Antyle Południowe

-1526 r. - Hiszpański kapitan Francisco de Hoces na galeonie San Lesmes jako pierwszy opływa południowy kraniec Ameryki między Ziemią Ognistą i Półwyspem Antarktycznym (Cieśnina Drake’a).

Jest to pierwszy krok w kierunku Południowych Szetlandów i Antarktydy.

  • 1579 r. - Angielski pirat Francis Drake po przebyciu Cieśniny Magellana żegluje na południe w kierunku cieśniny nazwanej potem jego nazwiskiem.

  • 1675 r. - Londyński kupiec Anthony de la Roché dostrzega Południową Georgię. Po raz drugi zauważy ją hiszpański statek León w roku 1756.

  • 1762 r. - Płynący z Limy do Kadyksu kapitan José de la Llana między Falklandami i Południową Georgią dostrzega wyspy na granicy pływającego lodu i nazywa je Auroras (od nazwy swojego statku). Potem te wyspy spotykają Hiszpanie w latach 1769, 1774 i 1779. Następny jest kapitan M. de Oyarudo z Filipin (1790) i hiszpański statek Atrevida (1794). Dopiero Anglik James Weddell (1820), Amerykanin Benjamin Morrell (1822) i John Biscoe (1830) stwierdzą, że domniemane wyspy Auroras były prawdopodobnie górami lodowymi.

Pomyłka wynika przede wszystkim ze zliczeniowej metody określania współrzędnych, która polega na ocenie odległości, jaką statek przebył od znanego już punktu, na przykład wyspy, brzegu kontynentu lub portu. Precyzja takiego zliczania jest oczywiście niewielka, więc ewentualne powtórne odnalezienie określonego miejsca bywa bardzo trudne.

Mimo ustaleń Weddella, Morrella i Biscoe wyspy Auroras pojawią się jeszcze w roku 1890 na mapie Ameryki Południowej opracowanej przez George’a Franklina Crama.

  • 1775 r. - James Cook po raz pierwszy ląduje na Południowej Georgii (South Georgia na cześć króla Jerzego III) i zajmuje dla Wielkiej Brytanii wraz z archipelagiem Sandwich Południowy (South Sandwich).

  • 1819 r. - Wielorybnik William Smith (ok. 1790-1847) odkrywa Południowe Szetlandy (South Shetlands) i zajmuje dla Brytyjczyków. Kiedy wiadomość o odkryciu dociera do Valparaiso w Chile, kapitan brytyjskiej marynarki Shirreff postanawia wysłać tam Irlandczyka Edwarda Bransfielda (ok. 1785-1852) jako dowódcę wyprawy, a Smitha jako pilota. W styczniu 1820 r. bez problemów docierają do Południowych Szetlandów i Bransfield ląduje na wyspie, którą nazywa imieniem króla Jerzego III (King George Island). Posuwając się dalej na południowy zachód przepływają obok nieznanej im wyspy (później nazwanej Deception) i kierują się na południe.

  • 1820 r., 15 XI - Amerykański łowca fok Nathaniel Palmer jako pierwszy ląduje na wyspie zauważonej wcześniej przez wyprawę Bransfielda. Wydaje mu się tak samotna, że nazywa ją Deception (po angielsku Opuszczenie).

Wbrew tej nazwie wyspa okazuje się jednym z najlepszych naturalnych portów na wybrzeżach Półwyspu Antarktycznego, ponieważ jest kalderą wulkanu. Ma więc kształt pierścienia, który doskonale chroni wewnętrzny akwen i już w następnym roku stanie się ważną bazą dla łowców fok, gdzie w ciągu lata będzie kotwiczyć ok. 100 statków. W rezultacie intensywnych polowań miejscowa populacja fok zostanie praktycznie wybita w ciągu trzech lat i po roku 1825 wyspa będzie znów bezludna.

  • 1821 r. - Brytyjski żeglarz Powell odkrywa i zajmuje Południowe Orkady (South Orkneys): Wielka Brytania wycofa się stamtąd w 1957 r. Od 1904 r. działa tu stała argentyńska stacja badawcza.

  • 1821 r. - Brytyjska wyprawa kapitana Clarka (12 osób) po raz pierwszy zimuje w Antarktyce na Południowych Szetlandach. Wyspy staną się wkrótce centrum brytyjskiego wielorybnictwa aż do wyniszczenia tych zwierząt na początku XX w.

  • 1823 r. - Według popularnej plotki w tym roku angielski szkuner Jenny wmarza w lód w Cieśninie Drake’a. Dopiero w 1840 r. podobno znajduje go jakiś statek wielorybniczy i odkrywa doskonale zachowane zamrożone zwłoki załogi. Historia zostanie opisana po raz pierwszy w niemieckim czasopiśmie geograficznym Globus w 1862 r. W XX w. opowieść o Jenny stanie się inspiracją dla kilku autorów, na przykład dla australijskiej poetki Rosemary Dobson, autorki książki The Ship of Ice (1948).

  • 1829 r. - Brytyjska ekspedycja badawcza pod dowództwem Henryego Fostera zatrzymuje się na Deception, gdzie prowadzi pomiary magnetyzmu i grawitacji. Uczestniczący w wyprawie porucznik Kendall wykonuje akwarelę przedstawiającą krajobraz wyspy.

  • 1842 r. - Amerykański statek wielorybniczy Ohio odnotowuje erupcję wulkaniczną w kalderze Deception.

