Bułgaria
679 r. - Turecki lud Bułgarów pod wodzą chana Asparucha przybywa na Bałkany znad Wołgi, podbija Słowian i zakłada państwo nad środkowym Dunajem oraz na zachodnim brzegu Morza Czarnego (dawne tereny Traków).
VIII w. - Dzięki słabości Bizancjum ludność bułgarska może osiedlać się na zachód od Gór Bałkańskich.
Bułgarami rządzą w tym czasie chanowie wymieniani w tekstach bizantyjskich i znani z bułgarskiej tradycji: Terwel, Kormisosz, Sewar, Winech (ok. 750), Telec, Sabin, Umar, Toktu, Pagan, Telerig i Kardam.
- 803 - 814 r. r. - Chan Krum czyni Bułgarię hegemonem na Bałkanach. Jego władza sięga od Panonii podlegającej Frankom aż do Bizancjum. W kilku starciach z bizantyjską armią Bułgarzy okazują się wystarczająco silni, aby wziąć do niewoli wielu Greków i przewieźć ich nad Dunaj jako niewolników.
Turcy stopniowo wtapiają się w Słowian: powstaje nowy słowiański lud określany jednak turecką nazwą Bułgarów.
814 r. - Po śmierci Kruma rządzą jego bracia Dukum (814) i Diceng (814-815) oraz syn Omurtag (815-831). Omurtag podwaja obszar państwa, podbijając wschodnią Panonię należącą do Awarów i ziemie południowych Słowian (głównie Macedonia).
831 - 836 r. - Panuje chan Małamir, syn Omurtaga.
826/827 - 869 r. - Dwaj mnisi Cyryl Filozof (Konstantyn z Sołunia) i jego brat Metody (ok. 815-880) zostają apostołami chrześcijaństwa (bracia sołuńscy) wśród ludów słowiańskich. Opracowują słowiańskie pismo głagolica. Misjonarska praca obu mnichów oddziałuje też na Bułgarów.
836 - 852 r. - Chan Presjan (potomek Omurtaga) przekształca Bułgarię w lokalną potęgę.
837 r. - Bizancjum, które walczy z powstaniem Słowian w Rodopach koło Salonik, w Tracji i południowej Macedonii prosi o pomoc Bułgarów. I rzeczywiście połączonymi siłami tłumią bunt, lecz cesarz Teofil obawia się, że Bułgarzy mogą wykorzystać sytuację i zająć tereny objęte powstaniem. Dlatego wywołuje bunt greckich niewolników (jeńców jeszcze z czasów Kruma) na terenach bułgarskich i wysyła flotę do delty Dunaju, aby ich stamtąd ewakuować. Chce w ten sposób odciągnąć uwagę Bułgarów od ziem bizantyjskich. Chan Presjan zwraca się wtedy o pomoc do Madziarów, lecz ich połączone siły ulegają armii biantyjskiej i grecka flota bez przeszkód zabiera uwolnionych jeńców do Konstantynopola.
Za to kauchan (namiestnik, zastępca chana) Isbuł pomaga zbuntowanym przeciw Bizancjum słowiańskim Smolianom mieszkającym nad rzeką Mestą i w południowo-zachodnich Rodopach. Pod Filippi koło Tesalonik rozbija woijska bizantyjskie i przyłącza do Bułgarii ziemie Smolian aż do Morza Egejskiego.
839 r. - Bułgarski najazd na Serbię zakończony bez wielkich zdobyczy terytorialnych.
845 r. - Poselstwo Presjana wysłane do Paderborn nawiązuje przyjazne stosunki z Ludwikiem Niemcem.
Między innymi dzięki przychylności Niemiec Presjan może zająć bizantyjską północno-zachodnią Macedonię i Albanię, osiągając wybrzeże Adriatyku. Armia Bizancjum jest w czasie zaangażowana na wschodzie.
Zdobycze Bułgarii potwierdzi umowa zawarta w 847 r.
848 - 850 r. - Łupieżcza wyprawa na Serbię zakończona niepowodzeniem.
852 - 889 r. - Panuje książę Borys I Michał, syn Presjana.
