Zimbabwe, Rodezja, Nguni, Ndebele, Matabele
Do X w. - Lud kultury Leopard’s Kopje na południe od Zambezi dysponuje zaawansowaną techniką żelazną. Utrzymuje się z rolnictwa, hodowli i myślistwa. Wpływy kultury Engaruka i Zendż (z Sofali) sięgają aż do Limpopo.
X - XI w. - Na południe od Zambezi dominują przodkowie ludu Karanga (świadczy o tym ich ceramika znajdowana potem przez archeologów). Kształtują się silnie rozwarstwione społeczeństwa epoki żelaznej jak Mapungubwe nad Limpopo i Zimbabwe.
Ok. XII w. - Legendarny Mudzimba-Magone zakłada państwo Zimbabwe (w językach bantu Simbabwe, Simbabye - kamienny dom) pod górą Sangano. Według legendy jako pierwszy rozpala ogień za pomocą świdra ogniowego, co stanie się rytuałem intronizacji kolejnych władców zwanych mambo. Zaczyna się budowa kompleksu Wielkie Zimbabwe na miejscu osady rolniczej istniejącej już od V w. Powstaje warownia na wzgórzu, a potem otoczona murem siedziba władcy po drugiej stronie doliny. Symbolem państwa staje się ptak siedzący na szczycie pionowego słupa rzeźbiony zwykle ze steatytu i stawiany na grobach władców.
Mbire i Szon (Shon) tworzą zhierarchizowaną strukturę społeczeństwa podzielonego na klasy. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, obróbka żelaza, wydobycie złota i handel z Zendż.
XIII w. - Postępuje centralizacja władzy, czego wyrazem jest budowa owalnej warowni w Wielkim Zimbabwe.
Lata 1380. - 1390. - Zaczyna się terytorialna ekspansja Zimbabwe. Rozwój handlu. Na obszar Zimbabwe trafia chiński celadon i wyroby z brązu, syryjskie szkło, perski fajans oraz biżuteria z korala, a z drugiej strony afrykańskie złoto, niewolnicy, kość słoniowa, skóry oraz wyroby z żelaza pochodzącego z Kongo.
XIV/XV w. - Rozkwit Zimbabwe. Powstają osady w Lekkerwater, Chipadze, Zaka, Ruanga, Nhunguza. Łącznie między Zambezi i Limpopo istnieje ponad 150 osad z kamiennymi budowlami.
Początek XV w. - Zaczynają się problemy ekonomiczne Zimbabwe spowodowane naporem ludów Nguni (Bantu), które od północy przekraczają rzekę Limpopo. Nguni hodują bydło i posługują się żelaznymi narzędziami. Ich centrum staje się obszar między rzekami Pongoli i Mfolosi.
Połowa XV w. - Wokół Wielkiego Zimbabwe osiedla się plemię Rozwi (lud Szona) z południowego zachodu i zakłada dynastię Changamire (zwaną też Mbire). Jej pierwszym władcą jest Chikura Wadyambeu. Ośrodek władzy politycznej jest zlokalizowany w pobliżu kopalni miedzi (region Dande) i soli (Ingombe Ilede). Król Nyatsimba Mutota, syn założyciela dynastii, podbija znaczne obszary i tworzy Imperium Monomotapa (w językach bantu mwene motapa oznacza pana kopalni). Matope, syn Mutoty, drogą licznych podbojów tworzy wielkie państwo sięgające od Zambezi do Limpopo i od Kalahari do Oceanu Indyjskiego. Konsoliduje kraj i skupia w swym ręku pełnię władzy. Wielkie Zimbabwe, rządzone przez wasali z rodu Torwa, traci znaczenie, stając się prowincjonalną rezydencją żony władcy. Głównym portem handlowym dla państwa Monomotapa jest Sofala nad Oceanem Indyjskim, a morskie szlaki prowadzą aż do Arabii, brzegów Madagaskaru i Przylądka Dobrej Nadziei (osada Nhemamusasa).
1480 r. - Śmierć króla Matope. Tron przejściowo obejmuje Mavura Maobwe i jeszcze w tym samym roku Nyahuma.
