← Wołochy, Mołdawia, Siedmiogród i RumuniaKraje bałtyckie →

Madziarowie i Węgry

• Druga połowa IX w. - Ugryjscy Madziarowie z kraju Lebedia (nazwa od wodza Lebedi) nad Morzem Azowskim między Donem i Dnieprem zrzucają zależność od Chazarów, lecz nękani przez najazdy Pieczyngów wędrują na zachód do na poły legendarnej krainy Etelköz (Międzyrzecze nad Bohem, Dniestrem, Seretem i Prutem) oraz nad dolny Dniepr (884-890).

Część Madziarów pozostała między Uralem i Wołgą (ich obecność zostanie tam odnotowana jeszcze w 1236 r.).

• 889 r. - Arpad z plemienia Megyer tworzy konfederację plemion Megyer, Nyek, Kurt-Gyarmat, Tarjan, Jenö, Ker, Köszi i zakłada dynastię.

Legenda zapisana w drugiej połowie XIII w. przez węgierskiego kronikarza Simona Kezai głosi, że Arpad jest w prostej linii potomkiem Csaby, młodszego syna Attyli. Podobno doszło do walki między synami słynnego wodza Hunów Aladarem i Csabą, który pokonany uciekł do Grecji, a potem na wschód do kraju Scytów. Zapowiedział jednak swój powrót, a pięćset lat później, jak pisze Simona Kezai. jego potomek przyprowadził Madziarów, którzy opanowali Panonię i zagrozili Europie. W ten sposób władcy Madziarów chcą nawiązać do tradycji Hunów i dodać sobie splendoru. W rzeczywistości Hunowie i Madziarowie nie są spokrewnieni. Węgrzy lubią jednak opowiadać legendę, jak bracia Hunor i Magor w pogoni za jeleniem natknęli się kiedyś na dwie piękne dziewczyny, a ich potomkowie to właśnie Hunowie i Madziarowie. Jest natomiast faktem, że w V w. Madziarowie mieszkający na zachód od Uralu rzeczywiście podlegali Hunom, a nazwa Węgier w kilku językach nawiązuje do Hunów: Hungarn i Ungarn po niemiecku, Hungary po angielsku, Hongrie po francusku.

Imię Attila zaś jest popularne wśród Węgrów jeszcze w XX i XXI w..

• 895 r. - Madziarowie sprzymierzeni z Bizancjum przeciw Bułgarii ponoszą klęskę i odchodzą, a według legendy prowadzi ich wielki orzeł turul, totemiczny przodek madziarskich wodzów.

Docierają na Nizinę Panońską zamieszkaną przez Słowian, a rządzoną przez Awarów. Tam, jak głosi tradycja, osiedlają się na ziemiach wykorzystywanych rolniczo już ponad 2000 lat p.n.e., gdzie w przyszłości powstanie miasto Székesfehérvar.

• Do ok. 907 r. - Madziarowie Arpada zaczynają uprawiać ziemię w Panonii. Uczą się uprawy winorośli i produkcji wina (sztuka przyniesiona do Panonii przez Celtów i upowszechniona przez Rzymian). Arpad zakłada państwo z centrum na wyspie Csepel (w przyszłości dzielnica Budapesztu).

Inny wódz Madziarów, Kurszan, osiedla się kilka kilometrów na północ od Csepel na prawym brzegu Dunaju, na miejscu rzymskiego Aquincum, gdzie w przyszłości powstanie miasto Buda (nazwa znaczy Dużo Wody).

• Od 896 r. - Madziarowie osiedlają się na Wyżynie Siedmiogrodzkiej między Wołochami i Mołdawią, wchłaniając Awarów.

• IX/X w. - Madziarowie najeżdżają północną Chorwację, Serbię, Bułgarię, Karyntię, Królestwo Italii (899) i rozbijają Chanat Awarski. Przejmują elementy słowiańskiej kultury łącznie ze słownictwem (na przykład nazwa jeziora Balaton po słowiańsku oznacza błota, a stepy Puszta to pustka).

• 906 - 907 r. - Madziarowie niszczą Wielkie Morawy i podbijają Słowację na okres ponad tysiąca lat.

• 907 - 997 r. - Panują kolejni władcy z rodu Arpadów: Zoltan (od 907 r.), Fajsz (od 945 r.), Taksony (od 950 r.) oraz Geza (Gejza, 972-997 r.).

• 933 r. - Madziarowie przechodzą przez ziemie czeskie i atakują Niemcy, chociaż ponoszą klęskę pod Merseburgiem.

Mimo to pustoszą Italię docierając aż do Bari na południu. Wódz Bulscu zaś najeżdża Bizancjum i plądruje ziemie cesarstwa do Bosforu. W 955 r. Bulscu wznawia ataki na południowe Niemcy: łupieżcze oddziały Madziarów dochodzą do Bazylei i Moguncji, a nawet do Pirenejów i Atlantyku.

Poza władzą Bulscu pozostaje Siedmiogród rządzony przez miejscowego madziarskiego księcia.

• 955 r. - Wielka klęska zadana Madziarom przez Ottona I nad rzeką Lech (Bawaria) kończy okres madziarskich najazdów i wyznacza początek ich europeizacji.

• 960 r. - W miejscu dawnej rzymskiej strażnicy granicznej Strigonium nad Dunajem książę Geza zakłada miasto Esztergom (słowiańskie Ostrihom, Ostrzyhom - Strzec Domu).

• 972 r. - Książę Geza oficjalnie zakłada miasto Székesfehérvar, które staje się pierwszą polityczną stolicą Węgier.

• 974 r. - Syn Gezt w Esztergom przyjmuje chrzest w obrządku łacińskim i imię Stefan.

Natomiast książę Siedmiogrodu chrzci się w obrządku greckim. To oznacza początek chrystianizacji Madziarów wyznających dotąd szamanizm.

W przyszłości Esztergom stanie się religijną stolicą Węgier i siedzibą węgierskich arcybiskupów.

• 997 - 1038 r. - Stefan I Wielki (syn Gezy) buduje państwo węgierskie (Magyaroszag) podbijając madziarskie plemiona i zakłada dynastię Arpadów ze stolicą w Székesfehérvar. Odtąd aż do XVI w. Székesfehérvar będzie stolicą Węgier.

Stefan koronuje się na pierwszego króla Węgier w roku 1001 w Esztergom. Następnych 37 królów będzie jednak koronowanych w Katedrze Panny Marii w Székesfehérvar. W tym mieście także znajdzie się królewska nekropolia.

Stefan rozbija pogańskie rody Koppány i Ajtony. W latach 1030. udaremnia bunt swego kuzyna Vazula: każe go oślepić, a synowie buntownika uciekają za granicę.

Stefan I dzieli kraj na okręgi-komitaty, zarządzane przez namiestników-żupanów. Buduje i fortyfikuje grody (na przykład w Nitrze) z osiadłą wokół ludnością rolniczą. Pierwszym biskupem jest Gerard z Wenecji (Gellert, 977-1046). Król funduje biskupstwa w Egerze (1000) i Pecsu (1009, miasto założyli Rzymianie jako Sopianae, a słowiańska nazwa pecz oznacza piec lub skałę). W Györ w 1033 r. zaczyna budowę jednej z najwspanialszych gotyckich katedr (zostanie ukończona po 650 latach).

Dla umocnienia swojej pozycji Stefan żeni się z Gizelą (germańskie gisil - strzała), córką księcia Bawarii Henryka II i Gizeli Burgundzkiej. Ich jedyny syn Emeryk ginie jednak mając tylko 24 lata (uznany za świętego).

