Nairi
- 6000 - 2000 r. p.n.e. - Południowe pogórze Kaukazu i Wyżyna Armeńska podlegają wpływom szybko rozwijających się kultur rolniczych na południu w Mezopotamii i Iranie.
Lasy dostarczają drewna, a złoża mineralne służą jako źródło surowców. Na przykład już 5000 lat p.n.e. w miejscowości Medzamor jest wydobywana i przetapiana miedź, która trafia potem do Mezopotamii, na Wyżynę Irańską, do Syrii, Azji Mniejszej i Egiptu. Rozwija się handel szlakiem przez Kaukaz (przyszły Darialan), dzięki czemu miejscowe ludy korzystają zarówno z doświadczeń ludów stepowych na północy, jak też zaawansowanych kultur rolniczych z południa.
4000 - 3000 r. p.n.e. - Związana z Mezopotamią kultura kuro-arakska (nazwa od rzek) oznacza początek rolnictwa i hodowli. Wkrótce ważnym produktem eksportowym stanie się wino, zwłaszcza do niedalekiej Mezopotamii. Upowszechnia się brąz. Powstają stałe osady, przy czym domy są budowane z cegieł suszonych na słońcu i zwykle są koliste, rzadziej prostokątne. Paleniska znajdują się wewnątrz domostw. Większość grobów kultury kuro-arakskiej jest szkieletowa, a kremacja występuje sporadycznie.
3000 - 2000 r. p.n.e. - Na Wyżynie Armeńskiej funkcjonuje rolnicza kultura nachiczewańska, która okaże się etapem ewolucji na drodze ku cywilizacji Urartu.
W tym czasie na północnych stokach Kaukazu postępuje stepowienie związane z osuszaniem się klimatu, co doprowadza do upadku osad kultury kuro-arakskiej i ekspansji ludów pasterskich związanych z kulturą bedeńską.
- Połowa 3. tysiąclecia p.n.e. - Nad jezioro Wan przybywają z północy indoeuropejscy Armenowie. Przewodzi im Hajk (Hajek), patriarcha i praojciec armeńskiego ludu. Legenda głosi, że 11 sierpnia 2492 r. p.n.e. pod miejscowością Djutsaznamart Hajk pokonuje wojska Bela, tyrana z Mezopotamii i wyzwala ziemie nad jeziorem Wan. Jest to początek historii Armenii i punkt wyjścia dla armeńskiej chronologii.
Tradycja wymienia potem długą listę następców lub potomków Hajka, przewodzących Armenom jako dynastia Hajkazuni począwszy od Armenaka na przełomie 3. i 2. tysiąclecia p.n.e. aż do Skajordiego rządzącego w 765-748 r. p.n.e.
Po przybyciu na Zakaukazie Armenowie stopniowo mieszają się z innymi ludami. W rezultacie Zakaukazie i Kaukaz mają tak wielką liczbę różnych języków, że muzułmanie będą potem opowiadać legendę o tym, jak Allah po stworzeniu ludów świata wracał do domu. Niósł worek z resztą jeszcze niewykorzystanych języków, ale ponieważ było mu ciężko, wysypał je właśnie nad Kaukazem.
- Od XV w. p.n.e. - Na Wyżynie Armeńskiej kształtują się lokalne ośrodki władzy oparte głównie na zyskach z handlu, rolnictwa i metalurgii.
W ostatnich dekadach XV w. p.n.e. powstają księstwo Hurszama, w którym panują kolejno Aszkalidża, Nunnu i Sanda, oraz księstwo Kaszatama, gdzie rządzą Szerisza i Taggaszta.
Na początku XIV w. p.n.e. w północno-zachodniej części Wyżyny Armeńskiej powstaje księstwo Azzi Chajasza, którym rządzą kolejno: Karanisz, Marijasz, Chuchanasz (Hukkana), Annijasz i Mutti (do ok. 1320 r. p.n.e.). Księstwo przetrwa do połowy IX w. p.n.e., kiedy zostanie podbite przez Urartu.
XIII w. p.n.e.- Broniąc się przed ekspansją Asyrii z południa, przywódcy plemion Nairi zamieszkujących okolice jeziora Wan zakładają konfederację zwaną potem Arme-Supria, która ma powstrzymać najeźdźców. Z drugiej strony Nairi przejmują z Asyrii wyżej rozwiniętą kulturę mezopotamską.
XII w. p.n.e. - Konfederacja Nairi jest zależna od Frygii.
Koniec XII w. p.n.e. - Asyria narzuca swoje zwierzchnictwo Nairi.
Od 2./1. tysiąclecia p.n.e. - Na Wyżynie Armeńskiej i całym Zakaukaziu upowszechnia się znajomość wytwarzania i obróbki żelaza.
IX w. p.n.e. - Książę Apadża samodzielnie rządzi Chubuszkią w północnej części Wyżyny Armeńskiej. Próbuje utrzymać niezależność, ale już w połowie stulecia panujący w Chubuszkii Kaki (następca Apadży) musi uznać się za asyryjskiego wasala. Zależni od Asyrii są również następni władcy Chubuszkii: Puchana, Datana, Datadża i Dadi.
Ok. 820 r. p.n.e. - Konfederacja Nairi umacnia swoją pozycję na arenie międzynarodowej.
Wśród władców uczestniczących w konfederacji wyróżniają się: Bisiraini rządzący w Arima, Siraszune w Babarura, Zaanzar w Dimama, Ursi w Ganguchutu, Bara w Gazina, Taszathai w Gingibira, Arusza w Kindutausz, Amamaasz w Kingistilenzach i Ardara w Usztaszsza.
Koniec IX w. p.n.e. - Księstwo Chubuszkia na niemal sto lat zostaje wasalem Urartu.
Koniec VIII w. p.n.e. - Książę Dżanzu uniezależnia Chubuszkię od Urartu. Chubuszkia staje się tak silna, że nawet podbija Nairi. Jednak już kilka lat później Chubuszkia zostaje podporządkowana Asyrii.
Natomiast konfederacja Nairi, mimo uzależnienia od Chubuszkii a potem Asyrii, trwa jako monarchia Arme-Supria i zachowuje własną dynastię Haikazuni, którą według legend miał zapoczątkować Baroir (Paruir), żyjący pod koniec VIII w. p.n.e.
VII w. p.n.e. - W Arme-Supria panują następcy Baroira: Hrachia (syn Baroira), Parnuaz (syn Hrachii), Paczoicz (syn Parnuaza), Kornak lub Gornak (syn Paczoicza) i Pawos lub Pharos (syn Kornaka).
605 r. p.n.e. - Medowie niszczą Arme-Supria.
Tradycja wymienia jeszcze dwudziestu na poły legendarnych władców Arme-Supria, począwszy od Haikaka (syn Pawosa) aż do ostatniego o imieniu Wahe, który kończy panowanie w 331 r. p.n.e., kiedy Macedończycy podbijają Zakaukazie.