Nowa Gwinea i inne wyspy Melanezji
- 1. tysiąclecie p.n.e. - Nowa Gwinea jest zamieszkana przez niskich (ok. 130 cm) melanezyjskich Papuasów i austronezyjczyków. W przeciwieństwie do Australii, gdzie rozwinęła się odłupkowa technika produkcji kamiennych narzędzi, Nowa Gwinea pozostała na etapie starszej techniki rdzeniowej i zachowa ją aż do kolonizacji przez białych.
Izolacja Nowej Gwinei od wielkich centrów kulturowych zatrzymuje jej rozwój na etapie rolnictwa kopieniaczego. Papuaskie plemiona i wioski zwykle toczą nieustanne wojny z sąsiadami, ponieważ każde zabójstwo musi być pomszczone, więc kolejne zemsty ciągną się przez całe pokolenia.
Mieszkańcy wybrzeży Nowej Gwinei posługują się morskimi łodziami z wysięgnikiem jako stabilizatorem. Ten typ łodzi jest znany w całej Oceanii. Na północnych wybrzeżach (na przykład u ujścia Sepiku) i na południowym wschodzie wyspy mieszka ludność kultury Lapita, która prowadzi dalekosiężny handel. Później wybrzeża kontaktują się z rybakami, poszukiwaczami pereł i drewna oraz handlarzami przypływającymi z Indonezji, Indii i Chin. Nowa Gwinea jest też centrum wydobycia cenionego zielonego jadeitu.
- Do XVI w. - Wewnątrz Nowej Gwinei istnieje co najmniej kilkaset języków zwykle ograniczonych do kilku dolin otoczonych wysokimi górami. Łączą je górskie ścieżki, a największym szlakiem komunikacyjnym jest rzeka Sepik na północy.
Na innych wyspach dominuje zbliżona do Papuasów ciemnoskóra ludność mocno zróżnicowana kulturowo. Ilustracją tego zjawiska są Nowe Hebrydy, gdzie funkcjonuje ponad 100 języków i wiele religii często związanych tylko z daną okolicą. Na przykład na wyspie Tanna czczony jest wulkan Yasur, o którym opowiada ciekawy mit. Otóż Yasur był kiedyś myśliwym i z łuku upolował czaplę. Kiedy jednak odnalazł ptaka, ten zamienił się w piękną dziewczynę, która została jego żoną. Urodziła czterech synów - protoplastów czterech miejscowych klanów. Niestety, pewnego dnia po wypiciu zbyt dużej ilości napoju kava Yasur zamienił się w czarną świnię. Synowie zaś uznali, że świnia pożarła ich ojca i zatłukli ją pałkami. Wtedy świnia zapadła się w głąb ziemi i powstał w tym miejscu stale aktywny wulkan Yasur.
O nie tylko mitycznym znaczeniu wulkanów świadczy jedna z najbardziej niszczycielskich erupcji wulkanu Kuvae w archipelagu Nowych Hebrydów (Vanuatu) w 1452 r. Eksplozja nie tylko zabiła tysiące ludzie, ale też oddzieliła od siebie wyspy Epi oraz Tongoa.
1511 r. - Antonio d’Abou dostrzega Nową Gwineę, płynąc z portugalskich Indii Wschodnich.
1526 r. - Portugalczyk Jorge de Meneses ląduje na Nowej Gwinei i nazywa ją Papua (od malajskiego orang papua - ludzie kędzierzawi). Portugalczycy i Hiszpanie używają też nazwy Isla de la Mala Gente (Wyspa Złych Ludzi) ze względu na wrogość i złodziejstwo plemion. Nazwę „Nowa Gwinea” nada Hiszpan de Retes, dostrzegając podobieństwo do brzegów Afryki.
1527 - 1529 r. - Hiszpan Alvaro de Saavedra Ceron (kuzyn Cortesa) przepływa Pacyfik do Wysp Admiralicji na zachód od Nowej Irlandii, lecz nie potrafi wrócić pod wiatr (pasat). Odkrywa złoto na Nowej Gwinei. Umiera przy brzegach tej wyspy.
1568 r. - Alvaro Mendaña de Neyra dociera do Wysp Salomona (zwanych potem Wyspami Szczęśliwymi).
Hiszpański żeglarz 81 dni wcześniej wyruszył z Callao w Peru razem z Pedro Sarmiento de Gamboa. Formalnie, celem jest nawracanie pogan, a naprawdę złoto (może skarb Inków, o którym marzy Sarmiento?) w krajach, do których Inkowie dotarli na tratwach z balsy. Jednak wyprawa płynąca na zachód nie natrafia na tamte lądy, omijając nawet Wyspę Wielkanocną. Podczas sześciomiesięcznego pobytu Hiszpanie badają Wyspy Salomona, na próżno szukając złota. Skarżą się też na wrogość tubylców. Wreszcie odpływają, a Salomony utoną w niepamięci na 200 lat.
Niegościnność Papuasów wynika częściowo z różnicy obyczajów. Melanezyjczycy przynoszą dary i oczekują rewanżu (obrzędy kula). Europejczycy zaś myślą o handlu i zysku, co w oczach Papuasów czyni ich niesympatycznymi chciwcami.
