← Epoka Cin (Ts’ing, Qing)Dzoson, Kogurjo, Pekdze, Silla, Korjo, Dżoson, Korea →

Republika Chińska

• 1 I 1912 r. - Powstaje Republika Chińska.

Cesarz Pu Ji abdykuje 12 lutego, kończąc dynastię Cin (zostanie usunięty z pałacu w roku 1924).

• 1912 r. - Sun Jat-sen zostaje pierwszym prezydentem republiki, lecz rezygnuje ze stanowiska i staje na czele liberalnej partii Kuomintang, której korzenie sięgają reformatorskiego ruchu istniejącego od roku 1895. Politycznym przeciwnikiem Sun Jat-sena jest Juan Szy-kaj.

Stolicą kraju podzielonego na 15 prowincji zostaje Nankin. Nowa chińska flaga zawiera pięć poziomych pasów symbolizujących pięć ras pod jedną władzą: czerwony - Chińczycy, żółty - Mandżurowie, niebieski - Mongołowie, biały - Ujgurowie, czarny - Tybetańczycy. W ramach modernizacji kraju i dostosowania do współczesnego świata chiński rząd wprowadza kalendarz europejski (gregoriański).

Wkrótce powstaje konstytucja oraz parlament złożony z sejmu i senatu, co jest krokiem w stronę demokratyzacji Chin.

• 1913 r. - Chiński parlament przenosi się do Pekinu.

• Od 1913 r. - W nowych warunkach szybko rozwijają się przestępcze triady czerpiące zyski z rabunku, nielegalnego handlu i przemytu. Częściowo nawiązują do ugrupowań walczących z Mandżurami w XVII w. oraz do początkowo dobroczynnych organizacji zwanych tong działających wśród Chińczyków w Stanach Zjednoczonych w XIX w.

We wrześniu 1930 r. amerykański tygodnik Time wylicza organizacje tongów: na zachodnim wybrzeżu najsilniejsze jest Towarzystwo Pokoju, a na wschodnim Chińskie Stowarzyszenie Dobroczynne. Z biegiem lat przekształcają się w grupy czerpiące korzyści z rozboju i przemytu, a potem także z prostytucji.

W ciągu XX w. chińskie triady staną się jednymi z najpotężniejszych organizacji przestępczych świata.

• 1914 r. - Juan Szy-kaj rozwiązuje parlament, dążąc do odbudowania monarchii.

• 1914 r. - Japończycy oblegają a potem zajmują niemiecką kolonię Tsing Tao.

• 18 I 1915 r. - Japonia narzuca Chinom 21 żądań, których realizacja oznacza uzależnienie chińskiej gospodarki od japońskiego kapitału i polityczne podporządkowanie Chin Japonii. Rząd w Pekinie nie może jednak stawiać oporu bez nowoczesnej armii.

• 1915 r. - Juan Szy-kaj ogłasza się cesarzem, chcąc zapoczątkować nową chińską dynastię. Umiera jednak już po roku rządzenia, więc teoretycznie wraca ustrój republikański. W rzeczywistości w kraju rośnie chaos, a rząd ma niewielki wpływ na to, co dzieje się na prowincji.

• 1915 r. - Chen Duxiu (1879-1942) zakłada czasopismo Xin Qingnian (Nowa Młodzież), które staje się jednym z głównych ośrodków Ruchu Nowej Kultury. Ruch dąży do modernizacji chińskiej kultury zaczynając od języka (zastąpienie klasycznej chińszczyzny nowoczesnym językiem chińskim balhua), pisma i literatury. Postuluje odejście od konfucjanizmu i przyjęcie typowej dla Zachodu indywidualistycznej koncepcji człowieka

W Ruchu Nowej Kultury uczestniczą literaci jak na przykład Lu Xun (Zhou Shuren), Zhou Zuoren i Liang Qichao oraz historyk Fu Sinian. Za duchowych przywódców Ruchu Nowej Kultury uchodzą rektor Uniwersytetu Pekińskiego Cai Yuanpel i filozof Hu Shi. Wielu członków Ruchu to działacze polityczni. Na przykład Chen Duxiu będzie współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym partii komunistycznej. Inni to polityk i wojskowy Yan Fu, profesor Uniwersytetu Pekińskiego oraz współzałożyciel partii komunistycznej Li Dazhao.

• 1917 r. - Chiński rząd wypowiada wojnę Niemcom i Austro-Węgrom, licząc w zamian na zniesienie kolonialnych traktatów.

• 1919 r. - Niemcy przekazują Japończykom swoje posiadłości w Chinach wywołując protesty i zamieszki w Pekinie. Japonia zachowuje Qingdao i wpływy w prowincji Szantung (Shandong, Lu), co oburzyło chińską opinię publiczną. Wyrazicielem panujących nastrojów jest Ruch 4 Maja, w którym uczestniczą studenci, intelektualiści, członkowie Ruchu Nowej Kultury oraz inni przeciwnicy ustaleń Traktatu Wersalskiego. Nazwa ruchu wywodzi się od daty masowego protestu na pekińskim Placu Niebiańskiego Spokoju (4 V 1919 r.).

Powstają związki zawodowe i partia komunistyczna popierana przez Rosję Sowiecką, czemu sprzyja słabość chińskiej gospodarki, opartej na rolnictwie i w dużym stopniu uzależnionej od obcego kapitału. Chińczycy niemal nie produkują towarów przemysłowych. Są jednak największym na świecie producentem ryżu, wyprzedzając Indie i Japonię. Utrzymają tę pozycję przez cały XX w. Trwają reformy państwa. Między innymi martwy archaiczny język literacki zostaje zastąpiony chińszczyzną faktycznie używaną przez ludność.

• 1920 r. - Szanghajem wstrząsa sensacyjna zbrodnia. Jej ofiarą pada powszechnie szanowana, piękna i bogata Wang Lianying. Podczas konkursu przeprowadzonego w roku 1917 została uznana za najbardziej elegancką i cenioną kurtyzanę w mieście. Sprawcy zostają szybko wykryci. Pomysłodawcą zbrodni okazał się Yan Ruisheng, młody, przystojny i świetnie wykształcony mężczyzna, który jednak nadmiernie rozsmakował się w kosztownym nocnym życiu, drinkach, burdelach i hazardzie. Niestety, stracił pracę, hazardowe długi wciąż rosły, a Wang odmówiła mu pożyczki. Wtedy pożyczył elegancki samochód i zabrał Wang na przejażdżkę za miasto. Po drodze zabrał dwóch wtajemniczonych w sprawę kolegów. Zatrzymali się na skraju pola pszenicy, wyciągnęli Wang z samochodu i błagającą o litość uśpili przykładając do nosa tkaninę nasączoną chloroformem. Nieprzytomną ofiarę udusili i obrabowali. Yan Ruisheng uciekł z miasta, lecz ostatecznie cała trójka została schwytana, osądzona i stracona. Zbrodnia natychmiast stała się tematem plotek, przedstawień teatralnych, a nawet filmu.

• XII 1920 r. - Tragiczne trzęsienie ziemi (7,8 w skali Richtera) w Gansu w środkowych Chinach zabija 200 tysięcy ludzi.

• 1922 r. - W toku zaciętych walk (7000 zabitych i rannych) generał Wu Beif wypiera z rejonu Pekinu antyrządową armię mandżurskiego generała Zhang Zuolina. Oznacza to koniec chińskiej wojny domowej, chociaż Kuomintang wciąż nie potrafi skonsolidować państwa, a w niektórych rejonach (na przykład w Mandżurii) jego wpływy są minimalne.

• 1922 r. - Chiny odzyskują kontrolę nad Qingdao (Szantung).

• 1923 - 1924 r. - Kuomintang zawiera sojusz z komunistami i Rosją Sowiecką. W chińskiej Mandżurii nadal mogą mieszkać obywatele Rosji, a Moskwa odzyskuje Kolej Wschodniochińską (co wywoła zbrojny zatarg w 1928 r.).

• 1925 r. - Zinwentaryzowane rok wcześniej cesarskie zbiory w Zakazanym Mieście stają się muzeum.

• 1925 r. - Umiera Sun Jat-sen, a kierownictwo partii przejmuje Czang Kaj-szek (podobno związany z Hung Mun).

Pod nowym kierownictwem armia Kuomintangu opanowuje północne Chiny i wkracza do Szanghaju. O wpływy konkurują z Kuomintangiem ZSRS i potęgi kolonialne.

• VII 1926 r. - Trzęsienie ziemi (7,5 w skali Richtera) zabija 655 tysięcy ludzi w Tangszan.

• 1927 r. - Czang Kaj-szek rozbija komunistów (walczących od 1924 r.). Przy poparciu USA, Wielkiej Brytanii oraz triad powstrzymuje komunistyczną rewolucję w Szanghaju i Nankinie. Upadają też lokalne komunistyczne powstania, jak na przykład w Hunan, gdzie działa Mao Ze-dong (Mao Tse-tung, 1893-1976).

