze antyhiszpańskie powstanie Kubańczyków dążących do usamodzielnienia wyspy. W lutym 1869 r. władze kierują 14 tysięcy żołnierzy do opanowanej przez 3000 powstańców prowincji Santa Clara (w 1940 r. nazwana Las Villas, a w 1976 r. podzielona na Villa Clara, Cienfuegos i Sancti Spiritus) w środkowej części wyspy. Słabo uzbrojone oddziały powstańców dowodzone przez Honorato del Castillo oraz Marcosa Garcię latami toczą partyzancką walkę w rejonie miasta Sancti Spiritus, lecz nie są w stanie uzyskać przewagi. Inne oddziały bezskutecznie próbują wyprzeć hiszpańską armię z rejonu miasta Szanta Clara.

  • 1875 r. - Jeden z powstańczych generałów Tomas Estrada Palma (1832-1908) zostaje pierwszym prezydentem Kuby. Dwa lata później jednak dostaje się do hiszpańskiej niewoli.

  • 10 II 1878 r. - Układ podpisany w Zanjón kończy dziesięcioletnią wojnę domową. Powstanie formalnie upada, lecz Kuba uzyskuje wewnętrzną autonomię w ramach Hiszpanii, chociaż Madryt nie godzi się na uwolnienie Palmy.

  • 1880 r. - Hiszpania znosi niewolnictwo, lecz dyskryminacja Murzynów i Mulatów nadal trwa.

  • Od 1881 r. - Kuba jest reprezentowana w hiszpańskich kortezach na równi z europejskimi częściami Hiszpanii. Tomas Estrada Palma zostaje uwolniony w 1882 r. ale jako zdeklarowany przeciwnik władzy hiszpańskiej musi emigrować.

  • 11 IV 1895 r. - Wybucha drugie antyhiszpańskie powstanie wspierane przez przebywającego na emigracji byłego prezydenta Palmę, zwolennika ścisłej współpracy Kuby z USA.

Hiszpańskie władze traktują powstańców ze szczególnym okrucieństwem, zamykając ich w obozach, dokonując masowych rozstrzelań i deportacji. Hiszpański generał i zarazem gubernator wyspy Valeriano Weyler zarządza utworzenie obozów koncentracyjnych, w których są przetrzymywani mieszkańcy wsi sprzyjających powstańcom. Walki przeciągają się aż do 1898 r.

Tymczasem Amerykanie szukają pretekstu do inwazji na wyspę. W podżeganiu do wojny szczególnie aktywni są dwaj wydawcy prasy: William R. Hearst i jego zaciekły konkurent Joseph Pulitzer. Uwięzioną przez Hiszpanów za udział w powstaniu 17-letnią Evangelinę Cisneros Hearst lansuje jako bohaterkę walk i męczennicę. W końcu organizuje porwanie Evangeliny z więzienia na Kubie i finansuje jej triumfalną podróż po Stanach Zjednoczonych. Niepospolita uroda dziewczyny i tylko częściowo prawdziwe opowieści o torturach w więzieniu wzbudzają zapał do wojny przeciw Hiszpanii.

  • 1898 r. - Amerykański okręt wojenny Maine płynie na Kubę rzekomo z kurtuazyjną wizytą oraz by chronić amerykańskich obywateli przebywających na wyspie. W rzeczywistości chodzi o amerykańskie interesy: duża część kubańskich przedsiębiorstw i plantacji jest własnością Amerykanów, a rząd USA myśli o odebraniu wyspy coraz słabszej Hiszpanii. 15 lutego w nocy okręt eksploduje w porcie Hawany zabijając 260 osób. Tragiczne wydarzenie to doskonały pretekst do wojny: Amerykanie ogłaszają, że statek wysadzono, chociaż wielu specjalistów wskazuje, że był to prawdopodobnie przypadkowy wybuch parowego kotła. W każdym razie amerykańskie oddziały interwencyjne lądują na wyspie i względnie łatwo pokonują Hiszpanów. 12 sierpnia zostaje podpisane zawieszenie broni, a traktat pokojowy podpisany w Paryżu 12 grudnia przewiduje, że Hiszpania oddaje Stanom Zjednoczonym Kubę oraz Filipiny.