Tureccy Bułgarzy ostatecznie wtapiają się w miejscowych Słowian.
866 r. - Borys I Michał decyduje się na przyjęcie chrześcijaństwa w wersji bizantyjskiej. Powoduje to wprowadzenie Bułgarii w orbitę bizantyjskiej kultury, a misjonarze przynoszą język i pismo starocerkiewnosłowiańskie stosowane w obrządku słowiańskim według Cyryla i Metodego.
866 r. - Św. Klemens organizuje słynny ośrodek pisarski i centrum przepisywania książek w mieście Ochryda (nad Jeziorem Ochrydzkim). Posługuje się przy tym językiem starocerkiewnosłowiańskim.
Ok. 880 r. - Borys bezskutecznie próbuje opanować Serbię, lecz mimo niepowodzenia zyskuje znaczny wpływ na losy Serbów
889 - 893 r. - Książę Bułgarii Władymir (syn Borysa I) odrzuca chrześcijaństwo niosące zależność od Bizancjum i staje na czele antychrześcijańskiego buntu ludności. W końcu książę traci władzę i zostaje oślepiony przez zwolenników nowej wiary.
893 - 927 r. - Władca Bułgarii Symeon I Wielki, syn Borysa I. Przywraca chrześcijaństwo.
Przenosi stolicę Bułgarii do miasta Presław Wielki (893). Tworzy tu sławny ośrodek kultury z szeroko znaną szkołą pisarską, w której wyróżnia się Konstanty Presławski. Na czele szkoły staje św. Naum. Wśród jej pracowników znajdują się między innymi tak wielcy myśliciele i pisarze jak Joan Egzarcha czy mnich Chrabr. Dąży do opanowania całych Bałkanów walcząc z osłabionym Bizancjum. Oblega nawet Konstantynopol. Wymusza na Bizancjum uznanie go za króla zwanego carem (car od zniekształconego caesar) i utworzenie niezależnego patriarchatu w Bułgarii.
Od 894 r. - Seria wojen z Madziarami. Po roku 896 łupieżcze najazdy Madziarów pustoszą północ kraju.
917 r. - Symeon rozbija Greków nad rzeką Acheloj, ugruntowując potęgę Bułgarii. Zajmuje Serbię, choć musi potem walczyć z serbskimi buntami (wyprawa na Raszkę w 924 r.).
926 r. - Nieudana próba podboju Chorwacji.
927 - 967 r. - Panuje car Piotr I. Osłabienie Bułgarii spowodowane konfliktami społecznymi i religijnym ruchem bogomilców (bogomiłów). Serbia odzyskuje niezależność i odbiera część bułgarskich zdobyczy na zachodzie, a Bizancjum na południu.
946 r. - Umiera św. Iwan z Riły (w górach Riła), pustelnik żyjący w jaskini, w dziupli i na dębie.
Dla okolicznych pasterzy był przedmiotem kultu oraz celem pielgrzymek, a woda z siedmiu okolicznych jeziorek została uznana za świętą. Wkrótce na tym najświętszym miejscu Bułgarii powstaje klasztor Riłski Monastyr, jedno z centrów bułgarskiej kultury, sławne z bogatego księgozbioru i licznych ikon. Riła będzie znakiem oporu Bułgarów wobec prób odebrania im kulturowej tożsamości. Nawet Turcy nie odważą się go zniszczyć.
967 r. - Piotr I abdykuje na rzecz syna, Borysa II (967-971).
968 - 971 r. - Dwa najazdy z Rusi, dążącej do opanowania zachodnich wybrzeży Morza Czarnego oraz cieśnin (Bosfor i Dardanele) prowadzących na Morze Śródziemne. Rosyjskie najazdy popiera Bizancjum, które pragnie odzyskać stracone wcześniej tereny, choć wcale nie życzy sobie obecności Rusi w rejonie strategicznych cieśnin. Północna granica Bułgarii cofa się na Dunaj. Bizantyjska armia wypiera jednak ruskie oddziały i zajmuje wschodnią Bułgarię, usuwając Borysa II (971). Zwycięskie Bizancjum znosi niezależny bułgarski patriarchat.