Ok. 1490 r. - Dwaj plemienni dostojnicy Togwa i Changa buntują się przeciwko władcy. Podczas przewrotu król Nyahuma ginie, a Changa zostaje nowym władcą pod imieniem Changamire.
1494 r. - Syn Nyahumy, Kakuyo, podnosi bunt przeciw Changamire i zdobywa tron królestwa Monomotapa. Changamire ginie.
XVI w. - Państwem Monomotapa rządzą kolejno Munembire, Chivere Nyasoro i Mupuzangutu.
XVI - XVII w. - Przodkowie Zulusów znad Jeziora Wiktorii maszerują przez tereny Monomotapy na południe. Pustoszą część kraju i osiedlają się na zajętych terenach, zwłaszcza na zachodzie i północy.
1505 r. - Portugalia zdobywa Sofalę, odcinając Monomotapę od szlaków handlowych na Oceanie Indyjskim. Oznacza to początek upadku państwa i zapowiedź przyszłego uzależnienia od portugalskiego Mozambiku.
1505 r. - Portugalczyk Diogo de Alcançowa daje pierwszy opis państwa Monomotapa rządzonego przez Kakuyo.
Następne informacje o tej monarchii znajdą się w zapiskach Pedro vaz Soaresa (1513 r.) i Duarte Barbosy (1517 r.).
1552 r. - Portugalczyk João de Barros pisze o państwie Monomotapa w swoim dziele Décadas da Ásia.
1593 r. - Portugalczycy zawierają umowę handlową z Monomotapą, co w praktyce oznacza, że monarchia staje się zakładnikiem kolonizatorów, którzy opanowali porty nad Oceanem Indyjskim i mogą kontrolować gospodarkę afrykańskiego partnera.
XVI/XVII w. - Ostatni samodzielni władcy Monomotapy Gatsi Rusere i Nyambo Kapararidze.
Portugalczycy coraz śmielej wchodzą w głąb Afryki, zwłaszcza wzdłuż Zambezi i opanowują handel na wybrzeżu.
Dominikanin João dos Santos opisuje rozpad królestwa Monomotapy, które pozbawione dochodów z handlu nie potrafi oprzeć się naporowi Portugalczyków z zewnątrz i politycznym ambicjom arystokratów wewnątrz państwa. Santos pisze, że władca oddał zarząd swoich posiadłości w ręce trzech synów Kitewe, Sabi i Chicangu, żeby zwiększyć kontrolę nad poszczególnymi rejonami, a sam zachował władzę najwyższą i jedną prowincję. Jednak po śmierci króla jego spadkobiercy nie potrafili utrzymać jedności kraju i doszło do rozpadu na cztery skłócone ze sobą monarchie.
Santos opisuje państewko nad górnym Zambezi rządzone przez władcę, który tytułuje się Kitewe. Dominikanin relacjonuje z oburzeniem, że Kitewe ma ponad sto żon, z których jedna lub dwie są królowymi, a reszta to nałożnice, często siostry lub nawet córki władcy. W ten sposób ma być zachowana maksymalna czystość rodu. Po śmierci Kitewe zaś jego żony mają obowiązek zażyć truciznę, żeby służyć mu również w zaświatach.
1607 r. - Podczas walk o władzę w Monomotapie monarcha prosi Portugalczyków o militarną pomoc. Dzięki lepszej broni Portugalczycy faktycznie pokonują rebeliantów, lecz w zamian narzucają nową korzystną dla siebie umowę handlową.
1628 - 1629 r. - Podczas kolejnej zbrojnej interwencji Portugalczycy rozbijają armię Nyambo Kapararidze i na tronie Monomotapy osadzają posłusznego im Matombo.
1629 - 1698 r. - Matombo panuje w Monomotapa. Portugalczycy wymuszają na nim prawo do zarządzania kopalniami złota, miedzi, żelaza, ołowiu i cyny oraz do działalności chrześcijańskich misjonarzy.