Wojna przyspiesza amerykańską decyzję o budowie Kanału Panamskiego, ponieważ pancernik Oregon potrzebował aż 67 dni, aby z Pacyfiku dotrzeć do Kubę drogą wokół Przylądka Horn na dalekim południu.

  • 1898 - 1902 r. - Amerykańska armia okupuje Kubę. Zgodnie z Poprawką Platta (zgłoszoną przez amerykańskiego senatora Orville’a H. Platta) okupacja wyspy ma trwać do momentu, gdy na Kubie powstanie rząd, który uchwali konstytucję.

  • 12 VI 1901 r. - Republika Kuby staje się formalnie protektoratem Stanów Zjednoczonych.

  • 1902 r. - Kuba ogłasza niepodległość. Wojska USA opuszczają wyspę, ale umowy zapewniają amerykańskim koncernom dominację, zwłaszcza plantatorom trzciny cukrowej i producentom cukru.

Prezydentem republiki kubańskiej zostaje Tomas Estrada Palma, przedstawiciel konserwatystów i zwolennik ścisłej współpracy z USA.

  • 1903 r. - Na mocy umowy narzuconej przez USA Kuba wydzierżawia Amerykanom bazę wojskową Guantanamo na wschodnim wybrzeżu Kuby na południe od miasta Guantanamo. Dzierżawa ma trwać do 1931 r., lecz potem umowa zostaje przedłużona.

  • 1906 r. - Próba odsunięcia prezydenta Palmy ze względu na poddanie interesów kraju Stanom Zjednoczonym. Zagrożony Palma prosi Amerykanów o militarną pomoc, ale i tak traci władzę, ponieważ prezydenta zastępuje amerykański gubernator William Howard Taft (późniejszy prezydent USA), który pozostanie na stanowisku do 1909 r., kiedy zastąpi go Charles Edward Magoon.

  • 1909 - 1913 r. - José Miguel Gómez z Liberalnej Partii Kuby jest drugim w historii prezydentem Kuby. Prowadzi politykę współpracy z USA, ale nie chce podporządkowania Kuby Amerykanom.

  • 1912 r. - Powstanie kubańskich Murzynów żądających zrównania w prawach z białymi.

  • 1912 - 1913 r. - Powstanie chłopów stłumione przez wojska amerykańskie i krótka okupacja wyspy przez USA.

  • 1913 r. - Nowym prezydentem kraju zostaje wybrany reprezentujący Konserwatywną Partię Kuby Mario Garcia Menocal (1866-1941) popierany przez Amerykanów. Trzy lata później Menocal znów zwycięża w wyborach, lecz wszystko wskazuje, że wyniki zostały sfałszowane. W rezultacie pod koniec 1916 r. dochodzi do militarnego starcia między siłami Menocala oraz zarzucającymi mu fałszerstwo przeciwnikami, na których czele stoją José Miguel Gómez, Pino Guerra i Merito Acosta. Opozycjoniści opanowują wschodnią część Kuby, lecz nie mają dość sił, by obalić prezydenta.

  • 1917 - 1922 r. - Epizod znany jako Sugar Intervention (Interwencja cukrowa). Zaniepokojeni trwającą wojną domową amerykańscy producenci cukru na Kubie poprosili rząd Stanów Zjednoczonych o ochronę. Zatem w lutym 1917 r. amerykańskie oddziały marines lądują na Kubie i do marca rozbijają większość sił powstańców, a po bitwie pod Caicaje biorą do niewoli przywódców buntu łącznie z Gómezem.

Menocal utrzymuje więc prezydenturę do następnych wyborów w 1921 r., kiedy urząd obejmie Alfredo Zayas (1861-1934) z Kubańskiej Partii Ludowej-Ligi Narodowej.

  • 1917 r. - Kuba formalnie przystępuje do wojny po stronie aliantów.

  • 1918 r. - Dzięki kubańskim plantacjom trzciny Cuban Cane Sugar Company z USA jest głównym producentem cukru na świecie.

  • Lata 1920. - Kryzys i rozruchy spowodowane obniżeniem cen cukru na świecie. Ciągłe zamieszki trwają aż do II wojny światowej, Na fali społecznych zaburzeń w 1925 r. powstaje partia głosząca ideologię komunistyczną, zalegalizowana w 1938 r., a od 1944 r. nosząca nazwę Socjalistycznej Partii Ludowej.