Mao urodził się w starej chłopskiej rodzinie we wsi Szaoszan w Hunan, dzięki czemu łatwo nawiązuje kontakt z ludnością wiejską. Ze względu na biedę rodziny już w wieku 13 lat zaczął pracę, równolegle uczył się i zdobył wykształcenie średnie. Potem studiował w Pekinie i pracował w uniwersyteckiej bibliotece. W Pekinie zetknął się z marksizmem. Po upadku powstania w Hunan Mao ucieka do Kantonu.

Chińscy komuniści zaczynają wojnę domową przeciw rządowi Kuomintangu (do 1937 r. pochłonie 400 tysięcy ofiar). Komunistyczny działacz Zhou Enlai (1896-1976) organizuje Wydział Spraw Specjalnych (1928), czyli komórkę zajmującą się szpiegostwem. Komuniści zakładają też Agencję Czerwonych Chin (1931), późniejsze Xinhua (Sinhua, 1937), dysponującą prasą i radiem.

• 1927 r. - Wielkie trzęsienie ziemi w prowincji Wan-san zabija około 200 tysięcy ludzi.

• Od 1927 r. - Terytorialna ekspansja Szanghaju, który przekształca się w metropolię konkurującą nawet z Pekinem.

• 1928 r. - Białe Słońce na niebieskim tle, które od roku 1895 jest symbolem obozu reformatorskiego oraz partii Kuomintang, zostaje godłem państwa chińskiego pod władzą tej partii.

Białe Słońce pojawia się też na fladze Chin (od 1949 r. używanej tylko przez Tajwan).

• 1931 r. - Wiosną po ulewnych opadach zaczyna się się seria powodzi na Jangcy. Do lipca rzeka przerywa zaniedbane tamy i zalewa ogromny obszar ponad 180 000 km² w prowincji Hubei w środkowych Chinach, w tym miasto Wuhan. Poziom wody wzrasta nawet do 16 m. Ponad 50 milionów ludzi musi uciekać, a co najmniej 3,7 miliona ginie.

• 1931 - 1936 r. - Japończycy podbijają całe północne Chiny, a w Mandżurii tworzą marionetkowe państwo Mandżukuo (1932) z prezydentem Pu Ji (od 1934 r. jako cesarz), zarządzane przez Armię Kwantuańską pod dowództwem generała Yamado Otozoo.

• 1931 r. - Katastrofa górnicza w Fushun (Mandżuria): wybuch metanu i pyłu węglowego zabija ponad 1000 osób.

• 1932 r. - Japończycy atakują Szanghaj.

• 1932 r. - Na czele partii komunistycznej staje Mao Ze-dong i tworzy chińską Armię Czerwoną.

• 1932 r. - 70 tysięcy ludzi ginie podczas silnego trzęsienia ziemi w prowincji Gansu.

• Od ok. 1934 r. - Japończycy prowadzą akcję pod kryptonimem Opium. Celowo rozpowszechniają w Chinach narkotyki, aby możliwie osłabić społeczne struktury i instytucje Chin. Rolnicy uprawiający rośliny dostarczające substancji narkotycznych zostają zwolnieni z podatku. W 1937 r. powstaje kontrolowana przez japoński wywiad Kempetai centrala skupująca rośliny narkotyczne, a w 1939/1940 r. japoński państwowy monopol zajmujący się handlem narkotykami. W 1945 r. tylko w Pekinie będzie funkcjonowało ok. 250 dużych palarni opium.

• 1934 - 1935 r. - Oddziały komunistów uciekają na północ (legendarny wielki marsz) do prowincji Yanan. Po drodze przyłączają się do niego duże grupy chłopów, niezadowolone z rządów Kuomintangu i ciągłych napadów Japończyków.

• 1935 r. - Japończycy przekonują ZSRS do odsprzedania im Kolei Wschodniochińskiej.

• 1937 - 1938 r. - Japonia podbija wschodnie Chiny: Pekin, Szanghaj, Nankin, Tien Tsin, Kanton, Wuhan, Qingdao.

Armia Czang Kaj-szeka nie jest w stanie zatrzymać lepiej uzbrojonej i wyszkolonej armii japońskiej. Japończycy słyną z niebywałego okrucieństwa i masowych rzezi zgodnie z ich strategią sanko-sakusen. Największa rzeź odbywa się w Nankinie. Siły generała Iwane Matsui atakują miasto 9 grudnia 1937 r., a cztery dni później zaczyna się wielodniowa masakra. Japończycy wyciągają ludzi z domów, żeby ich zastrzelić lub zakłuć bagnetami, urządzają zawody w ścinaniu głów samurajskim mieczem, rozstrzeliwują całe grupy z karabinów maszynowych. Okrutnie torturując pokonanych Chińczyków, okazują im swoją pogardę zgodnie z zasadami bushido, które nakazują cenić wyłącznie zwycięzców. Rozpasane bandy gwałcą tysiące kobiet i dziewczynek, często na oczach ich rodzin, a potem je okaleczają lub mordują. Japońscy żołnierze rabują, niszczą i palą. Ginie ok. 300 tysięcy osób (1/3 mieszkańców miasta).

Chińska gospodarka popada w ruinę, ludność cierpi biedę, miasta zostają zniszczone i obrabowane. Tajna japońska organizacja Kin no yuri (Złota Lilia) prowadzi planową akcję rabowania i wywożenia z Chin zasobów złota, pieniędzy oraz dzieł sztuki znalezionych w muzeach, świątyniach i kolekcjach prywatnych.

Chińczycy próbują ratować zbiory Muzeum Zakazanego Miasta wcześniej ewakuowane z Pekinu do mniej zagrożonego Syczuanu. Cenne przedmioty trafiają do Nankinu, a po 1949 r. duża ich część zostanie przewieziona na Tajwan.

• 1938 r. - Czang Kaj-szek każe wysadzić ziemne wały otaczające Huangho w prowincji Henan, żeby zatrzymać Japończyków.

Jak dotąd jest to największa powódź wywołana przez człowieka. W ciągu kilku tygodni woda zalewa ponad 130 000 km², niszczy miasta, setki wsi, pola uprawne i drogi. 12 milionów ludzi traci domy i załamuje się rolnictwo. Powódź zabija ok. 900 tysięcy ludzi, głównie chińskich rolników. Za taką cenę Czang Kaj-szek opóźnia marsz Japończyków, chociaż wie, że nie może ich skutecznie zatrzymać.

• Początek lat 1940. - Wschodnie Chiny są opanowane przez Japończyków. W tym czasie na północy Chin dominują komuniści wspierani przez Stalina, a na południowym wschodzie Kuomintang Czang Kaj-szeka.

Kraj jest szarpany wojną, rabowany i wyniszczany przez klęski żywiołowe.

Chińskie miasta są terenem działania agentów rozmaitych wywiadów i widownią zabójstw związanych z działalnością szpiegowską. Na przykład w 1940 r. w Szanghaju ginie Mu Shiying, znany pisarz i publicysta pracujący dla kilku czasopism, w tym dla chińskiej wersji Les contemporains. Mu Shiying jechał rikszą do swojej redakcji, kiedy został postrzelony przez agentów Czang Kaj-szeka i umarł na ulicy z powodu wykrwawienia. Podobno był agentem pracującym dla kilku mocodawców.

• 1941 r. - Rząd chiński (Kuomintang) wypowiada wojnę Japonii i jej europejskim sojusznikom, czyli Niemcom.

Japończycy odpowiadają represjami. W Ping Fang na terenie Mandżurii japońscy naukowcy z Formacji 731 od lat testują na więźniach, głównie Chińczykach, broń biologiczną i chemiczną. Do 1945 r. zginie tam kilka tysięcy osób.

• 26 IV 1942 r. - Katastrofalny wybuch pyłu węglowego i gazu w kopalni Honkeiko w Benxi na terenie okupowanej przez Japończyków Mandżurii pochłania życie 1549 górników. Jest to największa odnotowana w dotychczasowych dziejach katastrofa górnicza. Większość ofiar zabiła eksplozja i płomienie pod ziemią, a reszta umarła w wyniku zatrucia tlenkiem węgla. Łącznie zginęło ponad 30% ludzi pracujących pod ziemią w momencie eksplozji. Japończycy nie liczyli się z bezpieczeństwem chińskich górników, zwłaszcza podczas wojny. Po zakończeniu akcji gaszenia pożaru zwłoki ofiar zostają pogrzebane we wspólnym dole, a pogrzeb odbywa się pod osłoną wojska i za drutami kolczastymi pod napięciem, aby nie dopuścić krewnych.

Chińskie kopalnie również po zakończeniu wojny aż do XXI w. będą jednymi z najniebezpieczniejszych na świecie, ponieważ życie ludzi nie ma wielkiej wartości dla chińskich władz. Wyposażenie techniczne i przepisy nadal będą dalece niewystarczające, żeby skutecznie chronić pracowników pod ziemią.