Pod koniec XVII wieku Rozwi spychają Portugalczyków na południe od Zambezi, odzyskując częściowo niezależność. Jednak ze względu na technologiczną przewagę Portugalczyków sukces Rozwi okaże się tylko chwilowy.
Od XVII/XVIII w. - Państwo Monomotapa zostaje podporządkowane Portugalii i stopniowo zlikwidowane. Porzucone Wielkie Zimbabwe popada w ruinę. Niezadługo okoliczne ludy zapomną nawet, kto je zbudował. Sytuację zmieni dopiero powstanie brytyjskiego Fortu Victoria w odległości 24 kilometrów na północny wschód od Wielkiego Zimbabwe. Fort Victoria jako centrum kolonialne stanie się zarazem punktem wyjścia dla badaczy.
1775 r. - Pod naciskiem Zulusów spokrewnieni z nimi Nguni opuszczają swoje siedziby nad Pongoli i przenoszą się ok. 500 km na północny wschód. Tam tworzą państwo Ndebele na południe od źródeł Limpopo.
1803 - 1804 r. - Kangara II tworzy nowe państwo ludu Szona nawiązujące do tradycji Monomotapy.
Zapoczątkowuje dynastię władców: Mutiwapangome (1804-1806), Mutiwaora (1806), Cipfumba (1806-1807), Nyasoro (1807-1828), Cimininyambo (Kandeya II, 1828-1830), Dzeka (1830-1849) i Kataruza (1849-1868).
1808 r. - Dingiswayo czyni Ndebele lokalną potęgą. Państwo osiągnie spore rozmiary kilkanaście lat później, za rządów władcy imieniem Mzilikazi.
1831 r. - Zwangendaba wypierany na północ przez Zulusów wkracza między Limpopo i Zambezi i niszczy Rozwi.
1837 r. - Ndebele wypierani przez Burów (proces mfecane) wędrują na północ za Limpopo i rozbijają osłabione państwo Monomotapa Szona. Dodatkowo plemiona zuluskie i Portugalczycy niszczą gospodarkę Monomotapy, przejmując handel niewolnikami i złotem. Spadkobiercy silnej niegdyś monarchii Monomotapa - Kandeya III (panuje w latach 1868-1870) i Dzuda (panuje w latach 1870-1887) - są już tylko lokalnymi wodzami.
1837 - 1840 r. - Mzilikazi (Moselekatse, ok. 1790 - ok. 1869) wódz ludu Ndebele (Nguni) organizuje monarchię Matabele na północ od środkowego Limpopo. Na obszarze Matabele żyje kilka spokrewnionych ze sobą zuluskich plemion Ndebele (Nguni), Szona (Shona, Mashona, Maszona) i Beczuana.
Część Nguni przesuwa się jeszcze dalej na północ aż nad brzegi jezior Niasa i Tanganika.
- Od 1850 r. - Ekspansja kultu boga M’Bona powstałego jako kult władcy na południe od jeziora Niasa. Do połowy XX w. nowa religia ogarnia rejon Zambezi, przeciwstawiając się chrześcijaństwu utożsamianemu z kolonializmem.
Nadal popularni są czarownicy, a szczególnie zaklinacze deszczu. Do najsławniejszych będzie zaliczany Tsuro z ludu Szona, który podobno przyjaźni się z wężami i dzikimi antylopami, przewiduje przyszłość i potrafi leczyć. Zginie zamordowany za ujawnienie czyichś występków.
Druga połowa XIX w. - Lobengula (1834-1894) syn i następca Mzilikazi rządzi państwem Matabele ze stolicą w Bulawayo.
1868 r. - Jan Adam Render (lub Renders, 1822-1881), urodzony w Niemczech, wychowany w USA, od roku 1842 żyjący w Transvaalu, a od 1868 w Natalu dowiaduje się o Wielkim Zimbabwe. Render walczył wcześniej po stronie Burów przeciw Brytyjczykom i ożenił się z Burką, ale porzucił ją i czworo dzieci, aby przenieść się na północ od Limpopo. Odtąd mieszka z plemieniem Karanga i ma dwie żony z tego plemienia.