• 1003 r. - Księstwo Siedmiogrodu zostaje włączone do Węgier Arpadów.

• Po 1038 r. - Bezpotomna śmierć króla Stefana (uznany potem za świętego), niechęć ludności do obcej religii oraz niezadowolenie możnych wywołują antychrześcijańskie i antyfeudalne powstanie (1046) pod wodzą Vaty. Biskup Gerard ginie w Budzie (zostanie uznany za świętego), a królowa Gizela ucieka do Niemiec dzięki pomocy swego brata cesarza Henryka II (zostanie zakonnicą i uznana za błogosławioną).

Węgry padają łupem najazdów tureckich Kumanów i Pieczyngów. Państwo jest tak osłabione, że musi uznać się za wasala Bizancjum. Formalnie panują Piotr I Orseolo z Wenecji (1038-1041, 1044-1046, siostrzeniec Stefana) i Samuel Aba (1041-1044, zięć Gezy), lecz realnie nie mają władzy.

• 1046 r. - Książę Andrzej (po grecku mocny, męski), syn Vazula, po piętnastu latach wygnania wraca do kraju wspierany przez Ruś. Zawiera sojusz z Vatą, przy jego pomocy pokonuje Piotra I Orseolo i koronuje się na króla Węgier.

• 1047 - 1060 r. - Król Andrzej I tłumi powstanie Vaty. W 1048 r. zaprasza do kraju swego młodszego brata Belę (Adalbert), który przebywał na wygnaniu w Polsce, tam ożenił się z córką króla Mieszka II i tam urodził się ich syn Władysław. Bela otrzymuje od Andrzeja 1/3 królestwa jako następca tronu.

Andrzej I skutecznie odpiera najazdy niemieckiego cesarza Henryka III i odbudowuje siłę państwa. Po narodzinach syna Salomona (1057) próbuje uczynić go swoim następcą, przez co popada w konflikt z bratem Belą. W końcu Bela wspierany przez polskie oddziały zaczyna wojnę domową.

• 1060 r. - Po przegranej bitwie pod Mosony Andrzej I trafia do niewoli, w której umrze. Jego zwycięski brat zaś koronuje się na króla jako Bela I (1061). Nowy władca przywraca porządek w kraju tłumiąc kolejne antychrześcijańskie i antyfeudalne powstanie pod wodzą Janosa, syna Vaty. Musi też walczyć ze swoim bratankiem Salomonem, który uważa się za prawowitego króla.

• 1063 r. - Po śmierci Beli I królem zostaje popierany przez Niemcy Salomon, syn Andrzeja I, lecz jest niepopularny i musi walczyć z silną wewnętrzną opozycją. Wreszcie w 1073 r. wybucha otwarta wojna domowa. Po bitwie pod Magyarod (1074) pokonany Salomon ucieka do Wieselburga, a popierany przez Polskę syn Beli I koronuje się na króla jako Geza I. Koronę otrzymuje z Bizancjum.

W sierpniu tego samego roku Geza I odpiera najazd potężnej armii cesarza Niemiec, unikając bezpośredniej bitwy i niszcząc wszelkie zapasy na drodze napastników.

• 1077 - 1095 r. - Po śmierci Gezy I panuje król Władysław (Laszlo) I Święty, syn Beli I.

Trwa organizacja feudalnego państwa w Panonii, Siedmiogrodzie i na Słowacji przy udziale niemieckiego rycerstwa i kleru, otrzymujących od władcy duże majątki.

Nie mając synów Władysław wyznacza na swego następcę Almosa, syna Gezy I. Starszy brat Almosa Koloman (lokalna wersja imienia Kolumban) jest biskupem i ma poświęcić się karierze duchownego, lecz odrzuca te plany. Po zatargu z królem Koloman ucieka do Polski.

• 1095 r. - Koloman wraca na Węgry w towarzystwie polskich wojsk, a po śmierci Władysława I koronuje się w Székesfehérvar w 1096 r. Zawiera ugodę z Almosem, któremu przyznaje 1/3 królestwa. Koloman I Uczony słynie z doskonałego wykształcenia i dobrej znajomości prawa.

• 1096 r. - Kolejne grupy uczestników pierwszej krucjaty wędrują przez Węgry.

Pierwsza grupa krzyżowców pod wodzą Waltera Bez Mienia nie sprawia kłopotów. Druga grupa wywołuje krwawe zamieszki w Zeumuniu na granicy z Bizancjum, podczas których ginie ok. 4000 osób i dochodzi do rabunku. Trzecia grupa ok. 10 tysięcy krzyżowców prowadzonych przez rycerza Volkmara dokonuje rzezi Żydów w Pradze, a po wkroczeniu na terytorium Węgier próbuje zrobić to samo w słowackiej Nitrze. Wtedy jednak wojska Kolomana rozpędzają bandytów, a część biorą do niewoli. Czwarta grupa pod wodza Gotschalka, która wcześniej dokonała okrutnej masakry Żydów w Ratyzbonie (na przykład kilkunastoletni chłopak został wbity na pal), grabi węgierskie wsie. Koloman otacza kilka tysięcy krzyżowców Gotschalka pod Białogrodem Królewskim, rozbraja ich i odbiera zagrabione dobra, a następnie każe wszystkich wymordować.

Najsilniejszą armię krzyżowców prowadzi Emicho z Leiningen wsławiony wcześniej rzeziami Żydów na terenie Niemiec. Kiedy Koloman nie wpuszcza uczestników krucjaty, wybucha kilkutygodniowa walka o most na granicznym Dunaju i miasto Moson zakończona wybiciem zdecydowanej większości najeźdźców.

Co ciekawe, mimo takich doświadczeń Koloman godzi się na przemarsz kolejnej grupy pod wodzą Gotfryda de Boulogne, ale po wzięciu zakładników, którzy mają stracić życie, jeśli znów dojdzie do morderstw. Tym razem wszystko odbywa się bez większych zakłóceń.

• 1097 r. - Węgierska armia wkracza do Chorwacji. Wykorzystując poparcie części chorwackiej szlachty, pokonuje króla Piotra II i zajmuje kraj.

• 1102 r. - Koloman podbija Dalmację i koronuje się na monarchę Chorwacji i Dalmacji, co oznacza unię personalną, przy czym Węgrzy są stroną zdecydowanie dominującą. Odtąd kolejni władcy aż do 1235 r. koronują się na królów Węgier i Chorwacji. Dzięki połączeniu z Chorwacją Węgry uzyskują dostęp do morza, a Zadar (Zara) nad Adriatykiem staje się głównym portem Węgier. Przez niemal sześć kolejnych wieków Węgry utrzymają krótki odcinek wybrzeża Adriatyku mimo powtarzających się konfliktów z Wenecją i włączenia Węgier do habsburskiej Austrii.

Następcy Kolomana panują w kraju, który jest jedną z głównych potęg Europy: Stefan II (1116-1131, syn Kolomana), Bela II Ślepy (1131-1141, bratanek Kolomana) i Geza II (1141-1162, syn Beli II).

• Pierwsza połowa XII w. - Geza II sprowadza do Siedmiogrodu górniczych specjalistów z Walonii uznawanych w tym czasie za najlepszych w swojej dziedzinie. Ich zasługą jest rozwój kopalnictwa na obszarze od Saksonii i Harzu po Sudety i Siedmiogród.