• 1945 r. - Komuniści z Yanan i wojska sowieckie odbierają Japonii Mandżurię (Fengtian wraca do nazwy Liaoning) i likwidują marionetkowe cesarstwo Mandżukuo. Sowieci rabują mandżurskie fabryki i zajmują Kolej Wschodniochińską. Kuomintang akceptuje to w zamian za zobowiązanie Moskwy do niepopierania chińskich komunistów, lecz ZSRS łamie umowę, wysyłając komunistom pieniądze, broń i wojskowych specjalistów.

Cesarz Mandżukuo i zarazem były ostatni cesarz Chin, Pu Ji, nie zdołał uciec do Japonii. Schwytany przez komunistów, zostaje poddany „resocjalizacji” w więzieniu i obozie: wmawia się mu, że komunizm jest przyszłością świata. W roku 1956 wychodzi na wolność jako zdeklarowany zwolennik przewodniczącego Mao. Umiera w 1967 r.

• 1945 - 1949 r. - Dawny niemiecki port w Qingdao jest bazą amerykańskiej marynarki wojennej.

• Do 1946 r. - Na rozkaz Mao zostaje wymordowanych około miliona właścicieli ziemskich uznanych za szkodliwy element, a ich ziemię otrzymują chłopi. Zgodnie z koncepcjami psychopatycznego Mao inteligencja jest zbędna i dlatego wybijana lub wysyłana do odległych miejscowości.

Tylko południe Chin pozostaje w rękach rządu Kuomintangu. Zgodnie z decyzją konferencji USA, Wielkiej Brytanii i Chin w Kairze Japonia zwraca Chinom Tajwan, Mandżurię (po chińsku Dongbei), skąd zostaje wysiedlonych ok. 100 tysięcy obcokrajowców i Wyspy Peskadorskie.

ZSRS zarządza Koleją Wschodniochińską i Portem Artur (Dalian), które wrócą do Chin w 1953 r. po rozmowach w Moskwie (1950).

• 1947 r. - Kobiety w Chinach otrzymują prawa wyborcze.

• 1947 r. - Powstaje stepowo-półpustynna autonomiczna prowincja Mongolia Wewnętrzna na północ od Wielkiego Muru ze stolicą Hohhot (Zielone Miasto) i największym miastem Baotou. Drugą prowincją, gdzie dominuje ludność niechińska jest Tybet (od 1950 r.). W 1955 r. zaś powstanie autonomiczna prowincja Sinkiang (Sinciang, Xinjiang), obejmująca tureckie, w większości ujgurskie, terytoria w Kaszgarii i Dżungarii. Wielu Ujgurów marzy jednak o niepodległości, czego symbolem jest zakazana przez Chiny ujgurska flaga z białym półksiężycem i gwiazdą na niebieskim tle.

• 1948 r. - Powstaje Żenmin Żypao (Zhenmin Zhypao, Dziennik Ludowy), jedna z głównych gazet i organ partii komunistycznej.

Rozkwita propaganda: wielkie plakaty tacypao (ręcznie wypisane hasła noszone i wieszane na budynkach) i ulotki są widoczne w całych Chinach.

• 1949 r. - Zespół świątyń Mogao (nadal cel buddyjskich pielgrzymów) zostaje udostępniony turystom.

• 1949 r. - Trzydziestoosobowy oddział żołnierzy Kuomintangu przekracza przełęcz Shimen (Kamienne Wrota), aby wejść do Doliny Czarnego Bambusa w Syczuanie i podobno znika bez wieści. Spośród trzech zwiadowców sił komunistycznych wysłanych za oddziałem Kuomintangu wraca tylko jeden i opowiada o nagłej mgle.

To miejsce od dawna cieszy się złą sławą, ponieważ rzekomo znikają tam ludzie, więc okoliczna ludność raczej omija dolinę. W roku 1950 podobno znika tam ok. 100 osób i rozbija się samolot. Pięć lat później do doliny wchodzi dwóch żołnierzy i żaden nie wraca. W 1962 r. znika tam kilku uczestników ekspedycji geologicznej, a w 1976 r. kilku leśników podobno znających teren. Powtarzają się opowieści o nagłych zmianach pogody, niespodziewanej mgle i dziwnych zjawiskach. Niektórzy przypuszczają, że część ludzi zaginionych w Dolinie Czarnego Bambusa zgubiła drogę, zatruła się gazami lub wpadła do szczelin skalnych. Powstaje jednak pytanie, dlaczego nie znajduje się ich zwłok.

• 2 IX 1949 r. - W dzielnicy nędzarzy w mieście Chongqing wybucha pożar, który błyskawicznie ogarnia gęsto ustawione drewniane domy i drewniane falochrony nad Jangcy. W ciągu 18 godzin ginie ponad 10 tysięcy ludzi, a 100 tysięcy traci domy wraz z całym dobytkiem. Władze zarządzają oficjalne dochodzenie, aby znaleźć winnego i domniemany podpalacz zostaje skazany na śmierć. Chodzi o zaspokojenie pragnienia sprawiedliwości lub po prostu o zemstę za nieszczęście, aby złagodzić napięcie społeczne, które mogłoby zagrozić stabilności władzy.

• Od 1949 r. - Rząd nawadnia Sinkiang (tak zwane suche Chiny) dla celów rolniczych.

Osiedla tam ludność chińską, a miejscowych Ujgurów poddają sinizacji. Sinkiang pokrywa się siecią obozów koncentracyjnych oficjalnie nazywanych obozami pracy lub resocjalizacji. Przez ponad pół wieku przez obozy przejdą setki tysięcy Ujgurów próbujących przeciwstawiać się sinizacji.

• 1 X 1949 r. - Po ofensywie kończącej wojnę domową (od 1945 r. zginęło ok. 1,2 miliona żołnierzy) Mao proklamuje w Pekinie Chińską Republikę Ludową, a pierwszym premierem jest Zhou Enlai (do śmierci w 1976 r.).

Złota, pięcioramienna gwiazda na czerwonym tle zostaje godłem państwa, a flaga państwowa jest czerwona na wzór flagi ZSRS. Hymnem państwowym zostaje opowiadający o zwycięskim pochodzie Mao Marsz ochotników z melodią podobną do Marsylianki i Międzynarodówki.

Wzorem sowieckiego KGB powstaje chiński wywiad zajmujący się sprawami wewnętrznymi i zagranicznymi. Znany będzie potem pod nazwą Guoanbu (w anglojęzycznej literaturze jako MSS - Ministry of State Security).

Komuniści rządzą terrorem: masowe deportacje, kary śmierci, „czystki” w partii (usuwanie lub zabijanie osób niewygodnych) i Laogai - system obozów koncentracyjnych (ponad 1100 obozów). W obozach ukrytych pod nazwami fabryk stale przebywa ok. 10 milionów ludzi (do lat 1980. łącznie 50 milionów, z czego 20 milionów ginie). Za rządów Mao z jego winy zginie ponad 70 milionów ludzi, co czyni go największym zbrodniarzem wszech czasów. Panuje powszechne donosicielstwo, a ludzie potępieni (pięć „elementów”: właściciele ziemi, bogaci chłopi, kontrrewolucjoniści, osoby szkodliwe i prawicowcy) są torturowani i mordowani, poniżani (opluwanie, wyzwiska, noszenie szczególnych strojów lub obraźliwych napisów) i zmuszani do kajania (samokrytyka, padanie na kolana, czołganie).

Znacjonalizowana gospodarka zależy od wymiany z ZSRS (w 1952 r. aż 70% handlu zagranicznego). Być może, gdyby komuniści nie zdobyli władzy, Chiny stałyby się gospodarczą potęgą, lecz szaleńcza ideologia Mao wywołuje klęskę gospodarczą i powszechną biedę.

Rząd Kuomintangu ucieka na Tajwan i tworzy odrębne państwo ze stolicą w Tajpej. Mimo ataków z Chin (1954, 1958), popierany przez USA Tajwan utrzyma niepodległość i wkrótce zaczyna się szybki rozwój gospodarczy wyspy.

Trafia tu największy na świecie zbiór sztuki chińskiej wywieziony z muzeum w Pekinie, a potem przez pewien czas przechowywany w Nankinie.

• Do 1950 r. - Komuniści opanowują kontynentalne Chiny. Likwidują triady, które przemycają narkotyki ze Złotego Trójkąta w Indochinach i handlują dziewczętami sprzedawanymi do europejskich domów publicznych.

Poza granicami komunistycznych Chin pozostaje Tajwan, Hongkong i Makao, dzięki czemu będą mogły się dynamicznie rozwijać, unikając rządów terroru i gospodarczych absurdów wymyślanych przez Mao.

• 1950 - 1953 r. - Chiny tracą ok. 900 tysięcy żołnierzy walcząc z Amerykanami w Korei.

CIA wysyła do Syczuanu grupę Chińczyków, żeby wywołać antykomunistyczne powstanie, lecz siły rządowe z pomocą sowieckiego wywiadu likwidują oddział.

