← GujanaGran Chaco, Pampa i Patagonia →

Brazylia, Fernando de Noronha, Trynidad Południowy, Wyspy św. Piotra i Pawła

• 26 I 1500 r. - Hiszpańscy żeglarze V. Y. Pinzón i D. de Lepe poszukujący złota i niewolników dopływają do północnych wybrzeży nieznanego jeszcze lądu. Zwiedzają go potem aż do ujścia rzeki São Francisco. Pinzón próbuje łapać niewolników w delcie Amazonki, lecz zaciekły opór Indian i śmierć 11 marynarzy zmuszają go do rezygnacji.

Hiszpanie odkrywają, że mają do czynienia nie z kolejną wyspą, lecz z nowym kontynentem (po hiszpańsku - tierra firme).

• 1500 - 1501 r. - P. Á. Cabral prowadzi portugalską wyprawę do Indii. Wśród uczestników tej ekspedycji znajdują się znani żeglarze jak Bartolomeu Dias oraz tacy, którzy w niedalekiej przyszłości zyskają sławę odkrywców, na przykład Portugalczycy Diogo Dias i Gaspar de Lemos. Chcąc uniknąć przeciwnego prądu koło Afryki (Prąd Benguelski) Cabral płynie środkiem Atlantyku, lecz wiatry i prądy spychają go jeszcze dalej na zachód. W końcu żeglarze dostrzegają wzgórza Monte Pascoal (Góra Wielkanocna) i lądują w miejscu, które nazywają Porto Seguro, czyli Bezpieczny Port. W ten sposób odkrywają dla Portugalii ląd Santa Cruz (Święty Krzyż) w okolicy zatoki Bahia de Todos Os Santos (bahia a w późniejszym zapisie baia znaczy po portugalsku zatoka).

Santa Cruz jest nazywane wyspą, chociaż Portugalczycy już znają wyniki wypraw Pinzóna i Lepego, które wskazują, że mają do czynienia z kontynentem. Chcą jednak ukryć tę informację, żeby nie przyciągać uwagi innych potęg kolonialnych. Nie zdają sobie sprawy, że Santa Cruz stanowi kontynuację lądów odkrytych na północy przez Kolumba.

• 1501 - 1502 r. - Portugalczyk Gonçalo Coelho (1451-1512) pracujący dla Fernão de Noronha (ok. 1470-1540) odkrywa bezludne wulkaniczne wysepki ok. 360 kilometrów na wschód od lądu Santa Cruz (od Przylądka São Roque). Początkowo są one znane jako Ilha da Quaresma, czyli Wyspy Postne (w przyszłości Fernando de Noronha).

• 1501 - 1502 r. - Niezależnie od siebie dwaj portugalscy kapitanowie, Estevão da Gama i  João da Nova docierają do niewielkiej bezludnej wyspy Trinidade (Trynidad Południowy) znajdującej się ponad 700 km na południowy wschód od wybrzeży niedawno odkrytego lądu Santa Cruz.

• 1 I 1502 r. - Portugalczyk Gaspar de Lemos dociera do zatoki Guanabara i nazywa ją Rio de Janeiro, czyli Rzeką Styczniową: sądzi, że znalazł ujście rzeki.

• 1502 r. - P. Á. Cabral odsyła G. de Lemosa do Portugalii, aby przekazał informacje o najświeższych odkryciach po drugiej stronie Atlantyku; chodzi przede wszystkim o zawiadomienie, że odkryto nowy kontynent. Statek Lemosa przepływa obok bezludnych wysp na wschód od wybrzeża kontynentu, dlatego niektórzy późniejsi autorzy uznają, że to on jest odkrywcą archipelagu Ilha da Quaresma.

• 1503 r. - Amerigo Vespucci, który przybywa tu z Portugalczykami opracowuje pierwszy dokładny opis archipelagu Ilha da Quaresma.

• 1503 - 1504 r. - Portugalczyk Coelho i Normandczyk Gonneville zaczynają handel brazylijskim drewnem.

Do znanych i cenionych rodzajów drewna z amazońskich lasów należą: twarde, dlatego zwane żelaznym, quebracho (Schinopsis), palisander (Dalbergia nigra) używany do wyrobu mebli oraz rozmaite ciężkie, ozdobne drewna jak na przykład Machaerium i Jacaranda. Wkrótce sławę zdobywa też barwnik otrzymywany z drewna Caesalpinia.

G. Coelho płynął do Indii, lecz wiatr zepchnął go na zachód: do Fernando de Noronha (płynący z wyprawą A. Vespucci jako pierwszy bada wyspę) a następnie do Santa Cruz. Coelho organizuje pierwszą ekspedycję w głąb kontynentu (ponad 200 km od wybrzeża) i odkrywa Wyżynę Brazylijską.

W liście z 1503 r. Vespucci pisze, że Santa Cruz to kontynent i określa go jako Nowy Świat, przy czym nie widzi związku z lądami odkrytymi przez Kolumba.

• 1511 r. - Grupa portugalskich karawel płynących przez Atlantyk pod dowództwem Garcii de Noronha trafia na pięć skalistych wysepek ok. 1000 km na północny wschód od wybrzeży Brazylii. Dowódca nadaje im nazwę Wysp św. Piotra i Pawła, ponieważ jeden z jego statków Święty Piotr wpadł tam na skałę.

Wyspy a właściwe skały (Rocedos de São Pedro e São Paulo) są zbyt małe, żeby je zasiedlić lub założyć bazę dla żeglarzy, więc przez kilka następnych wieków nie wzbudzą niczyjego zainteresowania.

• 1511 r. - Pierwsze oficjalne użycie nazwy Brazylia. W tym czasie na wybrzeżach osiedlają się przede wszystkim rozbitkowie, uciekinierzy i zesłańcy wygnani za przestępstwa.

• Od 1511 r. - Do legendy przechodzi Portugalczyk Diogo Caramuru (Álvares Correia, ok. 1475-1557).

Trafia na wybrzeże Bahia jako rozbitek po zatonięciu portugalskiego statku. Osiedla się wśród miejscowych Indian Tupinamba, a dzięki odwadze, sile i sprawności zyskuje z czasem ich ogromny szacunek oraz imię Caramuru, które oznacza miejscowego minoga. Wódz Taparica oddaje mu za żonę swoją córkę Paraguaçu i w końcu sam Caramuru zostaje wodzem Tupinamba. W 1527 r. Caramuru i Paraguaçu płyną do Francji, gdzie w 1528 r. Indianka zostaje ochrzczona i otrzymuje imię Catarina. Po powrocie do Brazylii Catarina Paraguaçu zakłada pustelnię Igreja da Graça (ok. 1535), na miejscu której z czasem powstanie kościół Igreja da Graça, jedna z najstarszych katolickich świątyń w Salvadorze.

Caramuru ma jeszcze kilka indiańskich żon i pozostawia 20 dzieci, które łączą kulturę Indian i Europejczyków. Cztery córki Caramuru i Paraguaçu wychodzą potem za mąż za portugalskich szlachciców, zapoczątkowując wpływowe rody brazylijskie.

Caramuru pośredniczy w rozmowach Indian i Portugalczyków, ułatwia zawieranie umów pokojowych i ustalanie zasad koegzystencji dwóch odmiennych kultur.

• 1526 r. - Sześć portugalskich okrętów ma zwalczać francuski handel brazylijskim drewnem. Powstaje wojskowa strażnica w Pernambuco na wybrzeżu, mająca strzec szlaków handlowych w Brazylii.

W nowej kolonii powstają plantacje trzciny cukrowej, orzeszków ziemnych i miejscowych drzew owocowych. Ponieważ Indianie okazują się niezdolni do ciężkiej pracy i szybko wymierają, Portugalczycy zaczną wkrótce sprowadzać murzyńskich niewolników z Afryki, którzy przy okazji zawloką tu nowe, śmiertelne epidemie, zwłaszcza febrę.

Koloniści wprowadzają reala, który jako waluta Brazylii przetrwa kilka wieków z krótką przerwą na cruzeiro w latach 1942-1994.

• 1530 - 1535 r. - Francuzi okupują Pernambuco.

• 1532 r. - De Souza zakłada miasto Sao Vicente (od 1546 r. jako Santos).

• 1534 r. - Idąc za radą Diogo de Gouveia portugalski król nakazuje podzielić kolonię na 14 kapitanii, które mając względną samodzielność mogłyby rozwijać handel z miejscowymi Indianami i budować miasta. To miałoby powstrzymać próby opanowania brazylijskiego handlu przez Francuzów.

• 1534 r. - Brytyjczycy zajmują archipelag Ilha da Quaresma jako klucz do kontrolowania brazylijskiego handlu. Jednak utrzymają się tam tylko do roku 1556, kiedy strategicznie położone wysepki podbiją Francuzi.

• 1541 r. - Hiszpan Gonzalo Pizarro idąc z Quito (od 1539 r.) wzdłuż rzeki Napo odkrywa Nizinę Amazonki. Jego towarzysz Francisco de Orellana rusza dalej w głąb Amazonii i dociera do Amazonki (1541). Płynie w dół rzeki do Atlantyku (1542) i wraca na Antyle. Wyprawę i wojownicze plemiona, w których walczą również kobiety, opisuje jej uczestnik Gaspar de Carvajal (1504-1584) w dziele Relacion del nuevo descubrimiento del famoso Rio Grande de las Amazonas.

Europejczycy nazywają rzekę Amazonką od legendarnych wojowniczek, które według Greków mieszkały za Morzem Czarnym, a ich przywódczyni Hipolita zakochała się w Heraklesie. Doszło jednak do walki groźnych kobiet z bohaterem. W Ameryce przez wiele lat będą krążyć legendy o wojowniczych kobiecych plemionach żyjących ponoć w głębi Brazylii, lecz mimo poszukiwań te plemiona nigdy nie zostaną odnalezione.

• 1548 r. - Król Jan III postanawia wprowadzić silniejszą i bardziej scentralizowaną władzę nad brazylijskimi kapitaniami, ponieważ nie radzą sobie z napadami Indian i nie przynoszą spodziewanych dochodów.

• 1549 r. - Martin Alfonso de Souza (Sousa) obejmuje urząd jako pierwszy portugalski gubernator Kapitanii Królewskiej (Capitania Real) i gubernator całej Brazylii. De Souza zakłada miasto Salvador w miejscu, gdzie Diogo Caramuru otrzymał na własność ziemię w 1536 r. i zbudował swój dom w 1540 r. W przyszłości w tym miejscu powstaną dzielnice Salvadoru: Graça, Chame-Chame i Barra. Salvador później znany jako Bahia zostaje pierwszą stolicą Brazylii.

W tym samym roku przybywają tu jezuici i wkrótce tworzą doskonale zorganizowane osiedla misyjne, w dużym stopniu niezależne od kolonialnych władz.

• Od połowy XVI w. - Portugalczycy narzucają katolicyzm brazylijskim Indianom.

Kościół katolicki będzie najsilniejszą wspólnotą religijną w Brazylii, a Nasza Pani Objawiona (Nossa Senhora de Aparecida) będzie katolicką patronką Brazylii. Według legendy pewien człowiek łowiący ryby w rzece Paraiba między Rio de Janeiro i São Paulo znalazł w sieci terakotowy posążek Matki Boskiej, który w ten sposób „objawił się” Brazylijczykom.

• 1552 r. - Portugalski statek rozbija się u wybrzeży Brazylii. Niemiec Hans Staeden przeżywa katastrofę i dostaje się w ręce plemienia Tupinamba. Dopiero po kilku latach zdoła uciec i wrócić do Europy. W książce wydanej w roku 1557 w Marburgu opowiada o torturach zadawanych jeńcom schwytanym w czasie walk, o ich zabijaniu i zjadaniu. Kanibalizm jest stałym elementem życia plemion Tupi.