• Od XII w. - Na południe od Tatr rozkwita Spisz: Zamek Spiski (rozbudowywany do XVII w.), handlowe miasta Levoča, Spiski Czwartek (Quatriforum) i Spiska Sobota, górnicze centra Neosolium i Szelmeczbanya (Schemnitz, Banska Štiavnica, od 1238 r. miasto królewskie, do XVIII w. ośrodek wydobycia srebra).

W roku 1735 powstaną tu szkoły górnicze, które Maria Teresa (1762) przekształci w pierwszą na świecie akademię górniczą od 1919 r. funkcjonującą w Miszkolcu.

• 1162 - 1172 r. - Na węgierskim tronie zasiada Stefan III (syn Gezy II).

Pretensje do tronu zgłasza jednak młodszy brat Gezy II Władysław II i koronuje się w Kalocsy, co czyni go antykrólem, ponieważ legalnych koronacji może dokonywać tylko arcybiskup Esztergomu. Władysław przegrywa bitwę pod Kapuvar (1162) i ucieka, zachowując władzę jedynie w okolicach miasta Pozsony (Preschburg). Po jego śmierci nowym antykrólem zostaje Stefan IV (1163-1165), brat Władysława popierany przez Bizancjum. Arcybiskup Esztergomu Łukasz Banffi i ród Csak organizują wtedy powstanie przeciw uzurpatorowi, który zostaje pokonany w bitwie pod Székesfehérvarem (1163). W 1165 r. wybucha wojna z Bizancjum, która jednak nie zmienia sytuacji: Węgry zachowują Chorwację i Dalmację, a w rękach Bizancjum pozostaje strategiczne miasto Sirmium nad Sawą.

• 1172 - 1196 - Bela III (syn Gezy II) konsoliduje kraj po wewnętrznych walkach i wojnie z Bizancjum.

Po nim rządzą Emeryk (1196-1204, syn Beli III) i Władysław III (1204-1205, syn Emeryka).

• 1217 - 1219 r. - Klęska krucjaty króla Andrzeja II (1205-1235, syn Beli III) staje się pretekstem do buntu feudałów niezadowolonych z systemu podatkowego. Król ponosi klęskę i musi przyjąć warunki buntowników.

• 1222 r. - Andrzej II podpisuje Złotą Bullę, ograniczającą władzę króla. Władca musi przestrzegać ustaleń Bulli pod groźbą buntu szlachty, która jest zwolniona z podatków i ma prawo uczestniczyć w corocznych obradach parlamentu.

• 1235 - 1270 r. - Panowanie króla Beli IV (syn Andrzeja II).

Jest pierwszym węgierskim władcą niekoronującym się na króla Chorwacji, czym podkreśla dominację Węgier i pozycję Chorwacji jako węgierskiej prowincji.

Akceptuje osiedlenie Kumanów nad Cisą.

• 1240 - 1241 r. - Najazd mongolski niszczy dużą część kraju. Po zwycięstwie nad rzeką Sajo (1240) Mongołowie plądrują najbogatsze miasta - Peszt (pozbawiony fortyfikacji) i Gran. Bela IV chroni się w Dalmacji; powraca w 1242 r. po wycofaniu się Mongołów. W podzięce za ocalenie oddaje do klasztoru jako wotum małoletnią córkę Małgorzatę (umrze w 1270 r., uznana za świętą w 1943 r.). Sprowadza rzemieślników z Niemiec. Stolicą ustanawia ocalałą na prawym brzegu Dunaju Budę, gdzie buduje zamek. Odbudowuje Peszt (od 1247 r.) jako centrum handlu oraz rzemiosła i oba miasta otacza murami. Na wyludnionych ziemiach na wschód od Pesztu osiedla irański lud Jazygów (centrum w mieście Jaszbereny), świetnych wojowników i hodowców. Do połowy XIII król opanowuje Bośnię i kończy podbój północnej Słowacji.

W tym czasie na bardzo wysokiej, niedostępnej skale nad rzeką Orawą zostaje rozbudowany Zamek Orawski, potem najpotężniejsza królewska twierdza Orawy. W 1606 r. król Węgier podaruje zamek Jerzemu Thurzo w podzięce za lojalność podczas antyhabsburskiego powstania Węgrów. Ród Thurzo pozostanie właścicielem zamku aż do roku 1945.

Żona Beli, Maria Lascaris, buduje twierdzę (1245-1255) w Visegradzie nad Dunajem na północ od Budy. W 1255 r. król nadaje przywileje górnicze (w tym wydobycie złota i srebra) słowackiemu miastu Neosolium (Neusohl, Besztercebanya, Banska Bystrica). Stefan V (do 1272 r., syn Beli IV) i Władysław IV Kuman (1272-1290, syn Stefana V) umacniają kraj.

• Druga połowa XIII w. - Simon Kezai (Szymon z Keza), katolicki mnich i sekretarz króla Władysława IV, pisze monumentalne dzieło Gesta Hunnorum et Hungarorum, czyli kronikę Hunów i Węgrów.

• 1290 - 1301 r. - Król Andrzej III (wnuk Andrzeja II) rządzi Węgrami. Jego bezpotomna śmierć kończy dynastię Arpadów.

• 1301 - 1308 r. - Po wygaśnięciu Arpadów Węgry przeżywają bezkrólewie. Wykorzystuje to Bośnia i odzyskuje niepodległość. Formalnie władzę sprawują czeski król Wacław III (1301-1305), a potem Otto Wittelsbach z Bawarii (1305-1308, po matce prawnuk Beli IV), ale chętnie oddają ster państwa w ręce najmożniejszych rodów węgierskich.

• 1308 - 1342 r. - Na tron Węgier zostaje wybrany Karol Robert Anjou (Andegaweński).

Przez 5 lat Buda nie chce go jednak wpuścić. W końcu wdziera się do miasta podstępem, buntowników skazuje na śmierć i każe się koronować. Zaczyna epokę rozkwitu Węgier. Nadaje Budzie prawo składu, a dla siebie buduje zamek obok Budy. Porządkuje administrację oraz gospodarkę, rozwija handel i miasta, rezygnując z wojen. Traci Wołochy, które ogłaszają się niezależnym hospodarstwem, a interwencyjny najazd Węgrów w roku 1330 odpierają tak skutecznie, że pod Posadą król z trudem unika śmierci lub niewoli.

Od 1316 r. Karol Robert rezyduje w Wyszehradzie (Visegrad), gdzie buduje wspaniały zamek. Zamek stoi na wysokiej naddunajskiej skale, na której już Rzymianie mieli swoją twierdzę, a potem Słowianie zbudowali gród nazwany wysokim, który w IX w. został zajęty przez Madziarów.

Za wierność w walce z feudałami miastu Cassa (Koszyce istniejące co najmniej od 1216 r.) nadaje przywileje i pierwszy herb miejski w dziejach Europy (1342).

• 1342 - 1382 r. - Król Ludwik I Wielki Andegaweński kontynuuje politykę swego ojca Karola Roberta, koncentrując się na budowie scentralizowanego państwa. W 1350 r. czyni Budę stałą rezydencją władców Węgier. Opanowuje północną Serbię i utrzymuje zwierzchnictwo nad Wołoszczyzną i Mołdawią. Po bezpotomnej śmierci polskiego króla w 1370 r. zostaje też władcą Polski (umowa z 1355 r.). Pod koniec panowania Ludwika i potem za rządów jego córki Marii (1382-1386, 1387-1395) oraz Karola II (1386-1387, król Neapolu Karol III) zaznacza się zagrożenie ze strony Turcji.