Po wojnie władze chińskie zaczynają tajne eksperymenty na jeńcach wojennych zmierzające do opracowania metod prania mózgu. Poprzez tortury, elektrowstrząsy i stosowanie psychicznego nacisku chińscy uczeni próbują zapanować nad osobowością, aby stworzyć nowego człowieka, posłusznego i ślepo wierzącego w komunizm.

• 1954 r. - Katastrofalna powódź na rzece Jangcy obnaża nieudolność władz. Ginie co najmniej 30 tysięcy ludzi, lecz prawdziwa liczba ofiar jest ukrywana.

• 1956 r. - Chińska Republika Ludowa nawiązuje relacje dyplomatyczne z Egiptem. Jest to pierwszy afrykański kraj kontaktujący się z Chińczykami i zapowiedź chińskiej ekspansji politycznej i gospodarczej w Afryce.

• 1958 - 1976 r. - Mao Ze-dong zrywa z ZSRS, ponieważ dąży do przekształcenia Chin w niezależne mocarstwo.

Mao zaczyna tak zwany wielki skok (ta jue cin, 1958-1960) do komunizmu poprzez politykę trzech czerwonych sztandarów: całkowitą likwidację prywatnej własności, zakaz handlu (jako oszustwa i wyzysku) oraz likwidację indywidualnych gospodarstw rolnych na rzecz wspólnot-komun ludowych tanwei. Od 1964 r. propagandowym wzorcem ma być wieś Tachai z Shanxi, gdzie wszystko robi się razem.

Celem maoistów jest stworzenie nowego człowieka-komunisty oraz nagły, wręcz skokowy rozwój gospodarki dzięki oddaniu jej w ręce komun, aby prześcignąć gospodarkę „imperialistów”.

Głupotę ideologii maoistowskiej otwarcie piętnuje bohater chińskiej rewolucji marszałek Peng Dehuai, wiedząc, że to droga wprost do gospodarczej i cywilizacyjnej klęski, lecz protesty spowodują tylko jego aresztowanie (umrze w więzieniu w roku 1974).

Kampania czterech czystości ma ocenić obywateli w kategoriach polityki, ideologii, organizacji i ekonomii. Według naiwnej idei Mao należy uprzemysłowić kraj, a więc chłopi mają w domach produkować stal (która ostatecznie okaże się bezwartościowa). Komunistyczne rolnictwo ma być wydajniejsze od kapitalistycznego i dlatego do jednego dołka w ziemi należy wrzucać nie jedno, lecz wiele ziaren zboża, aby więcej wyrosło. Oczywiście więcej roślin nie wyrasta, a stłoczone źle się rozwijają i w rezultacie dają mniejsze plony. Z głodu umiera ponad 40 milionów ludzi (1959-1961).

Rządowy program walki z czterema plagami, komarami, muchami, wróblami i szczurami, ma podnieść poziom higieny, ale powoduje jedną z większych katastrof ekologicznych. Wytępienie milionów ptaków oznacza bowiem wzrost liczby owadów, gąsienic i innych bezkręgowców, które wyniszczają uprawy, przyczyniając się do głodu.

Napięcie pogłębia antychińskie powstanie w Tybecie (1959), graniczne konflikty z Indiami (1962), Tajwanem i z ZSRS w Mandżurii. Rząd osiedla Chińczyków na terenach niechińskich (Hajnan, południe państwa, tereny ludu Miao), aby zneutralizować lokalne mniejszości (w Chinach jest używanych 56 niechińskich języków).

Gospodarka jest zorientowana na uzbrojenie i zaopatrzenie armii (należą do niej wybrańcy obdarzeni zaufaniem rządu, bo armia poborowa byłaby zbyt liczna). Mimo powszechnej nędzy i zacofania Chin rząd finansuje budowę najnowocześniejszych i najdroższych rodzajów broni. Na przykład 16 października 1964 r. chińscy konstruktorzy dokonują próbnej eksplozji bomby atomowej na pustyni w rejonie Łob Nor. Świat dowiaduje się o tym dzięki lotom amerykańskiego szpiegowskiego samolotu U-2, który startuje z Tajwanu.

• Ok. 1959 r. - Zasięg dżumy zostaje wreszcie ograniczony i zaraza przestaje być jednym z głównych problemów Chin. Nadal jednak istnieje, a oprócz dżumy ludność nękają też inne epidemie, na przykład lokalna forma grypy wciąż pochłania ofiary, których liczba wciągu kilku ostatnich lat jest szacowana na 4 miliony.

• 1962 r. - Wu Renbao, partyjny przywódca wsi Huaxi ok. 200 km od Szanghaju, podejmuje ryzykowną próbę ocalenia ludzi od śmierci głodowej wywołanej przez wielki skok. Uruchamia produkcję nylonu i zaczyna zakazany przez maoistów handel. W rezultacie wieś wychodzi z głodu, a w ciągu następnych lat staje się najbogatszą w Chinach. Na przełomie XX i XXI wieku Huaxi będzie pokazywana jako symbol chińskiego sukcesu, chociaż jej bogactwo wyrosło wbrew zasadom komunizmu i maoizmu, a poza tym jest to jedyna taka wieś w całym imperium.

• 1966 - 1969 r. - Mao przeprowadza tak zwaną „rewolucję kulturalną”, która ma oczyścić kraj z kapitalizmu. W rzeczywistości Mao usuwa krytyków i umacnia swoją pozycję po klęsce wielkiego skoku. Paradoksalnie, kolejne niepowodzenia szaleńczej polityki Mao nie przeszkadzają we wprowadzaniu kultu jego osoby jako rzekomo nieomylnego geniusza.

Paramilitarna organizacja młodzieży Hung Wei-ping (od 1966 r.) napada pekiński uniwersytet, w całych Chinach niszczy dzieła sztuki, książki i przedmioty kultu religijnego. Załamuje się rozwój radia (chińskie rozgłośnie istnieją od 1930 r.) i telewizji (budowanej od 1958 r. i wznowionej dopiero po rezygnacji z rewolucji kulturalnej). W tym czasie jedynie Tajwan buduje własną telewizję (1968).

Powstaje Czerwona Gwardia złożona z niewykształconej młodzieży wychowanej w przekonaniu, że należy bezwzględnie i przemocą zlikwidować „cztery stare”, czyli stare zwyczaje, obyczaje, tradycje i kulturę. Za sprawą Hung Wei-ping i Czerwonej Gwardii prawdziwi i domniemani przeciwnicy komunizmu, czyli „zdegenerowane osobniki” (rasizm klasowy) trafiają do obozów, są mordowani lub zmuszani do samobójstwa (jak Shu Shehui). Bywa, że wątroby zamordowanych intelektualistów są wręcz zjadane w stołówkach. Zakazane są tradycyjne święta, noszenie qipao, a nawet zbieranie znaczków pocztowych jako rzekomo burżuazyjne hobby.

Co ciekawe, właśnie wtedy wychodzi propagandowy znaczek z mapą, na której Chiny zaznaczono czerwonym kolorem, lecz pomyłkowo nie zamalowano Tajwanu. Winni zostają ukarani, a znaczek szybko wycofany z obiegu, lecz nieliczne, ocalałe egzemplarze stają się filatelistycznym rarytasem.

Kiedy Mao traci kontrolę nad radykalnym ruchem Hung Wei-ping, każe go zlikwidować za pomocą armii.

• 1969 r. - Konflikt zbrojny z ZSRS o wyspę Żengbaodao (Damianskij Ostrow) na Amurze koło Chabarowska prawie kończy się wojną.

• 1970 r. - Rakieta Wielki Marsz 1 wynosi na orbitę pierwszego chińskiego satelitę.

• Lata 1970. - Pekiński ogród zoologiczny i rezerwat Huanglong ratują przed wymarciem endemiczną pandę wielką (Ailuropoda melanoleuca), symbol światowego ruchu na rzecz ochrony przyrody.

Naukowcy stosują nawet pokazywanie pandom sfilmowanych kopulacji tych zwierząt (odpowiednik pornografii), co rzeczywiście pobudza ich aktywność seksualną i zwiększa liczbę potomstwa.

• 1971 r. - Marszałek Lin Piao próbuje przejąć władzę, lecz zamach stanu kończy się klęską. Mao prowadzi potem propagandową krytykę konfucjanizmu (jak symbolu Lin Piao) i pochwałę legizmu (symbol władzy komunistów).

• 1971 r. - W Pekinie powstaje pierwsze chińskie metro.

• 1975 r. - W prowincji Henan pękają wadliwie zbudowane tamy. W powodzi ginie ok. 230 tysięcy osób.

• 9 IX 1975 r. - Umiera Mao Ze-dong.

Po usunięciu mózgu i wnętrzności ciało zostaje zabalsamowane jako relikwia. W roku 1976 dochodzi do skandalu, kiedy zwłoki zostają rozdęte przez nadmiar wpompowanego formaldehydu. Winni zostają oczywiście ukarani.