O tym, co zobaczył w Wielkim Zimbabwe, opowiada niemieckiemu geografowi Karlowi Mauchowi (1837-1875), który jako drugi biały człowiek dociera do ruin w roku 1871. Mauch uznaje, że dotarł do wzmiankowanej w Biblii krainy Ofir, skąd królowa Saba miała złoto. Niestety, Mauch nigdy nie wróci do Afryki, żeby zacząć poważną eksplorację, ponieważ w niewyjaśnionych okolicznościach wypada z trzeciego piętra hotelu w Stuttgarcie. Render zaś nadal prowadzi życie awanturnika, trochę myśliwego, trochę handlarza i nie jest zainteresowany upublicznieniem wiedzy o wielkich ruinach. Za to niemiecki poszukiwacz skarbów i rabuś Willi Posselt chętnie korzysta z odkrycia i w roku 1889 wywozi stąd steatytowe rzeźby, w tym słynnego ptaka, który stanie się potem symbolem Zimbabwe. Dzieło zniszczenia kontynuuje brytyjski archeolog James Theodore Bent (1852-1897), który w roku 1891 rozkopuje Wielkie Zimbabwe. Wiele znalezionych przedmiotów wyrzuca, uznając je za bezwartościowe. Bent sądzi, że odnalazł krainę Ofir, a budowlę stworzyli Egipcjanie lub Fenicjanie, ponieważ nie może uwierzyć, że Murzyni byliby zdolni do skonstruowania czegoś tak monumentalnego. To rasistowskie uprzedzenie przez wiele lat nie pozwoli uczonym odkryć prawdy. Z drugiej strony archeolodzy z końca XIX wieku to w wielu wypadkach bardziej rabusie poszukujący zabytków na sprzedaż niż prawdziwi badacze przeszłości. Takie myślenie prezentuje na przykład C. Rhodes, który wysyła W. G. Neala z Ancient Ruins Company (organizacja założona w 1895 r.), aby zbadał zabytki Rodezji, co w praktyce oznacza zbieranie najbardziej efektownych przedmiotów, żeby je sprzedać muzeom lub do prywatnych kolekcji.
Prawdziwe badania archeologiczne Wielkiego Zimbabwe w latach 1905-1906 zacznie Brytyjczyk David Randall-MacIver (1873-1945), uczeń Petriego. Ku zdumieniu a czasem niedowierzaniu lub wręcz oburzeniu niektórych naukowców Randall-MacIver wykaże ponad wszelką wątpliwość, że Zimbabwe było dziełem mieszkańców Afryki. Jego tezę potwierdzą później wykopaliska brytyjskiej archeolożki Gertrude Caton-Thompson przeprowadzone w latach 1928-1929.
- 1886 r. - Brytyjski artysta cyrkowy, wynalazca i awanturnik William Leonard Hunt znany jako Farini występuje w Królewskim Towarzystwie Geograficznym w Londynie z raportem ze swojej podróży do południowej Afryki, gdzie wraz ze swoim przyjacielem Lulu poszukiwał diamentów. W pracy A Recent Journey in the Kalahari Hunt pisze, że na pustyni Kalahari natknął się na ruiny owalnych budowli z wielkich kamieni. Pracę ilustrują liczne fotografie i rysunki wykonane przez Lulu, przy czym nie ma ani jednej fotografii rzekomych ruin. Oczywiście nikt potem tych konstrukcji nie odnalazł.
W 1923 r. profesor E. H. L. Schwartz z południowoafrykańskiego Uniwersytetu Rhodesa przypomina „odkrycie” Hunta. Do 1967 r. odbędzie się co najmniej 26 ekspedycji poszukujących rzekomej starożytnej cywilizacji, lecz niczego nie znajdą.
1887 r. - Umowa króla Lobenguli z rządem Transvaalu otwiera Burom drogę do osiedlania się na terenie Matabele. Lobengula godzi się na to, pragnąc powstrzymać ekspansję Brytyjczyków.
1888 r. - Cecil Rhodes (od 1870 r. w Afryce, od 1879 r. poszukiwacz diamentów i milioner) wysyła swoich przedstawicieli, żeby wymusili na Lobenguli prawo do eksploatacji zasobów mineralnych Matabele.
