Nikaragua

  • 1821 r. - Nikaragua uzyskuje niepodległość. Państwo ma dostęp do Pacyfiku i Morza Karaibskiego, na północy graniczy z Hondurasem, a na południu z Kostaryką. Językiem urzędowym pozostaje hiszpański, a ok. 70% ludności to Metysi oraz Indianie. Gospodarka kraju opiera się przede wszystkim na uprawie bawełny, kawy i trzciny cukrowej.

Politykę Nikaragui kształtuje konflikt wielkich rodów kreolskich z Granady (ostoja klerykałów i konserwatystów) oraz Leonu (centrum liberałów).

  • 1822 r. - Kolumbia zajmuje niewielkie, ale ważne strategicznie wyspy San Andrés y Providencia u karaibskich wybrzeży Nikaragui. Spór ciągnie się potem latami, mimo traktatu pokojowego z roku 1928.

  • 1822 - 1823 r. - Nikaragua jest częścią Cesarstwa Meksyku.

  • 1823 - 1838 r. - Nikaragua należy do Federacji Ameryki Środkowej.

  • Lata 1840. - Dużą popularnością cieszą się plany zbudowania przecinającego Nikaraguę kanału między Pacyfikiem i Atlantykiem.

  • 1846 r. - Dopiero teraz Managua otrzymuje prawa miejskie, chociaż jest bardzo starą osadą założoną jeszcze przez Indian (nazwa miasta znaczy Duża Woda).

  • 1848 r. - Nikaragua otrzymuje pierwszą konstytucję.

  • 1854 - 1855 r. - Pierwszy prezydent niepodległej Nikaragui Fruto Chamorro.

  • Od 1855 r. - Managua jest stolicą kraju.

  • 1855 r. - Amerykanin William Walker wynajęty przez nikaraguańskich opozycjonistów potajemnie opuszcza USA i z małą grupą awanturników ląduje w Nikaragui. W bitwie pod La Virgen rozbija siły rządowe i wkracza do Granady, którą ogłasza stolicą. Formalnie jest tylko wodzem naczelnym nikaraguańskiej armii, lecz w rzeczywistości rządzi poprzez marionetkowego prezydenta Patricio Rivasa.

Mimo jego przestępczego charakteru Stany Zjednoczone uznają rząd Walkera. On zaś werbuje ok. 1000 najemników. Z pomocą tej armii i przy poparciu USA Rivas planuje podbój wszystkich państw Ameryki Środkowej.

Najemników za darmo przewożą do Nikaragui statki słynnego amerykańskiego przedsiębiorcy C. Vanderbilta, który chce uzyskać wyłączność na transport między Pacyfikiem i Atlantykiem poprzez rzekę San Juan i jezioro Nicaragua oraz wąski pas lądu oddzielający jezioro od Morza Karaibskiego.

Jednak Walker koncesję na transport przyznaje innym przedsiębiorcom z USA, Charlesowi Morganowi i Corneliusowi Garrisonowi, którzy godzą się finansowo wspomóc planowane podboje. Na wieść o tym Vanderbilt udziela finansowej pomocy krajom, które mają być zaatakowane przez Walkera i wspomaga finansowo dezerterów z armii awanturnika.

  • 1856 - 1857 r. - Walker ogłasza się prezydentem. Planuje podboje, lecz jego armia nie może zaatakować sąsiednich państw, ponieważ dziesiątkuje ją epidemia cholery i szerzą się dezercje. W końcu poddaje się amerykańskiej marynarce wojennej i wraca do USA witany jak bohater, ponieważ zapewnił amerykańskie panowanie nad Nikaraguą.

W roku 1860 Walker spróbuje powtórzyć swój wyczyn w Hondurasie, lecz zostaje schwytany przez Brytyjczyków. Wielka Brytania chce budować kanał między oceanami, więc plany Walkera, aby uruchomić trasę przez Nikaraguę są groźną konkurencją. W rezultacie Brytyjczycy wydają Walkera władzom Hondurasu, a te skazują go na śmierć i rozstrzeliwują.

  • 1860 r. - Podpisany w Managui traktat z Hondurasem większą część Moskitii poza niewielkim północnym skrawkiem oddaje pod administrację Nikaragui.

  • 1863 - 1893 r. - Rządy konserwatystów i okres stabilizacji politycznej. Następuje pewien rozwój gospodarki, budowa kolei w poprzek kraju, rośnie eksport produktów rolnych.

  • 1876 r. - Nikaraguańscy konserwatyści zakładają prawicowo-klerykalną Liberalną Partię Nacjonalistyczną.