Zachodnia część kraju (z Macedonią) i centrum w Ochrydzie jest niezależna pod władzą Szyszmana, który już wcześniej prowadził samodzielną politykę i buntował się przeciw bułgarskiemu carowi.
Język bułgarski upodabnia się do macedońskiego (macedoński bywa potem uznawany za dialekt bułgarskiego).
976 - 1014 r. - Samuel, syn Szyszmana, walczy z Bizancjum o odzyskanie utraconych ziem. Koronowany na cesarza (997).
1014 r. - Klęska Samuela, jego syna Gabriela Radomira (1014-1015) i bratanka Iwana Władysława (1015-1018) walczących z Bizancjum oznacza podbój zachodniej Bułgarii i Macedonii przez Bizantyjczyków. W 1018 r. cesarz Bazyli II Bułgarobójca włącza ziemie bułgarskie do Bizancjum na ponad 100 lat.
1040 r. - Antyfeudalne i antybizantyjskie powstanie Bułgarów w północnej Grecji.
1183 r. - Najazd węgierski. Węgrzy wywożą między innymi szczątki (relikwie) św. Iwana z Riły przechowywane dotąd w mieście Sredc (rzymska Serdica). Po ich odzyskaniu zostaną złożone w Trnowie, a w 1469 r. w Rile.
1185 - 1186 r. - Bułgarzy podnoszą bunt przeciw Bizancjum.
Na czele powstania stoją dwaj bojarzy (możnowładcy) bracia Piotr II (panuje do 1187 r. i później w latach 1196-1197) oraz Asen I (panuje 1187-1196). Bizantyjskie oddziały zostają pokonane i wyparte z kraju.
1187 r. - Bizancjum uznaje niepodległość Bułgarii. Tak zaczyna się drugie państwo Bułgarów, które przetrwa do 1393 r.
Koniec XII w. - 1396 r. - Z inicjatywy bułgarskiego patriarchy Joachima I powstaje unikalny klasztor i kościoły w miejscowości Iwanowo. Budowle są wykute w skale, a ich wnętrza zdobią bogate polichromie.
1197 - 1207 r. - Car Iwan Kalojan, brat Asena I, rządzi krajem ze stolicy w Trnowie.
W 1205 r. pod Adrianopolem rozbija łupieżczą wyprawę krzyżowców z Cesarstwa Łacińskiego. Zostanie zamordowany przez bojarów niezadowolonych ze zbyt silnej władzy centralnej. Tron otrzymuje jego siostrzeniec Borił (1207-1218).
- 1218 - 1241 r. - Car Iwan Asen II (syn Asena I). Usuwa Boriła. Przyłącza bizantyjską Trację i Macedonię, a nawet atakuje Konstantynopol, myśląc o stworzeniu nowego cesarstwa.
Niestety, te ambitne plany upadną już za panowania Kolomana I (1241-1246, syn Asena II), kiedy Bułgaria okaże się zbyt słaba, by kontynuować podboje.
1242 r. - Najazd Mongołów i Węgrów wyniszcza kraj. Bizancjum odbiera Trację i Macedonię.
Druga połowa XIII w. - Osłabienie Bułgarii za władzy Michała II (1246-1256, brat Kolomana I), Kolomana II (1256-1257, wnuk Asena I) i Konstantyna Ticha (1256-1277). Kolejni carowie zmagają się z mongolskimi najazdami i naporem Bizancjum, a wewnątrz kraju z narastającymi tendencjami separatystycznymi. Istotnym czynnikiem są też rosnące obciążenia feudalne nakładane na chłopów, co podkopuje rolnictwo i budzi niezadowolenie.
1277 r. - Ubożenie bułgarskiej wsi doprowadza do chłopskiego powstania pod wodzą pasterza Iwajło. Powstańcy zdobywają nawet stolicę Trnowo (1277), a Iwajło żeni się z regentką carycą Marią, co jest ogromnym upokorzeniem dla panującej dynastii Asenowców. Nieznający zwyczajów arystokracji i realiów politycznych Iwajło szybko okazuje się niezdolny do rządzenia. Utrzyma się na tronie tylko do roku 1279, kiedy usuną go bojarzy.
