Sulawesi (Celebes)
- VII/VIII w. - Na północy wyspy Sulawesi kształtuje się królestwo zwane Suwawa lub Tuwawa. W językach miejscowych plemion nazwa oznacza jedno ciało, co jest rozumiane jako wspólnota pochodzenia lub wspólna genealogia. Według tradycyjnych legend królestwo miało powstać już w IV w., lecz na arenie historycznej pojawia się dopiero w VIII w. jako organizacja polityczna z centrum na półwyspie Gorontolo (Hulontalo).
W VIII w. państwem rządzi król Moluadu, a o względnym bogactwie kraju świadczy grobowiec tego władcy oraz jego żony i dziecka na brzegu rzeki Bulawa zbadany w początkach XXI w.
Początek X w. - Legendarny Tonggolowuta zakłada królestwo Laiwui na południu wyspy i ok. 940 r. przekazuje tron swemu synowi Mandalangiemu I. Dynastia Tonggolowuty przetrwa aż do XX w.
Ok. XIII w. - Plemion Bugis na Sulawesi przeżywają szybki rozwój związany z importem towarów z Chin (ceramika) i Indii (drukowane tkaniny). Dodatkowym czynnikiem przyspieszającym okazuje się odkrycie złóż rud żelaza w Luwu.
Od XIII w. - Królestwo na półwyspie Gorontolo jest jednym z najważniejszych organizmów politycznych na północy wyspy.
Początek XIV w. - Na południu wyspy istnieje niewielka monarchia Gowa (Goa), o której wspomina jawajska eulogia poświęcona Hajam Wurukowi rządzącemu w Madżapahit. Początkowo Gowa jest federacją czterech, a potem dziewięciu plemiennych państewek.
Według legend królestwo Gowa powstało wcześniej i było rządzone przez ośmiu władców pierwszej, a potem dwunastu władców drugiej niebiańskiej dynastii. Trzecią niebiańską dynastię zaczyna królowa Tumanurung Baine w początkach XIV w. Kolejni reprezentanci tej dynastii to: Tumassalangga Baraya, I Puang Lowe Lembang, I Tuniatabanri, Karampang ri Gowa oraz panujący w drugiej połowie XV w. Tunatangka Lopi.
Dynastia Gowa, podobnie jak większość arystokratycznych rodów na południu Sulawesi, wywodzi swoje prawa do władzy od mitycznej jasnoskórej rasy tumanurung. Bóstwa tumanurung w tajemniczy sposób pojawiły się niegdyś na wyspie i poślubiły kobiety z miejscowej arystokracji. Mit zdaje się opowiadać o przybyciu austronezyjskiego ludu Sama-Bajau pochodzącego z południowych Filipin. Wraz z imigrantami rozprzestrzenia się wydajniejsza metoda uprawy ryżu, co staje się podstawą ekonomii Gowa.
Władcy Gowa czerpią zyski z eksportu miejscowych rodzajów drewna i przypraw oraz z pośrednictwa w handlu między Chinami, południową Indonezją i Indiami.
Pierwsza połowa XIV w. - Wódz La Temmammala organizuje królestwo Soppengu na południu wyspy.
Ok. 1340 - 1360 r. - Tolangohula staje na czele konfederacji pięciu plemion w północnej części Sulawesi i zakłada królestwo Limbotto, które przetrwa aż do końca XIX w.
Druga połowa XIV w. - Na południu Sulawesi powstaje kilka niewielkich monarchii, między innymi Mata Selompu organizuje konfederację Bone, Batara Guru I zakłada Luwu, a La Bombang staje na czele królestwa Suppa.
Podobnie podzielona na kilka królestw jest też północna część wyspy. Polityczne rozdrobnienie będzie cechą charakterystyczną wyspy przez kilka następnych wieków aż do momentu, gdy zostanie włączona do Indonezji.
Druga połowa XIV - początek XVI w. - Gorontolo jest wasalem imperium Madżapahit, a potem przechodzi pod władzę Ternate.
Od 1471 r. - Na zachodzie wyspy powstają niewielkie królestwa ludu Bugis.