• 1554 r. - Na południowo-wschodnim wybrzeżu powstaje jezuickie kolegium, wokół którego rozwinie się miasto Sao Paulo.

• 1555 - 1560 r. - Francuzi próbują osiedlić się w Brazylii, co wywołuje wojnę o wpływy zakończoną zwycięstwem Portugalii.

• 1555 - 1673 r. - Indianie w Bahia prowadzą uporczywe walki z Portugalczykami, którzy próbują zamieniać ich w niewolników. Te zmagania przechodzą do historii jako Guerra dos Aimores.

• Od 1556 r. - Francuzi panują na Ilha da Quaresma, wciąż jeszcze licząc na zdobycie wpływów w Brazylii. W końcu jednak w 1612 r. porzucą niegościnne i jak się zdaje bezużyteczne wysepki.

• 1557 r. - Diogo Caramuru umiera w Tatuapara (późniejszy ośrodek turystyki Praia do Forte). Caramuru staje się symbolem Brazylii z życiem na pograniczu kultury europejskiej i indiańskiej, z dziećmi Metysami i zachodnią cywilizacją stopniowo przenikającą w głąb lądu.

Jego życie stanie się potem inspiracją dla augustianina José de Santa Rita Durão, który w 1781 r. napisze epos Caramuru. W 2001 r. zaś Guel Arraes wyreżyseruje film Caramuru: A Invenção do Brasil.

• 1558 r. - Jezuici zaczynają akcję chrzczenia i przymusowego osiedlania brazylijskich Indian.

• 1565 r. - Estacio de Sa zakłada miasto Rio de Janeiro nad zatoką Guanabara strzeżoną przez słynną Głowę Cukru - pojedynczą pionową skałę wznoszącą się 400 m nad powierzchnię wody. Wkrótce powstaje tu Mosteiro de São Bente (1590), jeden z największych i najpiękniejszych kościołów w stylu kolonialnego baroku.

W połowie stulecia na wybrzeżu Atlantyku powstają miasta-twierdze strzegące portugalskiego panowania i stanowiące centra handlowe, jak Pernambuco na najbardziej na wschód wysuniętym krańcu Brazylii. Martin Soares Moreno zakłada na południu warowne São Paulo strzegące ujścia rzeki Ceará.

• 1574 r. - Król Portugalii oficjalnie zezwala na handel indiańskimi niewolnikami.

• 1585 r. - Brazylię zamieszkuje ok. 800 tysięcy Indian, którzy są systematycznie tępieni. Zdziesiątkowały ich gwałtowne epidemie chorób zawleczonych przez białych jak na przykład tyfus, który w 1566 r. zabił ok. 2 milionów Indian w całej Ameryce Południowej.

Reszta ludności Brazylii to 33 tysięcy białych i 14 tysięcy murzyńskich niewolników. Do 1850 r. zostanie sprowadzonych ok. 6 milionów murzyńskich niewolników z Afryki.

• Od końca XVI w. - W rejonie Alagoas (od portugalskiego lagoa oznaczającego zbiornik wodny) na wschodnim krańcu Brazylii na północ od miasta Salvador kształtuje się nowa wspólnota. Tworzą ją byli murzyńscy niewolnicy, którzy uciekli z plantacji, Indianie, maroonowie, czyli mieszańcy indiańsko-murzyńscy oraz wyrzutki i przestępcy bez względu na kolor skóry. Zakładają osady zwane quilombo, otoczone palisadą i ukryte w górach w trudno dostępnym gęstym palmowym lesie. Dlatego są zwane Quilombo dos Palmares. Ludność jest mieszaniną ras i posługuje się mieszaniną portugalskiego, języków Bantu z rejonu Kongo i miejscowych języków indiańskich. Wyznaje też synkretyczną religię łączącą katolicyzm z kultami afrykańskimi i indiańskimi. We wspólnocie obowiązuje surowe, proste prawo, które przewiduje karę śmierci za kradzież, zabójstwo, zdradę lub dezercję z pola walki. Na czele każdej osady stoi wódz, ale najważniejsze decyzje są podejmowane wspólnie, a w razie potrzeby wioski mogą współpracować. Utrzymują się z uprawy kukurydzy, manioku, fasoli i trzciny cukrowej. Wspólnoty walczą z powtarzającymi się wojskowymi ekspedycjami Portugalczyków, ponieważ osady Quilombo przyciągają kolejnych zbiegłych niewolników.

• XVII - XVIII w. - Brazylia rozwija własny styl architektoniczny, co znakomicie podkreśla jej odrębność.

• XVII - XIX w. - Murzyńscy niewolnicy, sprowadzani do Brazylii do pracy na plantacjach, w niektórych rejonach stają się dominującym elementem ludnościowym. Na przykład w Bahia, chociaż zmuszeni do formalnego przyjęcia katolicyzmu, wypracowują własną, synkretyczną religię, gdzie Bóg chrześcijan jest czczony jako Olorum, Chrystus jest zwany Axala, a święci znajdują swoje odpowiedniki w bóstwach afrykańskich (na przykład Łazarz to Omulu). Murzymi i Mulaci staną się ogromnie ważnym elementem rasowym całej Ameryki Łacińskiej. Jednak w odróżnieniu od Stanów Zjednoczonych nie będą grupą izolowaną, lecz raczej uczestniczącą w życiu kulturalnym i społecznym tych krajów.

• XVII - XIX w. - Europejczycy zwracają uwagę na wodny hiacynt (Eichornia crassipes) - roślinę o drobnych liściach i różowo-fioletowych kwiatach. Wprowadzą ją do tropikalnych wód na Florydzie, Jawie, w Australii i Indiach. Jednak bardzo szybko rozrastająca się roślina stanie się plagą zagłuszającą niemal całe życie w tych wodach.

• 1610 r. - Jezuici tworzą pierwszy zamknięty rezerwat (redukcja) dla Indian. Do 1630 r. opanowują Paragwaj.

• 1610 r. - Francuz D. Le Touche Le Revardier zwiedza wyspę Maranhão. W 1612 r. zakłada na niej francuską kolonię Saint Louis. Niszczy ją atak Portugalczyków (1614-1615), a miasto zostanie przemianowane na São Luis.

• 1611 r. - Martin Soares Moreno, kapitan prowincji Ceará, zakłada na atlantyckim wybrzeżu osadę Fortaleza (prawa miejskie uzyska w 1827 r.). Umocnienia warownej osady oraz przyjaźń z miejscowymi plemionami Tapuia i Tupinamba skutecznie odstraszają Francuzów, którzy podejmują próby kolonizacji tego rejonu.

Ten obszar Brazylii zasłynie potem z produkcji soli otrzymywanej z wody morskiej.

• 1615 r. - Portugalski pionier i wódz Caldeira wzmacnia oddziały walczące z Francuzami. Odkrywa rzekę Pará. Portugalczycy opanowują wyspę Marajo w ujściu Amazonki.

• 1616 r. - Portugalski kapitan Francisco Caldeira zakłada osadę Feliz Lusitania w ujściu Amazonki. Z czasem tę nazwę zastąpią nowe: Santa Maria do Grao Pará, a następnie Santa Maria de Belem do Grao Pará lub po prostu Belem (portugalska wersja nazwy Betlejem). Wkrótce będzie to baza portugalskiej ekspansji w głąb puszczy, lecz oddalenie od innych ośrodków Brazylii nie sprzyja szybkiemu rozwojowi miasta.

• 1623 - 1624 r. - Holendrzy opanowują stolicę Brazylii Salvador (Bahia). W 1628 r. okupują archipelag Fernando de Noronha, czyli dawne Ilha da Quaresma, a w 1630 r. zakładają twierdzę Recife w zdobytym Pernambuco.

• 1630 r. - Hiszpańsko-portugalska ekspedycja pod wodzą Rui Calaza Borgesa odbiera Holendrom strategicznie położone wysepki Fernando de Noronha.

Mimo to holenderski napór na Brazylię nie słabnie. W ciągu następnych dwudziestu czterech lat holenderskie oddziały jeszcze kilka razy będą zajmować i opuszczać Pernambuco.

• 1632 - 1640 r. - Działalność nieznanego z imienia pirata na wodach Brazylii atakującego Hiszpanów i Holendrów.

Zdobywa popularność przez niebywałe szczęście, odwagę i bojową sprawność. W 1640 r., zagrożony przez pościg wysadza swój okręt koło wyspy Margarita i wraz z załogą ucieka na łodziach.

• 1635- r. - Holendrzy znowu zajmują archipelag Fernando de Noronha, a jego największą wyspę nazywają Pavonią na cześć Michiela de Pauw, dyrektora holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Na Pavonii umieszczają szpital dla armii okupującej północno-wschodnie wybrzeża Brazylii.

• 1637 r. - Portugalczyk Teixeira prowadzi wyprawę w górę Amazonki.

• 1641 r. - Jezuicki misjonarz Acuna opowiada o naturalnym kanale Casiquiare łączącym Orinoko i Rio Negro (dopływ Amazonki), w co jednak wielu nie chce wierzyć.

Potwierdzi to dopiero A. Humboldt podczas słynnej wyprawy naukowej w latach 1799-1804. Wtedy też opisze mieszkających w tych okolicach Indian Guaica (do XXI w. przetrwa ich zaledwie 50).

• Połowa XVII w. - Wspólnota Quilombo dos Palmares w Alagoas osiąga nawet 30 tysięcy członków, a wszystkie osady jednoczą się w jeden organizm polityczny. Sprzyja temu sytuacja Portugalczyków zajętych walką z Holendrami. Na czele państewka staje lokalna dynastia czarnoskórych władców mających korzenie w arystokratycznych rodach państwa Kongo. Pierwszym odnotowanym przywódcą jest Ganga Zumba rządzący Quilombo dos Palmares do roku 1678. Według portugalskich źródeł imię Ganga Zumby ma oznaczać wielkiego wodza, ale w języku angolańskim nganga a nzumbi to kapłan zapewniający duchową obronę. Jest synem księżniczki Aqualtun, która prowadziła do boju jeden z oddziałów pod Ambuilą (29 X, 1665). Po klęsce jeńcy zostali sprzedani jako niewolnicy, a Ganga Zumba oraz jego rodzeństwo trafili na plantacje Santa Rita w okolicach Pernambuco.

• Połowa XVII w. - Hiszpanie i Portugalczycy powstrzymają napór Holendrów, wypierając ich z wybrzeży Brazylii i archipelagu Fernando de Noronha, który na kilkadziesiąt lat pozostanie bezludny. Do 1654 r. Portugalczycy ostatecznie odzyskują wybrzeże Pernambuco.

• 1654 r. - Powstaje nowe miasto Kurytyba jako ośrodek kolonizacji południowej Brazylii, a w przyszłości stolica stanu Parana.

Rozwijają się plantacje. Na bagnach Pantanal kształtuje się swoisty sposób hodowli bydła w rytmie corocznych zalewów zimą i wysychania gleby latem (maj-wrzesień). Hodowcy żyją w harmonii z przyrodą, dzięki czemu bagna do XX w. są ostoją między innymi kilkuset gatunków ptaków, ryb i kajmanów.

• 1655 r. - Jezuici otrzymują zarząd północnej Brazylii.

• 1668 r. - Powstaje Fortalezza São José da Barra nad Amazonką. Odtąd jest to bardzo ważne portugalskie centrum w głębi Brazylii i punkt oporu przeciwko hiszpańskim najazdom z zachodu.

Lokalne plemię Taruma zostaje częściowo podporządkowane białym, a częściowo ucieka na północ do Gujany.

