Fergana, Lou Lan i inne przedmuzułmańskie kultury Dżungarii i Kaszgarii
- 2. tysiąclecie p.n.e. - W Kotlinie Kaszgarskiej (na południe od Tien Szan) w dorzeczu Tarym rozwijają się kultury hodowców owiec, kóz i krów oraz rolników. Potwierdzi to szwedzki archeolog Folke Bergman podczas szwedzko-chińskiej ekspedycji z lat 1927-1935: odkrywa między innymi charakterystyczne groby pod łodziami.
Miejscowa plastyka wykazuje związki ze sztuką Chin i Scytów (styl zwierzęcy). Dominującym elementem rasowym są biali reprezentowani przez indoeuropejskich Tocharów.
- V w. p.n.e. - W Kotlinie Fergańskiej powstaje miasto Achsiket, centrum państewka Davan utrzymującego się z rolnictwa i handlu. Bardzo silne są wpływy buddyzmu, który szerzą misjonarze i kupcy.
Kotlina Fergańska i Takla Makan (po ujgursku Kraj Topoli) są obszarem, gdzie zbiegają się szlaki handlowe z Chin, Azji Zachodniej i Doliny Indusu. Tak zaczyna się Szlak Jedwabny (nazwę wprowadzi F. von Richthofen) oraz szereg miejscowych kultur łączących elementy dalekowschodnie i zachodnie.
IV - III w. p.n.e. - W Kotlinie Kaszgarskiej istnieje kilka małych państw ludów indoeuropejskich niezależnych od monarchii hellenistycznych na zachodzie. Postępuje ich buddyzacja: na przykład Widżajawira, król miasta Chotan na stokach Kun Lun, rozpoczyna budowę buddyjskiego klasztoru, aby uczcić przybycie mnicha-ascety imieniem Buddhadhuta.
III w. p.n.e. - W Tien Szan powstaje konfederacja plemion założona przez ludy indoeuropejskie z grupy tocharskiej.
III w. p.n.e. - Chińskie kroniki wyliczają ok. 40 niewielkich państw-oaz na terenie Kotliny Dżungarskiej, wschodnich Tien Szan i Kaszgarii. Należy do nich na przykład oaza Turfan (Ziemia Ognia) na południe od wschodniej części gór Tien Szan w Kotlinie Turfańskiej ponad 150 m poniżej poziomu morza. Na jej dnie znajduje się jezioro, koło którego, dzięki rozbudowanej sieci kanałów w II w. p.n.e. rozwija się miasto Jarhoto (Miasto Na Urwisku). W chińskich kronikach nosi ono nazwę Jiaohe (Miasto u Zbiegu Rzek). Na południe od Turfanu rozwija się miasto Janghaj.
Na zachodzie Kotliny Kaszgarskiej rozwija się centrum handlu w mieście Kaszgar (po chińsku Kaszi), na skrzyżowaniu szlaków z Chin, Baktrii i Indii miasto Jarkand, na przełęczy między Karakorum i Pamirem handlowe miasto Szule, a na południe od Takla Makan scytyjskie miasto Chotan (Nefrytowe Miasto).
Wszystkie te państewka utrzymują się z rolnictwa i hodowli, ale także z pośredniczenia w lukratywnym handlu między Chinami i Azją Środkową oraz Iranem. Od północy do tego handlu włączają się koczownicze plemiona Siung Nu (Hunowie), lub najeżdżają i rabują osiadłych sąsiadów. Jest to początek turkizacji tych ziem, która osiągnie apogeum w VI-IX w. n.e. W tym czasie miejscowa, w większości indoeuropejska, ludność przyjmuje język turecki i tureckie obyczaje.
II - I w. p.n.e. - Chińscy kronikarze piszą o bogatym państwie Da-jüan (Davan) w Ferganie.
Koniec II w. p.n.e. - Przez Ferganę przechodzą Jüe Czy maszerujący na południowy zachód.