• 1348 - 1350 r. - Atak Czarnej Śmierci pustoszy kraj, lecz nie hamuje w sposób istotny jego rozwoju.

• 1356 - 1358 r. - Zwycięska wojna z Wenecją o wybrzeża Adriatyku. Republika Raguza przechodzi spod władzy weneckiej pod protektorat Węgier, które stają się największą potęgą tej części Europy.

Węgry są zamieszkane przez ponad 3,5 miliona mieszkańców, z czego 1/3 stanowią Chorwaci i Serbowie.

• 1367 r. - W mieście Pecs powstaje węgierski uniwersytet.

• 1386 r. - Wygaśnięcie dynastii Andegawenów rozpoczyna okres królów obieralnych. Węgierscy feudałowie wybierają Zygmunta Luksemburskiego (1387-1437, później cesarza Niemiec) w nadziei, że będzie w stanie powstrzymać coraz groźniejszych Turków. Zygmunt zostaje mężem Marii, ostatniej z Andegawenów.

• 1396 r. - Mimo zbrojnego poparcia ze strony Niemiec, Czech i Francji, Węgrzy ponoszą klęskę w bitwie z Turkami pod Nikopolis nad Dunajem.

• 1408 r. – Pod wpływem klęski pod Nikopolis węgierski władca Zygmunt Luksemburski ustanawia Order Smoka i zakłada Zakon Smoka mający grupować wybranych arystokratów walczących z Turcją. Przez kilkadziesiąt lat zakon będzie jednym z głównych czynników oporu państw chrześcijańskich przeciw tureckiej ekspansji.

• 1427 r. - Węgry zajmują Belgrad; odtąd jest to graniczna twierdza i podstawa obrony przed Turkami.

• Lata 1430, 1434 - 1435 - Szczególne nasilenie chłopskich buntów w Siedmiogrodzie.

• 1437 - 1438 r. - Za króla Albrechta Habsburga (1437-1439) w północno-wschodniej części Węgier i Siedmiogrodzie wybucha powstanie ludności pod hasłami bliskimi husytyzmowi.

• 1440 - 1444 r. - Panowanie króla Ulaszlo I Jagiellończyka (Władysław Warneńczyk).

Dzięki świetnemu wodzowi Janosowi Hunyady’emu (ok. 1385-1456) Węgrzy pokonują Turków w północnych Bałkanach i zawierają korzystny rozejm na 10 lat. Jednak król Ulaszlo, przekonany przez papieskiego legata J. Cesariniego i Wenecję, zrywa pokój z Turcją i zaczyna działania zaczepne (1444). Ginie w przegranej bitwie pod Warną 10 listopada (Długosz sugeruje, że to kara boża za homoseksualizm króla). Węgrom grozi turecki podbój, powstrzymany dopiero przez Hunyady’ego, zwłaszcza po jego zwycięskiej bitwie o Belgrad w roku 1456. Istotnym czynnikiem jest też ospa, która wcześniej wyniszczyła turecką armię.

• 1445 - 1457 r. - Po śmierci Ulaszlo nowym władcą zostaje Laszlo (Władysław) V Pogrobowiec, syn Albrechta Habsburga.

• 1458 - 1490 r. - Węgrzy oddają koroną Maciejowi Korwinowi, synowi Hunyady’ego. Maciej odpiera ataki Turków i Habsburgów. Wzmacnia władzę królewską, dzięki popieraniu szlachty i mieszczaństwa przeciw wielkim magnatom. Korzystając z papieskiej klątwy rzuconej na husyckiego króla Czech, podbija Śląsk (1464), Morawy i Łużyce (1468-1490).

W 1465 r. zakłada uniwersytet w Pozsony (zamknięty w 1490 r. z powodu konkurencji Pragi, Wiednia i Krakowa).

• 1490 - 1516 r. - Król Ulaszlo (Władysław) II Jagiellończyk rządzi na Węgrzech i w Czechach. Śląsk i Łużyce wracają do Czech. Króla popiera szlachta i mieszczaństwo, ale magnaci chorwaccy proponowali Maksymiliana I Habsburga, co wywołuje wojnę domową. W końcu Chorwaci zawierają układ: jeśli węgierscy Jagiellonowie wymrą, ich tron mają otrzymać Habsburgowie (w 1515 r. na zjeździe w Wiedniu potwierdzą to Zygmunt Stary, Ulaszlo i cesarz Maksymilian I).

• 1514 r. - Jeden z biskupów obiecuje wolność chłopom idącym na krucjatę przeciw Turkom, ale magnaci nie godzą się na to. Wtedy wybucha bunt: chłopi napadają na magnackie dwory i plądrują bogate domy w Budzie oraz Peszcie. Jest to pierwsze powstanie węgierskich kuruców („krzyżowców”) skierowane przeciw feudalizmowi (następne będą w 1515 r. i 1573 r.). Na czele chłopskich oddziałów staje Jerzy Dozsa sławny z walk z Turkami. Jednak powstańcy ponoszą druzgocącą klęskę pod Temeszwar, rozbici przez armię siedmiogrodzkiego wojewody Jana Zapolyi (1487-1540). W czasie walk i pacyfikacji ginie kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Chłopi nie mogą odtąd posiadać broni, a pełną władzę w kraju przejmują szlachta i kler.

• 1516 - 1526 r. - Król Węgier i Czech Ludwik II Jagiellończyk, syn Ulaszlo II.

• 1526 r. - Armia turecka rozbija Węgrów pod Mohaczem; król Ludwik ginie bezpotomnie, a Turcja zajmuje ziemie na północ od Sawy. Szlachta wybiera na króla Jana Zapolyę (Szapolyai) z Chorwacji żonatego z Izabelą, córką Zygmunta Starego i Bony. Magnaci zaś oddają tron Ferdynandowi I Habsburgowi (panuje do 1564 r.) z Austrii w nadziei, że ze swym bratem cesarzem Karolem V obronią Węgry przed Turkami. W rezultacie wojny domowej Węgry dzielą się na zachodnią część habsburską z Chorwacją i wschodnią Zapolyi z Siedmiogrodem (układ w Waradynie, 1536). Zapolya uznaje zwierzchność Turcji, a w razie bezpotomnej śmierci (umrze w 1540 r.) jego księstwo ma przypaść Habsburgom.

• 1541 r. - Po bitwie pod Pesztem Turcy zajmują Węgry do Balatonu (1547), twierdzę w Visegradzie i południe Słowacji (do 1576 r.). Do legendy przechodzi obrona Egeru (1552) przez 1500 żołnierzy Istvana Dobo przed ponad 50 tysięcy Turków (Turcy zajmą miasto 40 lat później). Obrońcy krzepili się ponoć winem zwanym Egri Bikaver (bycza krew z Egeru).

Syn Zapolyi, Zygmunt (1540-1571) uznaje się za tureckiego wasala w Siedmiogrodzie. Turecka Buda (Budun) wyludnia się, lecz zyskuje stały pontonowy most i łaźnie). Turcy wprowadzają na Węgry kawę.

Stolicą habsburskich Węgier zostaje Preschburg (Pozsony) i wszyscy kolejni królowie Węgier będą tu koronowani w Katedrze św. Marcina aż do Ferdynanda I w roku 1830.