• 1670 r. - Holenderski kupiec J. Lindeman z Monnikendamu zauważa wyspę na oceanie ok. 700 km na południe od Trynidadu Południowego. Nazywa ją Saxenburgh. Niestety, żaden następny żeglarz nie potrafi odnaleźć tej wysepki aż wreszcie w 1822 r. Matthew Flinders podejmie poszukiwania i wykaże, że Saxenburgh nie istnieje.

• 1678 r. - Po serii starć z Portugalczykami Ganga Zumba rządzący Quilombo dos Palmares zawiera z nimi pokój wbrew opinii własnej rodziny. Na mocy traktatu wspólnota ma przenieść się do doliny Cucaú, gdzie może nadal funkcjonować. Okazuje się jednak, że ci, którzy przesiedlili się na nowe miejsce, zostali schwytani i zamienieni w niewolników. Ganga Zumba ginie otruty, a wspólnotą rządzą Ganga Zona (1678), brat Ganga Zumby, oraz Zumbi znany też jako Francisco (1678-1695), syn księżniczki Sabiny, siostry Ganga Zumby. Zumbi reorganizuje państwo i doskonali system obrony. Na przykład w roku 1692 zadaje druzgocącą klęskę oddziałom Domingosa Jorge Velho. Dwa lata później Velho i katoliccy księża ogłaszają krucjatę przeciw Quilombo dos Palmares. Pod potężnie ufortyfikowaną twierdzę Macaco podchodzi 9000 portugalskich żołnierzy. Nie potrafią jednak przełamać obrony. Dopiero sprowadzenie armat i dodatkowych żołnierzy kończy się podpaleniem Macaco i zdobyciem twierdzy po ciężkich walkach.

Ostatnim odnotowanym władcą z linii Ganga Zumby jest Camuanga, syn Zumbiego. Nie ma jednak szans na odbudowę państwa.

• 1680 r. - Portugalczycy zakładają Colónia do Sacramento na północnym brzegu zatoki Buenos Aires. Jeszcze w tym samym roku Hiszpanie z La Platy zajmują Sacramento, lecz rok później Portugalczycy odzyskują kolonię.

Spory i walki o ten obszar przez Hiszpanów z La Platy zwany Banda Oriental (Wschodni Brzeg) będą się ciągnęły przez ponad 200 lat owocując w końcu powstaniem Urugwaju.

• Do końca XVII w. - Portugalczycy opanowują niemal cały bieg Amazonki mniej więcej do ujścia rzeki Putumayo. Wnętrze Brazylii pozostaje jednak poza ich kontrolą

• XVII/XVIII w. - Powstają portugalskie bandy (bandeirantes), które wraz z Metysami wybijają indiańską ludność, poszukują złota i niewolników, torując w ten sposób drogę kolonizacji. Napadają także na wrogie hiszpańskie kolonie w Boliwii i Paragwaju. Ich główne bazy wypadowe to między innymi Cuiaba, Sao Paulo, Kurytyba i Asunción.

• 1693 r. - Odkrycie złota w rzekach wschodniej Brazylii na obszarze prowincji (późniejszego stanu) Minas Gerais. Tysiące ludzi przybywają w nadziei zdobycia fortuny, lecz ta sztuka udaje się tylko nielicznym. Za to bardzo wielu osiedla się na stałe. W 1698 r. powstaje osada (od 1711 r. miasto) Ouro Preto (Zdradzieckie Złoto).

• Początek XVIII w. - Brazylia zostaje podzielona na nowe kapitanie, czyli samodzielne jednostki administracyjne, które mają sprawniej niż centralny zarząd kolonii rozwiązywać lokalne problemy. Jedną z kapitanii jest na przykład Sao Paulo (od 1709 r.).

• 1702 r. - Bernardo Soares de Proença otwiera nową drogę z Rio de Janeiro do Minas Gerais.

• 1705 r. - Hiszpanie podbijają Banda Oriental, lecz w roku 1713 muszą zwrócić ten obszar Portugalczykom. Kolejny raz podbiją go w roku 1762 i znowu zwrócą na mocy pokoju z Paryża w roku 1763.

• 1717 r. - P. Cabral odkrywa złoto w Mato Grosso, będzie to największy złotonośny obszar w Brazylii.

W Brazylii będą bite złote monety cruzado nazwane tak od widocznego na nich krzyża (po portugalsku - cruz).

• 1717 r. - Wydarzenie uznane za cud: z rzeki Paraiba zostaje podobno wyłowiona mała (30 cm) terakotowa figurka Madonny. Powstaje kościół i miejscowość Aparecida (Znaleziona) jako największe brazylijskie centrum kultu maryjnego i pielgrzymek. W 1930 r. Madonnę z Aparecida rzymski papież uzna za patronkę Brazylii.

• 1722 - 1726 r. - Zagospodarowanie złotonośnego rejonu Goias. W całej Brazylii poszukuje się złota.

• 1726 - 1728 r. - Odkrycie pierwszych brazylijskich diamentów koło Diamantina (prowincja Minas Gerais) wyzwala gorączkę diamentową trwającą z przerwami przez następne stulecia.

• Ok. 1730 - 1814 r. - Antonio Francisco Lisboa znany też jako Aleijandinho (Mały Kaleka), syn portugalskiego architekta i czarnej niewolnicy, sławny rzeźbiarz samouk. Postępująca choroba zniekształca mu ręce, lecz on wciąż rzeźbi używając młotka i dłuta przywiązanych do ramion.

• 1736 r. - Francuska Kompania Wschodnioindyjska zagarnia opuszczone i bezludne wysepki Fernando de Noronha, które przemianowują na Wyspy Dauphine.

• 1736 - 1743 r. - Francuz La Condamine bada Amazonkę.

• 1737 r. - Portugalskie oddziały odbierają Francuzom Fernando de Noronha.

Portugalski inżynier wojskowy Diogo da Sylveira Vellozo fortyfikuje archipelag. Buduje 9 fortów na głównej wysepce w miejscach, gdzie może dojść do ataku oraz dziesiąty fort na maleńkiej Ilha de São José strzegącej wejścia do głównego portu. Forty zostają połączone brukowanymi drogami. Ok. 1770 r. powstaje Vila dos Remédios, pierwsza stała osada na Fernando de Noronha.

• 1723 r. - Portugalczycy bezskutecznie próbują zacząć uprawę kawy w prowincji Pará.

Według popularnej opowieści cztery lata później brazylijski dyplomata Francisco de Melo Palheta przywozi sadzonki kawowca - podobno wykradł je Francuzom przy pomocy zaprzyjaźnionej z nim żony gubernatora Gujany Francuskiej. W każdym razie ok. 1740 r. w Brazylii powstają plantacje kawy, a w 1760 r. João Alberto Castello sadzi w Rio de Janeiro pierwszy kawowiec przywieziony z Goa. Rok później rząd Brazylii znosi cło od eksportu kawy, żeby zintensyfikować jej produkcję i ułatwić handel. Wkrótce kawa stanie się jednym z głównych brazylijskich produktów eksportowych.

• 1743 r. - W południowo-wschodniej Brazylii powstaje Porto Alegre, od 1807 r. stolica prowincji Porto Alegre do Sul. Oficjalnie miasto Porto Alegre zostanie założone dopiero w 1809 r.

• Do 1750 r. - Brazylia produkuje 60% złota wydobywanego na całym świecie.

W połowie XVIII w. żyjące z wydobycia złota miasto Ouro Preto w Minas Gerais jest największe w Brazylii pod względem liczby mieszkańców przewyższając Rio de Janeiro i amerykański Nowy Jork. Ouro Preto szczyci się zabudową w stylu kolonialnego baroku.

• 13 I 1750 r. - Hiszpańsko-portugalski Traktat z Madrytu potwierdza zachodnie granice Brazylii sięgające stoków Andów, mimo że według traktatu z 1494 r. ten obszar powinien należeć do Hiszpanii. Pokryta wilgotnymi lasami zachodnia Amazonia w dorzeczu Amazonki, Purus, Madeiry i Rio Negro z administracyjnym centrum w mieście Barra do Rio Negro oficjalnie zostaje włączona do prowincji Pará w ramach Brazylii.

• 1763 r. - Przeniesienie stolicy Brazylii z miasta Salvador do Rio de Janeiro.

• 1768 r. - Francuski żeglarz La Pérouse odwiedza niewielką wyspę a właściwie skałę wystającą z oceanu w pobliżu Trinidade. Nazywa ją Martin Vaz, aby upamiętnić dwóch marynarzy, którzy zginęli podczas wspinaczki na stromą skalną ścianę.

• 1770 - 1773 r. - Ruszają plantacje kawy w brazylijskich prowincjach Rio, Minãs i São Paulo.

• 1776 - 1777 r. - Wojna portugalsko-hiszpańska o granice kolonii zakończona Pierwszym Traktatem z San Ildefonso (1777) anulującym dawną Umowę z Tordesillas.

Zgodnie z zasadą uti possidetis, ita possideatis (po łacinie kto posiada, ten prawnie rządzi) Portugalia uzyskuje potwierdzenie swoich posiadłości na zachód od południka 46^oW, chociaż według Umowy z Tordesillas powinny one należeć do Hiszpanii. Banda Oriental zaś przypada Hiszpanii. Tytułem rekompensaty za ogromne obszary w zachodniej Brazylii Portugalczycy oddają Hiszpanom Gwineę i Fernando Po w Afryce (Traktat z El Pardo, 1778).

• 1789 r. - W Minas Gerais dentysta J. J. da Silva Xavier zwany Tiradentes (Rwacz zębów) staje na czele powstania przeciw monarchii i niewolnictwu (wzorem Francji). Powstanie jednak upada, a sam Xavier zostaje schwytany przez Portugalczyków (1790) i stracony jako przestępca (1792).

Mimo to w Ouro Preto powstaje antyportugalski ruch niepodległościowy Inconfidéncia Mineira.

• 1798 r. - Conjuração Baiana lub Revolta dos Alfaiates (Bunt krawców) - zbrojna próba uniezależnienia się prowincji Bahia szybko zakończona przez interwencję armii, uwięzienie kilku osób i stracenie czterech.

• 1800 r. - Spór z hiszpańską La Platą o granice w Paragwaju.

• Początek XIX w. - Brazylia jest największym producentem kawy na świecie.

Słynie też z soli produkowanej z morskiej wody (na przykład w Rio Grande do Norte).

• XIX w. - Mnożą się protesty murzyńskich niewolników stanowiących większość (ok. 3,3 miliona) mieszkańców Brazylii i żądających zrównania praw wszystkich ras. Rzecznikami tego ruchu są niektóre gazety: La Raza Africana. i El Proletario.

• 1807 r. - Jan Bragança, książę regent Portugalii ucieka przed Napoleonem do Rio de Janeiro. W latach 1808-1821 miasto będzie faktyczną stolicą Portugalii.

• 1808 r. - Drukowane w Londynie czasopismo Correiro Brasiliense występuje z ideą budowy nowej stolicy Brazylii w centrum kraju. W 1821 r. pomysł podejmie Jose Bonifacio de Andrada e Silva.

• 1813 r. - Powstanie murzyńskich niewolników w prowincji Bahia na środkowym wybrzeżu Brazylii.

• 1815 - 1816 r. - Brazylia przestaje być kolonią, zyskuje status królestwa w unii z Portugalią. Rządzi nimi wspólny monarcha. Oficjalnym językiem Brazylii jest portugalski. Na wspólnej białej fladze uwidocznione jest godło Portugalii złożone z tarczy i sfery armilarnej, a na granatowej fladze Królestwa Brazylii znajduje się tylko sfera armilarna.