  • 1867 - 1916 r. - Ruben Dario, poeta pochodzący z Nikaragui. Pracuje w całej Ameryce Łacińskiej, Hiszpanii i Francji. Jest twórcą modernistycznej literatury latynoskiej.

  • 1876 r. - Managua przeżywa wielką powódź, która pustoszy kilka dzielnic miasta.

  • 1885 r. - Wielki pożar niszczy część Managui.

  • 1894 r. - Liberalny prezydent José Santos Zelaya (rządzi w latach 1893-1909) ostatecznie zajmuje Moskitię (jej ostatni władca panuje formalnie do 1908 r.) i włącza bezpośrednio do Nikaragui jako rozległy departament nazwany potem Zelaya. Jego ludność znacząco odbiega od większości Nikaraguańczyków; obok Indian Miskito mieszkają tu Garifuna, czyli anglojęzyczni Czarni Karaibowie wywodzący się od Murzynów zmieszanych z Indianami (część ich przodków deportowano z St. Vincent po roku 1796).

W latach 1980. departament Zelaya zostanie podzielony na dwa regiony autonomiczne - Atlántico Norte ze stolicą w Puerto Cabezas i Atlántico Sur z centrum w Bluefields. Oba miasta należą do głównych nikaraguańskich portów.

  • 1895 - 1896 r. - Po zaprzestaniu granicznych sporów Nikaragua, Salwador i Honduras tworzą Unię Środkowo-Amerykańską. Nikaraguański prezydent José Santos Zelaya jest dyktatorem Unii i głównym działaczem na rzecz powstrzymania ekspansji USA w tym rejonie.

  • 1895 - 1934 r. - Augusto César Sandino, nikaraguański lewicowy polityk i bojownik. W 2010 r. uznany za bohatera narodowego Nikaragui.

  • 1907 r. - Amerykanie prowokują zbrojny konflikt między Nikaraguą i Hondurasem, co oznacza rozpad Unii Środkowo-Amerykańskiej tak niewygodnej dla USA. Wspierają też wewnętrzną opozycję przeciw Zelayi, a następnie wysyłają do Nikaragui armię, która okupuje kraj aż do 1925 r.

  • 1911 - 1917 r. - Adolfo Diaz dokonuje zbrojnego przewrotu i przejmuje władzę jako prezydent. Jest jednak całkowicie zależny od USA, zwłaszcza od roku 1912, kiedy w jego obronie Amerykanie dokonują zbrojnej interwencji w Nikaragui. Odtąd aż do roku 1925 Nikaragua pozostanie państwem okupowanym przez amerykańską armię.

  • 1914 r. - Diaz godzi się na oddanie części terytorium Nikaragui pod budowę amerykańskiego kanału między Atlantykiem i Pacyfikiem. Decyzję o budowie kanału USA podejmą w 1916 r., lecz planu nie zrealizują.

  • 1916 r. - Zerwanie stosunków dyplomatycznych z Niemcami, a w 1918 r. wypowiedzenie wojny.

  • 1917 - 1921 r. - Konserwatywny prezydent Emiliano Chamorro Vargas pogłębia uzależnienie kraju od USA.

  • 1923 r. - Nikaragua godzi się na budowę panamerykańskiej drogi wzdłuż całej Ameryki Środkowej.

  • 1926 r. - J. B. Sacasa staje na czele ruchu liberałów, lecz próbę wyzwolenia Nikaragui spod prawicowej dyktatury przerywa kolejna wojskowa interwencja Amerykanów.

  • 1927 - 1932 r. - Amerykańskie wtrącenie się w wewnętrzną politykę Nikaragui podczas drugiej kadencji A. Diaza (1926-1929) prowokuje zbrojne powstanie pod wodzą A. C. Sandino głoszącego hasła komunizmu. Szubko okazuje się, że powstańcy realnie zagrażają proamerykańskiej dyktaturze, więc Waszyngton wysyła armię, aby spacyfikować kraj. To się jednak nie udaje i Amerykanie muszą się wycofać.

  • 31 III 1931 r. - Niszczycielskie trzęsienie ziemi nawiedza Managuę.

  • 1932 r. - Po wypędzeniu Amerykanów prezydentem zostaje liberał J. B. Sacasa.

Rośnie jednak znaczenie armii rozbudowywanej przez generała A. Somozę Garcię, ponieważ trwa walka z Sandino. Ten bojownik bowiem chce zbudować państwo nie liberalne, lecz komunistyczne. Co prawda ginie w roku 1934, ale staje się symbolem oporu wobec prawicowych dyktatorów popieranych przez USA. Jego zwolennicy, zwani sandinistami, wciąż prowadzą partyzancką walkę, choć bez swego przywódcy nie potrafią już realnie zagrozić rządowi.