W zamian za sojusz Lobengula otrzymuje śmieszną cenę w postaci 1000 karabinów i jednej armaty oraz 100 funtów co miesiąc.
1889 r. - Francis Dormer zakłada związaną z Rhodesem pierwszą w południowej Afryce agencję prasową.
1890 r. - Konflikt między Matabele pod władzą Lobenguli i wasalnym ludem Szona jest pretekstem dla Brytyjskiej Kompanii Południowoafrykańskiej, aby wmieszać się w spór. Frederic Selous na rozkaz Rhodesa prowadzi Brytyjczyków na tereny państwa Matabele rządzonego przez Lobengulę.
W tym czasie w Monomotapa rządzi Cioko Dambamupute (1887-1902), ostatni władca miejscowej dynastii.
- 1893 r. - Współpracownik i partner (homoseksualny) Rhodesa, Szkot Leander Starr Jameson (1853-1917), wspiera Szona i pod Bulawayo (1894) za pomocą karabinów maszynowych masakruje matabelskich wojowników wyposażonych w dzidy. Brytyjczycy zabijają ponad 1000 wojowników, a wszyscy ranni i wzięci do niewoli zostają rozstrzelani. Ponieważ zbrodnia dotknęła afrykańskich Murzynów a nie białych Europejczyków, nikt nie protestuje. Dzięki druzgocącemu zwycięstwu Rhodes może nie tylko rozbić Matabele, lecz podbija też Szona. Pokonany Lobengula ucieka z kraju; resztę życia spędzi w lasach nad Zambezi, gdzie podobno umiera w 1922 r.
Podbite ziemie Rhodes włącza do brytyjskich kolonii jako Rodezję (Południową) ze stolicą w świeżo założonej osadzie Salisbury. Zaczyna się akcja osiedleńcza - na zdobyte terytoria przybywa wkrótce 200 białych osadników.
1894 r. - Rhodes podbija terytorium Ndebele na północ od Zambezi nazwane Północną Rodezją i nad jeziorem Niasa (Nyassaland). Rhodes chce stworzyć pas brytyjskich kolonii od Kraju Przylądkowego do Morza Śródziemnego, co pokazuje satyryczny rysunek zamieszczony w londyńskim Punch w roku 1892, porównujący Rhodesa do antycznego Kolosa z Rodos stojącego w rozkroku między Kapsztadem i Egiptem.
1895/1896 r. - Słynny Rajd Jamesona zaczyna się 29 grudnia, kiedy L. S. Jameson i oddziały Alfreda Belta napadają Burów w Transvaalu. Najazd ma skłonić do powstania Brytyjczyków mieszkających w Johannesburgu, żeby zlikwidować państwo Burów i połączyć brytyjskie posiadłości w Kraju Przylądkowym z Rodezją. Powstanie jednak nie wybucha, a oddziały prezydenta Krugera zatrzymują najeźdźców maszerujących w stronę Johannesburga. Jameson poddaje się 2 stycznia i po aresztowaniu zostanie przekazany władzom brytyjskim. W tej sytuacji skompromitowany Rhodes musi zrezygnować z fotela gubernatora.
1896 - 1897 r. - Antybrytyjskie powstanie Ndebele (Matabele). Wkrótce przyłączają się do niego Szona (Maszona) pod wodzą czarowników kobiety Chasrwe Nyakasinaka i mężczyzny Sekuru Kagubi, co zaskakuje Brytyjczyków, którzy sądzili, że oba ludy są ze sobą tak bardzo skłócone, że nigdy nie wystąpią razem. W ciągu ponad roku walk i wzajemnych mordów ginie ok 10% białych osadników oraz nieznana liczba ludności czarnoskórej. Tłumiący bunt Rhodes i Baden-Powell (późniejszy założyciel skautów) każą palić wsie i dla postrachu mordować ich mieszkańców. W końcu na przełomie roku 1897 i 1898 powstanie upada zdławione przez wojsko ściągnięte z Kraju Przylądkowego. Brytyjczycy zwyciężają dzięki karabinom maszynowym dziesiątkującym oddziały Szona wielokrotnie liczniejsze od oddziałów brytyjskich.