  • 1925 - 1933 r. - Prezydentem Kuby jest Gerardo Machado (1871-1939) z Liberalnej Partii Kuby. Modernizuje drogi, rozwija produkcję cukru i handel, stymuluje rozwój medycyny i popiera rozbudowę Uniwersytetu Hawańskiego. Przedłuża swoją kadencję do pięciu lat, a w 1930 r. dzięki korupcji i fałszerstwom wygrywa kolejne wybory. Stopniowo przekształca się w dyktatora.

  • 1928 r. - Hawana gości uczestników VI Konferencji Panamerykańskiej.

  • 1929 r. - Światowy kryzys gwałtownie ogranicza dochody Kuby żyjącej głównie z eksportu cukru.

  • 1933 r. - Sierżant Fulgencio Batista y Zaldivar (1901-1973) staje na czele bezkrwawego wojskowego puczu, który obala Machado. Po zwycięstwie puczystów odsunięty dyktator wyjeżdża do Miami. Batista zaś zostaje szefem armii. Oficjalnie nie obejmuje najwyższej władzy w państwie, chociaż w rzeczywistości to Batista rządzi Kubą, a nowy prezydent Carlos Manuel de Céspedes (1871-1939) jest zaledwie figurantem.

Po 23 dniach Batista odsuwa de Céspedesa, a prezydenturę obejmuje Ramón Grau San Martin (1882-1969), lekarz i naukowiec, który w 1931 r. był zmuszony do emigracji do USA za sprzeciw wobec Machado. W ciągu zaledwie rocznych rządów San Martin rozwiązuje tajną policję, daje kobietom pełne prawa wyborcze i zawiesza spłatę długu wobec Stanów Zjednoczonych. Batista jednak odsuwa San Martina w 1934 r., a w ciągu następnych sześciu lat mianuje i usuwa sześciu kolejnych prezydentów Kuby.

  • 1940 - 1944 r. - Fulgencio Batista obejmuje urząd prezydenta Kuby jako reprezentant Demokratycznej Koalicji Socjalistycznej.

  • 1941 r. - Kuba formalnie wypowiada wojnę państwom Osi.

  • 1944 r. - Kiedy prezydenckie wybory wygrywa Ramón Grau San Martin, Batista wyjeżdża na Florydę, ponieważ San Martin jest jego zagorzałym przeciwnikiem. W czasie czteroletniej kadencji prezydent koncentruje się na zwalczaniu wpływów komunistów.

  • 1946/1947 r. - W hotelu Nacional de Cuba w Hawanie odbywa się konferencja mafii zwołana przez Luciano przybywającego z Włoch. Jest to o tyle istotne, że kubańską gospodarką praktycznie rządzi amerykańska mafia: hotele, burdele, handel narkotykami i bronią, kasyna gry, korupcja, bieda i prasa w dużej części kontrolowana przez mafię. Po Hawanie krążą amerykańskie samochody, a angielski jest słyszany niemal tak powszechnie jak hiszpański.

W luksusowych apartamentach mafii goszczą i bawią się między innymi Meyer Lansky (amerykański gangster mający największy udział w inwestycjach na Kubie), Frank Sinatra, Gary Cooper, Maurice Chevalier...

  • 1952 r. - Fulgencio Batista wraca z Florydy i w bezkrwawym zamachu stanu obala prezydenta Carlosa Prio Socarrása (rządzącego od 1948 r.), przejmując władzę jako prezydent-dyktator. Dwa lata później Batista przeprowadza prezydenckie wybory, które oczywiście wygrywa dzięki manipulowaniu danymi.

  • 26 VII 1953 r. - Fidel Castro (1926-2016, oficer kubańskiej armii, syn bogatego latyfundysty) organizuje szaleńczy atak 125 bojowników na półtora tysiąca żołnierzy w koszarach Moncada należących do wojsk rządowych na przedmieściach Santiago. Atak, aczkolwiek bez szans powodzenia, staje się symbolem bohaterstwa i walki o wyzwolenie Kuby spod półkolonialnej zależności od USA. Przeżywa zaledwie kilkunastu bojowników, w tym Castro, który trafia do więzienia na dożywocie. Wychodzi jednak na wolność już po dwóch latach jako bohater i wręcz ikona walki o zmiany na Kubie. Emigruje do Meksyku i zaczyna akcję na rzecz obalenia Batisty przy moralnym i finansowym wsparciu większości latynoskiej burżuazji. W Meksyku w 1955 r. zakłada radykalnie lewicową partię pod nazwą Ruch 26 Lipca (M-26-7).