- 1595 r. - Podczas drugiej wyprawy z Callao Mendaña dociera do Wysp Cooka, a następnie do Santa Cruz (Krzyża Świętego na pamiątkę święta podniesienia krzyża 7 września) na wschód od Wysp Salomona.
Konflikty wśród Hiszpanów, zabójstwo wodza Malope, śmierć chorego Mendañi i walki z tubylcami zmuszają białych do odpłynięcia pod wodzą Isabel, wdowy po dowódcy. Statek jest przegniły i grozi zatonięciem, a Isabel nie zna się na żegludze. Podczas trzymiesięcznej podróży zdumiewająco posłuszna załoga wymiera (ponad 50 osób) z braku wody, głodu i chorób, mimo że ona ma zapas żywności i wody. Statek dociera w końcu do Filipin. W Manili Isabel wychodzi za mąż za Fernando De Castro i przez Meksyk wraca do Hiszpanii, gdzie dożyje szczęśliwej starości, nie pamiętając, jakich okrucieństw dopuściła się na Pacyfiku.
1599 r. - Portugalczycy wprowadzają w Melanezji uprawę ananasa.
Ok. 1600 r. - Jeden ze skrajnych przykładów, jak człowiek potrafi przystosować się do warunków. Na maleńkiej Tikopii (wyspy Santa Cruz) utrzymującej się z rolnictwa kopieniaczego nie ma dość pól uprawnych ani zasobów żywności, aby mogło tu żyć wielu ludzi. Tak więc praktykuje się tu dzieciobójstwo, co utrzymuje stałą liczbę mieszkańców.
Zostają też wybite wszystkie świnie, chociaż w całej Oceanii stanowią one składnik życia gospodarczego. Żywienie świń kosztuje jednak tyle samo, ile żywienie ludzi, więc mieszkańcy Tikopii decydują się na mięso ryb łowionych w oceanie.
1606 r. - Hiszpan Pedro Fernandez de Queiros opisuje Nowe Hebrydy. Jego towarzysz Luis Vaez de Torres odkrywa Wyspę Torresa w Nowych Hebrydach i przepływa cieśninę (nazwaną potem Cieśniną Torresa) między Australią i Nową Gwineą. Zajmuje Nową Gwineę dla Hiszpanii, lecz rząd walczący o utrzymanie starych kolonii nie jest zainteresowany.
1623 r. - Holender J. Carstensz odkrywa najwyższą (ponad 4840 m) górę Nowej Gwinei Carstensz Pyramid i opisuje śnieg na szczycie. Europejscy geografowie będą potem przez wiele lat wątpić w prawdziwość tej relacji i zastanawiać się, czy śnieżna pokrywa może istnieć w strefie tropikalnej. Ostatecznie okaże się, że może.
Od drugiej połowy XVII w. - Holendrzy z Indonezji opanowują zachodnią część Nowej Gwinei.
1699 r. - Pirat William Dampier zwiedza Melanezję. W 1700 r. jako pierwszy Brytyjczyk dociera do Nowej Gwinei i odkrywa cieśninę między tą wyspą i Nową Brytanią. 70 lat później dopłynie tam James Cook.
1767 r. - Brytyjczyk Philip Catelet (Carteret) ponownie odkrywa Wyspy Salomona.
1768 r. - Francuz Louis Antoine de Bougainville (1729-1811) bada Nowe Hebrydy i Wyspy Salomona.
1770 r. - James Cook płynie przez Morze Arafura i dociera do południowego wybrzeża Nowej Gwinei. Wyprawa zatrzymuje się w ujściu rzeki Kuti, aby poszukać słodkiej wody. Wysłane na poszukiwanie łodzie zostają zaatakowane przez flotyllę dłubanek - wojownicy Asmat zabijają z łuków 20 marynarzy.
Odtąd bagniste wybrzeże zamieszkane przez agresywnych kanibali i łowców głów cieszy się złą sławą, a żeglarze będą je raczej omijali aż do końca XIX w.
1774 r. - Cook odkrywa Norfolk między Nową Zelandią i Nową Kaledonią. Od 1788 r. jest to brytyjska karna kolonia dla przestępców. Jej pierwszym gubernatorem zostaje King i stąd pochodzi nazwa stolicy wyspy - Kingston.
1788 r. - Wyprawa La Pérouse’a rozbija się na rafach atolu Vanikoro (Santa Cruz), a załoga zostaje zjedzona przez ludożerców.
1788 r. - Brytyjczyk John Shortland odkrywa Wyspy Shortlanda i Treasury stanowiące część Archipelagu Salomona.
1792 - 1793 r. - Francuz d’Entrecasteaux bada Melanezję i dociera do Wysp Trobriandzkich.
1793 r. - Brytyjscy kupcy Chesterfield i Kormuzin proklamują zajęcie Nowej Gwinei, lecz ostry międzynarodowy protest zmusza Londyn do rezygnacji. Wielka Brytania będzie odtąd bardzo niechętna próbom zajęcia tych obszarów.
XIX - XX w. - Trwa porywanie Melanezyjczyków do niewolniczej pracy na plantacjach trzciny cukrowej.