Koniec XV w. - Synowie króla Tunatangka Lopi rządzącego w Gowa zaczynają bratobójczą walkę o władzę. Pokonany Karaeng Loe ri Sero ucieka z miasta Sero na wschód do miasta Passanngaleang, a potem na północ nad rzekę Talloq. W jej ujściu zakłada swoją siedzibę i zarazem stolicę królestwa Talloq, do którego należą Saumata, Pannampu, Moncong Loe i Parang Loe.
Batara Gowa zaś rządzi królestwem, które nadal jest nazywane Gowa i rozciąga się na obszar Paccelekang, Pattalasang, Bontomanai Iliau, Bontomanai Iraya, Tombolo i Mangasa.
Przez kilkadziesiąt lat trwają walki między tymi dwoma państwami, ponieważ ich władcy roszczą sobie prawa do terytorium sąsiada i uważają siebie za jedynych prawowitych dziedziców dawnej monarchii Gowa.
Do 1512 r. - Rządzący w Gowa królowie Pakere Tau Tunidżallo ri Passukki (1510-1511) oraz Daeng Matanre Karaeng Tumaparisi Kallonna (panuje w latach 1510/1511-1546) walczą z królestwem Talloq, doprowadzając je w końcu do upadku. Ostatecznie zostaje zawarty układ Rua Kareng se’re ata, czyli Podwójny Król, Jeden Lud, odtąd bowiem władcy noszą tytuł królów Gowa i Talloq, a bywają też nazywani królami Makassaru od największego portu.
Od 1512 r. - Władcy Gowa utrzymują kontakty z Portugalią, Holandią i Anglią. Makassar wyrasta na jeden z najważniejszych portów, kiedy osiedlają się w nim malajscy kupcy wypędzeni przez Portugalczyków z Malakki.
Od 1593 r. - W Gowa panuje trzynasty władca tego państwa król I Tepukaraeng Daeng Parabbung Tuni Pasulu. Zostanie jednak odsunięty, a jego miejsce zajmie I Mangari Daeng Manrabbia.
Od ok. 1540 r. - Gowa przeżywa rozkwit za panowania króla Daeng Matanre Karaeng Tumaparisi Kallonna oraz jego następców: I Manriwagau Daeng Bonto Karaeng Lakiung Tunipalangga Ulaweng (panuje w latach 1546-1565), I Tadżibarani Daeng Marompa Karaeng Data Tunibatte (tylko 40 dni w 1565 r.) oraz I Manggorai Daeng Mameta Karaeng Bontolangkasa Tunikallo (od 1565 r.).
Król I Manriwagau Daeng Bonto Karaeng Lakiung Tunipalangga Ulaweng reformuje armię, skracając miecze i tarcze, aby były łatwiej nimi manewrować w walce. Wprowadza broń palną, czyli armaty i twierdze budowane z cegieł, czego przykładem jest forteca Somba Opu w ujściu rzeki Dżeneberang (Jeneberang). Podbija Sulawesi od północnej części półwyspu Minahasa do wyspy Selayar na południu. Rozbija i opanowuje królestwa Bugis (Adżatappareng), które były dotąd jego najsilniejszym przeciwnikiem. W rezultacie Gowa sprzymierzone z królestwem Luwuq leżącego na północy wyspy staje się dominującą siłą południowego Sulawesi obok sojuszu monarchii Bone, Soppengu i Wadżoq. Gowa zdobywa też polityczne wpływy w Pahang.
Miasta Makassar i stołeczne Somba Opu są ważnymi ośrodkami zarówno handlu, jak i kultury. Portugalscy żeglarze systematycznie odwiedzają Makassar jako wygodny port na trasie statków wiozących cenne przyprawy z Moluków. Zyski z tego handlu są tak duże, że pod koniec XVI w. gospodarka Gowa jest praktycznie uzależniona od żeglarzy i kupców z Portugalii.
Druga połowa XVI w. - Wasalne wobec Ternate królestwo Gorontolo jest państwem muzułmańskim od czasu, gdy król Matolodulakiki uznał islam za religię państwową.
Pierwsza połowa XVII w. - Muzułmańscy ulamowie (misjonarze i nauczyciele) Dato ri Bandang, Dato ri Tiro i Dato ri Patimang szerzą islam na południu Sulawesi.