  • 1956 r. - Fidel Castro wraz z bratem Raulem i Argentyńczykiem Che Guevarą wraca na Kubę. Z 300 partyzantami ukrywa się w górach Sierra Maestra, walcząc przeciw dyktaturze Batisty i mafii. Stopniowo zdobywa poparcie ludności oraz armii oczekujących reform i poprawy warunków życia. W ten sposób początkowo niewielka rebelia przekształca się w wojnę domową, którą Castro nazywa rewolucją. Ostatecznym impulsem do buntu są bezczelnie sfałszowane wybory prezydenckie w 1958 r., które oczywiście wygrywa Batista, chociaż jest powszechnie znienawidzony i niepopularny wśród Kubańczyków.

  • 1958/1959 r. - Oddziały Fidela Castro uzyskują przewagę nad siłami rządowymi. Między 28 grudnia 1958 r. i 1 stycznia 1959 r. toczy się decydująca bitwa pod Santa Clara w środkowej części wyspy. Wojska Batisty ponoszą klęskę, a przed powstańcami otwiera się droga do Hawany. Batista ucieka z Kuby na Dominikanę (potem osiedli się w Portugalii).

  • 1959 r. - Fidel Castro wkracza do Hawany i przejmuje władzę na całej wyspie oprócz amerykańskiej bazy wojskowej Guantanamo, ponieważ Amerykanie odmawiają oddania Guantanamo (1960), a Castro obawia się otwartego konfliktu z USA.

Baza będzie odtąd nie tylko miejscem stacjonowania amerykańskiego wojska, lecz także więzieniem dla najgroźniejszych terrorystów i bandytów. Amerykańska konstytucja bowiem zakazuje tortur, a w kontrolowanym przez armię Guantanamo znajdującym się poza terytorium Stanów Zjednoczonych nie ma społecznej kontroli, dostępu dziennikarzy ani obrońców praw człowieka.

Jednym z pierwszych posunięć nowej władzy jest nacjonalizacja przemysłu cukrowego oraz reforma rolna, czyli podział latyfundiów między chłopów.

  • Od 1959 r. - Masowa ucieczka Kubańczyków na Florydę.

  • 1960 r. - USA nakładają embargo na import kubańskiego cukru i zrywają stosunki dyplomatyczne z Hawaną.

Komuniści wprowadzają terror i zakładają Komitet Obrony Rewolucji, czyli tajną policję ścigającą ludzi niechętnych komunizmowi. Na półwyspie Guanaha zaś powstaje obóz koncentracyjny. Jego współzałożycielem jest Che Guevara, psychopatyczny szef więzienia Cabaña znany z tego, że osobiście torturował i mordował przeciwników Castro.

  • 17 IV 1961 r. - Inwazja kubańskich uchodźców mieszkających na Florydzie i uzbrojonych przez Amerykanów.

USA chcą odzyskać władzę nad Kubą, nazbyt zbliżającą się do ZSRS. Jednak władze amerykańskie nie chcą się bezpośrednio angażować w interwencję, a wywiad niedostatecznie zabezpieczył akcję przed zdemaskowaniem. W rezultacie oddział interwentów napotyka przygotowane jednostki kubańskie i pozostawiony bez amerykańskiej pomocy po czterech dniach ponosi spektakularną porażkę w Zatoce Świń. Rząd USA twierdzi oficjalnie, że nie wiedział o inwazji.

  • Od 1961 r. - Castro wspomagany przez sowieckich doradców przekształca Kubę w kraj komunistyczny.

Wzorem Sowietów delegalizuje wszystkie partie z wyjątkiem Zjednoczonych Organizacji Rewolucyjnych powstałych z połączenia Ruchu 26 Lipca, Socjalistycznej Partii Ludowej i doraźnie sformowanego Dyrektoriatu Rewolucyjnego.