W latach 1881-1883 przywieziono do Queensland ponad 11 tysięcy niewolników z Nowych Hebrydów, Wysp Salomona i Nowej Gwinei, w 1886 r. porwano 10 tysięcy mieszkańców Nowych Hebrydów, a do 1903 r. wywieziono z Wysp Salomona ponad 60 tysięcy ludzi. Część niewolników jest kupowana od miejscowych wodzów za towary lub za pomoc w zabiciu innych Melanezyjczyków w przypadku łowców głów (rytuały inicjacyjne na Nowej Gwinei i Wyspach Salomona) oraz ludożerców (między innymi na Nowej Gwinei). W latach 1870. suszone ludzkie głowy stają się normalnym towarem w zachodniej Oceanii i Australii (centrum takiego handlu jest Sydney), a swoistą sławę największego handlowca-łowcy głów zdobywa bezwzględny łotr pochodzący ze Szkocji, znany jako kapitan Stewart.
1828 r. - Holandia zajmuje zachodnią Nową Gwineę i włącza do swoich kolonii w Indonezji.
1842 r. - Brytyjczyk Blackwood, kapitan statku Fly, odkrywa i kartuje ujście rzeki Fly.
1846 r. - Yule zajmuje dla Brytyjczyków południowe wybrzeże Nowej Gwinei, lecz Londyn nie uznaje tego faktu.
1847 - 1855 r. - Pierwsza katolicka misja na Nowej Gwinei upada z powodu chorób.
Protestanci z Holandii próbują nawracać Papuasów w 1855 r., anglikanie z Wielkiej Brytanii w 1871 r., metodyści w 1875 r., luteranie w 1886 r. i znów katolicy po roku 1880, ale na ogół bez większych sukcesów.
- 1853 r. - Francja zajmuje Nową Kaledonię i Wyspy Lojalności, w 1860 r. połączone w jedną kolonię z Tahiti.
Po pokonaniu ludożerczych Kanaków Nowa Kaledonia służy jako miejsce deportacji przestępców (do 1894 r.). Tutaj trafią między innymi schwytani uczestnicy Komuny Paryskiej.
Na przełomie XIX i XX w. Nowa Kaledonia staje się wielkim producentem niklu, co okaże się czynnikiem rujnującym środowisko.
1858 r. - Brytyjski przyrodnik Alfred Russel Wallace jako pierwszy Europejczyk spędza na Nowej Gwinei cztery miesiące, badając miejscową florę i faunę.
1867 r. - W Australii powstaje Kompania Nowogwinejska dążąca do aneksji wyspy. W Londynie powstaje Towarzystwo Kolonialne Nowej Gwinei (1876), a potem Australijskie Towarzystwo Kolonialne (1879).
1871 - 1872 r. - Rosjanin Mikołaj Mikłucho-Makłaj bada północno-wschodnią Nową Gwineę (Wybrzeże Makłaja). W 1876 r. próbuje wzniecić antybrytyjskie powstanie, aby umożliwić rosyjską kolonizację wyspy. W 1878 r. jeszcze raz prowadzi badania Nowej Gwinei, ale nie zdoła utrwalić tu rosyjskich wpływów.
1873 r. - Brytyjski kapitan J. Moresby odkrywa naturalny port na południu wschodniej Nowej Gwinei. Odtąd miejsce to jest nazywane Port Moresby i powstaje tu niewielka osada, a z czasem miasto.
1875 r. - Brytyjczyk J. A. Lawson pisze pierwszą książkę o Nowej Gwinei. Duża część tego dzieła to plotki lub po prostu zmyślenia, jak na przykład zamieszkujące wyspę bizony i tygrysy, góra Herkules większa od Etny, wodospad wyższy od Niagary, gigantyczne skorpiony...
1877, 1883 r. - S. Romilli bada możliwości eksploatacji zasobów Nowej Gwinei przez Australię. Ten wzrost zainteresowania wiąże się z niedawnym odkryciem złóż złota w okolicy Port Moresby.
1877 r. - Francuz Charles Marie Bonaventure du Breil markiz de Rays organizuje oszustwo znane jako „mydlana bańka Mórz Południowych”. Zakłada organizację dla utworzenia rajskiej kolonii Nowa Francja daleko od europejskich niepokojów. Gromadzi wpłaty (kilka milionów franków) od potencjalnych osadników i wysyła na Nową Irlandię cztery statki - łącznie ok. 610 osób (1880-1882). Kilkudziesięciu osadników umiera z głodu i chorób w zabagnionej kolonii, wielu jedzie do Australii i na Filipiny, a na Nowej Irlandii zostaje kilkanaście rodzin. Markiz zaś trafia we Francji do więzienia na sześć lat i płaci grzywnę. Po latach spróbuje sprzedawać „cudowny” lek na wszystko, znów powodując interwencję policji.
Ok. 1880 r. - Wielomiesięczna krwawa wojna religijna Kanaków na Wyspach Lojalności między nawróconymi na protestantyzm i katolicyzm, ponieważ misjonarze odmiennych wyznań nauczyli tubylców różnego rozumienia Boga i chrześcijaństwa.
