Ekwador
- Od 1532 - 1534 r. - Po zdobyciu Quito przez Belalcazara równikowa część Andów staje się hiszpańską kolonią, co jest zgodne z dużo wcześniejszymi ustaleniami z Tordesillas (7 VII 1494 r.).
Od ok. 1565 r. Quito należy do wicekrólestwa Nowej Kastylii (później wicekrólestwo Peru). Miasto szybko staje się ważnym ośrodkiem hiszpańskiej kultury, czego wyrazem jest budowa jednej z najpiękniejszych barokowych katedr La Compania (od 1605 r.).
1638 - 1773 r. - Jezuiccy misjonarze rządzą autonomicznym państewkiem Maynas na wschód od Quito. W 1739 r. Maynas zostanie włączone do prowincji Quito w ramach Nowej Granady.
1717 r. - Quito i Andy równikowe zostają włączone do wicekrólestwa Nowa Granada.
W XVIII w. rośnie wyzysk indiańskiej ludności pozbawianej ziemi i w ramach peonażu zmuszanej do niewolniczej pracy w kopalniach srebra i złota lub na plantacjach. Wywołuje to wiele powstań, z których największe organizuje Tupac Amaru II w 1780 r.
- 1735 r. - 1744 r. - Francuski przyrodnik Charles-Marie de La Condamine prowadzi wyprawę badawczą. Określa wysokość wygasłego wulkanu Chimborazo. Później geografowie ustalą, że ze względu na spłaszczenie Ziemi w okolicach biegunów Chimborazo jest najwyższym punktem planety, jeśli mierzyć od środka globu.
Wizerunek Chimborazo znajdzie się potem w godle Ekwadoru.
1796 r. - Hiszpania dopuszcza handel swoich kolonii z innymi państwami, a nie tylko z europejską metropolią.
1809 - 1811 r. - Antyhiszpańskie powstanie organizowane pod hasłami niepodległości. Król Hiszpanii po klęsce zadanej mu przez Napoleona zostaje pozbawiony władzy nad Nową Granadą (1810).
1814 r. - Na teren Ekwadoru wkraczają oddziały hiszpańskie, aby stłumić rewoltę. Walki będą się toczyć kilka lat.
1822 r. - W Guayaguil odbywa się konferencja San Martina i Bolivara na temat koordynacji ich dalszej walki z Hiszpanią.
Od 1822 r. - Po zwycięstwie generała de Sucre na Hiszpanami pod Pichinchą (24 V, później ekwadorskie święto narodowe) i zdobyciu Quito przez Bolivara (16 VI) prowincja Quito należy do niepodległej republiki Wielkiej Kolumbii.
Na czele prowincji stoi pochodzący z Wenezueli generał Juan José Flores (1800-1864).
Od 1824 r. - Prowincja Quito otrzymuje nazwę Ekwador (po hiszpańsku ecuador - równik).
1830 r. - Po rozpadzie Wielkiej Kolumbii generał Flores ogłasza Ekwador samodzielnym państwem. Buduje odrębne struktury polityczne i administracyjne, co przysporzy mu potem miano Założyciela Republiki.
Niemal połowa ludności to Metysi, ok. 10% stanowią Zambos, a pozostali to Indianie Keczua. Językiem urzędowym jest hiszpański, ale większość mieszkańców jest analfabetami. Gospodarka jest oparta na rolnictwie (w tym dość często koka). Ważnym elementem gospodarki jest uprawa kawy (arabika) na górskich plantacjach. Na lesistym wschodzie dominują zbieracze i myśliwi zbliżeni do Indian Amazonii.
W sposób typowy dla Ameryki Południowej, niemal natychmiast zaczynają się walki między klerykalnymi konserwatystami z kręgu posiadaczy ziemskich a liberałami reprezentującymi młodą burżuazję. Początkowo zwyciężają konserwatyści.
Lata 1830 - 1834, 1839 - 1845 - Juan José Flores rządzi Ekwadorem jako konserwatywny przywódca, a potem prezydent państwa.
1832 r. - J. J. Flores oficjalnie zajmuje i przyłącza do Ekwadoru wyspy Galapagos na Pacyfiku.
1845 r. - Zbrojne obalenie dyktatury Floresa przez spisek. José Joaquin de Olmedo (1780-1847) staje na czele tymczasowego rządu. W tym samym roku odbywają się wybory i urząd prezydencki na cztery lata obejmuje Vicente Ramón Roca (1792-1858).
1857 r. - Zaczyna się spór z Peru o duże przeważnie leśne obszary położone nad górną Amazonką. Chodzi głównie o dostęp do Amazonki jako ważnego szlaku komunikacyjnego prowadzącego do wnętrza kontynentu i dalej w kierunku Atlantyku. Spór będzie się ciągnął aż do 1942 r.
