Historia Egiptu od roku 1517
- Od 1517 r. - Turcja rządzi Egiptem i utrzyma nad nim władzę aż do roku 1805.
Mamelucy są często namiestnikami jako wasale sułtana z Konstantynopola, a czasem, w okresach osłabienia Turków, bywają praktycznie niezależnymi władcami Egiptu.
Aleksandria traci dawne znaczenie, a rolę głównego portu przejmuje Raszid, który staje się ośrodkiem osadnictwa tureckiego i miejscem, gdzie turecka arystokracja buduje urokliwe, wygodne posiadłości.
Natomiast aleksandryjscy papieże, choć niechętnie widziani przez Turków przystosowują się do trudnej sytuacji. W tym czasie patriarchami Kościoła koptyjskiego są: Jan XIII (1483-1524), po przerwie Gabriel VII (1526-1569) i po kolejnej przerwie Jan XIV (1573-1589). Kościół koptyjski będzie funkcjonował jeszcze kilka wieków. Jednym z głównych ośrodków koptyjskich jest Qift, który jednak nie ma już dawnego znaczenia gospodarczego jako ośrodek handlu i nie odgrywa większej roli politycznej.
- XVI - XVIII w. - W Egipcie upowszechnia się tytoń.
Egipcjanie rozsmakowali się też w herbacie, stając się jej największymi konsumentami w świecie islamu. W Kairze powstają liczne herbaciarnie, a mocna, słodka herbata (w czasie upałów z dodatkiem mięty) staje się ulubionym napojem i poczęstunkiem dla gości (odmowa jest ciężką obrazą).
Do XVIII w. - Zanik języka koptyjskiego związanego z Kościołem koptyjskim wypartego przez arabski jako język islamu.
1743 r. - Opis Doliny Królów przez Brytyjczyka R. Pococke’a, A Description of the East, stanie się podstawą dla archeologów i historyków badających Egipt.
1769 r. - Ali Bej ogłasza niezależność Mameluków od Turcji.
1770 r. - Ali Bej zajmuje Mekkę, próbując odbudować dawne państwo Mameluków.
1771 r. - Ali Bej podbija Damaszek, po dwustu latach odzyskując dla Egiptu Syrię. Niedługo potem jednak zostaje zdradzony, traci władzę i w końcu umiera w 1773 r.
1773 r. - Następca Ali Beja, Abu ad-Dahab, uznaje zwierzchnictwo Turcji jako wicekról Egiptu.
1798 - 1805 r. - Wojna z Napoleonem próbującym zdobyć Egipt, aby dotrzeć do brytyjskich osiadłości w Indiach.
W bitwie pod piramidami Napoleon rozgramia oddziały tureckiego namiestnika Egiptu Murada i 25 lipca 1798 r. zajmuje Kair. Francuzi zakładają w Kairze pierwszą gazetę (1798), która jednak przetrwa tylko do czasu usunięcia najeźdźców. 7 sierpnia brytyjska flota pod wodzą Nelsona rozbija Francuzów pod Abukirem, co w praktyce oznacza załamanie planów Napoleona, chociaż walki będą trwały jeszcze rok. 10 sierpnia 1799 r. Napoleon ucieka z Egiptu, pozostawiając swoją armię, a w roku 1801 zostaje podpisany pokój. Francja rezygnuje z Egiptu i oddaje Wielkiej Brytanii zabytki zebrane nad Nilem.
Dla nauki wyprawa Napoleona okazuje się jednak sukcesem, ponieważ zaczyna egiptologię. Najbardziej spektakularnym było odnalezienie w roku 1799 Kamienia z Rosetty (Rosetta to francuska nazwa portu Raszid). W 196 r. p.n.e. Ptolemeusz V kazał wyryć na tym kamieniu swoje decyzje o zmianie podatków i zasadach stawiania posągów w świątyniach. Tekst zapisano w dwóch językach i trzech pismach: po egipsku pismem hieroglificznym i demotycznym oraz po grecku. W roku 1802 słynny kamień trafi do British Museum w Londynie, lecz jego dokładna kopia posłuży Francuzowi Champollionowi do odczytania egipskiego pisma.
- 1805 r. - Po odejściu pokonanych Francuzów Muhammad Ali, zdolny dowódca oddziałów albańskich, zostaje ogłoszony paszą Egiptu jedynie formalnie zależnym od coraz słabszej Turcji.
Ostatnie niezależne państewka Mameluków trwają tylko na południu w Górnym Egipcie.
Na rozkaz Alego powstaje wielki meczet w kairskiej Cytadeli, gdzie Ali zostanie później pochowany. Kair wyrasta na metropolię oddziałującą na cały wschodni basen Morza Śródziemnego.
- 1811 r. - Muhammad Ali zdobywa Górny Egipt i podporządkowuje sobie tamtejszych mameluckich władców. Wkrótce potem każe ich podstępem wymordować, aby uniknąć buntów w przyszłości.