125 r. p.n.e. - Chiński podróżnik Czżan Cian przebywa w Ferganie i opisuje doskonałe fergańskie konie o długich nogach i szyjach. Chińczycy organizują nawet czteroletnią wyprawę dla zdobycia tych koni, podczas której opanowują stolicę państwa Davan w Ersza. Niestety, w ciągu następnych stuleci ta rasa koni zanika, pozostawiając jedynie legendy powtarzane jeszcze w XX w. n.e.
Jednakże, po tym dość krótkim chińskim epizodzie Fergana odzyskuje niezależność.
- II/I w. p.n.e. - Chińczycy opanowują Dżungarię i Kaszgarię aż po Szule, Kaszgar i Chotan, czyli część przyszłego Szlaku Jedwabnego. Jedną z przyczyn otwarcia Szlaku Jedwabnego jest chęć zdobycia słynnych fergańskich koni, których brakuje w Chinach.
Lokalne królestwa uznają zwierzchność Chin.
Cesarz Wu Di nakazuje przedłużyć Wielki Mur Chiński na zachód (w wielu miejscach jako ziemny wał) aż do Gór Richthofena, aby utrudnić i ograniczyć łupieżcze najazdy mongolskich i tureckich koczowników z północy na karawany idące Szlakiem Jedwabnym.
I w. p.n.e. - W mieście Termes, na południe od miasta Fergana, powstaje buddyjskie centrum związane z wprowadzeniem tej religii z terytorium Jüe Czy (Kuszanów). Buddyzm będzie wyznaniem Fergańczyków do VIII w.
Od I w. p.n.e./I w. n.e. - Stopniowo rośnie znaczenie ludów ałtajskich ekspandujących od wschodu i północy. Tocharowie zostaną przez nie zdominowani i wchłonięci (ostatecznie przyjmą język i kulturę turecką).
I w. n.e. - Miasto Achsiket liczy sobie ponad 400 tysięcy mieszkańców, co czyni je jednym z największych na świecie (zostanie całkowicie zniszczone w XIII w. przez Mongołów).
I w. n.e. - IV w. n.e. - Davan zachowuje niezależność od Kuszanów.
Od V w. - Stolica Davan zostaje przeniesiona z Marchamat na północ do Kasan, co jest wyrazem pogłębiania się związków z Chinami. Obok tego państwa rozwija się kilka mniejszych ośrodków politycznych, które jednak nie osiągają jeszcze tak dużego znaczenia, jak Davan.
VII - VIII w. - Szczyt rozwoju królestwa Lou Lan na skraju Takla Makan (Kaszgaria) w pobliżu jeziora Łob Nor.
Główne miasta królestwa to Lou Lan i Niyan. Ludność jest na ogół buddyjska, a gospodarka i polityka państwa są ściśle związane z Chinami. Funkcjonują obok siebie pisma indyjskie i chińskie. Głównym źródłem dochodu obok rolnictwa jest pośrednictwo w handlu między Chinami i zachodem.
VIII w. - Postępuje islamizacja Kotliny Fergańskiej. Ostatni silny, niemuzułmański władca Davan o imieniu Ałutar panuje tu na początku stulecia. Następni panowie kotliny są zaledwie lokalnymi wasalami muzułmanów.
VIII - IX w. - Postępuje pustynnienie Takla Makan w Kotlinie Kaszgarskiej związane z ociepleniem i osuszeniem klimatu. Brak wody powoduje zanik pól uprawnych i powolny upadek królestwa Lou Lan. Miasto zostanie w końcu zasypane piaskami pustyni, a zubożała ludność będzie musiała je opuścić. Pozostaną jedynie legendy o zaginionym królestwie.
726 r. - Fergana zostaje podzielona na dwie strefy wpływów: turecką (oddziaływania chińskie) na wschodzie i arabską (kultura islamu) na zachodzie.