Władzę przejmuje Deng Xiaoping (Deng Siao-ping) i zmienia politykę. Już w styczniu 1975 r. Zhou Enlai proponował cztery modernizacje (rolnictwo, przemysł, obronność, nauka), a od obrad Komunistycznej Partii Chin (XII 1978) zaczyna się przebudowa ekonomii, częściowa prywatyzacja (od 1980 r.) i współpraca gospodarcza z Ameryką Północną, Europą i Japonią. Przemysłowcy, którym udało się przeżyć czasy Mao otrzymują prawo do prowadzenia działalności ekonomicznej. Na przykład Rong Yiren (1916-2005) odzyskuje fabryki i on, a potem jego syn Rong Larry, stają się jednymi z najbogatszych ludzi świata.

• 28 VII 1976 r. - Podczas pełni Księżyca silne trzęsienie ziemi w Tangshan zabija ponad 300 tysięcy ludzi.

Władze nie ujawniają rozmiarów klęski, ponieważ katastrofy są w Chinach tradycyjnie postrzegane jako wyraz niezadowolenia nieba i oznaka nieudolności władzy.

• 1977 r. - Rząd Chińskiej Republiki Ludowej wprowadza restrykcyjny program ograniczenia przyrostu naturalnego, ponieważ ogromna liczba mieszkańców Chin uniemożliwia modernizację kraju i utrudnia poprawę sytuacji ekonomicznej tak licznej populacji. Według nowego prawa każda para może mieć tylko tylko jedno dziecko, a kolejnym ciążom należy zapobiegać poprzez antykoncepcję i aborcję. W praktyce przepis jest przestrzegany głównie w miastach, a na wsiach bywa potajemnie omijany. Będzie obowiązywał do 2015 r. i faktycznie przyczyni się do zahamowania przyrostu naturalnego prowadzącego do nędzy.

• Koniec lat 1970. - Władze zaczynają organizować pierwsze chińskie rezerwaty przyrody i parki narodowe. Ich liczba i rozmiary stale jednak są zmieniane i nie zawsze odpowiadają standardom przyjętym przez międzynarodowe organizacje zajmujące się ochroną środowiska naturalnego.

Pod koniec XX w. liczba obszarów chronionych na terenie Chin przekroczy 900. Wiele z nich jest unikatowych w skali całej planety, jak na przykład utworzony w 2011 r. geologiczny park narodowy Zhangye Danxia w prowincji Gansu (część „korytarza Gansu”) słynący z wielobarwnych piaskowców, które erozja przekształciła w niezwykłe formy lub wręcz rzeźby. Do najpopularniejszych wśród turystów obszarów chroniących środowisko należą góry Huang Shan we wschodnich Chinach funkcjonujące jako rezerwat od 1982 r. i wpisane na listę UNESCO w 1990 r. Przy wschodniej krawędzi Wyżyny Tybetańskiej zaś znajduje się park narodowy Doliny Jiuzhaigou wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w roku 1992. Jednym z głównych gatunków chronionych w Jiuzhaigou jest panda wielka.

• 1979 r. - Nieudana próba podboju Wietnamu zależnego od ZSRS. Potyczki będą trwać kilka lat.

• 1979 r. - W Hongkongu powstaje metro.

• Od 1979 r. - Komunistyczna Partia Chin wyróżnia „okres wielkich zasług” Mao do roku 1957 i „okres wielkich błędów” (kult jednostki, czyli Mao). Deng Xiaoping likwiduje frakcję zwaną bandą czworga, do której należą Jiang Qing (wdowa po Mao), Zhang Chunqiao, Wang Hongwen i Yao Wenyuan. Propagandowy proces bandy czworga (1981) oskarżonej o sabotaż kończy się wyrokami śmierci (zawieszone). Deng Xiaoping postanawia otworzyć Chiny na świat zewnętrzny i zacząć rozwijać gospodarkę na wzór wolnorynkowego kapitalizmu, lecz z zachowaniem władzy komunistów.

• 1985 r. - Pracownik wywiadu Yu Zhensan ucieka na Zachód. Ujawnia szczegóły pracy chińskiej służby wywiadowczej Guoanbu. Zaskakuje świat zasięgiem szpiegowskiej działalności Chińskiej Republiki Ludowej.

• 1986 r. - Koniec budowy szosy przez Karakorum do Pakistanu. Jest to strategiczna trasa ewentualnego przerzutu wojsk. Wzbudza powszechny podziw ze względu na bardzo trudne warunki wysokogórskie.

• 1987 r. - Ren Zhengfei, były wojskowy i prominentny członek Komunistycznej Partii Chin, zakłada firmę Huawei zajmującą się głównie telekomunikacją. Jest to jedno z kilku przedsiębiorstw kierowanych przez władze i podporządkowanych państwu, a ich celem jest doścignięcie krajów Zachodu. Chińczycy masowo kradną zachodnie technologie, kopiują wynalazki łamiąc prawa autorskie i międzynarodowe reguły dotyczące patentów, prowadzą szeroko zakrojoną akcję szpiegowania zachodnich przedsiębiorstw. Chińskie społeczeństwo wychowane w duchu konfucjańskim a potem komunistycznym jest całkowicie podporządkowane władzy i posłusznie buduje potęgę państwa, godząc się na coraz wyraźniejszą kontrolę życia każdego obywatela.

• 6 V 1987 r. - Wielki pożar lasu wybucha w północnych Chinach i rozprzestrzenia się na sowiecką Syberię. W ciągu miesiąca ogień niszczy obszar o powierzchni 10 000 km² i zabija ok 200 osób.

• 1988 r. - W Hongkongu odbywa się tajne posiedzenie szefów gangów handlujących głównie narkotykami. Pod wodzą Khun Sha azjatycka mafia dorówna wkrótce amerykańskiej pod względem bogactwa i wpływów.

• 15 IV 1989 r. - Umiera Hu Yaobang, zwolennik liberalizacji.

Jego pogrzeb staje się w Pekinie zarzewiem studenckich wystąpień na rzecz demokratyzacji Chin. W maju demonstranci zajmują plac Tiananmen. Wysłane przez rząd wojsko wycofuje się, a demonstrantów wspierają robotnicy. Z wielu regionów napływa żywność i woda dla około miliona studentów koczujących na placu Tiananmen. 4 czerwca czołgi dokonują masakry z broni maszynowej i rozjeżdżają demonstrantów. Różne źródła szacują liczbę zabitych na 2600-7000, lecz władze ukrywają rozmiary masakry. Nie wiadomo też, ile osób trafia do więzień i obozów koncentracyjnych.

Na czele partii i państwa staje Jiang Zemin.

• 1990 r. - Powstaje Szanghajska Giełda Papierów Wartościowych, w XXI w. jedna z ważnych giełd świata.

• Od 1990 r. - Osłabiona Rosja oddaje Chinom Damianskij Ostrow i wyspy na Amurze pod Chabarowskiem (1991) oraz ujście rzeki Tumangan (Tumannaja) z dostępem do Morza Japońskiego (2004). Chińczycy chcą zbudować port nad Tumangan, handlują w rejonie Władywostoku, inwestują na Syberii a nawet w europejskiej części Rosji.

• Od lat 1990. - Dzięki inwestycjom w Afryce Chińczycy zdobywają coraz większe wpływy na tym kontynencie.

• Lata 1990. - Li Honghzi zaczyna ruch Li (Falungong) nawiązujący do buddyzmu i sztuk walki. W 1998 r. władze zmuszą go do emigracji do USA, organizację Li zdelegalizują, a jej członków poddadzą represjom.

• 1993 r. - W Szanghaju zostaje uruchomione metro.

Wraz z coraz szybszym rozwojem chińskiej gospodarki rośnie liczba chińskich metropolii wyposażonych w podziemną kolej miejską. Do 2014 r. łącznie aż 20 chińskich miast będzie miało metro.

• Od 1994 r. - Trwa największa na świecie rekultywacja terenu zniszczonego przez działalność człowieka - odbudowa środowiska przyrodniczego na Płaskowyżu Lessowym. Ten niegdyś żyzny obszar stał się suchą, z zapyloną pustynią bez roślinności i zwierząt, gdzie ludzie głodują. W połowie lat 1980. ekonomista rolniczy i przedstawiciel Banku Światowego Jürgen Vögele dokonał analizy sytuacji i z jego inicjatywy dziesięć lat później podjęto decyzję o sfinansowaniu planu odbudowy ekosystemu Płaskowyżu Lessowego. W ciągu kilkunastu lat zostają posadzone drzewa i wprowadzony zakaz wycinania drzew, erodujące piaszczyste stoki są zabezpieczane tarasami, które ograniczają spływanie gleby. Dzięki tym działaniom na początku XXI w. płaskowyż staje się żyznym obszarem, większość terenu porastają lasy lub krzewy, wracają zwierzęta, maleje liczba burz piaskowych, a zamulenie wód Huangho zmniejsza się o 90%. Miejscowa ludność już nie cierpi głodu.