  • 1902 r. - Szwed Johan Gunnar Andersson z wyprawy Nordenskjoelda bada miejsce, gdzie brytyjscy wielorybnicy wytapiali tran na Południowej Georgii i nazywa je Grytviken (po szwedzku Pokrywka Garnka). Norweg Carl Anton Larsen założy (1904) tam bazę kompanii wielorybniczej Compañia Argentina de Pesca, pierwszą stałą stację wielorybniczą w tym archipelagu. W ciągu pierwszego roku do Grytviken zostaje przyholowanych aż 195 wielorybów, nic więc dziwnego, że powstanie na wyspie jeszcze sześć stacji wielorybniczych. W roku 1912 zaś koło Grytviken zostanie upolowany największy odnotowany wieloryb osiągający długość 33,58 metra.

Z czasem Larsen przyjmie obywatelstwo brytyjskie, a Grytviken stanie się stolicą Południowej Georgii. Tutaj też małżeństwu Fridthjofowi i Klarze Jacobson 8 X 1913 r. urodzi się córka Solveig Gunbjørg, pierwszy człowiek urodzony w Antarktyce. W roku 1932 zaś odbędzie się tu pierwszy antarktyczny ślub - pobiorą się A. G. N. Jones i Vera Riches.

  • Od 1906 r. - Chilijsko-norweska firma Sociedad de Ballenera de Magellanes organizuje centrum wielorybników w zatoce Whalers na Deception. Wyspa staje się miejscem zimowania dla licznych wielorybniczych statków. W roku 1908 powstaje tam największy antarktyczny cmentarz (na początku XXI w. 35 grobów i 10 pamiątkowych tablic), w 1912 r. stacja radiowa, a w 1914 r. budynek lokalnego samorządu (w ramach brytyjskiej kolonii). Miejscowe zakłady wytapiania tranu są skrajnie niewydajne, ponieważ marnuje się nawet 40% tłuszczu zabitych i przyholowanych do wyspy wielorybów, ale i tak przynoszą duże zyski.

  • 1908 r. - Wielka Brytania ogłasza powstanie kolonii Falkland Island Dependencies - sektor Antarktyki między południkami 20o i 80o długości zachodniej oraz od 60o szerokości południowej aż do bieguna. Deklaracja spotyka się z protestem Chile i Argentyny (zgłasza pretensje do Południowej Georgii w roku 1927 i archipelagu Sandwich Południowy w roku 1938, oprotestowuje brytyjski sektor na Antarktydzie w roku 1943). Konflikt formalnie zakończy się w latach 1957-1959 podpisaniem umowy o międzynarodowym i bezpaństwowym statusie Antarktydy.

  • 1914 r. - Statek Endurance rozbija się koło Elephant Island w Szetlandach. Irlandczyk Ernest Henry Shackleton (1874-1922) z kilkoma towarzyszami sprowadza pomoc, płynąc w otwartej łodzi do Południowej Georgii (ponad 1000 km).

Z tą wyprawą wiąże się jeden z ciekawszych przykładów mirażu. Otóż siedem dni po zapadnięciu nocy polarnej Shackleton obserwuje nagle słońce nad horyzontem. Jest to wynik odbicia obrazu w wysokich warstwach atmosfery.

  • 1920 - 1922 r. - Shackleton prowadzi badania naukowe na Południowej Georgii. Jego bazą jest Christchurch na Nowej Zelandii. Umiera na statku na zawał serca i na życzenie żony zostaje pochowany w Grytviken na Południowej Georgii.

  • Lata 1920. - Nowoczesne statki wielorybnicze, które nie muszą holować wieloryba do brzegu, lecz wytapiają tran bezpośrednio na morzu wpływają na losy starych ośrodków wielorybniczych. Na przykład zakłady wytapiające tran na wyspie Deception zostają zamknięte (1931).

  • 20 XII 1928 r. - Australijski pilot H. Wilkins leci z Południowych Szetlandów na Ziemię Grahama i z powrotem.

  • 1941 - 1944 r. - Trwa brytyjsko-argentyński spór o Deception, kiedy obie strony wysyłają na wyspę swoje ekspedycje. Ostatecznie w roku 1944 powstaje tam stała brytyjska baza naukowa.

Podobne bazy powstaną potem na wyspach koło Półwyspu Antarktycznego: Chile (na Greenwich, 1947), Argentyny (San Martin, 1951), Związku Sowieckiego (stacja Bellingshausen na wyspie King George, 1968) i innych państw.

  • Po 1959 r. - Brytyjczycy zachowują Falklandy, Południową Georgię i Sandwich Południowy jako swoje posiadłości.

  • 1966 r. - Wytrzebienie wielorybów powoduje zamknięcie stacji wielorybniczej Grytviken. Południowa Georgia żyje odtąd głównie z rybołówstwa i turystyki.

  • 1967, 1969, 1970 r. - Kolejne erupcje wulkanu na Deception wypędzają z wyspy ludzi i czasowo niszczą stacje badawcze. Mimo to na wyspie powstanie z czasem automatyczna latarnia morska Surgidero Iquique.

  • 1982 r. - Próba podboju Południowej Georgii i wysp Sandwich Południowy (3 IV) przez Argentynę zakończona zwycięskim kontratakiem ze strony Brytyjczyków i odbiciem wysp (Południowej Georgii 25 V i Sandwich Południowego 20 VI).

  • 1985 r. - Brytyjskie Południowa Georgia i Sandwich Południowy zostają administracyjnie oddzielone od Falklandów.