Lan Xang i Laos
- VII - I w. p.n.e. - Wypierani przez Chińczyków chińsko-tybetańscy Tajowie napływają nad górny Mekong. Spychają na południe, a częściowo wchłaniają miejscowe plemiona austroazjatów i austronezyjczyków.
Najsilniejszym tajskim plemieniem pod koniec tego okresu są Lao.
II w. n.e. - W rejonie górnego Mekongu powstają pierwsze drobne, feudalne księstwa-wspólnoty (zwane muang lub mandala) plemion Lao, zależne od Funan i Khmerów. Ulegają buddyzacji w duchu szkoły mahajana.
VIII w. - Książę Khun Lo z plemienia Lao-Lum zakłada miasto Phra Bang, na terenach odebranych plemionom austroazjatyckim.
Według tradycji Khun Lo był synem (lub ewentualnie dalszym potomkiem) legendarnego króla Khun Borom, którego Laotańczycy wraz z większością Tajów uznają za swego praojca.
- 780 r. - Śmierć Khun Lo.
Na poły legendarna historia ludu Lao-Lum utrzymuje, że w Phra Bang rządzą potem władcy z linii Phraya zapoczątkowanej przez Khun Lo, a dziewiętnasty z nich będzie nosił imię Khun Vang.
- XII w. - Plemiona Lao dzielą się na związanych z rzeką Lao-Lum, mieszkających na stokach gór Lao-Thoeng i górskich Lao-Sung (najbardziej różnych od Tajów zmieszanych ze starszymi miejscowymi plemionami austroazjatyckimi).
Progi skalne dzielą Mekong na żeglowne odcinki między Phra Bang, Viang Chan (Vientiane) i Savannakhet wyznaczając granice tajskich plemion.
W bitwie pod Champasak Khmerowie zatrzymują Lao ekspandujących w dół Mekongu, a w Wat Phu koło Champasak stawiają wielką świątynię na znak swej dominacji w tym rejonie.
- XII w. - Lao tworzą szereg lokalnych monarchii próbujących utrzymać niezależność od Khmerów.
Zaczyna się tajska literatura w oparciu o pismo zapożyczone z Indii. Rozwija się buddyjskie piśmiennictwo religijne i filozoficzne, powstają dzieła prawnicze (kodeks Rathasat) i historyczne: kroniki księstwa Vientiane będą systematycznie spisywane aż do roku 1901.
Od XIII w. - Niewielkie laotańskie księstwa są wasalami lub stanowią część coraz potężniejszego królestwa Tajów z centrum w Ayutthaya, z którym łączy je wspólny język i kultura. Największe i najsilniejsze księstwa laotańskie to Phra Bang, Vientiane i Savannakhet.
XIII - XIV w. - Hinajana przyjęta przez tajski lud Szan, zastępuje dominującą dotąd buddyjską szkołę mahajana. Religia i filozofia buddyjska stają się centralnymi elementami organizującym społeczne i kulturalne życie laotańskich księstw.
1253 r. - Idąca w dół Mekongu przeciw Khmerom mongolsko-chińska armia pustoszy kraj i niszczy tradycyjną równowagę między księstwami Phra Bang, Vientiane oraz Savannakhet.
Od ok. 1271 r. - Dynastia Phraya z plemienia Lao-Lum, rządząca w Phra Bang (zwanym też Xiang Dong), staje się główną siłą wśród plemion Lao, choć formalnie pozostaje wasalem Chin. Wśród władców Phra Bang wyróżnia się Khun Vang rządzący w początkach XIV w.
Połowa XIV w. - Po zatargu na dworze książę Fa Ngum, najmłodszy czwarty syn Khun Vanga, ucieka do Angkoru, gdzie przyjmuje buddyzm (rozpowszechni go w Laosie) i żeni się z khmerską księżniczką.
1353 r. - Fa Ngum wraca na czele armii i z pomocą Khmerów zdobywa Phra Bang, gdzie przyjmuje tytuł króla. Pokazuje w ten sposób, że Laotańczycy niekoniecznie powinni być traktowani jako słabszy odłam ludów tajskich. W kolejnych podbojach Fa Ngum jednoczy laotańskie plemiona w państwie Lan Xang (Lang Czang, nazwa oznacza Królestwo Miliona Słoni) konkurując z Ayutthaya. Jego działalność spotyka się oczywiście z przychylnością Khmerów, którzy pragną osłabić tajskie królestwo Ayutthaya aspirujące do pozycji hegemona Indochin.
Lud Lao-Lum, którego wywodzi się dynastia Fa Nguma jest odtąd główną siłą Laosu, co wywołuje niechęć zdominowanych Lao-Theng i Lao-Sung. Konflikt między laotańskimi plemionami będzie trwał jeszcze kilkaset lat.