Zaczyna się stuletni rozkwit protestantyzmu we wschodniej Słowacji (ośrodki luteranizmu to Koszyce, Bardejov, Prešov, Sabinow i Levoča) oraz na Węgrzech (Debreczyn) przerwany przez kontrreformacyjną akcję Habsburgów. Debreczyn (Debrecen), zwany jest kalwińskim Rzymem (ludność zachowa kalwinizm mimo naporu katolicyzmu w XVIII w.) i centrum patriotycznego wychowania Węgrów, ponieważ miejscowa Akademia Kalwińska przez 400 lat wykształci dziesiątki wybitnych Węgrów.

• 1543 r. - Turcy zdobywają i plądrują Székesfehérvar, w tym katedrę, gdzie koronowano władców i królewską nekropolię.

Prymas przenosi stolicę kościoła węgierskiego z zagrożonego przez Turków Esztergom do słowackiego Nagyszombat (Trnava istniejąca od 1238 r.).

• Druga połowa XVI - XVIII w. - Eger, miasto rządzone przez katolickich biskupów, staje się centrum rozwoju kultury i badań naukowych oraz miejscem budowania oporu Węgrów wobec Turcji i islamu. Zwłaszcza dzięki biskupowi Karolyowi Estérhazy, który buduje słynną szkołę (1765-1785, późniejszy uniwersytet), bibliotekę i obserwatorium astronomiczne.

• 1563 - 1576 r. - Cesarz Maksymilian II z dynastii Habsburgów jest królem Węgier (i Chorwacji).

Wprowadzony został na tron jeszcze za panowania swego poprzednika, co stanie się stałą praktyką Habsburgów. Habsburscy cesarze będą odtąd królami Węgier do 1780 (linia habsbursko-lotaryńska aż do roku 1918).

• 1572 - 1608 r. - Panuje król Rudolf (cesarz Rudolf II). Narasta wyzysk feudalny i zbiegostwo chłopów.

Chłopi organizują się w rozbójnicze bandy „hajduków”, a w 1573 r. wybucha ich największe powstanie.

• 1606 - 1683 r. - Habsburgowie Maciej II, Ferdynand II, Ferdynand III, Ferdynand IV (1647-1654) i Leopold I walczą z Turkami, do których należą Węgry, Siedmiogród, Wołoszczyzna i Mołdawia.

Do 1664 r. (pokój w Vasvar) Habsburgowie poszerzają swoje terytorium wzdłuż wszystkich granic na Węgrzech.

• 1630 - 1648 r. - Rakoczy Jerzy I rządzi Siedmiogrodem. Po nieudanej próbie buntu (1640) jest wasalem cesarza (pokój w Linz, 1645). Jego syn Rakoczy Jerzy II (rządzi 1648-1660) najeżdża Polskę (1657), lecz ponosi klęskę i w 1659 r. sułtan odbiera mu władzę nad Siedmiogrodem. Umiera z powodu ran odniesionych w walce z Turkami.

• 1635 r. - Kardynał P. Pazmany zakłada węgierski uniwersytet w Nagyszombat (w 1777 r. przeniesiony do Budy).

• 1657 r. - W Koszycach powstaje jezuicka uczelnia. Miasto jest jednym z najważniejszych ośrodków Węgier.

• 1670 r. - Kolejne nieudane powstanie Węgrów przeciw Habsburgom.

• 1678 - 1682 r. - Popierany przez Turcję I. Thököly organizuje z Koszyc antyhabsburskie powstanie Węgrów.

Jednak po zwycięstwie cesarza i Sobieskiego pod Wiedniem (12 IX 1683), a tym bardziej po wyrżnięciu przez Sobieskiego kilkudziesięciu tysięcy Turków pod miastem Parkany (7-9 X 1683), król Józef I Habsburg (1687-1711) stopniowo wypiera Turków, a w roku 1687 Węgrzy uznają Habsburgów za dziedzicznych władców państwa. Ofensywę austriacką (zwycięstwa pod Zentą i Mohaczem w 1697 r.) kończy pokój w Karłowicach (1699): nowa granica posiadłości Habsburgów i Turcji biegnie wzdłuż Sawy, Cisy i Maruszy, a Siedmiogród przechodzi pod zwierzchnictwo Austrii.

Franciszek II Rakoczy (1676-1735), aresztowany za spisek przeciw Habsburgom, ucieka z więzienia do Polski. W odpowiedzi Józef I każe zburzyć twierdzę w Visegradzie (1702), aby nie mogła służyć buntownikom Rakoczego.

• 1703 - 1711 r. - Franciszek II Rakoczy staje na czele powstania i ogłasza się księciem Węgier (1705), a parlament w Onod proklamuje niepodległość (1707). Jednak na mocy pokoju z Austrią (1711) Habsburgowie wracają na tron Węgier (chłopi nie poparli Rakoczego). Rakoczy emigruje do Rosji, Francji i Turcji. Jego prochy zostaną sprowadzone w 1906 r.

• 1723 r. - Stany węgierskie przyjmują sankcję pragmatyczną cesarza Karola VI (1711-1740) z 1713 r., zakazującą dzielenia posiadłości Habsburgów między potomków i pozwalającą im dziedziczyć także w linii żeńskiej.

• 1740 - 1780 r. - Cesarzowa Maria Teresa (Habsburg) rządzi Austrią i Węgrami. Gotycki zamek w Budzie przebudowuje w stylu barokowym. Ustanawia Order św. Stefana (1764), jedno z najwyższych węgierskich odznaczeń.

• 1767 r. - Między Budą i Pesztem powstaje pierwszy stały most przez Dunaj. Zaczyna funkcjonować nowe miasto nazwane potem Budapeszt - centrum państwa zarówno w sensie politycznym jak też kulturalnym.

• 1780 - 1790 r. - Józef II z gałęzi habsbursko-lotaryńskiej. Sprowadza do Wiednia (1783) węgierskie insygnia królewskie z Preschburga (Pozsony), który przestaje być stolicą. Narzuca niemiecki w urzędach. Uniwersytet z Budy przenosi się do Pesztu.

• 1782 r. - Po raz pierwszy zostaje wydana drukiem najstarsza i najważniejsza kronika historii Węgier Gesta Hunnorum et Hungarorum napisana przez Simona Kezai pięć wieków wcześniej. W XIX w. oryginalny łaciński tekst zostanie przetłumaczony na język węgierski i stanie się elementem budzącej się świadomości narodowej Węgrów.

• 1785 r. - Węgierscy chłopi (dotąd pod władzą panów feudalnych) otrzymują wolność osobistą.

Panują kolejni władcy z linii habsbursko-lotaryńskiej: Leopold II (1790-1792) i Franciszek I (1792-1835).

• 1795 - 1831 r. - Ferenc Kazinczy. Chcąc zrównoważyć próby germanizacji kraju modernizuje język węgierski.

• 1800 r. - Wielki pożar niszczy dużą część Egeru.

• 1804 r. - Węgry zostają włączone bezpośrednio do Cesarstwa Austriackiego.

• 1809 r. - Północna Dalmacja, która dotąd należała do Węgier zostaje podporządkowana napoleońskiej Francji jako Prowincje Iliryjskie. Po 1815 r. Dalmacja znów stanie się częścią Węgier w ramach Austrii.

• 1825 r. - W Preschburgu (Pozsony) powstaje węgierskie stronnictwo reformatorskie.

Hrabia István Széchenyi (1791-1860) zakłada Węgierską Akademię Nauk mająca promować węgierską kulturę jako element emancypacji a z czasem politycznego usamodzielnienia się Węgier. Jako działacz polityczny i ekonomiczny inicjuje reformy systemu komunikacyjnego, buduje pierwszy stały most (Széchenyi Lánchid) między Budą i Pesztem, popiera parową żeglugę rzeczną i planuje uregulowanie biegu Dunaju, żeby ułatwić komunikację.