Rząd Castro likwiduje wolną prasę, zwalcza, a potem zakazuje religii. nacjonalizuje gospodarkę i zakazuje prywatnej działalności gospodarczej. Wbrew zasadom katolicyzmu dopuszcza aborcję na życzenie, czyli bez szczególnych utrudnień formalnych. Upada turystyka, dotychczas jedno z głównych źródeł dochodu i kurczy się eksport kubańskiego cukru trzcinowego. Castro chce uprzemysłowić Kubę i zadanie to powierza Che Guevarze jako ministrowi przemysłu oraz szefowi państwowego banku. Jednak Guevara, z wykształcenia lekarz, nie zna się na gospodarce, a ideowy komunizm skłania go do wprowadzania absurdalnych zarządzeń, co szybko przekłada się na załamanie kubańskiej ekonomii.

Dzięki darmowemu szkolnictwu w ciągu kilku lat na Kubie zniknie analfabetyzm, lecz niewydolna gospodarka państwowa, nadmierne obciążenie budżetu świadczeniami dla najsłabszych grup ludności i korupcja władz powodują ogromną inflację i biedę.

O absurdach nowej kubańskiej gospodarki świadczą szczegóły. Przed przewrotem Castro Kuba słynęła jako centrum rozrywki. Po nałożeniu amerykańskiego embarga pojawiają się problemy na przykład z zaopatrzeniem w coca colę i spożywczy lód sprowadzane dotąd z USA. Kubańczycy uruchomią więc produkcję napoju imitującego coca colę. Castro zaś, znany miłośnik lodów, nie oglądając się na wysokie koszty, każe zbudować wytwórnię lodu. Na jego rozkaz w Hawanie powstaje największa lodziarnia świata Coppelia z miejscami dla 1000 osób, lecz oferowane tam lody na ogół nie dorównują jakością lodom z czasów przedrewolucyjnych.

  • Od 1961 r. - Walcząc z rosnącym oporem biedniejącej ludności Castro przekształca się w bezwzględnego dyktatora; coraz częściej każe mordować swoich przeciwników (w wielu wypadkach niedawnych towarzyszy). W nadziei, że liczba Kubańczyków, którzy go popierają jest większa od liczby osób mu niechętnych, ogłasza, że niezadowoleni mogą opuścić kraj. W rezultacie ponad milion osób wyjeżdża na Florydę, a są to w większości ludzie wykształceni i bogaci, co dodatkowo pogłębia ekonomiczny upadek. W końcu Castro odkrywa swój błąd, zamyka granice Kuby i już nie pozwala na wyjazdy.

Miami na Florydzie znane jako Mała Hawana staje się ośrodkiem kubańskiej emigracji i centrum oporu wobec dyktatury Castro.

Amerykańskie CIA organizuje kolejne zamachy na kubańskiego dyktatora: łącznie będzie ponad 630 prób zabicia Castro, lecz wszystkie okazują się nieskuteczne.

  • 1962 r. - Próba zainstalowania sowieckich rakiet zdolnych do przenoszenia ładunków jądrowych na wyspie wykryta przez szpiegowskie samoloty USA.

Rząd USA zakłada częściową blokadę wyspy i kontrolę statków płynących na Kubę (19 X), aby zatrzymać stale rosnące dostawy broni z ZSRS. ONZ żąda demontażu sowieckich wyrzutni na Kubie. ZSRS odwołuje transport broni dopiero pod koniec października, kiedy sowieckie statki niemal spotykają się z amerykańską blokadą, co grozi wojną światową. W końcu Sowieci wywożą z wyspy wyrzutnie ku ogromnemu niezadowoleniu Che Guevary, zwolennika jądrowego ataku na Amerykanów. W zamian USA wycofają swoje rakiety z Turcji.

USA nakładają gospodarczą blokadę na reżim Castro.

Odtąd Kuba żyje głównie dzięki pomocy ZSRS (4,5 miliarda dolarów dotacji rocznie), a ludność ubożeje coraz bardziej. Zgodnie z regułami komunizmu nie wolno mieć własnego pola ani sprzedawać własnych produktów rolnych, ponieważ wszystko ma być w rękach państwa. Nie wolno mieć własnej łodzi, ponieważ to grozi ucieczką do USA, a zatem zanika prywatne rybołówstwo. Towary są reglamentowane (na przykład jedno mydło na dwa miesiące, kawałek ryby tygodniowo). Kraj o klimacie, w którym rośnie niemal wszystko staje na skraju głodu i w stanie permanentnego niedoboru będzie trwał kilka dziesięcioleci. Castro zaś na prywatnych kontach w zagranicznych bankach gromadzi ponad 900 milionów dolarów.