Lata 1859 - 1865, 1869 - Urząd prezydenta sprawuje wspierany przez katolicki kler Gabriel Garcia de Moreno (1821-1875) z Partii Konserwatywnej (założona w 1861 r.).
1860 r. - Poszukiwacze złota badają jaskinię Cueva de los Tayos we wschodnim Ekwadorze.
Jaskinia była od lat systematycznie odwiedzana przez miejscowych Indian i traktowana przez nich jako miejsce o szczególnym znaczeniu. W 1969 r. pochodzący z Węgier Juan Moricz ogłosi, że wszedł do podziemnych tuneli i rzekomo odkrył tam ogromną „bibliotekę” złożoną z ciężkich złotych i kryształowych tablic pokrytych tajemniczymi znakami. Erich von Däniken opisze te rewelacje w książce Złoto bogów twierdząc przy tym, że tunele ciągną się pod całymi Andami, a biblioteka zawiera wiedzę pochodzącą od kosmitów. W tych okolicznościach Szkot Stan Hall w 1976 r. zorganizuje stuosobową ekspedycję badawczą mającą potwierdzić tezy Moricza i Dänikena. Weźmie w niej udział nawet Neil Armstrong, były astronauta, który jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu. Co prawda badacze opracują dokładny plan rozległego kompleksu Cueva de los Tayos i odkryją nowe gatunki roślin i zwierząt, ale żadnych śladów „biblioteki” z zapisem tajemnej wiedzy domniemanej starożytnej cywilizacji. Moricz stwierdzi wtedy, że Hall szukał w niewłaściwej jaskini.
Do 1861 r. - Pod naciskiem liberałów Ekwador znosi niewolnictwo, usuwa z kraju jezuitów i wprowadza bezpłatną szkołę podstawową.
1865 - 1866 r. - Ekwador, Chile i Boliwia wspierają Peru w wojnie z Hiszpanią.
1869 r. - Moreno likwiduje część liberalnych reform. Zostaje ogłoszona nowa konstytucja, która prawa polityczne zapewnia wyłącznie katolikom. To wywołuje zamieszki innowierców, którzy zostali praktycznie odsunięci na margines życia społecznego. Kościelna cenzura likwiduje wolność słowa. Szkolnictwo znów znajduje się w rękach Kościoła katolickiego, a konkordat podpisany z Watykanem zapewnia biskupom przywileje praktycznie równoznaczne ze sprawowaniem władzy. Zwłaszcza że fanatyczny Moreno głosi, że jako prezydent odpowiada wyłącznie przed Kościołem katolickim. Decyzja o wprowadzeniu w życie prokatolickiej konstytucji okazuje się początkiem następnego okresu dyktatorskich rządów prezydenta Moreno (do 1875 r.).
Wybuchają rozruchy, a niezadowolenie i emigracja części Ekwadorczyków poważnie osłabiają kraj.
1875 r. - Moreno ginie zamordowany przez spiskowców sprzeciwiających się klerykalizacji państwa. Po śmierci Moreno następny prezydent Francisco Xavier León natychmiast ogłasza przywrócenie wolności słowa i praw politycznych również dla niekatolików. To zwycięstwo sił umiarkowanych spotyka się jednak z oporem klerykałów - zaczynają się wieloletnie spory i otwarte walki liberałów i konserwatystów.
1882 r. - Wielkie powstanie wyzyskiwanych Indian stłumione w krwawych pacyfikacjach.
1884 r. - Sucre zostaje uznane za walutę Ekwadoru.
1895 - 1896 r. - Wojna domowa zakończona zwycięstwem liberałów nad konserwatystami.
1895 - 1916 r. - Rządy liberałów (między innymi prezydenci E. Alfaro, 1895-1901, 1906-1911; L. Plaza, 1901-1905, 1912-1916; L. Garcia, 1905-1906) stawiających na rozwój wolnego rynku w oparciu o kapitał zagraniczny. W rezultacie postępuje uzależnienie gospodarki od innych krajów, zwłaszcza Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. W roku 1896 władze ogłaszają, że Ekwador jest państwem świeckim, a Kościół katolicki zostaje pozbawiony wpływu na politykę.
1900 r. - Prezydent E. Alfaro proponuje połączyć Ekwador, Kolumbię i Wenezuelę w Nową Kolumbię. Pomysł jednak upada z powodu oporu miejscowych elit politycznych oraz USA, ponieważ silne państwo ograniczałoby amerykańskie wpływy w tej części Ameryki Łacińskiej.
Wprowadzenie dowodów tożsamości dla obywateli Ekwadoru oraz obowiązku posiadania imienia i nazwiska.