• 1846 - 1848 r. - Rosną nastroje niepodległościowe za cesarza Ferdynanda I (1830-1848) i ścierają się rozmaite opcje polityczne. Opcja liberalna István Széchenyi’ego zakłada daleko posuniętą autonomię Wegier w ramach Cesarstwa Austriackiego. W pewnym stopniu zbliżone poglądy ma hrabia Lajos Batthyány (1807-1849) postulujący parlamentarną, drogę do niepodległości Węgier. Natomiast ugrupowania narodowo-liberalne, którym przewodzi Lajos Kossuth, (1802-1894) dopuszczają zbrojną walkę o niepodległość liberalnych Węgier. Najbardziej radykalne poglądy reprezentują zaś przedstawiciele lewicowego ruchu młodowęgierskiego jak poeta Sandor Petöfi (1823-1849, ginie w Siedmiogrodzie jako adiutant Bema) i pisarz Mór Jókai, (1825-1904).

• 1848 r. - Wiosna Ludów ogarnia Węgry, kiedy 15 III w Peszcie wybucha antymonarchistyczne powstanie. Dwa dni później cesarz Ferdynand zgadza się na utworzenie węgierskiego rządu, na którego czele staje premier Lajos Batthyány, a Lajos Kossuth zostaje ministrem finansów. Do rządu wchodzi też István Széchenyi.

Węgierski parlament uchwala zniesienie feudalizmu i pańszczyzny, likwiduje cenzurę i wprowadza równouprawnienie wszystkich obywateli, a po serii militarnych sukcesów detronizuje Habsburgów (19 IV).

Cesarz odpowiada przyznając wszystkim mniejszościom narodowym na terenie Austrii prawo do rozwoju własnej kultury, co oznacza, że przerywa madziaryzację, czyli narzucanie kultury węgierskiej. W rezultacie wybuchają antywęgierskie powstania Serbów, Chorwatów, Rumunów i Słowaków.

• 1848 r. - Po abdykacji Ferdynanda nowym cesarzem Austrii zostaje Franciszek Józef (2 XII), który jest zarazem pierwszym królem Węgier koronowanym w Kościele św. Macieja w Budapeszcie.

Franciszek Józef natychmiast przystępuje do pacyfikacji powstania wysyłając armię pod dowództwem feldmarszałka Alfreda Windischgrätza, który w styczniu wkracza do Budapesztu. Węgierski parlament przenosi się do Debreczyna, a dyktatorską władzę sprawuje prezydent Lajos Kossuth.

Od czerwca 1849 r. cesarzowi pomaga rosyjska armia pod dowództwem I. Paskiewicza. Walczący dla powstania polski generał Józef Bem pokonany 31 lipca pod Segesvár (Sighişoara) zostaje wyparty z Siedmiogrodu. 9 sierpnia Bem ponosi decydującą klęskę pod Temeszwar (Timişoara). Cztery dni później węgierska rewolucja upada, a Kossuth i Bem uciekają do Turcji, gdzie Bem przechodzi na islam, aby uniknąć deportacji. Batthyány zostaje schwytany przez Austriaków i rozstrzelany.

W październiku Austria likwiduje wszystkie wywalczone dotychczas przywileje. Zaczyna się okres antywęgierskiego terroru trwającego do 1866 r.

• 1867 r. - Ugoda Austrii i Węgier, którym przyznano samodzielność i równe prawa w ramach federacyjnego państwa. Buda jest stolicą Królestwa Węgierskiego pozostającego w unii z Cesarstwem Austriackim jako Monarchia Austro-Węgierska. Węgry mają własny parlament, a węgierski zostaje językiem urzędowym na równi z niemieckim. Zaczyna się rozkwit węgierskiej kultury: na przykład muzycy Ferenc Erkel (1810-1893), Ferenc Liszt (1811-1886), Ferenc Lehar (Lehár, 1870-1948), Imre Kalman (Kálmán, 1882-1953), Bela Bartok (Béla Bartók, 1881-1945) i pisarz Ferenc Molnar (1878-1952).

• 1868 r. - Chorwacja otrzymuje autonomię w ramach Węgier.

• 1872 - 1873 r. - Buda, Peszt i Obudy łączą się w Budapeszt - piękne wielkie miasto z zabudową barokową i klasycystyczną, a potem również neogotycką i secesyjną, zwłaszcza w Peszcie (secesyjny architekt Ödön Lechner, 1845-1912).

W 1887 r. Budapeszt otrzymuje pierwszą linię tramwajową, a w roku 1896 pierwszą linię metra.

• 12 III 1879 r. - Katastrofalny wylew Cisy niszczy Segedyn, stare miasto istniejące od XI w. Po opadnięciu wody Segedyn zostaje całkowicie przebudowany w nowym stylu.

• Od 1880 - Rozwój ruchu robotniczego związany z kapitalizmem.

• 1905 r. - W wyborach do węgierskiego parlamentu zwycięża koalicja sił politycznych skupionych wokół Partii Niepodległości dążącej do poszerzania zakresu węgierskich swobód.

• Od 1907 r. - Węgierski jest obowiązkowym językiem we wszystkich szkołach na terenie Węgier, co ma służyć madziaryzacji mniejszości narodowych, na przykład Rumunów, Chorwatów i Słowaków.

• 1914 - 1918 r. - Austro-Węgry uczestniczą w I wojnie światowej po stronie Niemiec.

• 1918 r. - Klęska w wojnie osłabia rząd. Nasilenie dążeń niepodległościowych wśród mniejszości narodowych. Dochodzi do usunięcia Habsburgów i proklamowania niepodległej republiki (18 XI). Stolicą samodzielnych Węgier jest Budapeszt a językiem urzędowym węgierski. Chorwacja odłącza się od Węgier, które tracą w ten sposób dostęp do morza.

• 1919 r. - Węgierski komunista wywodzący się z żydowskiej rodziny i członek rosyjskiej partii bolszewików Bela Kun (Kohn, 1886-1938) tworzy komunistyczny rząd. Kiedy oddziały z Rumunii zajmują Budapeszt (1 VIII), Kun ucieka do Austrii, a potem do Rosji. W 1920 r. zostaje szefem bolszewickiego rządu Krymu odpowiedzialnym za masowe mordy popełniane na przeciwnikach komunizmu. W 1921 r. z ramienia bolszewików próbuje wprowadzić komunizm w Niemczech. Zginie w Rosji rozstrzelany przez NKWD podczas jednej ze stalinowskich akcji terrorystycznych.

• 1920 r. - Przywrócenie monarchii - regentem zostaje wybrany admirał Miklos de Nagybanya Horthy (1868-1957). Zaczyna się okres prawicowo-wojskowych rządów autorytarnych. Na mocy Traktatu z Trianon (z Ententą) Węgry tracą 2/3 terytorium na rzecz Rumunii (Siedmiogród) i Czechosłowacji (Słowacja).

Na terenie Słowacji pozostaje ok. 5 milionów Węgrów, na których czele staje János Esterházy (1901-1957). Przywódca Węgrów na Słowacji początkowo walczy o język w szkole i swobody kulturalne, lecz potem żąda też autonomii dla Węgrów i Słowaków w ramach Czechosłowacji. Kilkakrotnie będzie posłem do czechosłowackiego a potem słowackiego parlamentu.