Ostatni oddział powstańców poddaje się pod Matopos, gdy Rhodes obiecuje darować im życie; potem jednak przywódcy zostają zamordowani, a wojownicy trafiają do obozów koncentracyjnych.
Lata 1920. - Jeche Munyani Gavajena z Rodezji, znany przywódca murzyński, walczy z dominacją Europejczyków i staje się najsławniejszym kapłanem nowych religii afrykańskich na południu kontynentu.
1923 r. - W wyniku plebiscytu przeprowadzonego rok wcześniej wśród białych osadników Południowa Rodezja zostaje protektoratem odrębnym od brytyjskiej Południowej Afryki. Chodzi między innymi o zabezpieczenie się przed wpływami Burów.
1932 - 1933 r. - Powstaje Bantu Methodist Church z silnymi elementami religii afrykańskich. Niemal natychmiast staje się podstawą oporu wobec kulturalnej dominacji białych, a zwłaszcza ich religii.
1936 - 1963 r. - Wódz Molin Tengani, najsławniejszy rodezyjski działacz na rzecz wyzwolenia Murzynów. Od 1902 r. jest chrześcijanin, ale zwalcza dominację białych w dziedzinie religii.
Lata 1950. - Prorok John Maranke zakłada w Rodezji niezależny, chrześcijański Kościół Bapostolo.
1953 r. - Powstaje federacyjny brytyjski protektorat Rodezji i Niasy.
1959 r. - Powstaje gigantyczna tama i zbiornik Kariba na Zambezi (Zimbabwe).
1961 r. - Nauczyciel i socjolog Joshua Nkomo (1917-1999) z ludu Szona zakłada ZAPU (Zimbabwe African People’s Union) - ruch na rzecz wyzwolenia Rodezji. Trzy lata później władze delegalizują ZAPU i organizacja przenosi się do sąsiedniej Zambii, skąd nadal inicjuje antykolonialne akcje w Rodezji.
1962 r. - Rodezja uzyskuje autonomię w ramach Imperium Brytyjskiego.
1963 r. - Robert Gabriel Mugabe pochodzący z ludu Szona zakłada ZANU (Zimbabwe African National Union) - nową organizację dążącą do wyzwolenia Rodezji. Mugabe uczył się w szkole jezuitów, co uczyniło go gorliwym katolikiem, a potem studiował w RPA i był nauczycielem w Ghanie. Tam zapoznał się z ideami panafrykanizmu.
1965 r. - Prezydent J. Smith ogłasza niezależność Rodezji (zaakceptowaną przez Londyn w 1971 r.). Stolicą jest Salisbury, językiem urzędowym jest angielski i większość mieszkańców wyznaje anglikanizm. Główne plemiona to Bawenda, Matabele i Szona (łącznie 95% ludności), przy czym najliczniejsi Szona stanowią ponad 60%. Krajem nadal rządzi biała mniejszość. Dzięki farmom białych kraj należy do najlepiej rozwiniętych w Afryce. Rodezja eksportuje przede wszystkim tytoń, żywność i azbest.
1966 r. - Wybucha wojna między partyzantami ZANU i ZAPU oraz białym rządem Rodezji.
1970 r. - Po referendum z 1969 r. J. Smith i biali proklamują republikę Rodezji i wprowadzają rasistowską konstytucję. W tych okolicznościach nie ustaje wojna domowa o zniesienie dominacji białych.
6 VI 1972 r. - Wybuch metanu i pożar w kopalni węgla kamiennego Wankie w Zimbabwe zabija 426 osób.
Od 1974 r. - Rokowania między Afrykańską Radą Narodową i rządem Smitha.
1976 r. - Wybuchają graniczne zatargi Rodezji z Mozambikiem i Zambią.
W kraju zaś ZANU i ZAPU tworzą Front Patriotyczny wspierany przez Sowietów. Natomiast Portugalia (do 1974 r.) i RPA popierają Smitha.