1279 r. - Na bułgarski tron wstępuje Iwan Asen III (po matce wnuk Asena II), lecz zostanie usunięty już w 1280 r. Władza cara okazuje się zbyt słaba w starciu z potęgą wielkich rodów. Odsunięcie Iwana Asena III oznacza koniec dynastii Asenowców.
1280 r. - Tron zdobywa Georgi, czyli Jerzy I Terter (1280-1292), założyciel nowej dynastii Terterowiczów.
1292 - 1323 r. - Słabą i wewnętrznie rozbitą Bułgarią rządzi dynastia Terterowiczów.
Kolejni carowie nie potrafią jednak skonsolidować władzy: Smilec (1292-1298), Czaka (1299-1300, zięć Jerzego I), Teodor Swetosław (1300-1322, syn Jerzego I) i Jerzy II (1322-1323, syn Teodora), który nie pozostawia następcy tronu.
- XIV w. - Mnich Grigorij z Parorii, autor Żywotu Romiła Widyńskiego (jego mistrza). Z tego okresu pochodzi najwybitniejszy pisarz z Trnowa mnich Eutymiusz, autor żywotów świętych. W ostatniej ćwierci stulecia jest patriarchą Bułgarii, a od 1393 r. (zdobycie Trnowa przez Turków) przebywa na wygnaniu.
Z tej epoki pochodzą pierwsze teksty po bułgarsku (na przykład gramoty - listy carów), czyli w języku ludowym częściowo kontynuującym tradycje starocerkiewnosłowiańskiego. W bułgarskim zaznacza się unikalna w językach słowiańskich tendencja do struktur analitycznych.
- 1324 - 1330 r. - Car Michał III Szyszman panuje po śmierci ostatniego Terterowicza.
Bułgaria jest częściowo zależna od Serbii. Co prawda car w sojuszu z Bizancjum próbuje zrzucić tę zależność i zaczyna wojnę z Serbią, ale ponosi klęskę pod Wielbużdem (1330). Trafia wtedy do niewoli i ginie. Jego syn Iwan Stefan panuje zaledwie rok (1330-1331) i zostaje usunięty przez Serbów.
1331 r. - Następny władca Iwan Aleksander (1331-1371, siostrzeniec Michała III) musi uznać zwierzchność Bizancjum nad osłabioną i pustoszoną przez Czarną Śmierć Bułgarią.
Po 1355 r. - Postępuje rozpad kraju, a ościenne państwa, Węgry, Bizancjum i Serbia, zdobywają coraz większy wpływ na sytuację w Bułgarii. Coraz większym zagrożeniem stają się też Turcy.
1363 r. - Serbowie i Bizancjum wywołują wojnę domową w Bułgarii.
Car Iwan Aleksander dzieli Bułgarię na dwa carstwa. Dla młodszego syna Iwana Szyszmana przeznacza carstwo z ośrodkiem w Trnowie, a starszy syn Iwan Stracimir otrzymuje carstwo ze stolicą w Widyniu nad Dunajem. W ten sposób Iwan Aleksander próbuje zażegnać ewentualny spór o tron. W rzeczywistości jednak osłabia Bułgarię, zwłaszcza w obliczu ekspansywnej Turcji. Co więcej Carstwo Widyńskie wkrótce popada w zależność od sąsiednich Węgier.
Od 1363 r. - Podzielona na dwa carstwa Bułgaria sprzymierzona z Serbią i Węgrami próbuje zatrzymać tureckie podboje na Bałkanach.
1371 r. - Po śmierci ojca Iwan Stracimir ogłasza pełną niepodległość w rządzonym przez siebie Widyniu.
1371 - 1393 r. - W Trnowie samodzielnie panuje car Iwan Szyszman, lecz jego pozycja słabnie wraz z rosnącym naporem Turcji. Szczególnie niszcząca dla pozycji cara okazuje się klęska w starciu z Turkami nad rzeką Maricą (1371).