• 1817 r. - Antymonarchistyczne powstania na północy Brazylii i w Pernambuco.

Pernambuco ogłasza się republiką z wolnością wyznania i religijną tolerancją. Powstania zostają stłumione, ale ich psychologiczne oddziaływanie okaże się bardzo trwałe, ponieważ mieszkańcy Pernambuco długo jeszcze będą podkreślać swoją odrębność.

Jedynie plantatorzy z regionu Alagoas nie brali udziału w buncie, za co zostają nagrodzeni, ponieważ władze Brazylii wydzielają Alagoas z Pernambuco jako odrębny stan ze stolicą Maceió. Alagoas jest ośrodkiem uprawy trzciny cukrowej i przez następne stulecia cukier trzcinowy z tego stanu będzie eksportowany do wielu krajów świata. Na przykład w początkach XXI w. 75% cukru spożywanego w Rosji będzie pochodziło z Alagoas.

• 1817 r. - Brazylia podbija Urugwaj, a w 1821 r. oficjalnie włącza go do swego terytorium.

Realna władza brazylijskiego rządu sięga jednak tylko do rzeki Xingu; na zachód od niej rozciąga się terytorium Indian.

• 1818 r. - W Rio de Janeiro powstaje muzeum narodowe jako wyraz odrębności Brazylijczyków od Portugalii.

• 1821 r. - Król Jan wraca do Portugalii, przekazując władzę nad Brazylią synowi Dom Pedro.

Zgromadzenie Narodowe w Rio de Janeiro zrywa unię z Portugalią. W 1821 r. decyzję Zgromadzenia poprze antyportugalskie powstanie. Pod naciskiem otoczenia Dom Pedro akceptuje niepodległość Brazylii jako królestwa (1821), a potem przyjmuje tytuł cesarza Brazylii jako Pedro I (Piotr I, 1822).

• 1822 r. - Zachodnia Amazonia zostaje odłączona od Pará jako autonomiczna prowincja Amazonas ze stolicą w São José da Barra. Większą jej część pokrywają lasy deszczowe, a głównym źródłem dochodów jest rolnictwo: maniok, juta, banany, bataty, oleje roślinne, orzechy, włókna roślinne, drewno i kauczuk.

Stolicą Minas Gerais zaś zostaje miasto Ouro Preto czerpiące bogactwa z wydobycia złota.

• 1822 r. - Cesarz Pedro I ustanawia Order Krzyża Południa jako najwyższe brazylijskie odznaczenie.

Order zostanie zniesiony po upadku cesarstwa, ale w 1932 r. przywróci go prezydent Getúlio Vargas,

• Do 1823 r. - Trwają walki z Portugalczykami w Bahia zakończone 2 lipca i ten dzień stanie się świętem Bahia.

• 1824 r. - Przyjęcie konstytucji. Nie akceptuje jej cesarz, który uważa, że ma zbyt mały wpływ na rządzenie krajem.

• 1825 - 1828 r. - Brazylia traci Urugwaj w wojnie z La Platą.

• 1829 r. - Powstaje pierwsza osada niemieckich osadników nad Rio Negro. Jest to zarazem początek intensywnego osadnictwa białych w interiorze (wnętrzu) Brazylii i polityki „wybielania” Brazylii przez wspieranie imigracji z Europy. Biali zajmują tereny indiańskie planowo i systematycznie wyniszczając plemię Botokudów, a nawet organizują specjalne oddziały do zwalczania Indian (1836).

• 1830 r. - Pedro I kupuje farmę w malowniczej okolicy przy drodze z Rio de Janeiro do Minas Gerais i rozpoczyna budowę pałacu letniego. Nie zakończy jednak tego projektu, ponieważ w 1831 r. musi abdykować z powodu naruszenia konstytucji. Umrze w 1834 r.

Prace przy budowie pałacu letniego podejmie potem jego syn, a do ich wykonania sprowadzi niemieckich osadników z Nadrenii. W 1843 r. wokół cesarskiego oficjalnie powstaje osada Petrópolis (Miasto Piotra), która w 1857 r. otrzyma prawa miejskie.

• 1831 - 1889 r. - Panuje popierany przez arystokrację cesarz Pedro II (Dom Pedro II, Piotr II), syn Pedro I, który abdykował.

• 1832 r. - Fort São José da Barra zostaje oficjalnie uznany za osadę i otrzymuje nazwę Manaus od żyjącego tu niegdyś plemienia Manaos, co w jego języku znaczy Matka Boga. W 1848 r. Manaus otrzyma prawa miejskie i nową nazwę Cidade da Barra do Rio Negro.

• 1832 r. - Badawczy statek Beagle odwiedza Wyspy św. Piotra i Pawła. Darwin zauważa, że wysepki nie mają pochodzenia wulkanicznego, lecz są fragmentem dna wyniesionym nad powierzchnię oceanu.

• 1835 r. - W Bahia wybucha Revolta Males - bunt niewolników wyznających islam (male w języku Jorubów oznacza muzułmanina). Powstańcy żądają prawa do wyznawania własnej religii i zaprzestania siłowego nawracania na katolicyzm. Kilkadziesiąt osób ginie, a ok. 300 zostaje aresztowanych.

• 1835 r. - Powstanie murzyńskich niewolników na północy w Boye.

Murzyni (pretos, negros) i mieszańcy (zależnie od stopnia zmieszania określani jako pardos, morenos, mestiços, mulatos) to 51,4% ludności, biali (brancos) 24,4%, a resztę stanowią Indianie.

• 1835 - 1840 r. - Kilka buntów ludności w rejonie Belem związanych z biedą i wysokimi podatkami.

• 1835 - 1845 r. - Mieszkańcy Rio Grande do Sul, najdalej na południe wysuniętej prowincji Brazylii między Atlantykiem i rzeką Urugwaj, ogłaszają niepodległość, a w 1836 r. proklamują powstanie republiki Rio-Grandense. Po latach walk armia przywróci władzę Brazylii nad tym obszarem.

• 1837 - 1838 r. - Sabinada, bunt pod wodzą lekarza Francisco Sabino, który żąda zniesienia finansowej przewagi i politycznych przywilejów plantatorów. Walki trwają kilka miesięcy, a kończą się po oblężeniu i zdobyciu Salvadoru.

• 1839 r. - Rząd narzuca embargo na wywóz nasion kauczukowca, aby zachować monopol.

• 1839 r. - Sprowadzenie pszczoły miodnej ze Starego Świata. Jako wydajniejsza stopniowo wypiera miejscowe gatunki produkujące miód.

• 1839 - 1908 r. - Machado de Assis, najsławniejszy brazylijski pisarz, autor opowiadań, wierszy i powieści. Jest Mulatem pochodzącym z ubogiej rodziny, lecz dzięki pisarstwu osiąga sławę i bogactwo. Całe życie spędza w Rio de Janeiro.

• Od 1840 r. - Uliczne zabawy i zwyczajowe noworoczne bójki na ulicach Rio de Janeiro przeradzają się w karnawałowe bale w maskach i kostiumach. Co roku symboliczne klucze miasta na kilka dni przejmuje mityczny król Momo (Momus to grecko-rzymski bożek kpiny, syn Chaosu i Nocy). W latach 1870. nieodłącznym elementem karnawału stanie się samba.

• 1841 r. - F. M. de Silva (1795-1865) zakłada pierwszą brazylijską wyższą szkołę muzyczną w Rio de Janeiro.

• 1842 r. - W jaskini Sumidouro P. Lund odkrywa kości Homo sapiens liczące ponad 9000 lat, co wskazuje na bardzo wczesne osadnictwo w tej części Ameryki Południowej.

• 1848 - 1849 r. - Wybucha antymonarchistyczne powstanie w Pernambuco. Zostaje stłumione przez rządowe siły zbrojne.

• 1850 r. - Oficjalny zakaz handlu niewolnikami. Oczywiście w praktyce potajemny handel nadal trwa, zwłaszcza w głębi kraju, gdzie nie sięga bezpośrednia kontrola rządu.

• 1850 r. - Amazonas zostaje samodzielną prowincją ze stolicą w Cidade da Barra do Rio Negro. Osiem lat później miasto zmieni nazwę na Cidade de Manaus.

• Ok. 1850 r. - Rio de Janeiro jest najludniejszym miastem Ameryki Południowej (ponad 160 tysięcy).

Sławę zdobywa wybrzeże Socopenapa (w języku tupi Droga Ptaka Soco), gdzie od XVIII w. stoi replika kaplicy Copacabana. Mieszkańcy przychodzą (według legendy zwabieni przez dwa wieloryby w 1858 r.), aby tu odpoczywać. Wkrótce rejon ten zwany Copacabana staje się najsłynniejszą plażą Brazylii. W 1892 r. plaża zostaje połączona z miastem przez tunel (potem powstanie ich jeszcze kilka) pod okolicznymi wzgórzami.

• Lata 1850. - Rozwój komunikacji: pierwsza linia parowców do Europy (1850) i początek brazylijskich kolei (1854).

• 1851 r. - Zwycięska wojna z Argentyną próbującą zająć Urugwaj.

• 1852 r. - W Rio de Janeiro zostaje otwarty Cmentarz Świętego Jana Chrzciciela (Cemitério São João Batista), jedna z ważniejszych nekropolii w Brazylii.

• 1853 r. - W kopalni Bagagern w Minas Gerais zostaje znaleziony diament Gwiazda Południa ważący 252 karaty. Czarnoskóra niewolnica, która go znalazła w nagrodę otrzymuje wolność. Kamień zaś zostanie sprzedany za 800 tysięcy marek i oszlifowany w Amsterdamie za 450 tysięcy guldenów holenderskich. Oszlifowaną Gwiazdę Południa ważącą 129 karatów kupi indyjski książę Gaikwar z Barody płacąc dwa razy więcej niż wynosiła cena surowego kamienia.

• 1857 - 1933 r. - Rocha Pombo, autor monumentalnej Historii Brazylii (ostatni, dziesiąty tom ukaże się w 1905 r.).

• 1864 r. - Brazylijskie wojska obalają rząd Urugwaju popierany przez Paragwaj. Powstają nowe władze Urugwaju przyjaźnie nastawione do Brazylii. To wywołuje atak Paragwaju na brazylijskie Mato Grosso.

• 1865 - 1870 r. - Zwycięska wojna sprzymierzonych Brazylii, Urugwaju i Argentyny (Trójprzymierze zawarte 1 V 1965 r.) przeciw Paragwajowi. Rządy Brazylii i Argentyny myślą wręcz o likwidacji Paragwaju, lecz spotykają się z oporem USA i Wielkiej Brytanii. Ostatecznie Brazylia znacznie powiększa swoje terytorium o ziemie między rzekami Paragwaj i Parana odebrane Paragwajowi (1872).

• 1865 - 1958 r. - Candido Mariano da Silva Rondon. Badacz Amazonii i sławny obrońca Indian. Na jego cześć stan w zachodniej Brazylii otrzyma nazwę Rondonia. Jest to obszar leśny między rzeką Madeira i stanem Amazonas na północy, rzeką Guaporo i Boliwią na południu oraz Mato Grosso na wschodzie. Stolicą jest Porto Velho nad Madeirą.

• Od 1867 r. - Archeolodzy badają zaginioną rolniczą kulturę na wyspie Marajo. Wykopaliska prowadzą między innymi Carl F. P. von Martius (1867), Perreira Pena (1870) i Orville A. Derby (1876). Najważniejsza jednak okazuje się praca amerykańskiego badacza Charlesa F. Hartta z roku 1871, która zwróciła uwagę świata na Marajo.

• 1870 r. - Brazylia produkuje aż połowę kawy na świecie.

• 1873 r. - Wprowadzenie systemu metrycznego.