• 1995 r. - W prowincji Henan pojawiają się doniesienia o chorobie, na którą masowo umierają wieśniacy. Władze próbują wszystko ukryć, lecz dr Gao Yaojie ujawnia, że chodzi o AIDS, które w oficjalnej chińskiej propagandzie miało być chorobą zepsutego, burżuazyjnego Zachodu. Okazuje się, że 10 lat wcześniej władze Henan zaczęły masowo kupować od wieśniaków krew dla celów medycznych, używając brudnych strzykawek zakażonych AIDS. Według danych uzyskanych przez Gao Yaojie w prowincji Henan 60-80% mieszkańców jest nosicielami AIDS. Gao przez lata jest represjonowana i przetrzymywana w aresztach, lecz jej akcja zmusza w końcu władze do przyznania w roku 2005, że AIDS jest problemem również w komunistycznych Chinach.

• 1996 r. - Oddanie do użytku pierwszej sieci metra w Tajpej, stolicy Tajwanu.

Następne tajwańskie metra powstaną w Kaohsiung w 2008 r. i w Taoyuan w 2017 r.

• 1996, 1998 r. - Wielkie powodzie na Jangcy. W czasie drugiej zostaje zalany obszar równy 21,5 miliona hektarów. Łącznie ginie 3656 osób.

• 1997 r. - Hongkong, pod brytyjskim zarządem bogate, kwitnące miasto i jeden z największych portów świata, zostaje oddany Chinom. Brytyjskie władze chcą zrzucić z Wielkiej Brytanii odium państwa kolonialnego i rezygnują z Hongkongu w imię dobrych stosunków z Pekinem. Według umowy miasto ma zachować demokratyczny ustrój i swobodę rozwoju gospodarczego, a zarazem ma być podporządkowane komunistycznemu rządowi w Pekinie. Większość znawców chińskiej polityki ostrzega jednak, że utrzymanie takiego stanu będzie niemożliwe, a Chińczycy nie dotrzymają żadnych umów. Przedsiębiorcy uciekają z Hongkongu, przede wszystkim do Ameryki Północnej, a wielu mieszkańców miasta przenosi się do innych państw w obawie przed komunizmem. Kilka lat później Chiny faktycznie zaczynają ograniczanie autonomii miasta i narzucają komunistyczne standardy.

• 1999 r. - Portugalia zwraca Chinom kolonię w Makao. Szybko okazuje się, że władze z Pekinu chciałyby zatrzeć kolonialną przeszłość miasta, zabudować zabytkowe centrum nowoczesnymi budynkami, a białych mieszkańców przekonać do emigracji.

• 1999 r. - Schwytanie Hu Wanlina, groźnego psychopaty i seryjnego mordercy (ponad 140 ofiar).

• 2000 r. - Chiny są najludniejszym krajem planety (1273 miliony, za granicą do 20 milionów).

Z powodu usuwania ciąż żeńskich na 100 kobiet przypada aż 119 mężczyzn (chłopcy są uznawani za bardziej wartościowych). 2/3 mieszkańców utrzymuje się z gospodarstw rolnych i żyje w biedzie nieporównywalnej z biedą europejską (współczynnik Giniego ok. 44,7), chociaż liczba ludzi uznanych za skrajnie biednych maleje z 64% w 1981 r. do 10% w 2007 r.

Ogromnym problemem jest odpływ ludzi wykształconych i przedsiębiorczych: w latach 1989-2014 z Chin wyjedzie kilka milionów biznesmenów i inteligentów.

Chiny mają za to 2,5 miliona żołnierzy stale pod bronią i mogą powołać do wojska ponad 160 milionów mężczyzn. Mimo wewnętrznego terroru, Chiny są potęgą ekonomiczną dzięki gigantycznej liczbie tanich robotników: czwarty producent przemysłowy po USA, Japonii i Niemczech (centra w Szanghaju i Harbinie), największy producent ryżu, pszenicy, ziemniaków, świń, owiec i rud żelaza (okręg Fushun-Anshan), gigant w produkcji herbaty, soi, kukurydzy, bydła, buraków cukrowych, ryb i węgla. W 2001 r., po 15 latach negocjacji, Chińczycy wchodzą do World Trade Organization, a specjaliści prognozują, że w ciągu 30-40 lat Chiny będą największą potęgą ekonomiczną na planecie.

Z drugiej jednak strony gwałtowne uprzemysłowienie w połączeniu z lekceważeniem losu ludzi powoduje tragedie. Młodzi mężczyźni masowo przenoszą się do miast. Kobiety przeciążone pracą i bez jakiejkolwiek pomocy ze strony władz cierpią na depresję. Rocznie niemal 300 tysięcy Chińczyków popełnia samobójstwo i w większości są to kobiety ze wsi, bez wykształcenia, samotne i biedne, które nie chcą dłużej tak żyć. Jest to dramatyczna różnica w stosunku do krajów zachodnich, gdzie samobójcami są na ogół mieszkający w miastach mężczyźni z zaburzeniami psychicznymi.

W chińskich kopalniach bez zabezpieczeń ginie rocznie od trzech do ponad sześciu tysięcy pracowników.

Władze nie liczą się też ze środowiskiem, więc zatrucie rzek i gleby w wielu uprzemysłowionych rejonach Chin dorównuje zanieczyszczeniu okolic rosyjskich ośrodków przemysłowych na Syberii. Przykładem może być sztuczne „jezioro” o średnicy ok. 7 km koło Bantou w Mongolii Wewnętrznej wypełnione czarnym mułem nasyconym związkami siarki. Ponad 180 milionów ton mułu to trujący odpad po przerobionej rudzie. Okoliczna kopalnia Bayan Obo dostarcza niemal 70% całej światowej produkcji metali ziem rzadkich koniecznych między innymi do rozwoju elektroniki i przemysłu komputerowego.

Charakterystyczną cechą Chin jest gigantomania. W latach 1993-2006 Chiny budują największą na świecie Tamę Trzech Przełomów na Jangcy (złe wykonanie może wywołać katastrofę, zwolnienie nurtu rzeki grozi jej zamuleniem i powodziami), uruchamiają najwyższą na świecie linię kolejową do Lhasy (2006), największy na świecie terminal lotniczy w Pekinie (2008), który jest zarazem największą budowlą przykrytą dachem (milion metrów kwadratowych) i budują gigantyczny (36 km) most nad morską zatoką z Szanghaju do portu w Ningpo (2008 r.). W 2010 r. powstaje projekt superszybkiej (ok. 350 km/h) kolei na poduszkach magnetycznych, która docelowo ma łączyć Pekin z Singapurem, Delhi i Moskwą, a potem z Paryżem i Londynem.

Za osiągnięciami kryje się jednak bieda większości Chińczyków i lekceważenie człowieka. Na przykład podczas budowy wielkiej tamy tysiące ludzi zostają wypędzone z domów. Krytycy rządu trafiają do więzienia, obozów koncentracyjnych lub giną. Mniejszości narodowe są prześladowane, jeżeli nie poddają się sinizacji.

Lekceważenie człowieka przejawia się też w niskiej jakości produkcji, ponieważ Chińczycy nie liczą się ze standardami czystości czy przepisami zakazującymi używania substancji toksycznych, a jedynym kryterium jest niska cena związana z tanią siłą roboczą (czasem są to więźniowie obozów). Praktyki te wychodzą na jaw dopiero wtedy, gdy chińskie towary są eksportowane za granicę. Chińczycy produkują na przykład plastikowe zabawki, które wywołują u dzieci alergię oraz buty ze skóry garbowanej trującymi substancjami, co powoduje poważne zatrucia we Włoszech. Chińska żywność bywa niebezpieczna dla zdrowia: ryby karmione chemikaliami zakazanymi w innych krajach, ciastka i inne potrawy wywołujące masowe zatrucia (na przykład w Japonii w 2008 r.), soja nasycona szkodliwymi substancjami, które przyspieszają wzrost roślin, warzywa i owoce napromieniowane dla przedłużenia ich świeżości. Po masowych zatruciach, jak na przykład fasolą we Włoszech w roku 2008, poszczególne kraje wycofują ze swoich rynków rozmaite chińskie produkty. Towary z Chin są synonimem niskiej ceny jakości poniżej norm i zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia.

Mimo tych zastrzeżeń rozwija się turystyka z zagranicy, a celem turystów są zwłaszcza Pekin i Wielki Mur Chiński.

• 2000 r. - W okolicach Łob Nor na Gobi powstaje rezerwat dzikich wielbłądów. Żyją tam też dzikie osły i owce argali.

Koło Pekinu i Szanghaju już 10 lat trwa reintrodukcja jelenia milu sprowadzonego z Anglii.

• 31 X 2000 r. - W Tajpej na Tajwanie giną 83 osoby, kiedy rozbija się samolot startujący tuż przed nadciągającym tajfunem. W nocy, podczas ulewnego deszczu i coraz silniejszego wiatru piloci pomylili pasy startowe.

• Początek XXI w. - Władze chińskie usilnie starają się wprowadzić swój kraj do grona największych mocarstw.