1388 r. - Iwan Stracimir uznaje się za wasala Turcji, co ma zabezpieczyć Carstwo Widyńskie przed kolejnymi najazdami.
1389 r. - Klęska wojsk bułgarsko-serbsko-węgierskich na Kosowym Polu otwiera Turcji drogę do podboju rozległych obszarów Bałkanów.
1393 r. - Armia sułtana Turcji Bajazyda I zdobywa Trnowo, co może być uznane za koniec Carstwa Trnowskiego.
1393 - 1396 r. - Po upadku Trnowa formalnie carem całej Bułgarii jest Iwan Stracimir rezydujący w Widyniu.
1396 r. - Zygmunt Luksemburski organizuje antyturecką krucjatę, do której przyłącza się car Iwan Stracimir.
Klęska poniesiona przez krzyżowców pod Nikopolis oznacza nie tylko załamanie krucjaty, lecz także upadek Carstwa Widyńskiego, ponieważ Turcy zajmują Widyń, ostatni ośrodek bułgarskiej państwowości.
Bułgaria pozostanie częścią Turcji aż do XIX w., choć zachowuje kulturową odrębność. Wśród ludności chrześcijańskiej osiedla się duża liczba muzułmańskich Turków, a wielu Bułgarów przejdzie na islam, tworząc grupę etniczną zwaną Pomakami. Turcy stają się często właścicielami ziemi, a Bułgarzy są na ogół podległymi im chłopami.
XV/XVI w. - Pop (prawosławny duchowny) Pejo pisze w języku bułgarskim. Tworzy między innymi Żywot św. Georgiego Nowego o złotniku Georgim z Sofii spalonym na stosie przez Turków w 1515 r. Georgi jest odtąd symbolem walki Bułgarów z Turcją.
Od XVI w. - Powtarzają się antytureckie powstania Bułgarów żądających praw równych z muzułmanami.
Największe wybuchają w latach 1598, 1686, 1688 i 1737. Wszystkie zostają krwawo stłumione.
Ok. 1695 - ok. 1757 r. - Josif Bradati, tłumacz tekstów starocerkiewnosłowiańskich, popularyzator języka bułgarskiego.
Ok. 1722 - 1773 r. - Paisjusz Chilendarski, prawosławny mnich i pisarz, autor Słowianobułgarskiej historii, która pokazuje bogatą przeszłość Bułgarów, budując tym samym ich narodową świadomość.
1765 r. - Pop Sofroniusz Wraczański (Stojko Władysławow, 1739 - ok. 1813), prawosławny święty i zwolennik wyzwolenia Bułgarii zaczyna rozpowszechniać Słowianobułgarską historię Paisjusza Chilendarskiego. Jest to początek bułgarskiego odrodzenia narodowego.
1774 r. - Na mocy układu z Küczük Kajnardży Rosja staje się opiekunem prawosławia w Bułgarii. Jest to wyraz słabej pozycji Turków i coraz większych wpływów Rosji dążącej do zdominowania Bałkanów.
XVIII/XIX w. - Zaczyna się powolne odradzanie narodowej świadomości Bułgarów pobudzone przez analogiczne ruchy w Europie i postępujące osłabienie Turcji. Kilku działaczy politycznych i intelektualistów odbudowuje bułgarską kulturę, a zwłaszcza język, jak na przykład pop Jowcza (ur. 1786). Riłski Monastyr zaś odnawia tradycyjną sztukę malowania ikon.
1794 r. - Turecki namiestnik Widynia, Pazwand-ogłu Osman wypowiada posłuszeństwo sułtanowi. Bunt kończy się jednak klęską i przywróceniem władzy Stambułu.
1806 r. - Biskup Sofroniusz Wraczański publikuje pierwszą książkę w języku nowobułgarskim - zbiór kazań. Sofroniusz pragnie zrzucić władzę Turcji i przyłączyć Bułgarię do Rosji.