• 1874 r. - Niemiec F. Keller wydaje książkę o budowie transamazońskiej linii kolejowej zapewniającej dostęp do wnętrza kraju. Koszty budowy pokrywa Wielka Brytania, pragnąca mieć drogę wywozu surowców z Boliwii. Jednakże, ze względu na niezwykle trudne warunki w puszczy, liczne ofiary wśród robotników i choroby, kolej nie zostaje ukończona.

• 1875 - 1876 r. - Brytyjczyk H. A. Wickham potajemnie wywozi z kraju nasiona kauczukowca (Hevea brasiliensis). Zostaną wysiane w londyńskim Kew Garden, a w 1876 r. przewiezione na Cejlon i do Malezji. W ciągu kilkudziesięciu lat nowe plantacje w Azji złamią brazylijski monopol na naturalny kauczuk.

• 1875 - 1900 r. - Brazylia przyjmuje ponad 2 miliony imigrantów z Europy (polityka „wybielania” kraju), są to głównie rolnicy mający zagospodarowywać tereny na zachodzie i południu. W 1900 r. kraj ma ponad 22 miliony mieszkańców (przede wszystkim z powodu bardzo wysokiej rozrodczości).

• 1878 - 1879 r. - Amerykanie jeszcze raz próbują budować kolej przez Amazonię, lecz muszą zrezygnować z powodu dżungli, klimatu i chorób dziesiątkujących robotników.

• Lata 1880. - Włoscy imigranci wprowadzają uprawę winorośli i zaczynają produkcję wina w regionie Rio Grande do Sul.

• 1884 r. - Ceará na północnym wybrzeżu jest pierwszym stanem Brazylii, gdzie zostają uwolnieni wszyscy murzyńscy niewolnicy pracujący dotąd na plantacjach trzciny cukrowej. W XX w. Ceará będzie ośrodkiem uprawy nie tylko trzciny, lecz także bawełny, manioku i innych roślin, a istotnym źródłem dochodu będą też hodowla bydła oraz port w stołecznym mieście Fortaleza.

• 1887 r. - Deodoro da Fonseca (1827-1892), mason i wojskowy, który wyróżnił się podczas wojny paragwajskiej (1864-1870), obejmuje przywództwo w Klubie Wojskowym, organizacji zrzeszającej najważniejszych oficerów Brazylii. To oznacza, że w praktyce staje się dowódcą brazylijskiej armii. Fonseca sprzeciwia się absolutystycznym tendencjom ujawniającym się w polityce cesarza i wraz z innymi oficerami krytykuje cesarza, lecz zachowuje się lojalnie.

• 1888 r. - Oficjalne zniesienie niewolnictwa wywołuje niezadowolenie właścicieli plantacji, które w większości opierają się na pracy niewolniczej. W rzeczywistości niewolnictwo będzie występowało na prowincji aż do XXI w.

• 1888 r. - Kiedy rozchodzą się wieści o planowanych przez cesarza aresztowaniach wśród krytycznie nastawionych oficerów, Fonseca organizuje pucz. Buntownicy obalają Pedro II (umrze w 1891 r.) i likwidują cesarstwo. Armia staje się najpotężniejszą instytucją Brazylii.

Późniejsze legendy głoszą, że duch Pedro II został uwięziony w swoim ogromnym pałacu w Petrópolis i odtąd bywa tam widywany nawet po przekształceniu cesarskiej siedziby w muzeum. Z cesarskim miastem wiąże się jeszcze inna dziwaczna historia powstała około połowy XX w. Na drodze z Petrópolis do Rio de Janeiro można rzekomo spotkać blondynkę, która prosi o zatrzymanie samochodu, a potem prowadzi kierowcę w stronę rozbitego auta na poboczu drogi. Tam zaś kierowca odkrywa, że przy wraku leżą zwłoki tej samej kobiety, która go zatrzymała. W tym momencie znika zarówno rozbity samochód, jak też kobieta.

• 1889 r. - Pierwszym prezydentem Brazylii zostaje Deodoro da Fonseca, który tym samym otwiera okres w historii Brazylii znany jako I Republika (lub Stara Republika). Otwiera też kilkuletni okres wydawania pieniędzy pod dyktando wojskowych, co doprowadzi do finansowego załamania kraju.

Symbolem ustroju republikańskiego jest nowa flaga z mapą południowego nieba oraz napisem głoszącym porządek i postęp.

• 1889 r. - Do wysepki Trinidade (Trynidad Południowy) dopływa Brytyjczyk Edward F. Knight na żaglowcu Alerte. W wydanej potem książce The Cruise of the Alerte daje precyzyjny opis górzystej wulkanicznej wysepki z najwyższym szczytem Pico Desejado.

• 1889 - 1951 r. - Carlos Carmine Mirabelli, kupiec, znany z wielu teleportacji, lewitacji i psychokinezy (poruszania przedmiotów siłą psychiki). Jest 392 razy badany przez Akademię Studiów Psychicznych z Sao Paulo, lecz nie udaje się wykazać oszustwa, a mechanizm dziwnych zjawisk pozostaje nieznany.

• 1890 r. - W Belo Horizonte na obszarze Minas Gerais w południowo-wschodniej Brazylii powstaje pierwsza kopalnia węgla kamiennego.

• Lata 1890 - 1920 - Manaus przeżywa rozkwit dzięki eksportowi kauczuku. Jako pierwsze miasto w Ameryce Południowej otrzymuje elektryczne tramwaje i pierwszą w Amazonii sieć telefoniczną. Do miejscowej opery przyjeżdżają największe gwiazdy łącznie z Enrico Caruso.

• 1891 r. - W miejscu pierwszego lądowania Cabrala powstaje miasto nazwane Porto Seguro.

• 1891 r. - D. Fonseca próbuje dokonać przewrotu, aby podporządkować sobie wszystkie instytucje i zdobyć władzę dyktatorską. Spotyka się jednak z oporem ze strony elit politycznych i armii, a zwłaszcza swojego bliskiego współpracownika wiceprezydenta Floriano Peixoto (1839-1895). Peixoto to powszechnie szanowany „żelazny” marszałek brazylijskiej armii zasłużony w czasie wojny paragwajskiej. Czasowo obejmuje urząd prezydenta, aby dokończyć kadencję odsuniętego poprzednika, co jednak wywołuje protesty części wojskowych argumentujących, że powinny odbyć się nowe wybory. Dojdzie nawet do antyprezydenckich spisków w armii na terenie stanów Rio Grande i Santa Catarina.

• 1891 r. - Powstaje nowa republikańska konstytucja Brazylii. Właściciele ziemscy stają się klasą mającą największe wpływy w państwie. Stolica ma być przeniesiona do interioru (pomysł lansowany już od ok. 1877 r.). Kościół zostaje oddzielony od państwa, a rząd wprowadza śluby cywilne.

Wiąże się z tym tragiczny epizod. Po ogłoszeniu świeckiej konstytucji prorok Antonio Conselheiro odrzuca ją jako „heretycką” i odmawia płacenia podatków „Antychrystowi”, czyli brazylijskiemu rządowi. Na pustkowiach północnego wschodu (sertao) Conselheiro tworzy katolicką sektę w osadzie Canudos w Bahia. Mieszkańcy Canudos są równi, nie ma policji, wojska ani podatków, nie ma niewolników, a ziemia jest wspólną własnością wszystkich. Osada szybko wyrasta na drugie po Salvatorze największe miasto Bahii.

Władze jednak widzą w Canudos wpływy monarchistów, a okoliczni farmerzy skarżą się na ucieczki pracowników (w praktyce niewolników). Wysyłają więc armię dla stłumienia rebelii. Po niebywale okrutnych walkach trwających od 1896 do 1897 r. i wybiciu niemal wszystkich wyznawców proroka rząd odzyskuje władzę w tym rejonie. Dzieje walk i fanatyzm zwolenników proroka opisze E. da Cunha w dziele Os sertoes.

• 1891 r. - W Rio de Janeiro powstaje dziennik Jornal do Brasil.

• 1893 r. - Rio Grande do Sul jeszcze raz próbuje oderwać się od Brazylii, lecz bunt tłumi brazylijska armia, która rozbija siły powstańcze w bitwie pod Lapa (1895). Stan Rio Grande do Sul jest producentem tytoniu, pszenicy i soi, ma złoża miedzi i węgla kamiennego oraz duże morskie porty Porto Alegre i Rio Grande. Stolicą stanu jest miasto Porto Alegre. Kulturowo stan jest bliski argentyńskim gaucho.

• 1893 - 1894 r. - Bunt marynarki wojennej zażegnany jednak przez prezydenta Peixoto.

• 1894 r. - Prezydenckie wybory po zakończeniu kadencji Peixoto wygrywa Prudente de Morais (1841-1902), członek Federalnej Partii Republikańskiej i dotychczasowy gubernator Sao Paulo. Obejmuje państwo względnie ustabilizowane politycznie, z rodzącym się poczuciem przynależności społecznej jego obywateli, lecz coraz bardziej zadłużone.

• 1894 r. - Charles Miller, syn szkockiego imigranta, wraca ze szkoły w Anglii, gdzie nauczył się grać w piłkę nożną. Miller zakłada drużynę w Sao Paulo i słynną brazylijską ligę piłkarską Liga Paulista de Futebol (1902). Z czasem stanie się bohaterem Brazylijczyków, a piłka nożna narodowym sportem Brazylii (od 1910 r.) i Ameryki Łacińskiej. Jednak początkowo jest to sport wyłącznie dla białych: dopiero po roku 1920 w drużynach piłkarskich pojawią się też Murzyni.

• 1895 r. - Brytyjczycy podejmują próbę zajęcia wysepek Trinidade i Martin Vaz ze względu na ich strategiczne położenie. Postulował to już znany astronom E. Halley, kiedy w 1700 r. odwiedził Trinidade, lecz jego pomysłu wtedy nie zrealizowano. Teraz zaś udaremnia to brazylijska dyplomacja. W rezultacie wyspy, które wcześniej należały do Portugalii zostają uznane za własność Brazylii. W styczniu 1897 r. Brazylijczycy formalnie obejmują je w posiadanie i stawiają słupy graniczne. W połowie XX w. zaś na Trinidade umieszczą garnizon marynarki wojennej.

• 1897 r. - Stolica Minas Gerais zostaje przeniesiona z Ouro Preto, które po wyeksploatowaniu okolicznych złóż złota traci dochody i znaczenie, do prężnie rozwijającego się Belo Horizonte. W XX w. Belo Horizonte przekroczy 2 miliony mieszkańców i będzie dużym ośrodkiem przemysłu górniczego, odzieżowego, metalowego i spożywczego.

• Od 1897 r. - Rio de Janeiro staje się ważnym ośrodkiem naukowym, mając akademię oraz cztery uniwersytety (najważniejszy powstaje w 1920 r.).

• 1898 - 1902 r. - Brazylią rządzi Manuel Ferraz de Campos Sales, kolejny niewojskowy prezydent borykający się z zadłużeniem kraju po dominacji amii. Jako pierwszy prowadzi negocjacje z zagranicznymi bankami na temat zmiany form spłacania brazylijskiego długu.

• Do XIX/XX w. - Brazylia opiera swoje zachodnie granice o przedgórze Andów. W ten sposób państwo brazylijskie obejmuje niemal cały obszar dżungli i sawanny w Ameryce Południowej.

• Od 1900 r. - Santos staje się największym brazylijskim portem, skąd jest eksportowana kawa. Prześciga pod tym względem nawet Rio de Janeiro.

• 1901 r. - W São Paulo powstaje pierwszy w Brazylii klub piłki nożnej. Niezadługo piłka nożna stanie się narodowym sportem Brazylijczyków.