Hawana, niegdyś perła Antyli, jest miastem, gdzie budowle w stylu baroku kolonialnego powoli niszczeją, a pozbawione właścicieli budynki mieszkalne popadają w ruinę i przekształcają w obskurne slumsy. Po ulicach jeżdżą niemal wyłącznie stare amerykańskie samochody sprzed pół wieku, lecz i one są nieliczne, bo ustawicznie brakuje paliwa.

Wszędzie za to królują wizerunki Castro i innych przywódców komunistycznej Kuby. Megalomański Castro słynie z długich (średnio 5 godzin, a rekordowe nawet 7 godzin) przemówień, chociaż na Kubie obowiązuje przepis ograniczający czas przemówień do jednej godziny.

Obywatelom nie wolno ani wyjeżdżać, ani nawet rozmawiać z cudzoziemcami (za rozmowę z turystą grozi więzienie). Rządowy terror (więzienia, obozy koncentracyjne i zabójstwa) tłumi objawy niezadowolenia. Izolowane od świata zewnętrznego i poddane propagandzie społeczeństwo kubańskie na ogół deklaruje wiarę w niebywałą mądrość i rzekomą dobroć swego wodza Castro. Z drugiej strony tysiące Kubańczyków zwanych balseros próbują uciec z wyspy na łodziach (ukrywanych przed władzami) i potajemnie konstruowanych tratwach (zwykle do Miami na Florydzie).

  • 1965 r. - Dawne Zjednoczone Organizacje Rewolucyjne w 1962 r. przemianowane na Zjednoczoną Partię Rewolucji Socjalistycznej przyjmują nazwę Komunistycznej Partii Kuby. Odtąd jest to jedyna legalna partia polityczna w kraju.

  • 1965 r. - Ku uldze Fidela Castro fanatycznie rewolucyjny Che Guevara rezygnuje ze stanowiska ministra i wyjeżdża do Kongo, żeby wywołać tam lewicową rewolucję. Szybko jednak okazuje się, że ludność Kongo nie akceptuje pomysłów Guevary, więc awanturnik szuka innego miejsca, gdzie mógłby rozpocząć wojnę o komunizację całego świata. Castro doskonale rozumie, że ewentualny sukces Guevary to propagandowy sukces Kuby. Z drugiej zaś strony śmierć Guevary również byłaby sukcesem dla Castro, bo oznaczałaby początek swoistego komunistycznego kultu męczennika za lepszy, przyszły świat. I tak się stanie, kiedy Guevara faktycznie zginie w Boliwii w roku 1967.

  • 3-4 VII 1969 r. - Jedna z najbardziej spektakularnych i niewiarygodnych ucieczek z komunistycznej Kuby.

Dwaj chłopcy planują uciec ukrywając się w luku, gdzie jest chowane podwozie czyli koła samolotu. Obaj podkradają się do hiszpańskiego pasażerskiego odrzutowca DC-8 stojącego na lotnisku w Hawanie. Jednak ostatecznie miejsce w prawym luku na koło zajmuje tylko siedemnastoletni Armando S. Ramirez, a jego o rok młodszy kolega rezygnuje z ryzykownej wyprawy. Po ponad 8 godzinach transatlantyckiego lotu samolot ląduje w Madrycie, a Armando Ramirez wypada z otwartego luku na lotnisko. Ku zaskoczeniu wszystkich Ramirez przeżył, chociaż mógł być zgnieciony przez składające się koło i powinien zamarznąć lecąc nad Atlantykiem w temperaturze ok. -30oC. Stało się jednak inaczej. Ramirez przeprowadzi się potem do Stanów Zjednoczonych, a jego wyczyn stanie się tematem dla dziennikarzy i filmowców oraz zagadką dla lekarzy.

  • Lata 1970. - Kuba próbuje występować jako kraj aktywny na arenie międzynarodowej: w 1972 r. przystępuje do kierowanej przez Sowietów RWPG, a w 1974 r. zostaje członkiem Ruchu Państw Niezaangażowanych.