Sprzeciw wobec Turcji jednoczy europejskie posiadłości Imperium Osmańskiego i staje się podstawą dla kształtującego się pojęcia Bałkanów. Niemiecki geograf August Zeune w roku 1808 po raz pierwszy używa jednej nazwy Hämushalbinsel na określenie całego obszaru na południe od gór Hämus, które w starożytności były określane po grecku i łacinie jako Hajmos i Haemus (od greckiego haima - krew, na pamiątkę krwi mitycznego Tyfona). Już po niewielu latach zamiast niemieckich nazw upowszechnią się Półwysep Bałkański i Góry Bałkańskie. Ich pochodzenie bywa dyskutowane, lec tradycja wywodzi je zazwyczaj z tureckiego słowa bałkan oznaczającego urwiska pokryte lasem.
Dyskusyjne są też granice Bałkanów: od Gór Bałkańskich do Adriatyku i północnej granicy Grecji lub w skrajnym ujęciu od Mołdawii do Macedonii i Słowenii.
W pojęciu większości Europejczyków Bałkany to barbarzyński kraj, gdzie od średniowiecza ich wyobraźnia umieszcza dziwacznych mieszkańców na przykład ludzi pokrytych włosami i mających ogon utożsamianych z satyrami (niektórzy podróżnicy piszą o tym jeszcze w XX w.). Z drugiej strony Bałkany są faktycznie ogromnie zacofane, co częściowo wynika z panowania Turcji, ponieważ ludność chrześcijańska chce zachować swoje tradycje, co oznacza konserwację zwyczajów sprzed stuleci i strach przed wszelkimi zmianami. W dodatku, słabość gospodarcza zbiega sę z trudnymi warunkami geograficznymi, zwłaszcza w górach, co przekłada się na brak utwardzonych dróg i pojazdów kołowych - aż do drugiej połowy XIX w. zamiast wozów są używane zwierzęta juczne, chociaż koło jest oczywiście znane.
1820 r. - W Kazanłyku powstaje pierwsza firma wytwarzająca doskonały olejek różany. Wkrótce miasto stanie się jednym z najważniejszych światowych centrów produkcji olejku. Nieprzypadkowo jednym z najważniejszych lokalnych świąt stanie się Święto Róży organizowane od roku 1903 w pierwszym tygodnia czerwca i połączone z wyborem najpiękniejszej dziewczyny, rytualnym odparowaniem płatków różanych oraz zabawą w maskach.
1824 r. - Petro Beron wydaje pierwszy szkolny podręcznik języka bułgarskiego.
1828 - 1829 r. - Podczas wojny Turcji z Rosją powstaje projekt bułgarskiego powstania narodowego.
Ma je zorganizować Georgi Mamarczew służący w armii rosyjskiej, lecz koniec wojny kładzie kres tym planom. Turcy ponownie wkraczają do Bułgarii opuszczonej przez Rosjan, a na miejscowej ludności mszczą się terrorem.
Od 1833 r. - Chłopi w zachodniej Bułgarii próbują buntować się przeciw tureckim feudałom. Kolejne chłopskie rozruchy mają miejsce w latach 1835, 1841 i 1850. Część powstańców ucieka po klęsce do Serbii. Znanym działaczem chłopskim tego okresu jest Wasił Lewski (1837-1873), który projektuje utworzenie demokratycznej federacji wolnych krajów bałkańskich.
1834 r. - Kupiec Dobri-Żelazkow zakłada pierwszą fabrykę tkanin w mieście Sliwen.
1835 r. - Wełczo Atanasow organizuje spisek przeciw panowaniu Turcji, który jednak zostaje wykryty i zlikwidowany.
Od 1835 r. - Powstają świeckie szkoły bułgarskie.
1836 r. - W Kazanłyku powstaje pierwsza bułgarska czytelnia i biblioteka jako wyraz kulturalnego odrodzenia Bułgarów.
1837 - 1879 r. - Luben Karawełow, działacz polityczny. Projektuje federację wolnych państw naddunajskich.
1840 - 1870 r. - Rekonstrukcja Riłskiego Monastyru po wielkim pożarze.