1883 - 1884 r. - Przyłączenie południowo-wschodniej części Nowej Gwinei do brytyjskiej Australii. Stolicą kolonii jest osada Port Moresby, która jeszcze w 1939 r. będzie miała tylko 2628 mieszkańców. Na wyspę przybywają misjonarze rozmaitych odłamów chrześcijaństwa i zaczynają ze sobą konkurować w dziele zdobywania wiernych.
1884 - 1885 r. - Niemiec Otto Friedrich Hermann Finsch (1839-1917) eksploruje północno-wschodnią część Nowej Gwinei jako agent prywatnego konsorcjum z Hamburga, które z czasem przyjmie nazwę Kompanii Nowogwinejskiej.
Finsch jest kupcem, samoukiem ornitologiem i etnologiem oraz muzealnikiem. Wcześniej podróżował po Bułgarii i Węgrzech, Stanach Zjednoczonych i Laponii, a razem z A. Brehmem badał zachodnią Syberię, Turkiestan i północno-zachodnie Chiny.
Wraz z kapitanem Eduardem Dallmannem bada północne wybrzeże Nowej Gwinei nazwane potem Wybrzeżem Finscha i odkrywa rzekę Sepik, któremu nadaje nazwę Kaiserin-Augusta-Fluss. Odkrywa też zatokę Huona (1884), gdzie wkrótce powstaje port i fort Finschhafen. Formalne akty zajęcia poszczególnych regionów dokonane przez Finscha będą potem prawną podstawą dla niemieckiej aneksji.
Po zakończeniu podróży Finsch poświęca się pracy w niemieckich muzeach.
25-29 IV 1885 r. - Na konferencji kolonialnych mocarstw w Berlinie Niemcy otrzymują północno-wschodnią Nową Gwineę badaną przez Finscha i nazwaną Kaiser Wilhelmsland oraz Wyspy Bismarcka jako swoją strefę wpływów. Stolicą kolonii zostaje Finschhafen.
1886 r. - W Simbang koło Finschhafen na Nowej Gwinei powstaje niemiecka misja nowoluterańska.
1887 r. - Nowe Hebrydy zostają objęte wspólną administracją brytyjsko-francuską.
1891 r. - Epidemia malarii wyniszcza Finschhafen, umiera nawet dyrektor generalny Kompanii Nowogwinejskiej. W rezultacie fort zostaje porzucony. Osadnicy wrócą w roku 1894.
1893 r. - Południowe Wyspy Salomona dostają się pod brytyjski protektorat.
1895 r. - Doświadczony niemiecki podróżnik i pisarz Otto von Ehlers po raz pierwszy próbuje przejść w poprzek Nową Gwineę. Wcześniej wędrował po Tanganice i wspiął się na Kilimandżaro, zwiedził Nepal, Cejlon, Chiny, Koreę i niektóre rejony Pacyfiku. Na Nowej Gwinei wraz z niemieckim policjantem wyruszył z północnego wybrzeża wzdłuż rzeki Bu. Po 36 dniach nie mieli już żywności, a połowa tragarzy zmarła lub zaginęła. Po 45 dniach osiągnęli zaledwie połowę drogi i Ehlers zdecydował się płynąć tratwą po rzece Lakekamu. Od tej chwili nikt nie słyszał o obu Niemcach, chociaż wróciła część miejscowych tragarzy.
1898 r. - Santa Cruz (na wschód od Wysp Salomona) zostają podporządkowane Wielkiej Brytanii.
1898 - 1900 r. - Niemcy odkupują od Hiszpanii wyspy Palau.
Od 1899 r. - Niemcy obsadzają ważniejsze punkty w północno-wschodniej Nowej Gwinei i na Wyspach Bismarcka.
1900 r. - George Le Hunt opisuje Kukukuku z Nowej Gwinei - wojownicze plemię prowadzące ciągłe wojny w celu zdobycia czaszek i często dla pożarcia jeńców podczas kanibalistycznych uczt. Strach przed Kukukuku skutecznie hamuje ekspansję białych do wnętrza wyspy. Imigranci z Europy, Chin i Japonii osiedlają się za to na wybrzeżach.
Początek XX w. - W Melanezji powstaje kult cargo - oczekiwanie łodzi z towarami (angielskie cargo – ładunek) wysłanymi rzekomo przez przodków. Według wyznawców cargo biali ukradli towary, lecz kiedyś duchy je oddadzą. Wiara w duchy przynoszące rozmaite dobra doprowadza do szeregu zamieszek skierowanych przeciwko białym na Nowej Gwinei (1904, 1912, 1950, 1971) i Wyspach Bismarcka (1968). W czasie II wojny światowej kult cargo ulega modyfikacji przez zastąpienie łodzi samolotami często widzianymi na niebie i wiozącymi cenne towary, które czasem rzeczywiście dostają się w ręce tubylców, kiedy samolot spada na ziemię.
Pojawia się kilka nowych ruchów religijnych. Na przykład nad zatoką Papua na Nowej Gwinei papuaski ruch mesjański (1919 - ok. 1931) zapowiada, że wkrótce wrócą przodkowie i wygnają białych.