Resztki Mameluków uciekają do Sannar i tworzą tam państewko z centrum w Ordu (późniejsza Nowa Dongola).
Ambitny monarcha zaś reorganizuje armię i unowocześnia administrację. Rozwija gospodarkę i modernizuje państwo według wzorów europejskich. Każe przebudować system kanałów, aby zwiększyć areał ziem uprawnych i stworzyć nowe szlaki komunikacyjne. Ulepszenie portu w Aleksandrii i większa drożność szlaków wodnych w Delcie powoduje upadek portu Raszid, który oddaje pierwszeństwo Aleksandrii. Raszid zaś staje się miejscowością wypoczynkową a potem turystyczną.
Ali planuje nawet rozebranie piramid, aby uzyskać materiał na budowę tamy na Nilu, choć ostatecznie tego nie zrobi. Nadmiernie koncentruje władzę, co ułatwia korupcję urzędników, od których zależy los wielu przedsiębiorców. Wywołuje to bardzo wysokie podatki i cła mające pokryć koszty niskiej efektywności.
1811 - 1818 r. - Wojska Alego rozbijają wahabitów i docierają do Medyny, Rijadu oraz Zatoki Perskiej.
1812 - 1840 r. - Muhammad Ali opanowuje Hidżaz ze świętymi miastami muzułmanów Mekką i Medyną, co daje mu uprzywilejowaną pozycję w świecie muzułmańskim.
Ok. 1820 r. - Muhammad Ali postanawia zagospodarować Wadi Tumilat. Wysyła tam ok. 500 syryjskich robotników, aby założyli plantacje drzew morwowych. Wody dla roślin dostarcza niewielka rzeka wciąż płynąca wzdłuż doliny.
1820 r. - Podróżnik i kolekcjoner egipskich starożytności Bernardino Drovetti (1776-1852) z Piemontu kupuje kolejny papirus od złodzieja grobów tebańskich. W 1823 r. papirus trafia do Turynu (stąd jest nazywany Papirusem Turyńskim), a po rekonstrukcji (rozsypał się na podłużne paski) i odczytaniu przez Champolliona okazuje się jedną z najdokładniejszych, znanych list faraonów.
Drovetti sprzedaje też do Turynu swoją bogatą kolekcję zabytków zebranych w Egipcie.
1820 r. - G. Belzoni (1772-1823) z Padwy publikuje książkę o Egipcie, wkrótce ważne źródło informacji dla archeologów. Jest to epoka rabunkowego badania Egiptu, kiedy każdy może prowadzić wykopaliska, a zabytki są traktowane jak towar na sprzedaż. W tej sytuacji wielu awanturników bogaci się na handlu zabytkami.
1820 - 1823 r. - Muhammad Ali podbija ziemie nad Nilem Białym i Błękitnym aż do granic Etiopii.
Wojskową wyprawę poprzedziła prośba Alego (1812) skierowana do sułtana Sannar, aby wypędził Mameluków ze swego terytorium, lecz sułtan okazał się bezsilny. Wówczas powstał projekt podboju ziem na południe od 3. katarakty zrealizowany ostatecznie przez dwie armie dowodzone przez Ismaila Paszę (syna Alego) i Ad-Daftardara (zięcia Alego).
1823 r. - Najazd Alego (formalnie wasala Turcji) na turecką Kretę.
1824 - 1828 r. - Ali próbuje podbić należącą do Turcji Grecję.
1828 r. - Ali każe założyć pierwszą egipską gazetę Vaghay al-Misriya (Kronika kairska).
1831 - 1832 r. - Armia egipska zajmuje turecką Syrię i Palestynę, a nawet południowo-wschodnią część Anatolii, co powoduje zaniepokojenie Brytyjczyków, Niemców, Rosjan i Francuzów obawiających się nadmiernego wzrostu siły Alego.
1837 r. - Brytyjski wojskowy i archeolog Richard William Howard Wyse (1784-1853) wydobywa kamienny sarkofag faraona Menkaure (Mykerinosa). Rok później statek Beatrice wiozący zabytek do Anglii tonie w Morzu Śródziemnym i staje się jednym z najbardziej poszukiwanych obiektów zatopionych w morzu.
1839 - 1840 r. - Turcja próbuje zniszczyć groźną potęgę egipskiego władcy, lecz przegrywa wojnę.
W rezultacie Turcji grozi całkowite rozbicie, czego absolutnie nie chcą mocarstwa europejskie. Brytyjczycy i Francuzi wspólnie zatrzymują armię Alego. Zajmują jego flotę i zmuszają go do wycofania się z Syrii, która dzięki temu wraca pod władzę turecką.
1841 r. - Muhammad Ali prosi o pokój i ponownie uznaje się za wasala tureckiego sułtana. Utrzymuje dziedziczny tron Egiptu, chociaż stracił zdobycze w Syrii i Arabii. Musi też zaakceptować brytyjsko-turecki układ handlowy zawarty w 1838 r., który dał brytyjskim towarom swobodny wstęp na teren tureckiego państwa. W rezultacie już niedługo towary z Wielkiej Brytanii zaczną wypierać wyroby miejscowe, a w końcu doprowadzą do załamania egipskiego przemysłu włókienniczego.