1850 - 1921 r. - Iwan Wazow, największy bułgarski pisarz epoki nowożytnej (epopeja narodowa Pod jarzmem, 1894), działacz niepodległościowy, a w latach 1897-1899 minister oświaty.
1853 r. - Pod naciskiem kolejnych chłopskich buntów Turcja godzi się na wykup ziemi od tureckich właścicieli przez chłopów i nakłada podatek rolny. Reforma jest stopniowo wprowadzana w życie.
1862 r. - Georgi Rakowski (1821-1867) zakłada czasopismo o tematyce patriotycznej. Próbuje realizować swój program wyzwolenia kraju, czego jednak nie akceptuje Serbia, z którą Rakowski wiązał spore nadzieje.
1870 r. - Powstaje autonomiczny Egzarchat Bułgarski, czyli narodowy kościół prawosławny Bułgarów. Dwa lata później ogłosi pełną niezależność od patriarchy Konstantynopola.
1870 r. - Turcy wykrywają i likwidują patriotyczną organizację Karawełowa i Wasiła Lewskiego (zostanie powieszony w 1873 r.).
1872 - 1937 r. - Anton Straszimirow, pisarz i dramaturg.
1876 - 1878 r. - Powstanie Kwietniowe (1876) zorganizowane między innymi przez Wazowa.
Ginie Christo Botew (1848-1876), poeta, publicysta i działacz uznany za narodowego bohatera Bułgarii.
Krwawe stłumienie powstania przez Turcję staje się dla Rosji pretekstem do wojny. Na kongresie berlińskim (1878) Turcja zostaje zmuszona do uznania niepodległości Bułgarii, Czarnogóry, Rumunii i Serbii, choć wschodnia Rumelia (nad rzeką Marica) wciąż pozostaje przy Turcji. Władcą Bułgarii (formalnie nadal zależnej od Turcji) zostaje książę Aleksander Battenberg (1879-1886), a stolicą Sofia (dawny Sredc).
- 1885 r. - Bułgaria zajmuje wschodnią Rumelię, gdzie wybuchło antytureckie powstanie. Powoduje to protest mocarstw europejskich i obalenie Battenberga przez prorosyjską armię (1886).
Nowym księciem zostaje popierany przez Austro-Węgry Ferdynand z dynastii Sachsen-Coburg-Gotha, formalnie zależny od Turcji.
1904 - 1912 r. - W Sofii powstaje Cerkiew Aleksandra Newskiego. Jest to widomy znak odrodzenia tradycji prawosławnych, ale też podkreślenie związków z Rosją.
1908 r. - Ferdynand I Coburg ogłasza się carem niepodległej Bułgarii.
1910 r. - Kościoły Bułgarii i Grecji zawierają ugodę, akceptując samodzielność Kościoła macedońskiego.
1912 r. - Bułgaria zawiera z Serbią, a potem także z Czarnogórą i Grecją tajny antyturecki sojusz zwany Ligą Bałkańską. Popiera go Rosja, chcąc osłabić Turcję.
1912 r. - Zwycięska I wojna bałkańska z Turcją. Bułgaria uzyskuje dostęp do Morza Egejskiego.
1913 r. - II wojna bałkańska spowodowana nieporozumieniami przy podziale ziem zdobytych na Turkach.
Bułgaria atakuje Serbię, którą jednak wspierają Grecja, Rumunia i Turcja. Bułgarzy ponoszą klęskę i rezygnują z roszczeń wobec Serbii. Utrata części terytorium na rzecz Serbii (miasta Kocani, Cetyna i Radoviec), Turcji (Adrianopol, Kirk-Kilesse i Demotiki) oraz Grecji (miasto Kawala).
1915 - 1918 r. - Podczas I wojny światowej Bułgaria opowiada się po stronie Niemiec i Austro-Węgier chcąc zająć Macedonię. Dopiero powstanie żołnierzy przeciw monarchii (1918) zmusza rząd do zawarcia pokoju z Ententą. Niemiecka armia tłumi jednak powstanie i car Ferdynand I abdykuje na rzecz swego syna Borysa III (rządzi do 1943 r.). Rośnie siła lewicy; Aleksander Stambolijski staje na czele ludowego rządu Bułgarii (1919), mimo panowania cara.
