Himalaje
- Od ok. 10 000 r. p.n.e. - Topnienie plejstoceńskich lodowców powoduje niszczycielskie powodzie, kiedy pękają lodowe bariery zatrzymujące dotychczas górskie jeziora. Pasmo gór stanowi naturalną granicę między światem drawidyjskich a potem indoeuropejskich Indii oraz mongoloidalnym Tybetem. Jest to granica, lecz nie bariera, ponieważ przenikają przez nią zarówno idee, jak też ludzie.
Tybetańczycy opowiadają legendy o pochodzeniu wielkich gór, w których przyszło im żyć. Według jednej z nich niegdyś z oceanu wyłonił się pięciogłowy demon siejący grozę. Na szczęście pokonały go boginie zrodzone przez chmury, a wdzięczni mieszkańcy rajskiego lasu rosnącego nad oceanem poprosili, aby boginie pozostały i odtąd trwają jako pięć najwyższych gór.
Himalaje mają też własną boginię uosabiającą gigantyczne górskie pasmo i opiekującą się mieszkańcami tych gór. Buddyjscy Tybetańczycy nazwą ją Tseringma i będą przedstawiać jako piękną kobietę na tygrysie zwykle trzymającą w dłoni wadżrę.
Według innych legend w Himalajach ukrywają się włochate, człekokształtne małpoludy yeti (szerpijski yeh-th - człowiek ze skalistych miejsc, tybetański migyu lub wielki dzu-th - według Szerpów pożerający krowy).
Od najdawniejszych czasów góry zwane Himalavat, Himalaja (w sanskrycie himalaya - dom śniegów) lub Kalapa są czczone i uznawane za siedzibę bogów, a najwyższe szczyty są uważane za bóstwa. W środkowych Himalajach największą czcią cieszy się szczyt Czomolungma, co po tybetańsku oznacza boską matkę gór, w Nepalu znany jako Sagarmatha - matka świata lub matka Sagara. Sagar, syn Adżitnatha, był królem znanym z Puran, czczonym przez hinduistów i dżinistów. Według legend Sagar podbił wszystkie kontynenty, miał 60 tysięcy synów i umarł jako asceta. W historii zaś Adżitnath i Sagar pojawiają się w Ajodhja. Kanczendzenga (Kanczenjunga), trzeci najwyższy szczyt świata we wschodnich Himalajach, upamiętnia pięciu boskich braci Czomolungmy z tybetańskiej mitologii: Ha-wo-gang-zang (symbolizujący zachód), Kul-lha-sha-ri (południe), Thang-lha (północ), Yar-lha-shang-po (wschód) i Tse-rhing-chhe-nga (centrum). Nanda Devi (ukochana bogini w sanskrycie) jest córką bogini Himalavat Śakti, żeńskiej energii Sziwy. Annapurna (w sanskrycie ana - matka, purna - plon) to bogini dostatku, która daje ludziom ryż i mleko. Nanga Parbat (w sanskrycie Córka Gór) w Kaszmirze jest utożsamiany z Parwati lub Śakti.
Jednak nie wszystkie nazwy wiążą się z mitologią. Dhavlagiri (Davalaguiri) to w sanskrycie dava i giri - las w ogniu i góra, a Shisha Pangma to po tybetańsku ponad łąkami. Kula Kangri zaś ma w nazwie określenia rodziny lub domu (w pali kula) i małego kotła (kangari), a wschodniohimalajski Shilla oznacza w sanskrycie kamień lub skałę (sila).
7. tysiąclecie p.n.e. - Podhimalajskie doliny stanowią miejsce ucieczki dla ludów drawidyjskich, indoeuropejskich i tybetańskich wypieranych z innych rejonów. Niezbyt bogata miejscowa przyroda zapewnia względnie bezpieczne warunki skromnej egzystencji. Na przykład w Dolinie Kathmandu (na wysokości 1300 m n.p.m.) rozwija się społeczność neolityczna.
2. tysiąclecie p.n.e. - 1. tysiąclecie n.e. - W Dolinie Kathmandu i innych himalajskich dolinach panują lokalne dynastie, które z czasem zostaną zjednoczone pod władzą Nepalu.
Wysokie góry, brak poszukiwanych zasobów naturalnych oraz oddalenie od ważnych szlaków handlowych powodują słabe zainteresowanie silniejszych i bogatszych sąsiadów. To zazwyczaj pozwala miejscowym władcom zachować niezależność.
.- 1778 r. - Brytyjski kartograf James Runell ocenia, że Himalaje widoczne z Indii z odległości ok. 240 km mogą mieć nawet 8 km wysokości. W roku 1811 pomiar Dhavlagiri dokonany z Indii da wynik ok. 8167 m. W roku 1849 zostaje wykonany pomiar Czomolungmy teodolitem z odległości 150 km, a w roku 1856 brytyjskie Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłosi, że szczyt ma wysokość 29002 stóp (8840 m). Kolejne pomiary dadzą 8848 m w 1955 r. i 8850 m w 1988 r.
Europejczycy niektóre himalajskie góry nazywają po swojemu: Czomolungma to Szczyt XV, a od 1865 r. Mount Everest na cześć walijskiego kartografa pułkownika George’a Everesta (1790-1866), w latach 1830-1843 głównego geodety w brytyjskich Indiach i autora pierwszej dokładnej mapy Himalajów.
Drugi najwyższy szczyt Ziemi Dapsang (Czogori) w północnym Kaszmirze to K2 lub Godwin Austen nazwany na cześć brytyjskiego geografa H. H. Godwin-Austena (1834-1923), który odkrył lodowiec na stoku tej góry).