• 1921 - 1931 r. - Węgierski arystokrata István Bethlen (1874-1946) jest premierem rządu. Odsuwa niebezpieczeństwo komunizacji Węgier. Traci stanowisko premiera, kiedy nie godzi się na bliski sojusz ze skrajną prawicą. Umrze w sowieckim więzieniu w Moskwie.

• 1925 r. - Reforma walutowa wprowadza nowy pieniądz pengö w miejsce wciąż funkcjonującej austro-węgierskiej korony.

• 1932 r. - W dobie Wielkiego Kryzysu premiera Bethlena zastępuje znany antysemita i zwolennik faszyzmu generał Gyula Gömbös. Szybko staje się dyktatorem. Umacnia skrajną prawicę, zbliża się z Niemcami i Włochami.

• 1938 r. - Ruś Zakarpacka zostaje włączona do Węgier.

• 1939 r. - Węgry przystępują do Paktu Antykominternowskiego.

• 1940 - 1945 r. - Dzięki sojuszowi z hitlerowskimi Niemcami Węgry zajmują zamieszkany w większości przez Węgrów, lecz wcześniej należący do Rumunii północny Siedmiogród.

• 1941 r. - Premier Pál Teleki (1879-1941) odpowiedzialny za współpracę z Hitlerem i wprowadzenie antyżydowskich ustaw, zwolennik skautingu i przeciwnik komunizmu odmawia udziału w niemieckim ataku na Jugosławię. Na wieść o wkroczeniu Niemców na terytorium Węgier popełnia samobójstwo strzałem z pistoletu. Zostawia list, w którym stwierdza, że jest współodpowiedzialny za przymierze Węgier z draniami.

Jego następca na fotelu premiera László Bárdossy (1890-1946) jako przekonany faszysta nie ma tego rodzaju obiekcji. Do końca wojny zginie ok. 420 tysięcy Węgrów walczących po stronie Niemiec głównie przeciwko Sowietom.

• 18-19 III 1944 r. - Słabnące Niemcy zajmują Węgry, obawiając się zdrady ze strony sojusznika, który od 1943 r. próbuje nawiązać kontakt z aliantami, aby zawrzeć separatystyczny pokój. Miklos Horthy rezygnuje z rozmów, kiedy komandosi Skorzennego porywają jego syna. Niemcy mordują (głównie w Auschwitz-Birkenau) 700 tysięcy węgierskich Żydów, a węgierscy chrześcijanie rabują żydowskich sąsiadów.

Eichmann wysyła do Brytyjczyków w Turcji reprezentanta środowisk żydowskich Joela Brandta z propozycją uwolnienia miliona Żydów i odesłania ich za granicę w zamian za ciężarówki potrzebne dla wojska, lecz alianci odmawiają.

• 9 X 1944 r. - Churchill zgadza się oddać Stalinowi Węgry, Rumunię i Bułgarię w zamian za Grecję.

W październiku na Węgry wkracza armia sowiecka szerząc terror, dokonując masowych gwałtów i mordów, a w wielu wypadkach niszcząc całe wsie dla zabawy. Ruś Zakarpacka zostaje włączona do Ukrainy. W 1944 r. ok. 600 tysięcy spośród 9 milionów obywateli Węgier trafia do obozów w ZSRS (nie wróci ok. 200 tysięcy).

J. Esterházy przez 12 lat jest przewożony z jednego sowieckiego obozu do drugiego. Po śmierci jego ciało zostaje spalone, a prochy rozsypane.

Sowieci siłą wprowadzają komunizm, ponieważ w 1945 r. komuniści przegrali wybory, uzyskując zaledwie 15% głosów. Mátyàs Rakosi (1892-1971) jako przywódca komunistów wprowadza reżim wzorowany na systemie stalinowskim, zwalcza wpływy religii i terrorem tłumi wszelką krytykę. Węgry nęka inflacja. Jej wyrazem jest drukowanie banknotów o coraz wyższych nominałach. Absolutnie rekordowy w skali nie tylko Węgier, ale świata jest banknot z nadrukiem 100 trylionów pengō.

• 1945 r. - Mimo że Siedmiogród jest zamieszkany przez Węgrów, zostaje włączony do Rumunii, ponieważ Stalin chce skłócić oba państwa, aby łatwiej nimi manipulować. W Siedmiogrodzie zaczynają się antywęgierskie represje.

• 1946 r. - Gigantyczna inflacja skłania Węgry do wprowadzenia nowej waluty forinta (węgierska nazwa guldena). 1 forint odpowiada wartości 400 tysięcy kwadrylionów pengō.

• 1947 r. - Dzięki terrorowi skierowanemu przeciw konkurencyjnym partiom i sfałszowaniu wyników głosowania wybory przeprowadzone w sierpniu wygrywa prosowiecki Blok Lewicy uzyskując 61% głosów. Wkrótce potem zostaje znacjonalizowany przemysł, a gospodarstwa rolne poddane przymusowej kolektywizacji.

• Od 1949 r. - Nasilenie terroru wyznacza okres organizowania struktur państwa węgierskiego zależnego od Moskwy. Symbolem tego okresu jest egzekucja László Rajka (1909-1949), zasłużonego działacza komunistycznego, którego sława i zdolności stały się zagrożeniem dla Mátyàsa Rakosiego. Rajk i kilku innych działaczy trafiają do aresztu pod zarzutem „spisku kontrrewolucyjnego” i rzekomej współpracy z zachodnimi imperialistami oraz innymi spiskowcami jak na przykład Gomułka w Polsce. Rajk umiera na szubienicy.

• 1952 r. - Proklamowanie autonomii Siedmiogrodu w obrębie Rumunii, zamieszkanego przez Węgrów. Mimo to trwają wysiłki rządu z Bukaresztu, aby zromanizować miejscową ludność, która jest głównie węgierska.

• 1953 r. - Po śmierci Stalina skompromitowany krwawy dyktator Rakosi zostaje usunięty i wywieziony do ZSRS. Nowy premier Imre Nagy (1896-1958) chce częściowo sprywatyzować gospodarkę i dąży do ograniczonej liberalizacji życia politycznego. Spotyka się jednak z niechęcią Sowietów reprezentowanych przez ambasadora J. Andropowa oraz węgierskich stalinistów.

Nagy jest zasłużonym działaczem komunistycznym. Jako jeniec wojenny trafił do Rosji w roku 1915, a tam wstąpił do Armii Czerwonej. Uciekł z ZSRS w czasie stalinowskiej czystki w roku 1929, dzięki czemu przeżył, lecz pozostał lewicowcem.

• X 1956 r. - Na czele węgierskiej partii komunistycznej stoi Ernö Gerö powszechnie znienawidzony za współpracę z Sowietami i politykę zmierzającą do odbudowania pozycji komunistów. Wybuchają masowe antysowieckie demonstracje pod hasłami wolności, nawiązujące do demonstracji w Polsce. Kiedy oddziały rządowe zbrojnie atakują demonstrantów, wybucha powstanie, a na jego czele staje Imre Nagy.

Jako głowa państwa Nagy ogłasza wyjście Węgier z Układu Warszawskiego a jego wysłannicy do ONZ deklarują polityczną neutralność, co jest posunięciem nieprzemyślanym, a nawet samobójczym. Realizacja zapowiedzi Nagyego oznaczałoby praktycznie rozbicie sowieckiego imperium, więc wywołuje atak 58 tysięcy sowieckich żołnierzy. Sowieci wykorzystują konflikt o Kanał Sueski: grożą nawet wojną nuklearną w obronie Egiptu, żeby odwrócić uwagę świata od Węgier. Zachód i ONZ zajęci Bliskim Wschodem nie reagują na tragedię Węgier.