• 1902 r. - Polski inżynier Bronisław Rymkiewicz buduje pływający port w Manaus, gdzie po ogromnej, szerokiej Amazonce mogą dopływać nawet statki oceaniczne.

• 1902 - 1912 r. - Brazylijscy prezydenci Rodrigues Alves (rządzi w latach 1902-1906) z Partii Republikańskiej Sao Paulo, Alfonso Pena (1906-1909) z Partii Republikańskiej Mineiro, Nilo Peçanha (1909-1910) z Partii Republikańskiej Rio oraz Hermes da Fonseca (rządzi w latach 1910-1914) reprezentujący Republikańską Partię Konserwatywną podpisują szereg umów określających przebieg granic z państwami ościennymi.

• 1903 r. - Boliwia odstępuje Brazylii kauczukodajne tereny w Acre między górną Rio Negro ou Iplxuna i Rio Abuná za zbudowanie kolei nad Madeirą (budowa od 1907 r.). Acre będzie kolejnym stanem Brazylii ze stolicą w Rio Branco. W XX w. Brazylia daje 95% światowej produkcji naturalnego kauczuku.

Niestety, rosnący popyt ze strony przemysłu samochodowego, elektronicznego i tekstylnego spowoduje opracowanie technologii produkcji kauczuku syntetycznego, który wyprze z rynku droższy kauczuk naturalny.

• 1903 r. - Nadprodukcja kawy załamuje światowe rynki kawowe i doprowadza do gwałtownego załamania cen, co przekłada się na ogromne straty brazylijskich plantatorów. Sytuacja unormuje się w ciągu kilkunastu miesięcy.

• 1904 r. - Eksport kawy stanowi 75% wszystkich dochodów Brazylii pochodzących z eksportu. Brazylia należy też do największych na świecie, obok Indonezji, producentów pieprzu.

• 1906 r. - W Rio de Janeiro odbywa się III Konferencja Panamerykańska.

• 1907 - 1911 r. - Rondon buduje linię telegraficzną z Porto Velho do Cuiaba (1100 kilometrów).

• 1907 - 1912 r. - Amerykanie budują kolej Porto Velho-Guajara Mirim (364 km, ponad 6200 ofiar wśród robotników), która ma przewozić głównie kauczuk. Wkrótce jednak wynalazek kauczuku syntetycznego spowoduje spadek cen i koszty budowy nigdy się nie zwrócą.

• 1909 r. - Brazylia otrzymuje oficjalny hymn państwowy. Jest to patriotyczna pieśń z roku 1831, która sławi piękno kraju i wolność. Autorem tekstu jest Joaquim Osório Duque-Estrada, a muzykę napisał Francisco Manuel da Silva.

• 1910 r. - Rząd wydaje oficjalny zakaz tępienia Indian. Mimo to w trudno dostępnych, oddalonych od miast rejonach puszczy pierwotni mieszkańcy Brazylii wciąż są mordowani, celowo zakażani chorobami i wypędzani.

• 1913 - 1914 r. - Rondon i T. Roosevelt (były prezydent USA) prowadzą słynną wyprawę przez południowo-wschodnią Brazylię. Rondon zostaje bohaterem i symbolem walki o prawa Indian.

• 1913 - 1920 r. - Cena kauczuku gwałtownie spada, ponieważ na światowym rynku pojawia się kauczuk z plantacji w Azji Południowo-Wschodniej. Poza tym w 1920 r. do handlu wchodzi tańszy kauczuk syntetyczny. Manaus, zwane dotąd Paryżem tropików nagle ubożeje.

• 1917 r. - Za prezydentury Venceslaua Brása (rządzi w latach 1914-1918) z Partii Republikańskiej Mineiro Brazylia przystępuje do I wojny światowej po stronie aliantów.

• 1919 - 1922 r. - Prezydentem Brazylii jet Epitácio Lindolfo da Silva Pessoa (1865-1942) z Partii Republikańskiej Mineiro. Wcześniej był ministrem przemysłu, transportu i robót publicznych, ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym. Rozwija gospodarkę Brazylii i cieszy się ogromnym poważaniem za granicą, czego wyrazem są przyznane mu odznaczenia: portugalska Wstęga Trzech Orderów, polski Order Orła Białego, papieski Order Najwyższy Chrystusa i szwedzki Order Serafinów.

• 1922 r. - Powstaje Komunistyczna Partia Brazylii, co jest wyrazem rosnących wpływów sił lewicy w całej Ameryce Łacińskiej.

• 1924 r. - Jedna z ostatnich „indiańskich wojen”: plemię Koroadów ze stanu Parana (między rzeką Parana i Atlantykiem) pod wodzą Paulino walczy w obronie swojej ziemi. Połowa plemienia zostaje wybita przez kolonistów mających przewagę uzbrojenia.

• 1924 - 1927 r. - Luis Carlos Prestes prowadzi grupę powstańców z południa w stronę stolicy, aby wpłynąć na prezydenta Artura Bernardesa (rządzi w latach 1922-1926) z Partii Republikańskiej Mineiro. Powstańcy żądają bezpłatnego szkolnictwa i wolności słowa. Po drodze walczą z oddziałami rządowymi i ostatecznie zostają rozbici.

• 1925 r. - W Mato Grosso Amerykanin Percy Fawcett poszukuje legendarnej krainy bogactwa i szczęścia Ma Noa (inna wersja El Dorado). Ekspedycja Fawcetta znika w puszczy prawdopodobnie zabita przez choroby i Indian, lecz fantaści sugerują, że została w szczęśliwej krainie.

• 1925 r. - W Rio de Janeiro powstaje jeden z najważniejszych brazylijskich dzienników O Globo.

• 1926 r. - Brazylia opuszcza Ligę Narodów, ponieważ mocarstwa blokują jej wpływ na politykę organizacji. Rządzący w latach 1926-1930 prezydent Washington Luis (1869-1957) stopniowo skupia władzę w swoich rękach na wzór europejskich faszystów.

• 1929 r. - Kryzys gospodarczy dotyka Brazylię i wywołuje masowe bunty, które przeradzają się w rewolucję.

Mimo czasowego zamknięcia giełdy kawy w Rio de Janeiro, Brazylia nadal jest potęgą w dziedzinie kawy, bawełny i naturalnego kauczuku. Jednak w warunkach szerzącej się biedy powstaje lewicowa partia Brazylijska Konfederacja Pracy (1929).

Co ciekawe, kryzys nie hamuje rozwoju samby. Pierwszą szkołę samby pod nazwą Deixa Falar (Niech Gadają) zakładają w 1928 r. czarnoskórzy mieszkańcy dzielnicy Estácio w Rio de Janeiro. Rok później występują na ulicach miasta podczas karnawału. Odtąd co roku w karnawale poszczególne szkoły samby występują w ulicznym przemarszu w Rio de Janeiro, tańcząc w rytm muzyki i prezentując bogate stroje, aby zdobyć miano najlepszych. Przygotowania zajmują cały rok i często pochłaniają wszystkie pieniądze ubogich tancerzy, dla których jednak występ i zwycięstwo są sensem życia, ucieczką od codziennej nędzy. Karnawał w Rio jest dumą Brazylii.

• 1930 r. - Nowym prezydentem zostaje wybrany Julio Prestes (1882-1946), lecz nie zdoła objąć urzędu, ponieważ wojskowi dokonują krwawego puczu kończąc I Republikę.

Na fotelu prezydenta zasiada Getúlio Dornelles Vargas (1882-1954), który niedawno przegrał z Prestesem. Vargas pochodzi z bogatej rodziny hodowców bydła o konserwatywnych i prawicowych poglądach. Początkowo planował zostać wojskowym, potem prawnikiem, lecz ostatecznie został politykiem i jako gubernator stanu Rio Grande do Sul zaczął organizować antyrządową opozycję.

• 30 VIII 1930 r. - W pobliżu granicy z Peru nad rzeką Curuçá spada meteoryt wywołując panikę okolicznej ludności, lecz skutki zdarzenia ograniczają się do zniszczenia części lasu i podniesienia wielkiej chmury pyłu.

• 1930 - 1945 r. - Rządy prezydenta Getúlio Vargasa znane w historii Brazylii jako era Vargasa.

Obejmuje władze jako tymczasowy prezydent, który ma zwalczać komunistów i socjalistów. Stopniowo ujawnia jednak tendencje dyktatorskie i zaczyna lekceważyć konstytucję, aby realizować swoje cele. Prowadzi uprzemysłowienie w firmach państwowych konkurując z firmami prywatnymi, co wywołuje niezadowolenie burżuazji.

• 1931 r. - Na górze ponad Rio de Janeiro powstaje ogromny (38 m) posąg Chrystusa z rozłożonymi ramionami, odtąd symbol miasta na równi ze słynną Głową Cukru, czyli pojedynczą, stożkowatą skałą u wejścia do portu.

• 1932 r. - Oligarchowie czerpiący zyski z plantacji kawy próbują protestować w obronie konstytucji. Po złamaniu buntu Vargas mający rządzić tylko czasowo przeprowadza wybory, które wygrywa.

• 1932 r. - Kobiety w Brazylii otrzymują prawa wyborcze.

• 1933 r. - Na atolu Rocas na zachód od Fernando de Noronha powstaje jedna z najważniejszych brazylijskich latarni morskich. O jej znaczeniu dla komunikacji świadczy fakt, że po trzydziestu latach, kiedy latarnia ulegnie naturalnemu zużyciu, zastąpi ją nowa konstrukcja.

• 1934 r. - Powstaje pierwszy uniwersytet w Sao Paulo.

• 1935 r. - Antyrządowe powstanie zorganizowane przez komunistów w Pernambuco i Rio de Janeiro daje Vargasowi pretekst do narzucenia cenzury. Vargas ma rzekomo tylko ustabilizować sytuację i oddać władzę, ale zamiast tego likwiduje kongres, usuwa gubernatorów i zastępuje swoimi zwolennikami. Buduje etatystyczne państwo, w którym gospodarka jest państwowo-prywatna, co oznacza, że rząd decyduje o kierunku rozwoju gospodarczego i narzuca go prywatnym firmom: opornych spotykają represje. Pod opieką Vargasa szybko rozwija się brazylijski przemysł, lecz Brazylia ulega stopniowo faszyzacji. Społeczeństwo jest wychowywane w duchu nacjonalistycznym i poddawane religijnej indoktrynacji ze strony Kościoła katolickiego współpracującego z władzami. Niezadowolonych uspokaja się metodami policyjnymi.

• 1937 r. - Vargas ogłasza powstanie Nowego Państwa (Estado Novo) i wprowadza nowa konstytucję, która zapewnia mu pełną władzę dyktatorską.

Vargas sympatyzuje z nazistami, czego wyrazem jest makabryczny „podarunek” wysłany Hitlerowi - żona przywódcy brazylijskich komunistów Luisa Carlosa Prestesa a zarazem niemiecka Żydówka Olga Benario (1908-1942). Zostanie zamordowana w tak zwanym Centrum Eutanazji w Bernburgu niedaleko Magdeburga. Z drugiej jednak strony w czasie wojny domowej w Hiszpanii Vargas opowiada się przeciwko Franco, a republikanom wysyła 25 tysięcy karabinów oraz 2,5 miliona dolarów.

• 1937 r. - Vargas powołuje do istnienia pierwszy w Brazylii rezerwat przyrody Itatiaia w okolicy Minas Gerais.

Dwa lata później powstają dwa kolejne rezerwaty uznane z czasem za parki narodowe - jeden obejmuje wodospady Iguaçu (Iguazu), a drugi to Serra dos Órgāos w stanie Rio de Janeiro.