- 1904 r. - Wprowadzenie wolności wyznania w Ekwadorze wywołuje ostry protest katolickich biskupów.
Do 1916 r. Kościół katolicki stopniowo traci większość dawnych przywilejów: szkolnictwo zostaje upaństwowione, śluby cywilne są równoprawne z kościelnymi, powstaje instytucja rozwodu zakazywana przez kler, a wielkie posiadłości kościelne przechodzą w ręce państwa lub właścicieli świeckich.
31 I 1906 r. - Bardzo silne (ok. 8,8 w skali Richtera) trzęsienie ziemi niszczy południowe wybrzeża kraju. I pochłania tysiące ofiar.
1917 r. - Zerwanie stosunków z Niemcami, chociaż podczas wojny Ekwador zachowuje neutralność.
Po 1920 r. - Szybki wzrost inwestycji kapitału amerykańskiego i brytyjskiego przy jednoczesnym pogorszeniu stanu ekonomii. Sprzyja to nastrojom lewicowym i ruchowi robotniczemu.
1925 - 1926 r. - Rządy junty wojskowej.
1929 r. - Ekwador jako pierwszy kraj Ameryki Łacińskiej, przyznaje kobietom prawa wyborcze.
1942 r. - Pod naciskiem USA sporne tereny nad górną Amazonką zostają włączone do Peru, ale Ekwador zachowuje prawo do korzystania z Amazonki jako szlaku komunikacyjnego.
1942 r. - Wypowiedzenie wojny państwom Osi.
1944 r. - Powstanie obala rządy konserwatystów. Liberał José Maria Velasco Ibarra (1893-1979) zostaje nowym prezydentem. W 1947 r. obali go kolejny wojskowy przewrót wspierany przez Amerykanów, którzy chcą utrzymać dotychczasowe wpływy gospodarcze w Ekwadorze i związane z nimi zyski.
W ciągu następnych dziesięcioleci Amerykanie będą finansować i wspierać bronią szereg prawicowych przewrotów w Ekwadorze. Ibarra zaś będzie prezydentem jeszcze trzykrotnie w latach 1952-1956, 1960-1961 i 1968-1972.
Ok. 1948 r. - Podczas budowy lotnisk na wschodnich stokach gór biali spotykają Indian Jivaro, którzy zniknęli z ich pola widzenia w XVII w., kiedy ponieśli klęskę w walce z najeźdźcami i wycofali się w głąb lasów, gdzie przetrwali w izolowanych enklawach.
1963 - 1966 r. - Rządy junty wojskowej w Ekwadorze popieranej przez USA. Potem po raz kolejny władzę dyktatorską sprawuje Ibarra bezkrwawo obalony w 1972 r.
1964, 1973 r. - Reforma rolna oddaje ziemię Indianom i Metysom.
1966 r. - Ekwador ogłasza wyłączność 200-milowego pasa wód wzdłuż wybrzeży. Jest to obszar bogaty w ryby.
1967 r. - Odkrycie złóż ropy naftowej. Mimo to gospodarka Ekwadoru nadal kuleje, a 80% ludności żyje w biedzie.
Rosną za to przychody z turystyki nastawionej głównie na Quito, wysokie Andy i spływy górskimi rzekami, rezerwat przyrody na Galapagos oraz wulkan Cotopaxi (w quechua ta nazwa znaczy Gładka Szyja Księżyca). Chociaż jest to góra wysokości niemal 5900 m, łatwe podejście umożliwia zdobywanie jej nawet przez średnio sprawnych turystów. Zasłużoną sławą cieszą się też źródła geotermalne w okolicy Quito.
Od 1972 r. - Armia rządzi Ekwadorem od chwili, gdy urząd prezydenta objął generał G. R. Lara (1972-1976). Próby reform zmniejszających różnice między bogatymi posiadaczami a skrajnie ubogą ludnością kończą się wojskowym zamachem stanu. Wojskowi ściśle współpracują ze Stanami Zjednoczonymi, czego wyrazem jest między innymi tajna operacja Kondor. Działają też szwadrony śmierci, skrajnie prawicowe tajne oddziały zbrojne mordujące lewicowców i przeciwników wojskowej junty.
1979 r. - Przywrócenie rządów cywilnych. Urząd prezydenta sprawuje Jaime Roldós Aguilera (1940-1981), który ginie w katastrofie samolotowej, kiedy na pokładzie wybucha bomba. Jego następcą zostaje Osvaldo Hurtado.
1983 r. - „Potwór Andów”, aresztowany 3 lata wcześniej Kolumbijczyk Pedro A. Lopez, zostaje skazany na 16 lat więzienia za gwałty i zabójstwo 110 ekwadorskich dziewcząt w wieku od 9 do 12 lat (on sam mówi o dodatkowych 240 innych ofiarach w Peru i Kolumbii).