1372 r. - Powstaje kronika Lao, począwszy od legendarnego władcy Khun Lo aż do roku 1372.
1373 r. - Dworska intryga doprowadza do odsunięcia Fa Nguma. Na tron wstępuje jego syn Unheuan jako król Samsaentai (Pan 300 tysięcy Tajów). Jego rządy (do śmierci w 1416 r.) są złotym okresem w dziejach królestwa Lan Xang.
Od 1416 r. - Walki dynastyczne rozbijają jedność Lan Xang, której nie potrafią przywrócić kolejni słabi królowie. W tych okolicznościach Wietnam zdobywa coraz większe wpływy w Lan Xang.
1479 r. - Wietnamska armia rabuje i pustoszy stolicę Phra Bang.
1501 - 1520 r. - Energiczny król Vixun wykorzystuje osłabienie Wietnamu i odbudowuje państwo Lan Xang oraz gospodarkę, głównie dzięki handlowi i rolnictwu.
Vixun legitymuje swoją władzę, każąc spisać kronikę królewskiej dynastii i sprowadzając z Angkoru złoty posąg Buddy znany jako Budda z Phra Bang lub Święty Wizerunek Buddy. Według legendy posąg miał powstać na Cejlonie w I w. n.e.; w rzeczywistości jest dużo późniejszym dziełem Khmerów. W każdym razie posąg przysparza prestiżu władcy i przyciąga rzesze pielgrzymów opowiadających o cudach związanych z posągiem.
1520 - 1571 r. - Król Phothisalarat (1520-1548) i jego syn Xetthathirat (1548-1571) utrzymują potęgę Lan Xang.
Od 1558 r. - Walki z Birmą, atakującą południowe prowincje kraju, kończą się klęską Lan Xang.
1560 r. - Birmańczycy zajmują Phra Bang (odtąd zwane Luang Phra Bang - Wielkie Phra Bang). Stolica przenosi się do Vientiane, bliżej sojuszniczej monarchii Ayutthaya.
W świątyni Ho Phra Kaeo w Vientiane król lokuje nowy symbol państwa - posąg Szmaragdowego Buddy przywieziony z Chiang Mai. Vientiane staje się wielkim ośrodkiem buddyjskiej nauki.
1574 r. - Birmańczycy zdobywają Vientiane (osamotnione po zajęciu Ayutthaya przez Birmańczyków w 1569 r.). Jest to okres najgłębszego upadku państwa, które rozpada się na niewielkie, słabe i wzajemnie zwalczające się księstwa.
1591 - 1596 r. - Król Nokeo Kuman odbudowuje i jednoczy rozbity Lan Xang, choć nadal jest wasalem Birmy.
Wciąż zagrażają mu sąsiedzi, lecz stabilizuje gospodarkę, odbudowuje zniszczone rolnictwo oraz system irygacyjny.
XVII - XX w. - W Lan Xang jest używana waluta czulon, mająca postać srebrnych stożków ważących ok. 100 gramów.
1637 - 1694 r. - Król Sulign Vongs odrzuca władzę Birmy i zdobywa pełną niepodległość. Prowadzi pokojową politykę, rozwija gospodarkę i kulturę. Lan Xang staje u szczytu powodzenia, na krótko stając się potęgą.
Koniec XVII w. - Birma i Wietnam, chcąc osłabić Lan Xang, doprowadzają do wojny domowej między feudałami po śmierci króla Sulign Vongs, który nie pozostawił następcy inajeżdżają kraj.
W tym czasie Lan Xang odwiedzają Holender G. van Wusthoff i J. M. Leria, pozostawiając ciekawe opisy kraju.
1707 r. - Szarpany wojnami Lan Xang rozpada się na wrogie sobie państwa: Luang Phra Bang (król Kingkitsarat do 1713) i Vientiane (król Ong Nok do 1723 r., usunięty z tronu umrze w 1759 r.).
1723 - 1749 r. - Inthasom (brat Kingkitsarata), król Luang Phra Bang.
1749 - 1750 r. - W Luang Phra Bang panuje Inthaphon (syn Inthasoma).
1753 r. - Birma podporządkowuje sobie królestwo Luang Phra Bang przy pomocy Vientiane.
Władcy Luang Phra Bang - Sotikakuman (1750-1771, brat Inthaphona) i Suriyavong (1771-1791, brat Sotikakumana) -szukają pomocy u Tajów, co doprowadza do układu w 1774 r., który uzależnienia Luang Phra Bang od tajskiego królestwa Thonburi.