Następne brazylijskie parki narodowe pojawią się dopiero po roku 1960. Do roku 2021 w Brazylii będzie funkcjonowało 71 parków narodowych rozsianych po całym kraju.

• 1938 r. - W Patrocinio na terenie stanu Minas Gerais zostaje znaleziony największy jak dotąd brazylijski diament: jest to ważący 725,6 karata Prezydent. W Nowym Jorku kamień zostanie podzielony na 28 brylantów.

• 1942 r. - Vargas zmienia polityczne sympatie i Brazylia wypowiada wojnę Niemcom. Jako jedyny kraj latynoamerykański czynnie przystępuje do II wojny światowej po stronie aliantów: oddział brazylijski w sile 25 tysięcy żołnierzy walczy we Włoszech.

• 1942 r. - Brazylia tworzy nową jednostkę administracyjną, w skład której wchodzą archipelag Fernando de Noronha, koralowa wysepka Rocas, maleńkie Wyspy św. Piotra i Pawła niemal na środku Atlantyku oraz najbardziej odległy Trynidad Południowy (Trinidade) i Martin Vaz. Wszystkie te wyspy tworzą razem Terytorium Federalne, co oznacza bezpośrednie podporządkowanie ich centralnym władzom Brazylii z pominięciem władz stanowych.

• 1943 r. - Terytorium Amapá na północnym krańcu brazylijskiego wybrzeża między Gujaną i ujściem Amazonki zostaje wydzielone ze stanu Pará jako terytorium federalne, czyli podlegające bezpośrednio rządowi Brazylii. W 1990 r. zyska status nowego stanu ze stolicą Macapa nad Amazonką.

• 1945 r. - Generał Eurico Gaspar Dutra (1883-1974) wraz z innymi wojskowymi zmusza Vargasa do rezygnacji z prezydentury. Nowym prezydentem zostaje José Linharesa, a w latach 1946-1951 urząd sprawuje Eurico Gaspar Dutra, zaczynając II Republikę w dziejach Brazylii.

• Od lat 1950. - Rolnictwo (soja, trzcina cukrowa, bawełna, kukurydza) niszczy gleby i zatruwa wody, a gorączka złota i rabunkowa gospodarka lasem wywołują katastrofę ekologiczną. Rocznie znika ok. 250 tysięcy km² lasu (całość ma 5 milionów km²). Indianie, wbrew naiwnym teoriom o „szlachetnych dzikusach” rzekomo współistniejących z naturą, nie rozumieją ochrony przyrody. Zawsze niszczyli las dla własnych celów, lecz ograniczała ich słaba technologia. Teraz jednak uznani za właścicieli puszczy robią to za pomocą nowoczesnej techniki dostarczonej przez białych. Na przykład plemię Kayapo z centralnej Amazonii prowadzi masowy wyrąb lasu i sprzedaje innym prawo do wyrębu, jednocześnie pobierając od rządu dotacje na ochronę środowiska.

• Połowa XX w. - Brazylia ma ponad 70 milionów ludzi, z czego 60% stanowią biali, 15% Murzyni, do 4% Indianie, a reszta to mieszańcy.

Mimo oficjalnej równości ras, biali dominują, co przejawia się nawet w powszechności europejskich kanonów urody. Na przykład w 1969 r. główną rolę w filmie Chata wuja Toma gra biały ucharakteryzowany na Murzyna.

• 1950 r. - Początek telewizji w Brazylii i zarazem najstarszej telewizji południowoamerykańskiej.

• Druga połowa XX w. - W tropikalnym lesie Brazylii kilkakrotnie wybuchają lokalne epidemie wywołane przez zmutowane wirusy i bakterie słabo lub zupełnie nieznane nauce.

• Druga połowa XX w. - W miasteczku Candido Godoi na południu Brazylii występuje trzykrotnie więcej ciąż bliźniaczych niż przeciętnie. Okazuje się, że jest to rezultat efektu założyciela: przodkowie mieszkańców wywodzą się od jednej, dość blisko spokrewnionej ze sobą grupy osadników, którzy przypadkowo mieli akurat geny zwiększające szanse na bliźniaki. Niektórzy zwolennicy teorii spiskowych sądzą jednak, że duża liczba bliźniaków w miasteczku wynika z rzekomo prowadzonych tam eksperymentów Josefa Mengele.

• 1951 - 1954 r. - Na fotel prezydenta jeszcze raz wraca Getúlio Vargas. Upaństwawia naftową firmę Petrobras i monopolizuje wydobycie ropy naftowej. Podwyższa minimalną płacę i popiera związki zawodowe, a jednocześnie represjami zwalcza wpływy komunistów. Zawiera sojusz wojskowy z USA (1952).

Polityka represji wobec lewicy oraz niezadowolenie konserwatywnej, prawicowej armii z nacjonalizacji dużej części gospodarki doprowadzają do buntu. Zmuszony do rezygnacji popełnia samobójstwo.

Jego następcy to pierwszy ewangelik na stanowisku prezydenta Brazylii João Café Filho (1954-1955) oraz reprezentanci Partii Socjaldemokratycznej Carlos Coimbra da Luz (1955) i Nereu Ramos (1955-1956).

• 1956 - 1961 r. - Prezydent Juscelino Kubitschek (1902-1076) z Partii Socjaldemokratycznej. Snuje plany gospodarczego rozwoju dzięki bliskiej współpracy z USA. Demokratyzuje państwo i wprowadza prawodawstwo chroniące robotnika. Ten kierunek reprezentują też następni lewicowi prezydenci: J. Quadros (1961) i J. Goulart (1961-1964).

• 1957 r. - Z brazylijskiego laboratorium wymykają się niebezpieczne hybrydy pszczoły europejskiej i afrykańskiej. Z furią atakują każdy poruszający się obiekt, zabijając setki zwierząt i ludzi. W 1986 r. dotrą do Meksyku, a w 1989 r. do granic USA.

• Od 1957 r. - W centrum kraju powstaje Brasilia, ultranowoczesne miasto zaprojektowane przez Oscara Niemeyera.

Oficjalna inauguracja miasta jako nowej stolicy państwa i wydzielonego dystryktu stołecznego odbędzie się 14 kwietnia 1960 r. W tym czasie Brasilia będzie już miała 141 742 mieszkańców.

Miasto zasłynie między innymi wysoką na 212 a potem nawet 224 m wieżą telewizyjną (1967), katedrą w kształcie odwróconego ażurowego kielicha (1970), ogromnym podwójnym gmachem brazylijskiego parlamentu (kongresu) i rzeźbami zdobiącymi ulice.

• Do 1959 r. - Amerykańska armia zamyka działającą na Fernando de Noronha stację ostrzegania przed atakami rakietowymi.

• 1959 r. - Charyzmatyczna wizjonerka znana jako Ciotka Neiva zakłada synkretyczna sektę w Vale da Aurora (Dolina Świtu) ok. 60 km od Brasilii. Z czasem powstaje tam ogromna świątynia z wizerunkami licznych bogów takich, jak Ciotka Neiva, Aluxá, Jaruá czy indiańskie bóstwo Biała Strzała. Sekta wyznaje millenaryzm, czyli głosi rychły koniec świata: pod koniec tysiąclecia ma wymrzeć 2/3 ludzkości, a ocaleją tylko wyznawcy Doliny Świtu.

• Od początku lat 1960. - Szybki rozwój gospodarki.

Rozkwita turystyka: ciepłe plaże (na przykład słynne Copacabana i Ipanema w Rio de Janeiro), karnawał w Rio de Janeiro i samba, 90-metrowe wodospady Iguaçu, lasy Amazonii.

• 1961 r. - Powstaje jedno z ważniejszych brazylijskich czasopism Correio Braziliense.

• 1961 r. - Nad rzeką Xingu powstaje wielki rezerwat dla Indian o powierzchni aż 22 tysięcy km².

Brazylijskie władze wciąż borykają się z problemem Indian, którzy nie potrafią i na ogół nie chcą adaptować się do nowoczesnej cywilizacji, prowadzą tryb życia rodem z epoki kamiennej, kierują się odmiennymi zasadami społecznymi i bardzo często nie znają oficjalnego, ogólnokrajowego języka portugalskiego. Mówią w ponad 180 różnych językach, z czego co najmniej 130 jest zagrożonych, czyli stoi na granicy zaniku. Populacja brazylijskich Indian systematycznie maleje.

• 1961 r. - Założenie uniwersytetu w stołecznej Brasilii.

• 1962 r. - W Manaus powstaje Federalny Uniwersytet Amazonii oraz Narodowy Instytut Badania Amazonii.

• 1964 r. - Zbrojne obalenie prezydenta J. Goularta i dyktatorskie rządy wojska oznaczają koniec II Republiki.

Powstaje rządząca partia ARENA (Sojusz Odrodzenia Narodowego) od roku 1980 znana jako Partia Demokratyczno-Społeczna.

• 1966 r. - W Brasilii powstaje pierwsze w Ameryce Południowej wielkie centrum handlowe Conjunto Nacional.

W ciągu następnych kilkudziesięciu lat podobne centra pojawią się na całym kontynencie.

• 1967 r. - Delegalizacja polowań dla zysku. W rzeczywistości jednak polowania nadal trwają. Na przykład w Pantanal kłusownicy zabijają milion kajmanów rocznie. Do momentu wprowadzenia międzynarodowego zakazu eksportu skór krokodyli w 1992 r. Brazylia pozostanie zdecydowanie największym producentem tego towaru na świecie.

• 1970 r. - Brazylia wyznacza 200-milowy pas wód terytorialnych wzdłuż wybrzeży, co oznacza, że na tym obszarze jest wykluczona jakakolwiek działalność gospodarcza obcych państw.

• 1970 r. - Miasto Brasilia osiąga 272 tysiące mieszkańców.

• Lata 1970. - S. Wiesenthal ujawnia kilku hitlerowskich zbrodniarzy w licznej społeczności Niemców w Brazylii.

Austriak Franz Stangl, komendant obozów w Sobiborze i Treblince, który dzięki pomocy biskupa Aloisa Hudala z Watykanu uciekł z Europy, trafia przed sąd w Niemczech i otrzymuje karę dożywotniego więzienia za śmierć ok. 800 tysięcy ludzi.

Jego przyjaciel Austriak Gustav Wagner, zastępca komendanta w Treblince odpowiedzialny za śmierć ok. 200 tysięcy ludzi, który również ocalał dzięki Hudalowi, zostaje zwolniony z więzienia, lecz ginie w dziwnych okolicznościach (1980), a winnych nie udaje się ustalić.

W roku 1979 koło Sao Paulo tonie Josef Mengele w wieku 68 lat. Uciekł z Auschwitz 10 dni przed wkroczeniem Sowietów z dokumentacją badań nad bliźniętami i karłami. Z pomocą Hudala ukrył się w Argentynie (1949), potem w Paragwaju (1959) i Brazylii, gdzie wytropił go izraelski Mosad. Ostatnie lata spędził przerażony, że zostanie porwany jak Eichmann. Pośmiertne badania DNA przeprowadzone w roku 1992 potwierdzają jego tożsamość.

• 1971 r. - Powstaje port lotniczy w Brasilii.

W następnym roku stołeczne miasto zacznie wydawać własne czasopismo Jornal de Brasilia, a w 1974 r. powstaną w Brasilii stadion narodowy oraz autodrom.

• 1973 r. - Francusko-brazylijska ekspedycja archeologiczna odkrywa we wschodniej Brazylii stanowisko Pedra Furada z kilkuset naskalnymi malowidłami i prostymi kamiennymi narzędziami. Na podstawie danych z Pedra Furada brazylijska archeolożka Niède Guidon wykazuje, że ludzie byli w Ameryce kilkadziesiąt tysięcy lat wcześniej, niż dotychczas sądzono.