1848 r. - Po śmierci Alego na tron wstępuje jego syn Ibrahim.
1849 - 1854 r. - W Egipcie panuje Abbas Pasza, bratanek Alego. Jest wasalem Turcji.
Od niego Brytyjczycy otrzymują koncesję na budowę pierwszej w Afryce linii kolejowej łączącej Kair z Suezem (1854).
1849 - 1905 r. - Muhammad Abduh. Wybitny teolog, pionier ruchów reformatorskich w islamie i aktywny działacz na rzecz wyzwolenia Egiptu. Głosi aktywny opór wobec europejskiej dominacji.
1854 - 1863 r. - Said Pasza, syn Alego, panuje w Egipcie. Zezwala francuskiemu inżynierowi i wizjonerowi nazwiskiem Ferdinand Lesseps na budowę kanału Morze Śródziemne-Morze Czerwone.
1858 r. - Francuski archeolog August F. F. Mariette (1821-1881) zakłada muzeum w Kairze, które Gaston C. C. Maspero (1846-1916) przekształci się w Narodowe Muzeum Egiptu (1900). Mariette słynie jako odkrywca świątyni Serapisa i mumii świętych byków Apisów w Sakkara (1850), a potem kierownik wykopalisk na kilku ważnych stanowiskach. Jego zasługą jest między innymi odsłonięcie Wielkiego Sfinksa. Przede wszystkim zaś zatrzymuje niekontrolowane wykopaliska i rabunek zabytków odkrywanych na terenie Egiptu.
W 1881 r. powstaje Muzeum Sztuki Islamu w Kairze. Jest to wyraz wysiłków Egipcjan, aby zachować kulturową tożsamość wobec ekspandującej cywilizacji europejskiej. Potem pojawią się następne egipskie muzea: Muzeum Grecko-Rzymskie w Aleksandrii (1888) i Muzeum Koptyjskie (1908). Wkrótce muzea egipskie stają się jednymi z najbogatszych zbiorów artystycznych świata.
1860 r. - Na miejscu starożytnego Pelesium Lesseps buduje Port Said (nazwany na cześć Saida, wicekróla Egiptu), wkrótce jedno z najważniejszych miast Kanału Sueskiego.
1863 - 1879 r. - Izmail Pasza (syn Ibrahima) rządzi Egiptem i Sudanem. Jest znany z prozachodnich sympatii i chęci modernizacji Egiptu, czemu daje wyraz w słynnym stwierdzeniu, że jego kraj nie jest już częścią Afryki, lecz należy do Europy. Staje się niemal niezależny od Turcji i wymusza uznanie go za wicekróla, czyli przyjmuje tytuł kedywa (po turecku hidiw) zaakceptowany przez Turcję w1867 r. Odtąd kedywami będą wszyscy władcy rządzący Egiptem jako wasale Turcji.
Siła Izmaila Paszy wynika między innymi z dużego zapotrzebowania na egipską bawełnę i trzcinę cukrową, kiedy producenci amerykańscy są zajęci wojną secesyjną.
- 17 XI 1869 r. - Otwarcie Kanału Sueskiego pod kontrolą Francji.
Projektantem i inżynierem kierującym budową był Ferdinand Lesseps. Cement potrzebny do budowy powstaje na bazie popiołu wulkanicznego wydobywanego na greckiej wyspie Thera, gdzie przy okazji natrafiono na zasypane przez erupcję minojskie miasto. Dno kanału jest wykładane drewnem drzew satynowych z australijskiej wyspy Fraser.
Nowy szlak morski łączy Morze Czerwone i Morze Śródziemne poprzez kilka pustynnych jezior z największym Wielkim Jeziorem Gorzkim (nazwa od wysokiego stężenia soli i siarczanów). Kanał radykalnie skraca podróż z Oceanu Indyjskiego do Europy i USA, co czyni go potężnym narzędziem w międzynarodowej polityce. Pisał o tym już Leibniz, kiedy przewidywał, że kiedyś powstanie taki kanał. Wcześniej zaś Egipcjanie, Grecy i Rzymianie używali kanału łączącego Morze Czerwone i Nil.
Jako pierwszy przez Kanał Sueski przepływa brytyjski komandor G. S. Nares dowodzący okrętem wojennym Newport.
- 1871 - 1875 r. - Rodzina zawodowych złodziei królewskich grobów, Abd el-Rasul ze wsi Qurna, grabi grobowiec z ponad 40 mumiami faraonów, które dla ochrony przed rabunkiem zostały ukryte w Deir el-Bahari nad Doliną Królów w XI w. p.n.e. Odkrycie było dziełem przypadku. Bracia Abd el-Rasul paśli kozy, a kiedy jedno zwierzę gdzieś się zgubiło, ruszyli jego śladem. W ten sposób dotarli do pionowej studni niewątpliwie wykutej przez człowieka, a na dnie zobaczyli mumie i cenne przedmioty. Potem przez lata wynosili pojedyncze przedmioty i sprzedawali je unikając policji. W końcu jednak zagrożeni więzieniem za zakazany handel zabytkami ujawnią skrytkę.