Władze kubańskie dążą do rozbudowy światowego systemu komunistycznego: w 1975 r. wysyłają 20 tysięcy żołnierzy do Angoli; w 1979 r. wysyłają wojsko do Nikaragui, a w 1980 r. na Grenadę. Wszystkie wojskowe ekspedycje Kubańczyków kończą się jednak niepowodzeniem.

  • Od 1989 r. - Upadek komunizmu w Europie i Związku Sowieckim powoduje ostateczne załamanie kubańskiej gospodarki uzależnionej od sowieckich dotacji i umów z państwami komunistycznymi (85% handlu zagranicznego).

Zmienia się polityka Castro: od 1991 r. można wyjeżdżać za granicę po otrzymaniu zaproszenia z zewnątrz i pozwolenia od władz. USA zaostrzają blokadę ekonomiczną wyspy (1992), aby przyspieszyć koniec reżimu, utrzymywanego niemal wyłącznie przez autorytet Castro. W 1993 r. rząd zezwala na ograniczoną, prywatną działalność gospodarczą w rzemiośle, usługach i handlu, w 1998 r. zgadza się na wizytę papieża, a w 2005 r. na pierwszy oficjalny zjazd ugrupowań opozycyjnych.

Nadal jednak przeciwnicy komunizmu siedzą w więzieniach skazani nawet na kilkadziesiąt lat.

  • 2002 r. - Na wniosek opozycjonistów rząd przeprowadza referendum w sprawie zniesienia jednopartyjnej dyktatury i ogłasza, że 98,9% uczestników ankiety nie chce systemu wielopartyjnego. Wyniki zostały oczywiście sfałszowane. Z drugiej jednak strony większość Kubańczyków faktycznie nie rozumie, czym jest system wielopartyjny. Kubańczycy wolą ukochanego wodza Fidela Castro, który za nich myśli i podejmuje decyzje niż niebezpieczną wolność wymagającą aktywności i zaangażowania.

  • 2007 - 2008 r. - Schorowany Fidel Castro oficjalnie rezygnuje z przywództwa i oddaje władzę swemu bratu Raulowi, który będzie rządził do 2018 r. kiedy przywództwo przejmie Miguel Diaz-Camel z Komunistycznej Partii Kuby.

Obywatele otrzymują prawo posiadania telefonów komórkowych, dotychczas zarezerwowane wyłącznie dla działaczy partii komunistycznej i mogą kupować towary importowane z zagranicy, chociaż po cenach nieosiągalnych dla większości Kubańczyków. Mogą też nabywać mieszkania, co wcześniej było zakazane. Nowy dyktator ogłasza, że Kuba ma sama się wyżywić, a to oznacza, że rolnicy mogą mieć własne niewielkie pola i sprzedawać produkty rolne, chociaż dotąd było to przestępstwem. W 50. rocznicę zwycięstwa kubańskiej rewolucji, co zawsze stanowiło okazję do hucznego świętowania i wielogodzinnych przemówień Fidela Castro, legendarny przywódca już nie występuje.

Pozbawiona sowieckiej a potem rosyjskiej pomocy sterowana centralnie gospodarka Kuby jest w coraz gorszym stanie, nawet mimo zniesienia przez B. Obamę amerykańskiej blokady.

  • 2012 r. - Po raz pierwszy kubański reżim wpuszcza zagraniczną firmę na teren wyspy. Brazylijski koncern przejmuje część przemysłu cukrowniczego, który był dotąd traktowany jako duma Fidela Castro i symbol Kuby, lecz w warunkach sterowanej centralnie gospodarki komunistycznej okazał się niewydolny i niedochodowy.

W następnych latach Kuba popada w coraz głębszy kryzys. Niedobory wszelkich towarów, w tym żywności, wywołują rosnące niezadowolenie, ale Kubańczycy wciąż uważają świat zewnętrzny, zwłaszcza Stany Zjednoczone, za wroga i nadal popierają komunistyczny reżim. Z drugiej strony rośnie znaczenie Kościoła katolickiego, który odzyskuje wpływy po latach prześladowań ze strony komunistów.

  • 2020 r. - Epidemia Covid-19 pogarsza i tak katastrofalną sytuację kubańskiej gospodarki.

  • 2022 r. - Kubański reżim popiera napaść Rosji na Ukrainę. W zamian Kuba może tanio kupować rosyjską ropę, na którą wiele krajów świata nałożyło embargo.