  • 1936 r. - Popierany przez USA generał Anastasio Somoza Garcia (1896-1956) dokonuje przewrotu i po obaleniu prezydenta C. A. Brenesa zdobywa dyktatorską władzę. Broni interesów amerykańskiego kapitału. Przy okazji sam gromadzi ogromny majątek pochodzący z nielegalnych transakcji, korupcji i przejmowania dóbr państwowych.

  • 1936 r. - Wielki pożar niszczy Managuę.

  • 1939 r. - Powstaje Nikaraguańska Partia Socjalistyczna. Wkrótce będzie to bardzo wpływowa siła polityczna, ku niezadowoleniu Stanów Zjednoczonych silnie ciążąca do Związku Sowieckiego.

  • 1941 r. - Wypowiedzenie wojny państwom Osi.

  • 1947 r. - Anastasio Somoza Garcia przeprowadza sterowane wybory prezydenckie, żeby urząd objął Leonardo Argüello Barreto (1875-1947): Somoza sądzi, że będzie mógł nim manipulować. Kiedy jednak nowy prezydent usuwa urzędników Somozy i ogłasza swoją niezależność, dyktator dokonuje kolejnego zamachu stanu. Barreto ucieka do ambasady Meksyku. Tymczasowym prezydentem zostaje Benjamin Lacayo Sacasa, którego zastąpi potem Manuel Fernando Zurita.

  • 1951 r. - Nikaragua przystępuje do ODECA (Organización de los Estados Centroamericanos).

  • 1951 - 1956 r. - A. Somoza Garcia po raz drugi pełni urząd prezydenta, a w rzeczywistości jest bezwzględnym dyktatorem.

  • 1953 r. - Emiliano Chamorro Vargas organizuje spisek mający na celu porwanie dyktatora, lecz intryga zostaje odkryta, a spiskowcy aresztowani. Co więcej, Somoza znajduje dowody, że spiskowców wspierał rząd Kostaryki, więc 11 stycznia 1954 r. dokonuje zbrojnego najazdu na terytorium Kostaryki. Oddziały nikaraguańskie ponoszą jednak ogromne straty i ostatecznie muszą się wycofać.

  • 1956 r. - Anastasio Somoza Garcia zostaje zamordowany przez lewicowego poetę Rigoberto Lópeza Péreza podczas publicznego przyjęcia. Na oczach zgromadzonych gości zamachowiec oddaje cztery strzały i sam ginie zastrzelony przez ochronę. Zabity dyktator pozostawia spadkobiercom majątek wart kilkaset milionów dolarów amerykańskich.

  • 1956 - 1963 r. - Dyktatorską władzę w Nikaragui sprawuje syn Anastasia Somozy generał Luis Somoza Debayle (1922-1967). Z drugiej strony aktywizuje się coraz silniejsza opozycja.

Dzięki współpracy z innymi krajami Ameryki Środkowej gospodarka Nikaragui przeżywa okres szybkiego rozwoju, zwłaszcza w sektorze rolno-spożywczym.

  • 1959 r. - Wspierani przez Kostarykę konserwatyści pod wodzą Pedra Joaquina Chamorro Cardenala (1924-1978) próbują obalić klan Somozów, lecz rebelia zostaje krwawo stłumiona.

  • 1961 r. - Carlos Fonseca (1936-1976) zakłada wspierany przez Sowietów lewicowy Sandinowski Front Wyzwolenia Narodowego FSLN (Frente Sandinista de Liberación Nacional) skierowany przeciw dyktaturze i konserwatystom.

  • 1963 - 1967 r. - Na życzenie klanu Somozów marionetkowym prezydentem Nikaragui jest René Schick Gutiérez. Po śmierci Luisa Somozy Debayle dyktatorską władzę jako prezydent w latach 1967-1972 sprawuje jego brat Anastasio Somoza Debayle (1925-1980).

  • 1968 r. - Odkrycie złóż cynku, złota, srebra i ołowiu na północy kraju powoduje rozbudowę przemysłu. Mimo to jedna czwarta eksportu to nadal bawełna i inne produkty z tradycyjnych plantacji. Z drugiej strony przyrost naturalny jest bardzo duży (ok. 3,3% rocznie), co powoduje narastające kłopoty z wyżywieniem i coraz większą biedę. Mimo to prawo Nikaragui zdominowane przez wpływy Kościoła katolickiego zakazuje regulacji urodzeń, a w roku 2006 wyklucza aborcję nawet w sytuacji, gdy jest zagrożone życie kobiety.