W 1881 r. francuski archeolog Émile Brugsch bada skrytkę, a potem w ciągu kilkudziesięciu godzin naukowcy przenoszą jej zawartość do muzeum w Kairze. Niestety, przeniesienie mumii z suchego grobowca do muzeum zagrozi ich dalszemu istnieniu, ponieważ dwutlenek węgla, para wodna i zmiany temperatury nie sprzyjają konserwacji. W latach 1970. francuski badacz Maurice Bucaille odkryje, że grzyby niszczą mumie i mogą doprowadzić do ich rozpadu. Chodzi mu szczególnie o mumię Ramzesa II.
1875 r. - Brytyjczycy zdobywają większość udziałów w Kanale Sueskim, stając się w ten sposób największą obcą siłą w Egipcie. Tym łatwiej jest im zdobywać wpływy w Egipcie, że Izmail ponosi klęskę podczas wojennej wyprawy do Etiopii (1875), w rezultacie czego popada w zadłużenie wobec państw europejskich.
1876 r. - Ogłoszenie niewypłacalności Egiptu. Państwo dostaje się pod finansową kontrolę mocarstw europejskich, zwłaszcza Wielkiej Brytanii i Francji. Oznacza to koniec niezależności Egiptu.
1876 r. - W Kairze powstaje dziennik Al-Ahram (Piramidy), wkrótce najważniejsza arabska gazeta w świecie islamu.
1879 r. - Na żądanie państw europejskich nazbyt samodzielny Izmail zostaje pozbawiony władzy. Nowym kedywem Egiptu zostaje syn Izmaila, Teifik Pasza (do 1892 r.) zależny od Brytyjczyków i Francuzów.
Od 1880 r. - Archeolog W. M. F. Petrie bada największą piramidę w Gizeh, a potem prowadzi wykopaliska, które legną u podstaw naukowej egiptologii.
1881 - 1882 r. - Arabi (Urabi) Pasza staje na czele wojskowego puczu (1881) i obala Teifika nazbyt posłusznego europejskim potęgom kolonialnym. Buntownicy głoszą program zniesienia obcej kontroli nad państwem i organizują własny rząd, co jednak wywołuje ostry protest, a potem militarną interwencję Brytyjczyków.
Zbrojna akcja Wielkiej Brytanii powoduje antybrytyjskie powstanie, któremu przewodzi Arabi, lecz dzięki technicznej przewadze Brytyjczycy zwyciężają w bitwie pod Teli el-Kebir (1882) i zdobywają Aleksandrię.
1882 r. - Egipt zostaje zajęty przez Brytyjczyków. Teifik Pasza będzie rządził jako ich wasal do 1892 r. ale rzeczywistym zarządcą Egiptu jest brytyjski konsul Cromer (do roku 1907).
1883 r. - Na skałach wysp El Ikhwa niemal na środku Morza Czerwonego powstaje latarnia morska wyznaczająca szlak między Kanałem Sueskim i Adenem. Sześć lat później pojawi się następna latarnia Jazirat Shakir na wysepce Shadwan przy południowym cyplu półwyspu Synaj: wskazuje wejście do Zatoki Sueskiej i dalszą drogę w stronę Kanału Sueskiego.
1885 r. - Egipt wprowadza nową walutę - funt egipski.
1892 - 1902 r. - Brytyjczycy W. Garstin i W. Wilcocks budują tamę na Nilu w Asuanie (podwyższona w roku 1912 i 1932).
1892 - 1914 r. - Abbas II Hilmi, syn Teifika, jest egipskim monarchą. Próbuje uzyskać polityczną swobodę, za co wdzięczna ludność zwie go naszym Efendim. Wspierają go przywódcy Watani (Partia Narodowa) Mustafa Kamil (1874-1908) i Muhammad Farid (do 1917 r.).
Od 1895 r. - Brytyjscy archeolodzy B. Grenfell i A. Hunt odkopują bogate zbiory piśmiennictwa w Oksyrynchos - papirusy pochodzące z okresu między IV w. p.n.e. i III w. n.e. Teksty opisują życie w hellenistycznym Egipcie. Jest to jeden z cenniejszych zbiorów paleograficznych w Egipcie.
1898 r. - Egipcjanie i Brytyjczycy pokonują armię Sudanu pod Omdurmanem i w 1899 r. przekształcają Sudan w brytyjsko-egipskie kondominium (obszar zarządzany przez oba państwa).
1899 r. - Muhammad Abduh (1849-1905), wybitny teolog, zostaje głównym muftim (religijnym zwierzchnikiem) Egiptu. Chce zreformować islam zgodnie z wymogami współczesnego świata.