Na Espiritu Santo (Nowe Hebrydy) okrutny wódz Kawapnuwi ogłasza się prorokiem boga Taotae (1930), odrzuca nauki białych misjonarzy i głosi pokój.
Na tej samej wyspie ruch proroka Tsek (od 1944 r.) kultywuje nagość i ubóstwo jako stan naturalnej czystości.
1901 r. - Na Nowej Gwinei Finschhafen traci rolę centrum niemieckiej kolonii. Rolę głównego portu w tym rejonie przejmuje Lae położone ok. 50 mil na zachód w głębi zatoki Huona.
1901 - 1906 r. - Wielka Brytania sprzedaje Australii swoją część Nowej Gwinei i Wysp Salomona oraz Trobriandy.
1908 - 1909 r. - Niemiecki misjonarz O. Meyer odkrywa ceramikę archeologicznej kultury Lapita na Waton (Wyspy Bismarcka).
1908 - 1910 r. - Berliński lekarz Richard Neuhauss dokumentuje papuaską kulturę z okolic Finschhafen, zanim została zmieniona przez misjonarzy. Fotografuje ludzi, ich stroje i wioski, a na woskowych wałkach nagrywa muzykę.
1910 r. - Holendrzy zakładają osadę Hollandia, która w 1945 r. zostanie stolicą zachodniej Nowej Gwinei.
1914 - 1918 r. - Brytyjski antropolog polskiego pochodzenia Bronisław Malinowski prowadzi badania na Trobriandach.
Napisze potem słynne prace Argonauci zachodniego Pacyfiku i Życie seksualne dzikich o kulturze Melanezji.
1912 r. - Powstanie ludności w niemieckiej części Nowej Gwinei spowodowane odebraniem Papuasom ziemi uprawnej.
1914 r. - Australia okupuje niemiecką część Nowej Gwinei i Wyspy Bismarcka. Potem mandat Ligi Narodów zezwoli Australii na administrowanie wschodnią Nową Gwineą, Wyspami Bismarcka, Buka i Bougainville (1921), a Wielkiej Brytanii odda Nauru (potem przekazane Australii). Pidgin English (uproszczony język złożony z elementów angielskich, malajskich i chińskich) staje się językiem pomocniczym w kontaktach z Melanezyjczykami, a potem jednym z języków urzędowych na Nowej Gwinei.
1922 r. - Australijczycy Lang i Hurley przelatują samolotem nad południową Nową Gwineą od rzeki Kikori do rzeki Fly.
Lata 1930. - Na wyspie Tanna w Nowych Hebrydach ląduje nieznany żeglarz, który przedstawia się jako John from America, co jeden z tubylców znający podstawy angielskiego zapamiętuje jako John Frum. Amerykanin pokazuje miejscowym strzelbę i daruje im butelkę coca coli, zapałki oraz gitarę. Zapowiada, że w przyszłości oni też będą posiadać takie przedmioty. Kiedy podczas wojny podobne bogactwa przywiozą na wyspę amerykańscy żołnierze, mieszkańcy Tanny uznają, że John Frum był prorokiem, który zapowiedział swoje rychłe przyjście i z nieba sprowadzi im wszystkie te dobra. Tak powstał jeszcze jeden kult cargo, a po 1945 r. największą jego relikwią na Nowych Hebrydach będzie krzyż wykonany z blachy amerykańskiego pojazdu.
1933 r. - Australijczyk M. Leahy organizuje ekspedycję do wnętrza Nowej Gwinei, gdzie odkrywa nieznaną dotąd dolinę Wahgi. Zamieszkuje ją ok. 250 tysięcy ludzi mówiących blisko 150 językami. Są to plemiona na poziomie prymitywnego neolitu (pierwotne rolnictwo), prowadzące ze sobą ciągłe wojny, ale nieznające kanibalizmu.
1936 r. - Po latach badań ukazuje się książka brytyjskiego antropologa Raymonda Firtha (uczeń Malinowskiego) o Tikopii (wyspy Santa Cruz jako kontynuacja Wysp Salomona). Analizy pokazują kulturowe (zwłaszcza język blisko spokrewniony z językiem używanym na Samoa) związki Tikopii z Polinezją i jej odrębność od Melanezji, do której należy geograficznie.
1936 r. - W zachodniej części Nowej Gwinei holenderski geolog Jean-Jacquez Dozy odkrywa górę nazwaną Ertsberg (po holendersku Góra Rudy), która zawiera ogromne ilości miedzi oraz złoto i srebro. W roku 1939 napisze raport o swoim odkryciu. Dopiero w roku 1960 Amerykanie F. Wilson i D. Flint dotrą tam ponownie i przekonają władze do budowy kopalni.
1938 r. - W głębi zachodniej Nowej Gwinei (Irian Zachodni) lotnik R. Archibald odkrywa papuaskie plemię Dani, które nie miało dotąd kontaktu z obcymi. Metalowe narzędzia Dani poznają dopiero w latach 1950.
I-III 1942 r. - Japończycy zajmują australijskie bazy w północno-wschodniej Nowej Gwinei, większość terytorium holenderskiego, Wyspy Salomona i Mikronezję. Walki trwają do 1944 r. i kończą się usunięciem Japończyków oraz odbudową zniszczonych osad (na przykład port Lae).