1777 r. - Tajowie podbijają południowolaotańskie królestwo Champasak.
XVIII/XIX w. - Laotańskie księstwa są zależne od Tajlandii. Na przykład w latach 1778-1782 Vientiane jest okupowane przez Tajlandię w odwecie za pomoc udzieloną Birmie w wojnie birmańsko-tajskiej.
1791 - 1816 r. - W Luang Phra Bang panuje Anuruttha (brat Suriyavonga). Potem rządzą jego syn Mangthaturat (do 1837 r.) i wnukowie Suksoem (1837-1850) oraz Chantharat (1850-1870).
XIX w. - Z północy przybywa wojowniczy austroazjatycki lud Hmong (Miao) wyparty przez Chińczyków.
1825 r. - Książę Anus z Vientiane próbuje się uniezależnić i najeżdża wschodnią Tajlandię. Jego wyprawa kończy się jednak klęską, a Vientiane zostaje wcielone do Tajlandii (1827).
1885 r. - Luang Phra Bang (od 1870 r. pod rządami króla Un Kham, brata Chantharata) zostaje włączony do Tajlandii.
1893 r. - Francja zmusza Tajlandię do uznania jej protektoratu nad Laosem.
1895 r. - Francuzi dzielą Laos na Górny (Vientiane) i Dolny (Khong), a w 1899 r. łączą je w Protektorat Laosu (oficjalna umowa podpisana w 1917 r.) pod formalną władzą króla Sakkarina (1891-1904, syn Un Khama), a potem Sisavangvonga (1904-1959, syn Sakkarina).
1896 r. - Hmong organizują zbrojne powstanie przeciw panowaniu Francji.
1901 r. - Phacaduot organizuje wielkie antyfrancuskie powstanie w centralnym Laosie - szybko stłumione. W latach 1919-1922 wybuchną walki na północy z udziałem Hmong, w 1934-1935 r. strajki, do 1936 r. lokalne wystąpienia na południu. Wyrazem nastrojów antykolonialnych jest też powstanie partii komunistycznej (1930).
1941 - 1945 r. - Japonia okupuje Laos. Tajlandia zajmuje Sayaboury i Bassac na prawym brzegu Mekongu.
1945 r. - Po odejściu Japończyków organizacja Lao Itsala (Wolny Laos) 12 X ogłasza w Vientiane niepodległą monarchię Pathet Lao (Kraj Lao). Książę Phetsarath (1895-1959) zostaje premierem, a jego bracia Souphanouvong i Souvanna Phouma członkami rządu. Wiosną 1946 r. wkraczają jednak wojska francuskie.
Rząd przenosi się do Tajlandii i zaczyna się wieloletnia partyzancka wojna wyzwoleńcza pod wodzą Souphanouvonga.
1946 r. - Pod naciskiem opinii międzynarodowej Francja uznaje autonomię Laosu. Wraca rząd przebywający dotąd na wychodźstwie w Tajlandii.
1946 r. - Tajlandia oddaje prowincje zajęte w 1941 r.
Od 1947 r. - Laos jest monarchią konstytucyjną ze stolicą w Vientiane. Uznaje francuski protektorat, a od 1949 r. należy do Wspólnoty Francuskiej, lecz cały czas działa antyfrancuska partyzantka.
Spore zróżnicowanie etniczne: większość stanowią Laotańczycy, lecz ponad 20% stanowią ludy Mon-Khmer, a kilka procent przypada na Hmong (Miao) i ludy tybetańsko-birmańskie. Większość wyznaje buddyzm, lecz ok. 1/3 stanowią religie plemienne, zwłaszcza na północy, czego przykładem jest plemię Akha wyznające lokalną formę szamanizmu. Ponad 80% dochodu pochodzi z rolnictwa, przy czym dużą popularnością cieszy się produkcja opium.
- 1954 r. - Wycofanie wojsk francuskich zaczyna współzawodnictwo o wpływy na tym terenie.
Książę Souvanna Phouma stojący na czele centrystów prowadzi rokowania z zależną od Wietnamu komunistyczną partyzantką Pathet Lao, której przewodzi książę Souphanouvong i z królem. W 1957 r. powstaje rząd koalicyjny, lecz w 1959 r. król Savangvatthana (1959-1975, syn Sisavangvonga) aresztuje działaczy Pathet Lao i znów wybucha partyzancka wojna. Zaczyna się seria wojskowych przewrotów.