Lopez był synem prostytutki i jako ośmiolatek został wypędzony z domu za seks z młodszą siostrą, a potem sam był molestowany przez rozmaitych mężczyzn. Zaczął polowanie na dziewczęta w Peru, dopóki nie został schwytany przez Indian: od śmierci z ręki Indian wybawił go amerykański misjonarz, a policja wkrótce uwolniła mordercę (1978). Potem Lopez przeniósł się do Kolumbii i Ekwadoru, mordując przeciętnie trzy dziewczęta tygodniowo i tam znowu trafia w ręce policji. W roku 1994 Lopez zostaje uwolniony i deportowany do Kolumbii, gdzie trafia do szpitala psychiatrycznego. Uznany za wyleczonego cztery lata później wychodzi na wolność za kaucją w wysokości 50 dolarów. Wkrótce znów zaczyna mordować.
1994 r. - Odebranie ziemi nadanej chłopom w latach 1964 i 1973 zapoczątkowuje rozruchy, bunty oraz marsze ludności na stolicę.
XX/XXI w. - Świat poznaje ostatnie izolowane plemiona Indian żyjące na terenie Ekwadoru. Kilkusetosobowe plemię Tagaeri z parku narodowego Yasuni zostaje odkryte w latach 1990., kiedy grozi mu wytępienie przez wrogie plemię Taromenane. Tagaeri wspominają o sąsiednich plemionach Oñamenane i Huiñatare. W pierwszych latach XXI wieku wielu Indian ginie w międzyplemiennych walkach lub zamordowanych przez wrogich wojowników.
Kiedy w roku 2007 prezydent Ekwadoru zakazuje wstępu do południowej części parku Yasuni, żeby chronić tamtejszych Indian, żyje jeszcze tylko ok. 200 Taromenane i kilkudziesięciu Tagaeri, a Oñamenane i Huiñatare już nie istnieją.
2000 r. - Dolar amerykański zastępuje sucre (1$ = 25 sucre) jako waluta, co powoduje drożyznę i nowe zamieszki.
Początek XXI w. - Ekwador jest państwem zadłużonym, szarpanym przez wojnę domową z lewicową partyzantką i niestabilnym politycznie. Kolejni prezydenci próbują wynegocjować zmniejszenie długu lub ogłaszają, że dług jest bezprawny, ponieważ zaciągnęła go junta wojskowa. Próbują też ograniczyć uzależnienie gospodarki, zwłaszcza przemysłu naftowego, od Stanów Zjednoczonych.
Większość Ekwadorczyków nie ma dostępu do bieżącej wody, nie mówiąc już o toaletach. Jeden lekarz przypada na kilkaset kilometrów kwadratowych kraju, a duża część mieszkańców żyje w nędzy.
Ekwador jest krajem skorumpowanym: wszystko można załatwić za pieniądze. Organizacje przestępcze trudniące się głównie produkcją i przemytem narkotyków mają wpływy we wszystkich instytucjach od lokalnych władz wiejskich po rząd centralny. Więzienia są przepełnione, a o tym, kto ma w nich pozostać, a kto zostanie zwolniony decydują hersztowie band. Nagminne są morderstwa popełniane na więźniach, krwawe rozruchy w więzieniach i ucieczki. Co kilka lat zdarzają się ucieczki masowe, kiedy w wyniku rozruchów na terenie więzienia na wolność wydostaje się kilkadziesiąt lub nawet kilkaset osób.
27 VIII 2006 r. - Umiera Maria Capovilla, najstarsza mieszkanka Ameryki Łacińskiej urodzona 14 IX 1889 r.
2008 r. - Na mocy konstytucji Ekwadoru Matka Ziemia Pachamama zyskuje osobowość prawną, co oznacza, że natura powinna być traktowana na równi z ludźmi. Ma prawo do istnienia zgodnie z jej własnymi regułami, do rozwoju i do zmian ewolucyjnych. Ekwador jest pierwszym w świecie państwem, które uznało osobowość prawną natury.
Trzy lata później zapis zostanie wykorzystany przez obrońców środowiska naturalnego, aby w imieniu rzeki Vilcabamba wytoczyć proces o jej zanieczyszczenie. Proces zakończy się zwycięstwem rzeki.
2014 r. - Naukowa sensacja: w państwowym archiwum zostaje odkryty oryginalny hiszpański tekst słynnego Listu z Jamajki Bolivara.
2018 r. - Kończy się budowa pierwszej linii metra w Quito.
2020 r. - Pandemia Covid-19 dodatkowo destabilizuje kraj, który i tak jest szarpany wewnętrznymi niepokojami, a ludność w większości żyje w biedzie.