Na Nowej Gwinei Japończycy likwidują chrześcijańskie ośrodki misyjne. Z ich rąk ginie między innymi Peter To Rot (1912-1945), papuaski działacz katolicki, uznany potem za błogosławionego męczennika za wiarę (1995).
1945 r. - ONZ utrzymuje w mocy prawo Australii do zarządzania północno-wschodnią częścią Nowej Gwinei do chwili uzyskania przez nią niepodległości, przy czym nie precyzuje, kiedy to ma nastąpić.
Koniec lat 1940. - Przedstawiciele holenderskiej administracji i chrześcijańscy misjonarze po raz pierwszy docierają do ludu Asmat na południu Nowej Gwinei. Stwierdzają, że poszczególne plemiona są w stanie permanentnej wojny, przeciwnicy mordują czasem całe wioski, a ofiary zwykle zjadają podczas rytualnych uczt kanibalistycznych.
1949 - 1963 r. - Spór Indonezji i Holandii o zachodnią Nową Gwineę (pod zarządem ONZ od 1945 r.). Wreszcie plebiscyt ludności (1963) decyduje o wejściu zachodniej Nowej Gwinei w skład bogatszej Indonezji jako Irian Barat, mimo rasowej i kulturowej odmienności jej mieszkańców. Stolicą Irianu zostaje osada Hollandia przemianowana na Kota Baru (1962), potem znana jako Sukarnopura (1963) i w końcu Jayapura (1968).
Na Salomonach narasta konflikt między mieszkańcami Guadalcanal i ludnością napływającą z wysp Malaita i Isatabu.
1951 r. - Powstaje osada Menyamya w kraju ludożerczych Kukukuku (Papua-Nowa Gwinea), którzy dotąd nie poddawali się wpływom białych i prowadzili wieczne wojny z sąsiadami. Jeszcze w 1962 r. dojdzie do wielkiej masakry, lecz osada Menyamya, choć kilka razy atakowana, zdoła przetrwać i w końcu spacyfikuje okolicę.
1958 r. - Francuz P.- D. Gasseau przechodzi w poprzek Nowej Gwinei.
W 1969 r. ten sam badacz odkryje papuaskie społeczności neolityczne (na przykład w dolinie Eipomek) w Irianie Zachodnim, które nigdy nie miały kontaktu z białymi.
- Od 1960 r. - We wschodniej australijskiej części Nowej Gwinei trwa szybki rozwój sieci połączeń lotniczych opartych na małych, kilkuosobowych samolotach lądujących na prowizorycznych lotniskach wyciętych w dżungli. Po raz pierwszy można dotrzeć do wnętrza wielkiej wyspy. W ten sposób świat zapoznaje się z plemieniem Biami w pobliżu granicy australijsko-indonezyjskiej. Biami, jak wszystkie plemiona wnętrza Nowej Gwinei, praktykują kanibalizm, lecz robią to w sposób szczególny. U innych papuaskich plemion kanibalizm może być częścią rytuałów, przejęciem mocy zabitego wojownika albo karą za czarownictwo: czarownik lub czarownica są zbiorowo mordowani, pieczeni na ogniu i zjadani. U Biami jednak odbywają się regularne wyprawy myśliwskie, podczas których grupa wojowników napada wioskę sąsiadów i zabija ludzi, żeby ich zjeść jako jeszcze jeden rodzaj mięsa.
Otwarcie połączeń lotniczych pozwala dotrzeć do Biami chrześcijańskim misjonarzom i policjantom, co doprowadzi do ograniczenia kanibalizmu. Ostatnie oficjalnie odnotowane pożarcie człowieka ma miejsce w roku 1999, ale władze doskonale wiedzą, że nadal trwa zabijanie ludzi oskarżonych o czary, a część ofiar bywa potajemnie zjadana.
Lata 1960. - Antyaustralijskie wystąpienia na wschodzie Nowej Gwinei. Formują się partie polityczne i wzrasta poziom wykształcenia mieszkańców. Stopniowo ta część wyspy uzyskuje ograniczoną samodzielność.
1962 r. - Austriak H. Harrer zdobywa najwyższy szczyt Nowej Gwinei nazywany Jaya (dawniej Carstensz Pyramid).
1961 r. - Z inicjatywy Nelsona Rockefellera, burmistrza Nowego Jorku, jego syn, młody amerykański antropolog i dziedzic ogromnej fortuny Michael Clark Rockefeller przybywa do Papui Nowej Gwinei. Ma zbierać dzieła papuaskiej sztuki dla Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Kilka miesięcy spędza w Dolinie Baliem, a potem jedzie na ziemie znanego ze wspaniałej drewnianej rzeźby plemienia Asmat w indonezyjskiej części wyspy. 17 listopada katamaran, którym płyną Michael Rockefeller i holenderski antropolog Rene Wassing przewraca się na Morzu Arafura kilka kilometrów od Wybrzeża Kazuarin. Towarzyszący im Papuasi płyną wpław, żeby sprowadzić pomoc, lecz po dwóch dniach oczekiwania zniecierpliwiony Rockefeller postanawia sam dotrzeć do lądu. Ostatecznie Papuasi sprowadzają obiecaną pomoc, ale Rockefeller zaginął. Być może utonął, został pożarty przez rekina lub krokodyla różańcowego albo wpadł w ręce Asmatów. W tym ostatnim wypadku prawdopodobnie padł ofiarą kanibali. Poszukiwania zakończą się w 1964 r. kiedy oficjalnie zostanie uznany za zmarłego.