1976 - 1977 r. - W Genewie Brytyjczycy i Amerykanie proponują Rodezji ugodę; odrzuca ją Front Patriotyczny.
1978 - 1979 r. - Negocjacje Frontu Patriotycznego i Smitha kończą się powstaniem rządu tymczasowego (z udziałem Smitha) i przejściowym przywróceniem Rodezji statusu kolonii (1979). Nadal trwają walki.
1980 r. - W Rodezji kończą się rządy białych, lecz zarazem rosną wpływy komunizmu i Sowietów.
Pierwszy wybrany w wolnych wyborach prezydent Robert Gabriel Mugabe z ZANU nacjonalizuje część gospodarki i usuwa białych urzędników. W krótkim czasie wywoła to kryzys. Nadal jednak funkcjonują gospodarcze związki z RPA i zachodnią Europą. Ministrem spraw wewnętrznych zostaje Nkomo, reprezentujący APO oraz konkurencyjne plemiona Matabele (16% ludności).
Kraj zmienia nazwę na Zimbabwe, a stolica Salisbury na Harare. Godłem państwa jest jedna ze steatytowych figurek ptaków znalezionych w Wielkim Zimbabwe, co ma symbolizować ciągłość miejscowej tradycji politycznej.
1982 r. - W lutym Mugabe usuwa Nkomo z rządu, powodując tym samym wojnę między Szona i Matabele. W 1984 r. Mugabe reprezentujący Szona przejmuje pełnię władzy (od 1987 r. jako prezydent Zimbabwe) i w niedługim czasie staje się megalomańskim dyktatorem. Zapowiada budowę państwa socjalistycznego (1984), nacjonalizację gospodarki, wprowadza bezpłatną służbę zdrowia i powszechne szkolnictwo. W ramach centralizacji władzy ZANU i ZAPU łączą się w 1987 r. w jedną partię ZANU-PF (Zimbabwe African National Union - Patriotic Front) i delegalizuje inne partie. W następnych latach zwolennicy Mugabe opanowują wszystkie instytucje w państwie i sterują kolejnymi wyborami.
14 IX 1994 r. - Nauczyciele i ok. 62 uczniów szkoły Ariel w Ruwa na terenie Zimbabwe obserwują za dnia przylot i lądowanie dziwnego pojazdu, z którego według nich wyszły człekokształtne istoty.
Z tego roku pochodzą też doniesienia o dziwnych pojazdach nad innymi miejscowościami w Zimbabwe oraz nad Zambią i RPA. Jest to jedno z najlepiej udokumentowanych spotkań z UFO w Afryce.
Od 2000 r. - Po serii wojen dochodzi do wygnania białych farmerów z Zimbabwe, co przekłada się na szybki spadek produkcji rolnej. Nacjonalizowana gospodarka Zimbabwe podupada, ponieważ zostaje oddana w ręce ludzi niekompetentnych lub wręcz głupich, lecz za to posłusznych Mugabe. Kiedy o stanowiskach decydują nie umiejętności i wiedza, lecz lojalność, szerzy się korupcja. Zagraniczni inwestorzy zostają usunięci, a ich miejsce zwolennicy Mugabe. Niedawno odkryte złoża diamentów zostają praktycznie oddane w ręce kliki generałów, ponieważ armia zapewnia Mugabe utrzymanie władzy. Przeciwnicy prezydenta i konkurenci w eksploatowaniu zasobów kraju (między innymi diamentów) są skrytobójczo mordowani, a oporne plemiona przesiedlane lub głodzone (rząd ma monopol na produkcję ryżu). Dochody państwa między rokiem 2006 i 2016 spadają o 40%. Wszechobecna korupcja niszczy ekonomię. Bezrobocie sięga 80%, a emigracja zarobkowa głównie do RPA przekracza 3 miliony osób. Z powodu walk, głodu i chorób gwałtownie spada średnia życia z ponad 60 lat ok. 1990 r. do niewiele ponad 30 lat w 2008 r. Rozpada się niedofinansowana państwowa darmowa służba zdrowia. Kraj pogrąża się w gigantycznej inflacji (150 000 % w 2008 r.). Rząd próbuje wprowadzać bony zamiast dolara zimbabwańskiego, ale w praktyce zaczyna się handel wymienny, ponieważ większość ludzi nie chce używać bonów, których wartość jest niepewna.