1962 r. - Konferencja w Genewie formalnie uznaje koalicyjny rząd Laosu, powstały po porozumieniu w Dolinie Amfor (lewicowy, prowietnamski Pathet Lao, neutraliści Souvanna Phoumy i prawicowe ugrupowanie Nosavana-Boun Ouma). Mimo to finansowani przez USA partyzanci z ludu Hmong pod wodzą generała Vang Pao nadal walczą przeciw komunistom. Jednak do 1964 r. przewagę uzyskuje prosowiecka partyzantka Pathet Lao, która w pełni opanowuje północno-wschodnie prowincje Laosu, gdzie biegnie trasa zaopatrzeniowa dla wietnamskich komunistów.
Do 1973 r. - Trwa wojna domowa między komunistami i centrystami, a Amerykanie regularnie przeprowadzają naloty bombowe na północy kraju, żeby przerwać dostawy dla Wietnamu.
1973 - 1974 r. - Porozumienie proamerykańskiego rządu króla i komunistycznej partyzantki, która wraz z wojskami Wietnamu kontroluje ponad połowę kraju. Powstaje rząd reprezentujący obie strony.
W trwającej od roku 1962 wojnie partyzantów Hmong przeciw siłom lewicy zginęło ponad 200 tysięcy ludzi, z czego połowa to Hmongowie. Po zawarciu pokoju amerykańska CIA pozostawia Hmongów na pastwę losu, więc część z nich decyduje się na ucieczkę z Laosu. Wielu jednak pozostaje, narażając się na represje i śmierć.
- 1975 r. - Komuniści znoszą monarchię (aresztowanie rodziny królewskiej w 1977 r.) i nacjonalizują gospodarkę.
Laos staje się częścią sowieckiego bloku, co oznacza sowieckie bazy wojskowe, terror, obozy koncentracyjne (głównie dla dawnych urzędników) i biedę związaną z likwidacją wolnego rynku. Jedyną legalną partią polityczną jest Laotańska Partia Ludowo-Rewolucyjna grupująca prosowieckich komunistów.
Przez Laos biegną strategiczne trasy wojskowe: Droga Mao Tse Tunga z Chin do Tajlandii oraz Droga Ho Chi Minha między północnym i południowym Wietnamem. Ok. 300 tysięcy Laotańczyków ucieka przez Mekong do Tajlandii (10% całej populacji, największa ucieczka przed komunizmem w południowej Azji), w tym 90% inteligencji. Vang Pao ucieka do USA. Część Hmong walczy o utworzenie własnego królestwa Czao Ha, lecz rozbija ich armia laotańska i wietnamska (1975-1977). Siły rządowe niszczą plantacje maku (opium) należące do Hmong i przez następnych 30 lat wybijają kilkanaście tysięcy partyzantów (w 2003 r. zostanie ich zaledwie ok. 800).
1979 r. - Laotańscy komuniści zrywają związki z Chinami tym samym opowiadając się po stronie Sowietów.
1986 r. - Urząd prezydenta obejmuje Kaysone Phomvihan, były dowódca wojskowy. Zaczyna odbudowę gospodarki poprzez jej reprywatyzację i przywracanie mechanizmów wolnego rynku. Nawiązuje zerwane wcześniej stosunki dyplomatyczne z Chinami i Tajlandią.
Do 1988 r. - Wycofanie wojsk wietnamskich uwalnia kraj od komunistycznej dyktatury.
Laos jest jednak najbiedniejszym krajem Indochin, który w 80% utrzymuje się dzięki zagranicznej pomocy, a jego waluta kip jest niemal bezwartościowa.
Konstytucja z 1991 r. stanowi, że ciałem ustawodawczym jest Zgromadzenie Narodowe, czyli laotański parlament wybierany w wyborach powszechnych co pięć lat, mimo że nadal jedyną legalną partią jest Laotańska Partia Ludowo-Rewolucyjna. Konstytucja określa też pięcioletnią kadencję prezydenta, który powołuje rząd. Co ciekawe w konstytucji z roku 1991 pojawiają się odwołania do buddyzmu, co jest widomym znakiem odejścia od komunizmu.
1992 r. - Po śmierci prezydenta Phomvihana władzę obejmuje Khamtai Siphandon. Znosi większość mechanizmów pozwalających partii rządzącej kontrolować gospodarkę, co dość szybko poprawia poziom życia Laotańczyków. Otwiera też granicę z Tajlandią, dzięki czemu kilka tysięcy Laotańczyków może wrócić z emigracji.
Początek XXI w. - Laos powoli rozwija gospodarkę wolnorynkową, mimo że nadal rządzi nim jedyna w kraju Laotańska Partia Ludowo-Rewolucyjna, która formalnie wciąż deklaruje ustrój socjalistyczny.
2020 r. - Pandemia Covid-19 uderza w gospodarkę Laosu.