Lata 1970. - Na terytorium ludu Asmat powstają stałe posterunki policji i ośrodki administracji państwowej, co znacznie ogranicza ciągłe plemienne walki, zabójstwa i praktyki kanibalistyczne.
Lata 1970. - 1980. - Na zachodzie Nowej Gwinei za potężnymi lasami, na wysokości ponad 4000 m i w otoczeniu przepaści powstaje kopalnia Grasberg eksploatująca złoża miedzi, złota (w tym czasie największe znane) i srebra w górze Ertsberg.
Nowa Gwinea zarówno w obrębie Papui jak i w Indonezji na wielką skalę rozwija przemysł wydobywczy.
1971 r. - W Papui zostaje oficjalnie wprowadzona ustawa rozróżniająca czary dobre i złe, przy czym za te drugie grozi kara dwóch lat więzienia. Czarownictwem zajmują się nie tylko tradycyjnie „specjaliści” lecz także protestanccy i katoliccy duchowni wywodzący się spośród Papuasów.
1 XII 1973 r. - Powstaje państwo Papua-Nowa Gwinea (wschodnia połowa wyspy) ze stolicą w Port Moresby.
Nowe państwo ma 4 miliony obywateli (nominalnie 2/3 to protestanci i 1/3 katolicy). Godłem Papui zostaje czerwony rajski ptak na oszczepie i kultowym bębnie kundu. Lecący rajski ptak obok Krzyża Południa pojawia się też na papuaskiej fladze.
Gospodarka opiera się na rolnictwie, kopalnictwie, na przykład miedzi na Bougainville (ponad 40% dochodów państwa), wydobyciu złota, produkcji kawy i eksporcie drewna. Głównym portem i drugim miastem po Port Moresby jest Lae nad zatoką Huona. Rośnie znaczenie turystyki. Główną atrakcją jest dolina Sepiku jako rezerwat i skansen na północy kraju. Turyści docierają tam zwykle poprzez port lub lotnisko w małym mieście Wewak na wybrzeżu. Na północ od Wewak znajdują się wysepki Hermit Islands - centrum dla nurków poszukujących podwodnych przygód i pięknych widoków rafy koralowej.
Względnie izolowanym regionem Papui są Trobriandy zwane Kiriwin ze stolicą w Omarakan, gdzie działa lokalny rząd złożony z kilkunastu wodzów i parlamentarzystów pochodzących z wyborów. Na arenie międzynarodowej Papuę reprezentuje Australia. Nasila się proces dekulturacji Papuasów pod wpływem nowoczesnej techniki, działalności misjonarzy i wykształcenia (lokalne szkoły w Papui i uniwersytety w Australii).
1974 r. - Amerykański antropolog P. Van Arsdale, geograf R. Mitton i M. Grundhoefer prowadzą ekspedycję badawczą w południowo-wschodniej Papui Nowej Gwinei i nad rzeką Eilanden spotykają grupę mężczyzn z plemienia Korowai. Jest to pierwszy udokumentowany kontakt Korowai ze światem zewnętrznym. W ciągu następnych 30 lat plemię słynące z domów budowanych wysoko na drzewach staje się celem akcji misjonarzy oraz wypraw naukowców i turystów. Sami Korowai zaczynają zajmować się obsługą ruchu turystycznego.
1975 r. - Papua uzyskuje pełną samodzielność.
1976 r. - Salomony otrzymują autonomię wewnętrzną.
7 VII 1978 r. - Salomony stają się niepodległą republiką ze stolicą w Honiara na wyspie Guadalcanal. Podlegają jej także polinezyjskie wyspy Santa Cruz, co wywoła wkrótce konflikty.
Ludność (ok. 200 tysięcy) utrzymuje się z produkcji drewna, oleju palmowego, kopry i kakao.
- 1980 r. - Nowe Hebrydy uzyskują niepodległość jako państwo Vanuatu (ponad 150 tysięcy mieszkańców) ze stolicą w Port Avila i członek Commonwealth. Zaczyna się konflikt między francuskojęzycznymi katolikami i anglojęzycznymi protestantami zamieszkującymi Vanuatu.
Gospodarka Vanuatu opiera się na raczej słabo rozwiniętym rolnictwie i w niewielkim stopniu na rybołówstwie. Istotnym źródłem dochodów nowego państwa jest też turystyka wykorzystująca ciepłe plaże, których jest dużo na licznych wysepkach archipelagu.
Lata 1980. - Gorączka złota w Papui-Nowej Gwinei wywołana przez odkrycie nowych złóż.
1987 - 1988 r. - Antyfrancuskie powstanie Kanaków (żądają niepodległości) na Nowej Kaledonii.