Służą temu konflikty graniczne, jak na przykład z Japonią o niewielkie bezludne wysepki i ekonomiczna rywalizacja z USA, która zaczyna nabierać coraz bardziej agresywnego charakteru. Chiny więcej eksportują do Stanów Zjednoczonych niż stamtąd importują. Poza tym wykupują amerykańskie długi na całym świecie, zyskując narzędzie do ewentualnego ataku finansowego (na przykład poprzez nagłą wyprzedaż akcji zadłużonych firm, co obniżyłoby ich wartość aż do bankructwa). Z drugiej strony jednak gospodarcze zniszczenie USA byłoby klęską dla Chin, których rozwój opiera się głównie na eksporcie, a Amerykanie są najważniejszym rynkiem zbytu dla chińskiej produkcji.

Powstają gigantyczne chińskie centra handlowe zaliczane do największych na świecie na przykład Golden Resources Mall w Pekinie (2004), South China Mall w Dongguan (2005) czy Global Harbor w Szanghaju (2013).

Symbolem mocarstwowości Chin staje się rzeźbiony przez 20 lat pomnik legendarnych założycieli Chin Huang-ti oraz jego brata Yan Di (Jin Tian). Dwie głowy wykute w górze koło Zhengzhou osiągają wysokość 106 m.

• 2002 r. - Hu Jintao przejmuje władzę; po raz pierwszy w komunistycznych Chinach bez walk, aresztowań i mordowania przeciwników politycznych. Nowy przywódca uwalnia nawet część dysydentów na czele z Xu Wenli.

• 2002 r. - W mieście Foshan w prowincji Guandong na południu Chin zostaje odnotowane zachorowanie na SARS, chorobę przypominającą bardzo ostre zapalenie płuc. Wywołujący SARS koronawirus 2019-nCov przeniósł się na ludzi ze zwierząt domowych i nietoperzy. Chińskie władze ukrywają pojawienie się nowej choroby, ponieważ zgodnie z miejscową tradycją tego rodzaju zdarzenia oznaczają niechęć ze strony niebios. Natomiast według ideologii komunistycznej epidemie mają się rzekomo zdarzać tylko w państwach burżuazyjnych. Jednak włoski lekarz Carlo Urbani w roku 2003 rozpoznaje SARS w Tajlandii i identyfikuje jego chińskie pochodzenie. Urbani wkrótce sam się zaraża i umiera.

• 2002 - 2004 r. - W Tajpej na Tajwanie powstaje najwyższy w tym czasie (509 m, 101 pięter) budynek świata Taipei 101 jako siedziba centrum finansowego.

• 2003 r. - Chiny wysyłają na orbitę Yang Liwei, pierwszego tajkonautę (od chińskiego taikong - przestrzeń kosmiczna), czyli chiński odpowiednik kosmonauty i astronauty.

W styczniu w roku 2007 dokonują swoistego pokazu siły, kiedy po kilku próbach za pomocą rakiety strącają z orbity swojego satelitę.

• 23 XII 2003 r. - Wybuch złoża gazu ziemnego w okolicy Chongqing. Chmura trujących gazów zabija ponad 100 osób i zmusza do ewakuacji ponad 40 tysięcy. Jest to największa dotychczas katastrofa przemysłowa w Chinach.

• 2008 r. - Olimpiada w Pekinie ma być wizytówką rozwoju Chin i ma przekonać świat, że Chiny się demokratyzują.

Olimpiada jednak zwraca uwagę świata na politykę bezwzględnej sinizacji okupowanego Tybetu i Ujgurów. Poza tym przygotowania do olimpiady obejmują masowe wysiedlenia ludności z miejsc, gdzie powstają obiekty sportowe. Przeciwnicy reżimu zostają prewencyjnie zamknięci, a najzagorzalsi giną, żeby nie przeszkadzali w budowie nowego wizerunku Chin. Natomiast chińscy sportowcy są trenowani w najbardziej bezwzględny sposób, żywieni specjalnymi preparatami i środkami sztucznie podwyższającymi wydolność organizmu. Do chińskiego zespołu olimpijczyków potajemnie trafiają kilkunastoletnie dzieci, zwłaszcza gimnastycy, chociaż prawo zabrania udziału w igrzyskach osobom poniżej 16. roku życia.

W maju potężne (7,9 w skali Richtera) trzęsienie ziemi zabija 87,5 tysiąca ludzi na południu Chin. Wybucha skandal, ponieważ kataklizm pokazał słabość chińskich budynków konstruowanych z marnych, jak najtańszych materiałów. Z drugiej jednak strony klęska ociepla stosunek świata do Chin nadszarpnięty przez niedawne oskarżenia o brutalne traktowanie Tybetańczyków. Niektórzy Chińczycy widzą w nieszczęściu znak z nieba zapowiadający zmiany w polityce Pekinu.

• 2008 r. - Ponad 300 chińskich intelektualistów podpisuje Kartę 08, czyli dokument żądający demokratyzacji Chin.

Symbolem sprzeciwu artystów jest twórczość Ai Weiweia, który na krótko zostaje uwięziony w roku 2011.

• 2008 r. - W ciągu tego roku w chińskich kopalniach ginie ok. 3800 górników, czyli ponad 10 dziennie. Jest to najwyższy wskaźnik śmiertelności górników w skali świata. Katastrofy górnicze są stałym i akceptowanym składnikiem chińskiego przemysłu. W 2009 r. w kopalniach na terenie Chin zginie ok. 2600 osób i wokół tej liczby będzie oscylowała liczba ofiar błyskawicznego uprzemysłowienia również w następnych latach.

• 2009 r. - Zamieszki między Ujgurami i Chińczykami doprowadzają do krwawej rozprawy z Ujgurami. W Urumczi ginie kilkaset osób, tysiące ludzie zostają uwięzione, a kilka tysięcy ludzi „znika” w tajemniczych okolicznościach.

• 2010 r. - Liu Xiaobo otrzymuje pokojową Nagrodę Nobla.

Liu Xiaobo jest wielokrotnie więzionym (1989-1991, 1996-1999, a w 2009 r. skazany na 11 lat za podpisanie Karty 08) działaczem antyreżimowym. Władze próbują ukryć przed Chińczykami fakt przyznania nagrody, a Norwegii grożą sankcjami ekonomicznymi. Lista intelektualistów prześladowanych w Chinach jest zresztą dużo dłuższa. Na przykład w roku 2011 ucieka z Chin szykanowany przez komunistów pisarz Liao Yiwu.

• Od 2011 r. - Władze chińskie mają problemy z utrzymaniem poprawnego wizerunku na arenie międzynarodowej między innymi z powodu powtarzających się samospaleń Tybetańczyków protestujących przeciw reżimowi. W ciągu dwóch lat zostaje odnotowanych blisko 100 takich incydentów na terenie Chin właściwych i w podbitym Tybecie.

• 2012 r. - Xi Jinping (Si Dżinping) zostaje sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Chin, a w następnym roku przewodniczącym Chińskiej Republiki Ludowej.

Xi Jinping był szykanowany i aresztowany podczas rewolucji kulturalnej, w 1971 wstąpił do Ligi Młodzieży Komunistycznej, a w 1974 r. do Komunistycznej Partii Chin. Przez lata piął się w partyjnej hierarchii aż do stanowiska sekretarza generalnego partii komunistycznej w Szanghaju, najbogatszej prowincji Chin w 2007 r. Parę miesięcy później został członkiem Stałego Komitetu Biura Politycznego KPCh w Pekinie, który w praktyce rządzi państwem.

Od 2013 r. Xi Jinping stopniowo skupia w swoich rękach władzę nad partią, państwem, armią, wszystkimi najważniejszymi działami gospodarki, ministerstwem spraw zagranicznych oraz służbami specjalnymi strzegącymi bezpieczeństwa państwa. Staje się autokratą nawet w Chinach oskarżanym o budowanie kultu jednostki na wzór Mao. Pod jego władzą Chiny stają się coraz bardziej agresywne i aspirują do roli supermocarstwa. Inwestują w Afryce i Azji, żeby zdobyć tam wpływy. Wprowadzają nowoczesne technologie.

Władze planują nową wersję Szlaku Jedwabnego jako metodę gospodarczej ekspansji Chin na zachód. Ma to być stabilny system komunikacji kolejowej i transportu towarów z Chin przez Azję Środkową, Rosję, Białoruś i Polskę do Niemiec. Południowe odgałęzienie nowego Szlaku Jedwabnego to zbudowana i obsługiwana przez Chińczyków linia kolejowa z Kaszgaru przez Pakistan do wybrzeży Oceanu Indyjskiego. Równolegle Chińczycy starają się ożywić dawny morski Szlak Monsunowy wzdłuż południowych wybrzeży Azji. Szlak ma prowadzić do Morza Czerwonego. W Dżibuti powstaje wojskowa baza Chin strzegąca zachodniego końca Szlaku Monsunowego oraz zbudowanej przez Chińczyków trasy kolejowej z Dżibuti do centralnej Etiopii.