1923 r. - Przewrót rządowy. Stambolijski zostaje zamordowany, a władzę obejmuje dyktator Aleksander Cankow, który anuluje postanowienia o reformie rolnej i delegalizuje partię komunistyczną. W tym samym roku dochodzi do lewicowego powstania pod wodzą Georgi Dymitrowa (1882-1949) i Wasila Kolarowa (1877-1950). Bunt zostaje jednak krwawo stłumiony, a jego przywódcy uciekają z kraju.
1923 r. - Dwunastoletnia wiejska dziewczyna Wangelija (od greckiego ewangelion - dobra nowina) przeżywa niesamowity wypadek: porwana przez huragan spada około 2 km dalej. Traci wtedy wzrok, lecz podobno zyskuje szczególny dar. Jako Baba Wanga aż do śmierci w 1996 r. zajmuje się przepowiada przyszłość i leczeniem własną energią.
1923 - 1943 r. - Bułgaria jest kierowana przez faszystowskie rządy wojskowych,
Zawiera sojusz z Hitlerem i Mussolinim, przystępując do osi Berlin-Rzym-Tokio (1941).
- 1944 r. - Antyfaszystowskie powstanie poparte przez cara Symeona II (1943-1956, syna Borysa III.
9 IX wkracza armia ZSRS (miesiąc wcześnie podbój zaakceptował Churchill) i władzę przejmuje komunistyczny Front Patriotyczny. Wracają do kraju Dymitrow i Kolarow.
Zaczyna się nowy terror: do roku 1945 zostaje zamordowanych ok. 35 tysięcy osób podejrzanych o niechęć do komunizmu.
- 1946 r. - Stalin tworzy podległe sobie komunistyczne państwo bułgarskie.
To oznacza usunięcie cara Symeona II (emigruje) i delegalizację wszystkich partii politycznych z wyjątkiem komunistów. Terror, mordy i obozy koncentracyjne (Belene do 1959 r., Loveč w latach 1959-1962) łamią opór. Likwidacja prywatnej własności środków produkcji, upaństwowienie gospodarki i zniszczenie samodzielnej twórczości intelektualnej powodują zastój ekonomiczny. Bułgaria staje się biednym, zacofanym krajem, satelitą ZSRS znanym tylko z turystyki. Nie przeszkadza to jednak zabalsamować zwłoki Dymitrowa jako bohatera komunistycznej Bułgarii; dokonuje tego rosyjski specjalista I. Zbarski.
- 1989 r. - Bułgaria uzyskuje niepodległość, lecz krajem nadal rządzą popularni wśród Bułgarów komuniści.
Dopiero porozumienie w 1990 r. pozwala utworzyć rząd koalicyjny z prezydentem Petyrem Mladenowem (6 IV) i niekomunistycznym premierem, co odsuwa groźbę wybuchu wojny domowej. Prześladowanie muzułmańskiej ludności Pomaków (ok. 1,5 miliona) powoduje ich masowe ucieczki do Turcji.
85% Bułgarów wyznaje prawosławie. Gospodarka jest bardzo słaba (po 1989 r. zamiera nawet turystyka), oparta głównie na mało wydajnej i przez to niezbyt dochodowej produkcji rolnej, hodowli owiec, kóz i krów. Jednym z wyjątków jest Dolina Róż na południe od gór Bałkanów - światowe centrum produkcji róż na olejek, który wciąż przynosi ogromne zyski.
2002 r. - Bułgaria przystępuje do NATO, co wywołuje protest Rosji.
2007 r. - Mimo słabości ekonomicznej Bułgaria zostaje przyjęta do Unii Europejskiej, lecz nie do strefy euro. Nadal jest używana dotychczasowa waluta pod nazwą lew.
Od 2020 r. - Pandemia Covid-19 osłabia i tak słabą gospodarkę.
Nieudolność władz zaniedbujących szczepienie Bułgarów powoduje rekordową w Europie liczbę zachorowań i śmierci zakażonych.