22 IX 1605 r. - Czternasty władca Gowa król I Mangari Daeng Manrabbia znany też jako Karaeng Matowaya Tumamenaga ri Agamanna przyjmuje islam. Ten akt jest uważany za równoznaczny z uznaniem islamu za religię państwową. Z czasem król zmieni też imię na muzułmańskie i będzie odtąd znany jako Sułtan Alauddin. Rządzi do śmierci w 1639 r.
Do 1611 r. - Władcy plemion Bugis przyjmują islam.
1613 r. - Anglicy zakładają warowną faktorię handlową w Makassar. Pięć lat później podobny fort w Makassar budują też Holendrzy. Kupcy z innych krajów, jak Chiny, Hiszpania czy Indie, również mają w mieście silne wpływy, chociaż nie budują warownych siedzib.
1637 r. - Na północy wyspy Sulawesi powstaje federacyjna muzułmańska monarchia, do której należy między innymi królestwo Gorontolo.
1644 r. - Władca Bone wznieca powstanie przeciwko sułtanowi Malikussaidowi rządzącemu w Gowa w latach 1639-1653. Bone próbuje w ten sposób powstrzymać islamizację narzucaną przez sułtanat Gowa, który zdominował północny Sulawesi. Buntownicy ponoszą jednak klęskę w decydującej bitwie pod Passempe, a pokonane królestwo Bone zostaje poddane kontroli muzułmańskiej rady.
1660 r. - Książę Anung Palakka panujący w Bone nie rezygnuje z niepodległościowych ambicji i zaczyna nową wojnę, aby uwolnić się od dominacji sułtanatu Gowa. I tym razem jednak zwycięża armia Gowa, na której czele stoi sułtan Hasanuddin (1653-1669). Zwycięstwo islamu zostaje przypieczętowane.
1666 r. - Admirał Cornelis Speelman z Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej podejmuje próbę podboju zachodniego Sulawesi. Po stronie Kompanii walczy 818 holenderskich żeglarzy i 578 żołnierzy oraz 395 wojowników z Ambon i Bugis. Powstrzymują ich wojska koalicji zorganizowanej przez sułtana Hasanuddina z Gowa.
Wstępny traktat pokojowy zostaje zawarty 18 listopada 1667 r. w Bungaya, lecz niedługo potem znów wybuchają walki. O ostatecznym wyniku tych zmagań decydują holenderskie posiłki wysłane z Batawii. Główna twierdza i zarazem siedziba sułtanatu w Somba Opu zostaje zdobyta 12 czerwca 1669 r., a Hasanuddin abdykuje (umrze rok później).
Zwycięski Speelman każe zburzyć Somba Opu i zbudować holenderski Fort Rotterdam. Wokół tej twierdzy wyrośnie wkrótce nowe holenderskie miasto Makassar (od 1673 r.).
Sułtanat Gowa formalnie nadal istnieje, lecz kolejni sułtanowie są odtąd wasalami holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
1677 r. - Gorontolo, które było dotąd wasalem Ternate przechodzi pod władzę holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. W tym samym czasie Holendrzy przejmują też władzę nad Limbotto.
1849 r. - Brytyjczycy niszczą piracki sułtanat w zachodniej części Sulawesi. Najsławniejszym jego władcą i zarazem znanym piratem był Raga, kontrolujący cieśninę Makasar między Borneo i Sulawesi.
Co prawda Brytyjczycy podbili ten obszar, lecz piractwo nadal pozostanie źródłem dochodu dla Indonezyjczyków i nie zaniknie przez całe następne stulecie.
1858 r. - Panujący w Laiwui król Lamanggu (1858-1871) przyjmuje protektorat holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
1860 - 1946 r. - Soppengu pozostaje pod holenderskim protektoratem.
Do 1911 r. - Holendrzy ostatecznie opanowują całą wyspę Sulawesi przez Europejczyków zwaną Celebes. Oddziały kolonialne likwidują kilkanaście sułtanatów: miejsce sułtanów zajmują holenderscy namiestnicy.
1946 - 1960 r. - Terytorium Sulawesi zostaje uznane za część Indonezji, a ostatnie istniejące jeszcze wyspiarskie monarchie są kolejno włączane do nowego państwa.