• 2013 r. - Tysiące ludzi w Syczuanie przez wiele minut obserwuje i fotografuje ogromne świetlne spirale na niebie. Chińskie władze ogłoszą później, że to efekt wysłania rakiety meteorologicznej mającej badać górne warstwy atmosfery. Specjaliści jednak wiedzą, że takie rakiety docierają kilka kilometrów nad powierzchnię Ziemi, a w tym wypadku chodziło o wysokość ponad stu kilometrów. To oznacza, że Chińczycy dokonali próby z bronią antysatelitarną zdolną zestrzelić sztuczne satelity Ziemi.

• 2015 r. - Władze Chińskiej Republiki Ludowej znoszą prawo zakazujące posiadania więcej niż jedno dziecko.

Z jednej strony prawo faktyczne ograniczyło tempo przyrostu naturalnego, lecz z drugiej spowodowało nadmiar mężczyzn. Chińska tradycja kazała potomków męskich cenić wyżej niż dziewczynki, ponieważ to chłopcy dziedziczyli majątek i rodowe nazwisko, a także mieli modlić się za zmarłych przodków. Kiedy więc rząd ograniczył liczbę dzieci w rodzinie, urodzone dziewczynki bywały zabijane. Jeżeli zaś była możliwość przeprowadzenia badań prenatalnych, płody żeńskie usuwano częściej od męskich. W rezultacie w pierwszych latach XXI w. na 100 kobiet w Chinach przypada aż 118 mężczyzn. To zaś powoduje frustrację mężczyzn nieznajdujących dla siebie partnerek i sprzyja rozwojowi postaw agresywnych.

• 2019 r. - W Pekinie powstaje gigantyczne lotnisko Daixing, uznane za największe na świecie.

• 2019 - 2020 r. - Władze zaczynają realizować bezprecedensowy projekt zmierzający do budowy państwa totalitarnego nowego typu. Partia rządząca państwem utrzymuje komunistyczny terror, a jednocześnie kieruje przedsiębiorstwami na sposób kapitalistyczny.

Sterowana przez władze firma Huawei rozwija ogromnie sprawną sieć komórkową i internetową, za pomocą której kontroluje chińskie społeczeństwo. Obywatele pozostają pod stałą obserwacją tysięcy kamer rozmieszczonych przede wszystkim w miastach, a wizerunki ich twarzy są przechowywane w pamięci gigantycznej sieci komputerowej i rozpoznawane przez tę sieć. To pozwala władzom dokładnie określić, gdzie dana osoba przebywa, co robi i jak się zachowuje. Komputery rejestrują wszelkie wykroczenia, udział w wydarzeniach uznanych za antyrządowe oraz unikanie ceremonii partyjnych i państwowych, a nawet zachowania w zasadzie neutralne, lecz przez władze uznane za niewłaściwe jak na przykład zbyt późne chodzenie po mieście, odwiedzanie barów i restauracji lub nawet rzucanie śmieci na ulicę. Sztuczna inteligencja przyznaje obywatelom punkty ujemne za zachowania uznane za naganne i punkty dodatnie za zachowania akceptowane przez władzę. Liczba tak zebranych punktów określa społeczny status człowieka, otwiera lub zamyka drogę do kształcenia się i kariery zawodowej oraz decyduje o możliwości otrzymania paszportu, żeby jeździć za granicę. Chiny Ludowe stopniowo przekształcają się z dyktatury komunistycznej w dyktaturę informatyczną.

Co więcej, firma Huawei buduje gigantyczną i niezwykle sprawną sieć telekomunikacyjną 5G w różnych państwach świata, zapewniając Chinom stały dopływ informacji i szpiegując społeczeństwa innych państw. Dzięki 5G chińskie władze mogą zablokować sieci internetowe w innych krajach, zdezorganizować lub wręcz zatrzymać handel, transport i produkcję przemysłową. 5G może więc być użytecznym narzędziem prowadzenia wojny.

• 2020 r. - Chiny zamieszkane przez 1,411 miliarda ludzi są najludniejszym krajem świata, lecz maleje liczba narodzin. To oznacza, że wkrótce staną przed problemem utrzymania gigantycznej coraz starszej populacji ludzi niezdolnych do pracy, a liczba młodych ludzi pracujących na rzecz gospodarki będzie spadała.

• 2020 r. - W Wuhan wybucha epidemia Covid-19 wywołana przez koronawirusa SARS-CoV-2.

Przez kilka tygodni władze swoim zwyczajem ukrywają epidemię, a nawet represjonują lekarzy, którzy zaczynają o niej mówić. Kiedy jednak zakażeni roznoszą chorobę poza granice Chin i epidemii już nie daje się zataić, Chińczycy zaniżają liczbę zakażonych, chorujących i zmarłych. Podejmują bezwzględną akcję izolowania Wuhan. Nikomu nie wolno opuszczać miasta, ani do niego wchodzić. Ludzie są wręcz więzieni, całe dzielnice bywają otaczane wysokim płotem, a drzwi niektórych domów zaspawane. Czasem nie wolno nawet wynieść z domów zmarłych. Armia i policja strzegą zamkniętych dzielnic, nie wypuszczają i nie wpuszczają ludzi, wymuszają zamknięcie sklepów, odcinają wszelkie dostawy. Takimi brutalnymi metodami chińskie władze izolują zakażonych, żeby przeczekać do momentu naturalnego wygaśnięcia epidemii. Nigdy potem nie ujawnią liczby ofiar, W ciągu kilku tygodni epidemia rzeczywiście słabnie w Chinach, lecz wirus SARS-CoV-2 już rozprzestrzenił się na całym świecie.

Pojawiają się przypuszczenia, że wirus mógł być wynikiem chińskich prac nad budową broni biologicznej. Chiny oczywiście zaprzeczają.

• 2020 r. - Chiny narzucają Hongkongowi komunistyczną dyktaturę, a za protesty w obronie autonomii miasta nakładają surowe kary. To oznacza koniec samodzielności Hongkongu wbrew nadziejom brytyjskich władz, które oddając wyspę naiwnie uwierzyły w dobrą wolę komunistów.

Równolegle Pekin prowadzi w Sinkiang politykę brutalnego wynaradawiania Ujgurów, których zmusza do przyjmowania chińskiej kultury i nakłada kary za używanie języka ujgurskiego. Ujgurską inteligencję i ludzi świadomych ich etnicznej odrębności umieszcza w obozach koncentracyjnych oficjalnie nazywanych miejscami resocjalizacji. Liczba Ujgurów przetrzymywanych w obozach osiąga milion i stale rośnie. Z drugiej zaś strony trwa akcja zasiedlania Sinkiang przez Chińczyków.

Podobnie bezwzględne są działania Pekinu w Tybecie, gdzie tradycyjni tybetańscy koczownicy i rolnicy zostają zmuszeni do osiedlenia pod nadzorem władz i mają być najemnymi robotnikami rolnymi. Oporni trafiają do więzień i obozów koncentracyjnych.

Kolejnym regionem, gdzie Chiny dążą do zniszczenia lokalnej niechińskiej społeczności i zastąpienia jej przez Chińczyków jest Mongolia Wewnętrzna zamieszkana głównie przez Mongołów i kulturowo związana z położoną na północy Mongolią.

• 2020 r. - Ogromne straty gospodarcze wywołane przez całkowite zamknięcie wszelkiej działalności w ramach walki z epidemią Covid-19 przekładają się na kryzys. Wybuchają setki lokalnych protestów, które starają się tłumić miejscowi przedstawiciele Komunistycznej Partii Chin, ponieważ osobiście odpowiadają za utrzymanie spokoju. Oficjalna propaganda głosi bowiem, że program partii i decyzje władz centralnych są zawsze słuszne, a jedynie lokalni urzędnicy okazali się nieudolni. Dlatego należy ich usunąć ze stanowisk, jeżeli nie radzą sobie z protestami. Wyłapują więc przywódców protestów, a innych przekonują, że zostali oszukani przez antypaństwowy element. Dopiero w ostateczności sięgają po bezpośrednią przemoc, czyli ataki policji i wojska.

W ostatnich dniach roku zaczynają się szczepienia przeciw koronawirusowi.

• 2022 r. - Chiny wykorzystują rosyjski najazd na Ukrainę, żeby zająć miejsce słabnącej Rosji jako mocarstwa konkurującego ze Stanami Zjednoczonymi. Pekin otwarcie nie potępia rosyjskiej agresji, żeby nie wzmacniać Stanów Zjednoczonych, ale też nie pomaga Rosji, żeby nie drażnić Zachodu, z którym łączą je rozmaite stosunki gospodarcze. Za to wymusza na Rosji bardzo tanią sprzedaż gazu ziemnego dążąc do ekonomicznej dominacji nad Moskwą. Z drugiej strony zapowiada zajęcie Tajwanu, co wywołuje napięcie w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi gwarantującymi niepodległość wyspy.

← Epoka Cin (Ts’ing, Qing)Dzoson, Kogurjo, Pekdze, Silla, Korjo, Dżoson, Korea →