Przez kilka dni trwają walki w Budapeszcie, lecz Sowieci mają ogromną przewagę, a państwa zachodnie uznają to za wewnętrzną sprawę sowieckiego imperium. W walkach ginie kilkanaście tysięcy Węgrów, a ponad 200 tysięcy ucieka na Zachód przez Jugosławię i Austrię dzięki temu, że podczas powstania Sowieci przestali pilnować granicy i częściowo zostały zdemontowane graniczne pola minowe.

Ostatecznie komuniści odzyskują władzę i po kilku tygodniach wszystko wraca do stanu poprzedniego. Na czele rządu i komunistycznej partii staje János Kádár (właściwie János Csermanek, przedwojenny komunista) wyznaczony przez Moskwę i kontrolowany przez Andropowa. Masowe aresztowania, wypędzenia z domów, wyroki więzienia i rozstrzelania łamią opór Węgrów.

Nagy chroni się w ambasadzie Jugosławii. Kiedy otrzymuje gwarancje bezpieczeństwa od Andropowa, opuszcza schronienie, żeby podjąć dyskusję o nowym kształcie państwa. Jednak wbrew obietnicy sowieckiego dygnitarza Nagy zostaje wtedy uwięziony i po sterowanym z Moskwy procesie stracony w nocy z 15 na 16 czerwca 1958 r. Z rękami skrępowanymi drutem kolczastym trafia do grobu na dziedzińcu więzienia w Budapeszcie, a potem pod fałszywym nazwiskiem na cmentarz.

• Od 1961 r. - Dzięki otwarciu się na zachodnią Europę następuje względnie szybki rozwój gospodarki i turystyki (wody termalne, wino, zabytki zachodnich Węgier, stepowa Puszta na wschodzie w dorzeczu Cisy w okolicach Hortobagy z pasterzami czikosz). Bezwzględny dyktator Janos Kádár wyrasta niemal na reformatora, a Węgry służą Sowietom jako propagandowy przykład sukcesu socjalistycznej gospodarki.

• 1968 r. r. - Węgry jako pierwsze wprowadzają do uprawy pszenżyto (krzyżówka pszenicy i żyta).

• 13 II 1970 r. - Márton Moyses (1941-1970), węgierski poeta żyjący w należącym do Rumunii Siedmiogrodzie dokonuje publicznego samospalenia przed siedzibą komunistycznej partii w Braszowie. Protestuje w ten sposób przeciwko sowieckiej okupacji i komunizmowi. Wcześniej próbował przedostać się na Węgry, żeby walczyć z Sowietami (1956) i był więziony i torturowany za swoje wiersze (1960). Po samospaleniu trafia do szpitala, lecz nie wolno mu podawać środków przeciwbólowych. Umiera w mękach 13 maja.

• 1988 r. - Pierwsze antykomunistyczne wystąpienia Węgrów.

Powstają niekomunistyczne partie jak na przykład liberalno-prawicowy Fidesz.

• 1989 r. - Niewydolność odgórnie sterowanej gospodarki i rozpad ZSRS powodują upadek komunizmu na Węgrzech. Jego symbolem jest przeprowadzony w maju demontaż pól minowych, zasieków i drutów kolczastych na granicy z Austrią.

Powstaje demokratyczny rząd Węgier i gospodarka rynkowa. W wolnych wyborach (1990) komuniści zdobywają zaledwie 8,5% głosów, a premierem zostaje József Antall. Węgry nie są dużym krajem z nieco ponad 10 milionami mieszkańców, lecz ze względu na położenie między Zachodem i rosyjską strefą wpływów na wschodzie mają znaczenie strategiczne. Dlatego właśnie Rosja ostro protestuje, kiedy w 1999 r. Węgry wstępują do NATO, a w 2004 r. do Unii Europejskiej. W dużym stopniu jest to zasługa premiera (od roku 1998) Viktora Orbana, członka partii Fidesz.

• 15 II 1991 r. - Podczas spotkania na zamku w węgierskim Wyszehradzie premier József Antall oraz Lech Wałęsa i Vaclav Havel tworzą Grupę Wyszehradzką obejmującą Węgry, Polskę i Czechosłowację. Jej zadaniem jest współpraca na rzecz wejścia do NATO i jednoczącej się Europy oraz obrona przed Rosją.

• 2008 r. - Przez świat i Węgry przetacza się kryzys finansowy. Do głosu dochodzą siły skrajnie prawicowe a nawet bliskie faszyzmowi. Pod populistycznymi hasłami obrony Węgier wybory parlamentarne wygrywa Viktor Orban, który od 2010 r. będzie prezydentem, oraz jego partia Fidesz, która przeszła na pozycje skrajnie nacjonalistyczne i antyeuropejskie. Nowa konstytucja Węgier zabrania krytykowania władz i delegalizuje wszystkie wspólnoty religijne oprócz kilku kościołów chrześcijańskich. Gospodarka zostaje poddana bezpośredniej kontroli państwa, a banki pozbawione możliwości samodzielnego działania, co szybko załamuje węgierską gospodarkę. Zwłaszcza że ludzie Orbana pod hasłami narodowymi wszędzie wprowadzają swoich zwolenników. Ponieważ o doborze kadry kierowniczej nie decydują kompetencje, lecz posłuszeństwo wobec autorytarnej władzy, szerzy się korupcja niszcząca gospodarkę i szybko rośnie inflacja. Gazety, wydawnictwa, rozgłośnie radiowe i telewizyjne zostają podporządkowane rządowi. Nieposłuszni dziennikarze, artyści i naukowcy tracą pracę i dochody. Mniejszości narodowe, zwłaszcza Romowie (10% ludności Węgier), są poddawane represjom, a neofaszystowskie bojówki wspierane przez Orbana napadają na Romów i zabijają ich przy obojętności policji. Bezdomni i biedni nie mają już prawa do pomocy ze strony państwa.

• 2015 r. - Ogromny napływ imigrantów z Bliskiego Wschodu, zwłaszcza z Syrii wywołuje ksenofobię Węgrów i antyimigranckie działania rządu - zamknięcie granicy na południu oraz wywożenie imigrantów do Austrii i Niemiec.

• 2020 r. - Prezydent Viktor Orban wykorzystuje pandemię Covid-19, żeby pod pozorem walki z chorobą narzucić Węgrom władzę dyktatorską. Dwa lata później wbrew Unii Europejskiej otwarcie popiera rosyjską agresję na Ukrainę i nie ogranicza handlu z Rosją mimo nałożonych na Moskwę międzynarodowych sankcji. Orban jego partia Fidesz i Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa budują państwo rządzone po dyktatorsku pod hasłami nacjonalistycznymi, chrześcijańskimi i antyeuropejskimi. Współpracują zaś z Rosją, skąd importują gaz i z Polską rządzoną przez PiS.

Po napaści Rosji na Ukrainę odrzucają sankcje nałożone na Rosję, nie godzą się na pomoc dla Ukrainy i sprzeciwiają się wejściu Szwecji do NATO, ponieważ to osłabia pozycję Rosji.

Dopiero w 2024 r. gwałtowna inflacja i groźba odcięcia Węgier od pieniędzy Unii Europejskiej oraz przegrana sojuszniczego rządu PiS w Polsce zmuszają Orbana do uznania prawa Unii Europejskiej i zgody na unijną pomoc dla walczącej Ukrainy.

← Wołochy, Mołdawia, Siedmiogród i RumuniaKraje bałtyckie →