1901 r. - Anglikański misjonarz C. B. Huleatt kupuje w Luksorze resztki papirusowego kodeksu, które identyfikuje jako fragmenty Ewangelii św. Mateusza i przekaże potem Magdalen College na uniwersytecie w Oksfordzie; stąd są nazywane Papirusem Magdaleńskim. Jest to jeden z najstarszych (ok. II w. n.e.) odnalezionych tekstów chrześcijańskich.
1914 r. - Brytyjczycy detronizują ostatniego kedywa Egiptu Abbasa II za poparcie Niemiec przeciw Wielkiej Brytanii. Narzucają swój protektorat i marionetkowego sułtana Husajna Kamila (syn Izmaila Paszy), a potem jego brata Fuada Ahmada (1917-1936).
1917 - 1918 r. - Said Zaghlul zakłada partię Hizb al-Wafd (Delegacja) dążącą do wyzwolenia Egiptu.
1918 - 1922 r. - szereg wystąpień, demonstracji i lokalnych buntów skierowanych przeciw Brytyjczykom.
1921 r. - Komunistyczna Partia Egiptu - najstarsza w północnej Afryce (nigdy nie odegra większej roli).
1922 r. - Brytyjski archeolog Howard Carter, pracujący za pieniądze lorda G. Herberta Carnarvona, znajduje grób Tutanchamona w Dolinie Królów. Przykryty gruzem z budowy następnego grobowca grób faraona uszedł uwagi rabusiów. Odkrycie należy do najważniejszych w dziejach egipskiej archeologii przede wszystkim dlatego, że w grobie zachowało się bogate wyposażenie, a inne grobowce faraonów zostały splądrowane. Obok bezcennych wyrobów ze złota i srebra, wspaniałych mebli, rydwanu oraz rzeźb, biżuterii i bogato zdobionej broni archeolodzy znajdują przedmioty wykonane ze szczególnych materiałów. Przykładem jest żółty skarabeusz wyrzeźbiony ze szkliwa powstałego na Pustyni Libijskiej po uderzeniu meteorytu oraz nóż ze stopu żelaza i niklu pochodzącego z meteorytu żelaznego, chociaż w tym czasie Egipcjanie jeszcze nie wytapiają żelaza z rudy.
Wkrótce powstaną opowieści o rzekomej „klątwie Tutanchamona”: dziennikarze piszą o nagłej śmierci kilku uczestników otwarcia grobu. W grobach faktycznie występują czasem śmiercionośne pleśnie i trujące gazy (między innymi amoniak, siarkowodór, metan), lecz zgony ludzi związanych z grobowcem Tutanchamona wcale nie zdarzyły się bezpośrednio po otwarciu komory grobowej i były rezultatem wieku, chorób lub wypadków.
- 1922 r. - Brytyjczycy obiecują Egiptowi niezależność, ale nie wycofują swojej armii. Pozwalają natomiast na ustanowienie sułtana Egiptu - zostaje nim Fuad Ahmad jako Fuad I. Rok później zostaje wprowadzona konstytucja czyniąca z Egiptu monarchię konstytucyjną i odbywają się pierwsze demokratyczne wybory, w których zwycięża partia Wafd. Godłem Egiptu jest złoty orzeł Saladyna widoczny na środku flagi złożonej z trzech poziomych pasów: czerwonego, białego i czarnego.
Tradycjonaliści tworzą konserwatywne Bractwo Muzułmańskie pod wodzą Hasana al-Banny (1906-1949). Bractwo zostanie zdelegalizowane w 1954 r. za walkę z rządem i modernizacją kraju (organizuje lub inspiruje zamachy i akcje terrorystyczne).
1923 r. - Nowe egipskie prawo zakazuje archeologom swobodnego poszukiwania i rabowania zabytków.
Od 1933 r. - Brytyjka Dorothy Eady (1904-1981) bada Egipt. Twierdzi, że jest inkarnacją kapłanki z Abydos, ukochanej Setiego I. Co ciekawe, ku zaskoczeniu jej krytyków, trafnie wskazuje archeologom, gdzie należy szukać ogrodu faraona oraz ukrytego tunelu w Abydos.
1936 r. - Wielka Brytania uznaje niepodległość Egiptu, chociaż wciąż utrzymuje oddziały wojskowe koło Kanału Sueskiego. Egipt zachowuje funt jako swoją walutę, a angielski jako język pomocniczy obok arabskiego. Ludność to głównie Arabowie wyznający islam i ok. 10% Koptowie.
1936 - 1952 r. - Panuje sułtan Faruk (syn Fuada I). Wprowadza system metryczny (1951) i politycznie zbliża Egipt do Europy, ale nadmierne podatki i wyzysk (sułtan gromadzi gigantyczny majątek na bankowych kontach w Szwajcarii) wywołują powszechną biedę i zastój gospodarczy.