Bunt zostaje krwawo stłumiony, lecz nastroje wśród Kanaków pozostają antyfrancuskie. Nieco je uspokaja umowa podpisana w Matignon, zgodnie z którą sprawa ewentualnego referendum niepodległościowego zostaje odłożona na 10 lat.
1988 r. - Wyspa Bougainville na wschód od Nowej Gwinei buntuje się przeciw wyzyskowi przez australijsko-brytyjskich właścicieli kopalni miedzi. Krwawe walki i uwięzienie buntowników w obozach koncentracyjnych powodują zamknięcie kopalni. W 1990 r. Papua wprowadza blokadę Bougainville, zakończoną podpisaniem zawieszenia broni (1994).
1990 r. - Kilkanaście państw na Pacyfiku - Vanuatu, Wyspy Cooka, Federacja Mikronezji, Wyspy Marshalla, Fidżi, Kiribati, Nauru, Niue, Palau, Papua Nowa Gwinea, Samoa, Wyspy Salomona, Tonga, Tuvalu - przystępuje do Sojusza Małych Państw Wyspiarskich AOSIS (Alliance of Small Island States), którym grozi zatopienie w związku z globalnym ociepleniem.
1998 r. - Tsunami zalewa północne i wschodnie wybrzeża Nowej Gwinei, zabijając kilka tysięcy osób.
1998 r. - Francja uznaje Nową Kaledonię za swoje terytorium zamorskie, a jej mieszkańcy zyskują francuskie obywatelstwo oraz autonomiczny rząd. Kanakowie podpisują z Francją umowę przewidującą, że między rokiem 2014 i 2018 odbędzie się referendum wśród ludności wyspy, które ma zdecydować, czy Nowa Kaledonia nadal pozostanie częścią Francji, czy stanie się niepodległym państwem.
1998 - 2003 r. - Wojna domowa na Wyspach Salomona: pucz wojskowych z Guadalcanal (2000) oraz bunt na Tikopii wywołują chaos. Rośnie zadłużenie państwa wobec zagranicznych banków, zwłaszcza w warunkach powszechnej korupcji. Niszczycielski huragan w 2002 r. dopełnia chaosu.
XX/XXI w. - Według oszacowań w trudno dostępnym wnętrzu Nowej Gwinei istnieje prawdopodobnie do 50 plemion, które żyją w pełnej izolacji od świata zewnętrznego, zachowując kulturę epoki kamiennej. Podobnie do innych Papuasów przypuszczalnie uprawiają ogrody, hodują świnie i polują, a także praktykują kanibalizm zarówno jako rytuał, jak też mięsne uzupełnienie diety opartej głównie na roślinach.
2003 r. - Gubernator generalny Wysp Salomona zwraca się z prośbą o międzynarodową pomoc w walce z przestępczością. Po miesiącu na wyspy przybywa ponad 2000 policjantów z Australii, Nowej Zelandii i krajów Pacyfiku, żeby ustabilizować kraj.
Pod groźbą cofnięcia pomocy finansowej (ok. 250 milionów dolarów, czyli 1/3 budżetu Nowej Gwinei) Australia zmusza Papuę-Nową Gwineę do przyjęcia australijskiego nadzoru, ponieważ korupcja, przestępczość i anarchia stały się zagrożeniem dla porządku w całym regionie. Port Moresby należy do najniebezpieczniejszych miast na planecie, co wyraża się wielką liczbą napadów z bronią w ręku, rabunków, kradzieży, zabójstw i gwałtów.
Od 2006 - 2009 r. - Kanadyjska firma Nautilus Minerals jako pierwsza w świecie zaczyna wydobywać metale z dna oceanu w strefie należącej do Papui. Eksploatuje leżące na dnie konkrecje oraz kominy hydrotermalne.
2007 r. - Silne trzęsienie ziemi i tsunami niszczą dużą część Wysp Salomona.
2012 r. - W papuańskiej prowincji Madang zostaje aresztowana grupa kilkunastu mężczyzn, którzy uważają się za łowców czarowników. Prowadzeni rzekomo przez duchy wędrowali od wioski do wioski, mordowali ludzi oskarżonych o czarownictwo, zjadali ich mózgi na surowo, a z penisów mężczyzn przyrządzali magiczną zupę, która miała im dawać szczególną moc.
2013 r. - Papuańska prasa nagłaśnia sprawę linczu w Mount Hagen w centrum Papui Nowej Gwinei. 20-letnia Kepari Leniata zostaje wywleczona z domu przez kilkudziesięciu sąsiadów, odarta z odzieży, poddana torturom, jest przypalana i bita. Policjanci, którzy próbują powstrzymać motłoch, muszą uciekać, żeby ratować własne życie. Potem tłum oblewa Kepari benzyną, rzuca na stos starych opon i podpala. Kobieta była oskarżona o puripuri, czyli czary, którymi spowodowała rzekomo śmierć małego chłopca. Sprawa Kepari staje się znana dzięki prasie i zainteresowaniu amerykańskich dyplomatów, ale nie jest niczym wyjątkowym. Każdego roku kilkadziesiąt osób, głównie kobiet, jest mordowanych pod zarzutem czarownictwa, a papuańska opinia publiczna na ogół wierzy w czary i pochwala lincze popełniane na rzekomych czarownicach.