2002 r. - W wyborach prezydenckich uczestniczy Morgan Tsvangirai, obrońca praw człowieka i znany krytyk polityki Mugabe. W roku 1999 założył Movement for Democratic Change, czyli MDC (Ruch na Rzecz Demokratycznej Zmiany). W 2000 r. był aresztowany i oskarżany przez dyktatora o zdradę stanu.
Oficjalnie Tsvangirai uzyskuje 41,9% poparcia, ale wiadomo, że wybory odbywały się pod presją służb specjalnych, wyborców zastraszano, a wyniki prawdopodobnie zostały sfałszowane.
Tsvangirai zostaje ponownie aresztowany w 2003 r. Cztery lata później jeszcze raz trafia do aresztu i zostaje poddany torturom, a siedzibę MDC w Harare plądruje policja.
- 2008 r. - Podczas kolejnych wyborów w pierwszej turze wygrywa Morgan Tsvangirai uzyskując według danych oficjalnych 47,9% głosów, czyli za mało, żeby od razu objąć urząd prezydenta. Opozycja twierdzi jednak, że miał ponad 50% poparcia. Drugą turę wyborów władze opóźniają o ponad miesiąc, aby sterroryzować zwolenników Tsvangirai: prawie 90 działaczy MDC zostaje zamordowanych, 20 tysięcy domów zniszczonych, a 200 tysięcy osób zmuszonych do ucieczki z kraju. Tsvangirai wycofuje się z wyborów i obawiając się o życie ucieka na teren ambasady Holandii.
Drugą turę wyborów Mugabe wygrywa mając rzekomo 85,5% poparcia. Jednak ZANU-PF po raz pierwszy ma tak słaby wynik wyborczy, że nie zdobywa większości w parlamencie, chociaż nadal rządzi, ponieważ inne partie nie są w stanie zawiązać antyrządowej koalicji.
W warunkach niewydolności wszystkich instytucji państwa i załamania gospodarki wybucha epidemia cholery, która w 2008 r. zabija kilka tysięcy osób i rozprzestrzenia się na sąsiednią Botswanę, Mozambik i Zambię. Mugabe jednak twierdzi, że epidemii nie ma, lecz wymyślili ją przeciwnicy jego rządów i wrogowie socjalizmu.
- 2009 r. - Pod naciskiem wewnętrznych protestów i przywódców innych państw Mugabe godzi się na współpracę z przewodniczącym MDC: Morgan Tsvangirai zostaje premierem Zimbabwe.
Kraj znajduje się w fatalnej sytuacji gospodarczej. Zdesperowany rząd zastępuje krajową walutę dolarem amerykańskim (2009), ale to nie pomaga, ponieważ spada produkcja. Upadają fabryki pozbawione możliwości brania kredytów, inwestowania i wypłacania pensji.
Tsvangirai straci stanowisko w 2013 r., kiedy Mugabe znowu sfałszuje wybory i zlikwiduje urząd premiera.
- 2017 r. - Partyjni koledzy Mugabe odsuwają 93-letniego dyktatora i zapowiadają prawdziwe wybory. Wtedy armia zajmuje Harare i za pośrednictwem radia oraz telewizji ogłasza, że chce powstrzymać kryminalistów z otoczenia prezydenta. Zaczynają się masowe manifestacje ludności, które wymuszają zmianę na stanowisku przewodniczącego ZANU-PF. Nowym szefem ugrupowania i prezydentem państwa zostaje Emmerson Mnangagwa.
Nowe władze pozwalają wrócić do kraju kilkuset białym farmerom, żeby odbudować zrujnowane rolnictwo. Dopuszczają też zagranicznych inwestorów. Kraj zamieszkany przez niemal 15 milionów ludzi jest interesującym rynkiem dla zagranicznych firm.
- 2020 r. - Pandemia Covid-19 dociera do Zimbabwe.