1939 - 1945 r. - Podczas II wojny światowej Egipt jest zagrożony przez niemieckie i włoskie armie od strony Libii. Istnieją też obawy inwazji przez Izrael lub Morze Śródziemne, ponieważ Kanał Sueski jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych, od którego zależą losy Wielkiej Brytanii i całej wojny.
1940 r. - Francuz Pierre Montet dokonuje jednego z największych odkryć w egipskiej archeologii, chociaż przesłoni je wojna. Montet odnajduje groby faraonów 21. Dynastii, w tym nienaruszony grobowiec Psusennesa I dorównujący bogactwem skarbom Tutanchamona. Szczególny podziw budzi wyjątkowa srebrna trumna władcy, ponieważ zazwyczaj trumny były z łatwiejszego w obróbce złota. Archeolog sądzi, że odnalazł miasto Pi-Ramzes i dopiero po kilkudziesięciu latach okaże się, że odkopał Tanis, a ruiny Pi-Ramzes znajdują się ok. 20 km dalej.
Lata 1950. - Na istniejącym od VII w. kairskim cmentarzu zaczynają się osiedlać bezdomni, których nie stać na mieszkanie w Kairze. W ciągu następnych dekad liczba kairczyków, którzy przenieśli swoje mieszkania i miejsca pracy na cmentarz systematycznie rośnie: w początkach XXI w. będzie ich ponad 2 miliony. Powstają tu kawiarnie i restauracje, szkoły i zakłady rzemieślnicze. Duża część biednych mieszkańców trudni się zbieraniem surowców wtórnych, żebraniem i kradzieżą.
1952 r. - Korupcja i nepotyzm sułtana przy rosnącej nędzy ludności wywołuje powszechne niezadowolenie Egipcjan. Na ulicach odbywają się ogromne demonstracje przeciw władcy i brytyjskiemu protektoratowi. Wreszcie oficerowie Anwar Sadat, Gamal Abdel Naser i do niedawna wierny sułtanowi Ali Nadżib organizują pucz (23 VII), a trzy dni później Faruk bez oporu oddaje władzę i odpływa swoim jachtem do Monako (umrze z przejedzenia w Rzymie w 1965 r.). Wraz z nim płynie żona i syn Fuad II, formalnie następca tronu, dopóki Egipt nie przekształci się w republikę w 1953 r.
Szefem rewolucyjnego rządu z ramienia armii zostaje Ali Maher, a prezydentem generał Ali Nadżib. Nowe władze likwidują wszystkie partie, ścigają zwolenników monarchii i zwalczają fundamentalistyczne religijne Bractwo Muzułmańskie.
1954 - 1967 r. - Prosowiecki Gamal Abdel Naser odsuwa nazbyt demokratycznego prezydenta Nadżiba, a w końcu go więzi (mimo poparcia, jakie Nadżib ma w Kairze) i sam ogłasza się prezydentem. Buduje gospodarkę sterowaną centralnie według sowieckich wzorów, co wkrótce wywoła kryzys ekonomiczny. Przeciwników zwalcza terrorem.
1956 r. - Walki z Izraelem o Półwysep Synaj. Prezydent Naser nacjonalizuje brytyjsko-francuski Kanał Sueski.
Wywołuje to akcję zbrojną Brytyjczyków i Francuzów zakończoną odbiciem Kanału. Jednak USA zaniepokojone, że ZSRS zdobędzie zwolenników wśród niezadowolonych Egipcjan, za pośrednictwem uchwały ONZ wymusza na swoich sojusznikach wycofanie wojsk znad Kanału i oddanie go ostatecznie Egiptowi.
- 1960 r. - Powstaje wielka tama na Nilu w Asuanie; jej objętość jest 17 razy większa niż objętość największej piramidy. 500-kilometrowy Zbiornik Nasera pozwala wreszcie opanować zmiany poziomu wody, czyni Nil żeglownym do granicy z Sudanem i o 1/3 zwiększa powierzchnię pól.
Na zlecenie UNESCO starożytne budowle i rzeźby z Abu Simbel zostają przewiezione wyżej, aby uniknąć zalania. Pracom przewodniczy polski archeolog Kazimierz Michałowski (1901-1981). Z jego inicjatywy powstaje też Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, wkrótce jeden z najważniejszych ośrodków naukowych w tej części świata. W 2002 r. w Aleksandrii Polacy odkopią ruiny starożytnej uczelni: siedem półkolistych sal z amfiteatralnymi, kamiennymi ławami.
Od lat 1960. - Zbiornik Nasera staje się przedmiotem krytyki ze strony innych państw korzystających z wód Nilu, Etiopii i Sudanu. Spór będzie trwal przez kilkadziesiąt lat i nie zakończą go ani umowy między tymi trzema państwami, ani próby dołączenia do nich innych krajów położonych nad górnym Nilem.
1965 r. - Egipcjanie budują w El Ferdan most przez Kanał Sueski z dwoma ruchomymi przęsłami. Konstrukcja zostaje zniszczona już dwa lata później podczas wojny z Izraelem.