  • 1972 - 1974 r. - Pod wpływem nasilonych represji ze strony Somozy konserwatyści decydują się na rokowania i w końcu dochodzą do porozumienia. W jego rezultacie krajem rządzi trzyosobowa junta powstała po porozumieniu Liberalnej Partii Nacjonalistycznej reprezentującej Somozę oraz Tradycyjnej Partii Konserwatywnej.

  • 23 XII 1972 r. - Silne trzęsienie ziemi zabija ponad 5000 osób w Managui, a ok. 250 tysięcy traci domy.

Rusza pomoc humanitarna z zagranicy, którą jednak w większości zagarnia rządząca junta. Powstają obozy uchodźców ze zniszczonych obszarów i stają się one miejscem organizowania ludzi w grupy, które pomagają potrzebującym. Z drugiej strony pozornie bezradni ludzie zauważają swoją liczbę i wynikająca stąd siłę. Zaczyna się świadomy ruch skierowany przeciw dyktatorskiej władzy, która nie zamierza zajmować się sprawami obywateli.

  • 1974 - 1979 r. - Anastasio Somoza Debayle po raz drugi jest prezydentem Nikaragui.

W kraju narasta niezadowolenie z dyktatorskiej władzy noszącej znamiona kleptokracji.

  • 1978 r. - Zabójstwo przywódcy konserwatystów P. J. Chamorro Cardenala wywołuje ogólnospołeczny wybuch gniewu przeciw coraz brutalniejszej dyktaturze Somozy.

  • 1978 - 1979 r. - W wyniku nikaraguańskiej rewolucji sandiniści z Frontu Wyzwolenia Narodowego wspomagani przez Sowietów i Kubańczyków obalają Somozę i tworzą własny rząd pod wodzą Daniela Ortegi Saavedry. Anastasio Somoza Debayle zabiera ze sobą ogromny majątek i wyjeżdża do Paragwaju. Tam zginie w zamachu zorganizowanym przez sandinistów.

Sandiniści próbują wprowadzać lewicowe reformy jak państwowa opieka zdrowotna, powszechne szkolnictwo i reforma rolna. Nie udaje się jednak nacjonalizacja przemysłu i plantacji. Sandinowski rząd walczy z Kościołem katolickim, rozbudowuje i dozbraja armię, militaryzuje kraj, dąży do inwigilacji całego społeczeństwa, za pomocą represji ogranicza, a potem likwiduje wszelką polityczną opozycję, chcąc stworzyć państwo totalitarne na wzór Kuby i ZSRS.

  • Od 1980 r. - Odpowiedzią skrajnej prawicy na prowadzoną przez sandinistów komunizację są oddziały partyzanckie znane jako contras (contrarevolucionarios) mający bazy na terenie Kostaryki i Hondurasu. Od 1981 r. partyzanci są szkoleni, zbrojeni i finansowani przez CIA, czasem za pośrednictwem izraelskich służb specjalnych, żeby ukryć udział Amerykanów.

Szczególny postrach wzbudzają tajne szwadrony śmierci, które okrutnie tępią zwolenników sandinowskich reform, dopuszczają się masowych mordów i niszczą całe wioski podejrzane o sprzyjanie sandinistom.

  • 1985 - 1990 r. - W warunkach totalnej kontroli wybory prezydenckie wygrywa Daniel Ortega Saavedra.

Komunistyczna organizacja gospodarki i trwająca wojna domowa niszczą ekonomię Nikaragui. W dodatku upadek ZSRS przerywa strumień sowieckiej broni, maszyn i pieniędzy wspierających rząd. W tej sytuacji Saavedra godzi się na rozmowy i w roku 1989 zawiera umowę pokojową z contras oraz właśnie sformowaną Narodową Unią Opozycyjną.

  • 1990 r. - Zgodnie z umową rządu i opozycji odbywają się wolne wybory. Prezydentem zostaje Violetta Barrios de Chamorro (1990-1997), wdowa po zamordowanym Chamorro Cardenalu.

Nie może jednak rozliczyć sandinistów z ich działalności, ponieważ zachowali ogromne wpływy, nadal anarchizują kraj, utrudniają liberalne reformy i organizują nową partyzantkę. Nikt również nie rozlicza contras za zbrodnie popełnione w ciągu dziesięciu lat wojny domowej.

  • 1998 r. - Wielki huragan w listopadzie pochłania tysiące ofiar i niszczy kilka miast, w tym Managuę.

  • 2006 r. - Wybory prezydenckie wygrywa Daniel Ortega Saavedra, co pokazuje, jak wielką siłę nadal mają komuniści.

  • 2020 r. - Pandemia Covid-19 bez przeszkód szerzy się w całej Ameryce Środkowej obnażając niewydolność służby zdrowia i niszcząc dużą część gospodarki.