1967 r. - Egipt blokuje dostęp do izraelskich portów nad Morzem Czerwonym. W odpowiedzi wojska izraelskie wspierane przez Brytyjczyków i Francuzów w błyskawicznej (wojna sześciodniowa) kampanii zajmują wschodni brzeg Kanału Sueskiego. Kanał zostaje zablokowany, a statki różnych państw uwięzione na Wielkim Jeziorze Gorzkim.
Grozi wybuch konfliktu globalnego, ponieważ Związek Sowiecki wspiera Egipt i zapowiada nawet użycie rakiet jądrowych. Z drugiej strony Brytyjczycy dopiero pod naciskiem Amerykanów rezygnują z ataku na Egipt.
1970 r. - Początek egipskiej telewizji, pierwszej w krajach muzułmańskich.
1970 - 1981 r. - Po śmierci Nasera prezydentem zostaje Anwar Sadat, który diametralnie zmienia egipską politykę.
Zaczyna współpracę z zachodnią Europą zamiast z ZSRS i uwalnia Nadżiba.
Egipt staje się centrum turystyki podwodnej (nurkowanie przy rafach koralowych i w ryfcie w Morzu Czerwonym, zwłaszcza w okolicy miasta Dahab i ogromnie rozbudowanej wiosce Hurghada), konkurującej z turystyką zorientowaną na zabytki (piramidy, Dolina Królów, Memfis, Kair z głównym koptyjskim kościołem Najświętszej Marii Panny i najstarszym kairskim meczetem Amr ibn al-As z VII w.). Wbrew islamskim fundamentalistom, plaże Morza Czerwonego przyciągają turystów z całego świata.
1973 r. - Egipt i Syria atakują Izrael, lecz izraelska armia odpiera napaść i zajmuje Półwysep Synaj. ONZ wysyła swoje wojska dla utrzymania pokoju nad Kanałem Sueskim.
1974 r. - Egipt odzyskuje kontrolę nad Kanałem Sueskim i pozwala odpłynąć części uwięzionych statków (1975). Wbrew opinii większości państw arabskich, a przy poparciu USA Egipt zawiera pokój z Izraelem (1979), dzięki czemu kanał zostaje odblokowany.
1975 r. - Mumia Ramzesa II zostaje wysłana do Francji.
Jest to wynik długich starań francuskich naukowców, którzy alarmują, że mumia jest w szybkim tempie rozkładana przez grzyby. Ostatecznie władze Egiptu zgodziły się na przeprowadzenie zabiegów konserwacyjnych w Paryżu pod warunkiem potraktowania mumii z należytym szacunkiem. W istocie chodzi o budowanie prestiżu egipskiego rządu. Mumia otrzymuje egipski paszport ze zdjęciem, wpisanym zawodem „król” i stwierdzeniem, że nie żyje. Na lotnisku w Paryżu jest witana przez orkiestrę i z honorami należnymi głowie państwa. W paryskim Muzeum Człowieka (Musée de l’Homme) naukowcy określają, jakie grzyby atakują mumię i przeprowadzają dezynfekcję za pomocą trującej rtęci. Poza tym badają szczątki faraona między innymi dokonując prześwietlenia rentgenowskiego. W 1976 r. zakonserwowana mumia wraca do Egiptu owacyjnie witana przez tłum zgromadzony na kairskim lotnisku. Odtąd jest pokazywana w szczelnie zamkniętej szklanej gablocie z kontrolowaną wilgotnością i temperaturą.
- Koniec lat 1970. - Ayman Al-Zawahiri staje na czele terrorystycznej organizacji noszącej nazwę Islamski Dżihad lub Grupa Dżihad. Jej celem jest uwolnienie Egiptu od wpływów Zachodu i stworzenie muzułmańskiego państwa opartego na Koranie i szariacie.
Do pewnego stopnia konkurencyjny, chociaż zmierzający do tego samego celu, jest odłam Talaa’ al-Fateh, którym kieruje Ahmad Husein Awiz. Obie grupy przez kilka następnych dziesięcioleci będą znane z terrorystycznych akcji.
1979 r. - Wprowadzenie oficjalnego hymnu państwowego. Autorem tekstu jest Mohamed Younis al-Qadi, a muzyki Sayed Darwish. Hymn mówi o Egipcie jako matce innych narodów oraz o błogosławieństwie Nilu.
1981 r. - Sadat ginie zamordowany przez zamachowca z fanatycznego Bractwa Muzułmańskiego za pokojową politykę wobec Izraela. Na szczęście zapoczątkowane przez Sadata zmiany w egipskiej gospodarce poprawiają ekonomię państwa za następnego prezydenta Hosni Mubaraka. Co więcej w roku 1982 Izrael zwraca Egiptowi okupowany dotąd Synaj.
Fanatyczni duchowni żądają odrzucenia wpływów europejskich jako chrześcijańskich i kolonialnych, co prowadzi do ataków na Koptów (liczba Koptów stale maleje) i na turystów ze strony terrorystycznego Dżihadu. Z drugiej strony turystyka oznaczająca wizyty gości w zabytkowych miejscach i muzeach, zwiedzanie piramid, nurkowanie w Morzu Czerwonym, pływanie żaglówkami bądź statkami spacerowymi po Nilu, jest dla Egiptu potężnym źródłem dochodów.
Wpływy islamistów są też widoczne w obyczajowości. Na przykład muzułmańskie kobiety są coraz częściej namawiane, a czasem wręcz zmuszane, do noszenia hidżabu zamiast luźnych, białych chust.
1985 r. - Członkowie Ugrupowania Egipskiej Rewolucji dokonują porwania i mordują dwóch pasażerów: Izraelczyka i Amerykanina. Samolot ląduje na Malcie, gdzie zaczynają się długie pertraktacje z władzami Egiptu. W końcu egipska policja szturmuje samolot, lecz w walce ginie 60 osób.
1987 r. - W Kairze zostaje otwarte pierwsze afrykańskie metro.
1999 r. - Niemiecki archeolog C. Bergmann odkrywa kilkadziesiąt stacji transsaharyjskiego szlaku handlowego biegnącego niegdyś znad Nilu przez oazy Dahla i Kufrah.
31 X 1999 r. - Egipski samolot pasażerski Boeing 767 lot 969 z Nowego Jorku do Kairu spada do Atlantyku na południe od amerykańskiej wyspy Nantucket. Giną wszyscy: 207 pasażerów i 14 członków załogi. Amerykańskie dochodzenie wykazuje, że samolot został celowo rozbity przez egipskiego pilota Gamee Al-Batoutiego, który postanowił popełnić samobójstwo wiedząc, że zostanie odsunięty od latania między innymi za molestowanie kobiet. Jednak mimo oczywistych dowodów egipskie władze odrzucają wyniki śledztwa, które uznają za prowokację wobec Egiptu i obrazę islamu. Według wskazań islamu żaden muzułmanin nie może popełnić samobójstwa.
XX/XXI w. - Egipt jest najludniejszym (ponad 68 milionów) krajem arabskim, a Kair jest największą metropolią Afryki, świata arabskiego i krajów muzułmańskich. O znaczeniu Kairu świadczy też to, że na początku XXI w. działa tam największe centrum handlowe Afryki - Mall of Arabia.
Dzięki ogromnej pomocy USA (między innymi umowa podpisana w 1999 r.) Egipt jest lokalnym mocarstwem z silną armią, co ma zapobiegać wpływom Rosji i Chin. Niestety, władza ma charakter dyktatury, powszechnie występują bieda, bezrobocie i korupcja.
Zaczyna się spontaniczny ruch Kifaja (po arabsku znaczy Dość) na rzecz modernizacji i demokratyzacji Egiptu, a w szerszej skali całego świata arabskiego. Demokracji żąda też Ajman Nur, lider partii Al-Ghad (Jutro).
20 II 2002 r. - W pociągu Kair-Luksor wybucha pożar, wywołując panikę, a jednocześnie agresję wśród pasażerów. 361 osób traci życie w tej katastrofie.
2003 r. - Mumia Ramzesa I skradziona w XIX w., sprzedana do USA i od 1996 r. przechowywana w Atlancie, wraca do Egiptu. Tłumy Egipcjan witają zwłoki władcy na lotnisku i odprowadzają w uroczystej procesji do Luksoru.
2011 r. - Wybucha Arabska Wiosna, czyli bunt ludności przeciw autorytaryzmowi i biedzie. Organizuje go między innymi słynna działaczka na rzecz demokracji Esraa Abdel Fatah. Po wielu dniach manifestacji na placu Tahrir (Wolność) w Kairze i serii starć ludności z policją (ginie ok. 300 osób) prezydent Hosni Mubarak decyduje się ustąpić.
W rezultacie do głosu dochodzą islamiści, co grozi przejściem Egiptu na pozycje fundamentalizmu. Na czele państwa staje Najwyższa Rada Sił Zbrojnych, której przewodzi marszałek Muhammad Husajn Tantawi.
2013 r. - Generał Abd al-Fattah as-Sisi przeprowadza przewrót, aby odsunąć zwolenników Mubaraka i zapobiec przejęciu władzy przez fanatyczne Bractwo Muzułmańskie. W 2014 r. zostaje prezydentem Egiptu. Rządzi po dyktatorsku.
2020 r. - Epidemia Covid-19 masowo zabija Egipcjan, zwłaszcza w przeludnionych slumsach pozbawionych dostępu do wody, kanalizacji i toalet. Choroba łatwo się szerzy w warunkach ograniczonego dostępu do lekarzy i braku wykształcenia ludności, która często nie rozumie, jak można ograniczać prawdopodobieństwo zakażenia. Cierpi na tym egipska gospodarka pozbawiana pracowników. Po kilkunastu miesiącach epidemii szczepionki przeciw temu wirusowi zaczną docierać do Egiptu. Po 2022 r. ruszy produkcja szczepionek oparta na technologii z Zachodu.