• 1 II 1974 r. - W ciągu ok. 20 minut gwałtowny pożar wywołany przez zwarcie elektryczne rani ok. 300 i zabija 179 osób w 25-piętrowym budynku Joelma w Sao Paulo. Budowla zostaje potem odnowiona, w znacznej części przebudowana i nazwana Praca Da Bandeira. Mimo to krążą odtąd opowieści o częstych spotkaniach z duchami ofiar, zwłaszcza o trzynastu zjawach w windzie, gdzie ogień uwięził ludzi.

• Od 1974 r. - Kolejne wielkie brazylijskie miasta budują u siebie metro: Sao Paulo (1974), Rio de Janeiro (1979), Recife (1985), Porto Alegre (1985), Belo Horizonte (1986), Brasilia (2001), Fortaleza (2012), Salvador (2014).

• Od 1974 r. - Prezydenci generał Ernesto Geisel (1907-1996) z partii ARENA i rządzący w latach 1979-1985. generał José B. de Oliveira Figueiredo (1918-1999) z Partii Socjaldemokratycznej liberalizują politykę brazylijskiego rządu.

• 1980 r. - Według oficjalnych danych miasto Brasilia ma 1 203 333 mieszkańców.

• Lata 1980. r. - Brazylia jako jedyny kraj latynoski obok Argentyny, dysponuje energią nuklearną.

• Od 1982 r. - Na Paranie przez 9 lat jest stopniowo uruchamiana największa na świecie zapora wodna i elektrownia Itaipu (w języku guarani nazwa doliny Itaipu oznacza Śpiew kamieni) budowana od roku 1975.

Rozmowy brazylijsko-paragwajskie trwały wiele lat i w roku 1973 zakończyły się umową o budowie hydroelektrowni na granicznej Paranie. Jest to poważny sukces, ponieważ Paragwaj i Brazylia były sobie wrogie od wyniszczających wojen w XIX w. Elektrownia pokrywa 20% całego zapotrzebowania na elektryczność Brazylii i ponad 90% zapotrzebowania Paragwaju. Gigantyczny zalew pokrywa wodą kilkaset kilometrów kwadratowych lasu i zmusza do przesiedlenia kilka tysięcy osób. Grupa ekologów ratuje kilkadziesiąt tysięcy zwierząt, którym grozi utopienie, a wokół zbiornika sadzi nowy las. Jest to pierwsza tak wielka akcja ratowania środowiska przyrodniczego zagrożonego przez gospodarczą działalność człowieka.

• 1984 r. - W Rio de Janeiro powstaje zaprojektowany przez O. Niemeyera Sambodrom, czyli Passarela do Samba, 700-metrowy plac do pokazów samby, odtąd jedno z najbardziej znanych miejsc miasta.

• 1985 r. - Polak P. Chmieliński jako pierwszy przepływa kajakiem Amazonkę od źródeł do ujścia.

• 1985 r. - Prezydenci z Brazylijskiego Ruchu Demokratycznego Tancredo Neves (1910-1985, umiera przed objęciem urzędu) i rządzący do 1990 r. José Sarney zaczynają III Republikę.

• 1988 r. - Chico Mendes, zbieracz kauczuku ze stanu Acre, zostaje zamordowany przez farmerów. Mendes założył ruch walczący z wycinaniem puszczy, co oznacza zarówno niszczenie przyrody jak też wypędzanie indiańskich plemion z ich dotychczasowych siedzib. Ruch Mendesa wielokrotnie organizował empates, czyli akty biernego oporu, na przykład blokowanie wjazdu maszyn wycinających las. Przemysłowcy potrzebują jednak drewna, a farmerzy chcą maksymalnie powiększyć swoje pastwiska i pola. Nie przyjmują do wiadomości, że wycięcie puszczy w ciągu kilku lat prowadzi do powstania pustyni; interesuje ich wyłącznie doraźny zysk.

Chico Mendes staje się więc pierwszym eko-męczennikiem, a jego ruch działa także po jego śmierci, chociaż amazońska puszcza nadal jest wycinana.

• 1988 r. - Sprowadzenie z Afryki dużego (waży ponad kilogram) ślimaka Achatina fulica dla celów kulinarnych. Część zwierząt wydostaje się na wolność, stając się plagą brazylijskich plaż.

• 1988 r. - Terytorium Federalne Fernando de Noronha zostaje rozwiązane: tworzące je wyspy wchodzą w skład stanu Pernambuco, a atol Roca staje się częścią stanu Rio Grande do Norte.

Większość archipelagu Fernando de Noronha staje się parkiem narodowym, gdzie jest chroniona zarówno roda, przede wszystkim środowisko morskie, jak też zabytki historii.

• 1989 - 1993 r. - W mieście Altamira w amazońskim stanie Pará znika bez śladu 19 chłopców w wieku od 8 do 14 lat. Dopiero w 1993 r. zostaje odkrytych kilka zmasakrowanych zwłok. Śledztwo wykazuje, że są to ofiary religijnej sekty, którą założyła Valentina de Andrade, czcicielka Szatana i autorka książki o Bogu-wielkim oszuście. Andrade twierdziła, że chłopcy, zwłaszcza urodzeni po roku 1981, są narzędziami złego Boga i dlatego należy ich zabijać. Porwane dzieci są torturowane, okaleczane, poddawane kastracji i w końcu mordowane. Trudno jednak ustalić winnych, ponieważ sekta ma wielu wyznawców i wpływy. Ostatecznie, po kilku latach dochodzenia i kilku procesach zostaje osądzony i skazany łącznie na 580 lat więzienia Francisco das Chagas Rodrigues de Brito, jeden ze zwolenników satanistycznej sekty Valentiny de Andrade. Zbrodniarz mordował w kilku rejonach Brazylii i odpowiada za śmierć co najmniej 42 chłopców, co czyni go największym masowym mordercą w dziejach Brazylii. Sama Valentina de Andrada zostaje uwolniona od oskarżeń, ponieważ nie udowodniono jej bezpośredniego udziału w jakiejkolwiek zbrodni. Może więc nadal głosić swoje szalone idee, a jej wyznawcy nadal działają na obszarze całej Brazylii.

• Lata 1990. - Zoolog David Oren prowadzi poszukiwania legendarnego zwierzęcia zwanego Mapinguari. Indianie i biali od kilku wieków opowiadają o ogromnym naziemnym leniwcu widywanym w lasach Boliwii oraz brazylijskich stanów Rondonia, Mato Grosso i Pará. Częstotliwość tych obserwacji zdaje się wskazywać, że nie jest to tylko legenda, a kryptozoolodzy przypuszczają, że chodzi o relikt plejstoceńskiej fauny, czyli „żywą skamieniałość”. Niestety, Oren nie znajduje bezpośrednich dowodów istnienia mapinguari.

• Lata 1990. - Abdias do Nascimento zaczyna ruch na rzecz równouprawnienia Murzynów. 10 lat potem rząd wprowadza kwoty ilościowe stanowisk państwowych i na uczelniach zarezerwowane dla Murzynów.

• 2000 r. - Brazylia jest piątym najludniejszym krajem świata (172 miliony mieszkańców), a Sao Paulo drugim największym miastem (ponad 22 miliony mieszkańców). Stolica Brasilia przekracza 2 miliony mieszkańców, a w 2001 r. otrzyma swoją pierwszą linię metra.

O rosnącej roli Brazylii świadczy fakt, że brazylijska wersja języka portugalskiego, zwłaszcza pisownia, stała się już dominującą i nawet władze Portugalii zaczynają myśleć o oficjalnym przyjęciu brazylijskiej formy języka (dyskusja w 2008 r.).

Kraj jest największym producentem kawy i trzciny cukrowej, drugą potęgą w wydobyciu rud żelaza (Itabira i Serra dos Carajas), a Rio de Janeiro jest jednym z największych portów świata i centrum turystyki słynącym z plaż.

Co ciekawe, jedna z najpiękniejszych plaż w Sao Paulo znana jako Dream Beach ma opinię nawiedzonej. Zgodnie bowiem z lokalnymi opowieściami można tam spotkać parę duchów mężczyzny i kobiety, którzy kiedyś utonęli w morzu i odtąd podobno błądzą po nieszczęśliwej dla nich plaży.

Kraj uniezależnia się od ropy naftowej, ponieważ ¾ brazylijskich samochodów może jeździć albo na benzynie, albo na alkoholu (etanolu). Rośnie ekonomiczna siła Brazylii, czego przykładem jest kariera Eike Batisty, który bez wykształcenia i pieniędzy, lecz za pomocą sprytnego handlu zbudował finansowe imperium warte miliardy dolarów.

Brazylia jest krajem wielu religii. Większość białych oraz część Indian i potomków murzyńskich niewolników deklaruje przynależność do Kościoła katolickiego, ale jednocześnie rośnie znaczenie innych wyznań. Ogromną popularnością cieszą się synkretyczne wyznania afrochrześcijańskie z domieszką elementów indiańskich, Indianie w głębi kraju praktykują własne tradycyjne religie, a mieszkańcy miast coraz chętniej przechodzą na rozmaite formy protestantyzmu lub stają się ateistami. Okazuje się, że w ciągu ostatnich dziewięciu lat nie przybyło członków ani duchownych Kościoła katolickiego, a liczba protestantów uległa podwojeniu zbliżając się do 26 milionów.

• 2001 r. - W Sao Paulo powstaje Mauzoleum Ekumeniczne, cmentarz w wieżowcach, który można odwiedzać przez internet i w ten sam sposób nawet składać kwiaty.

• 2003 r. - W marcu plemię Cauruaia z południowo-zachodniej części stanu Pará zaczyna otwartą walkę o przetrwanie. Indianie biorą zakładników, których obiecują zwolnić, jeżeli działające tam górnicze firmy wydobywające złoto zrezygnują z używania rtęci, która zatruwa wody i ryby. Oczywiście Cauruaia przegrywają w starciu z aparatem policyjno-prawnym i bogatymi firmami górniczymi.

• 2005 r. - Rząd prezydenta Luiza Inácio Lula da Silvy (rządzi w latach 2003-2011) z Partii Pracujących tworzy rezerwat Raposa Serra do Sul w Roraimie o powierzchni 16800 km² zamieszkany przez 15 tysięcy Indian z plemion Macuxi, Wapichara, Ingarikä, Patamona i Taurepang. Jest to wielkie zwycięstwo rdzennych mieszkańców Brazylii, ale na terenie rezerwatu nadal funkcjonują farmy białych osadników. Trwa konflikt, który często kończy się zabójstwami i paleniem indiańskich wiosek.

• 5 VIII 2005 r. - Największy dotąd rabunek banku: w Fortalezie złodzieje przez kilka tygodni w tajemnicy kopią tunel z pobliskiego domu do banku i w końcu wynoszą 4 tony używanych banknotów o wartości ok. 68 milionów dolarów.

• 2005/2006 r. - Prezydent Luiz Inácio Lula da Silva zaczyna realnie zwalczać niewolnictwo wciąż praktykowane na wielkich farmach oddalonych od miast.

• V 2006 r. - Wielki bunt przestępczej organizacji PCC w 40 więzieniach Sao Paulo. W walkach ginie 115 osób. W odpowiedzi bandyci terroryzują całe miasto, porywają i zabijają mieszkańców, a policja zostaje chwilowo wyparta z wielu dzielnic.

• 2007 r. - Według oficjalnych raportów w dżungli żyje jeszcze 67 plemion trwających w izolacji od świata zewnętrznego. W rzeczywistości ta liczba jest większa, lecz trudno odnaleźć Indian ukrywających się w głębi lasu.

• 1 VI 2009 r. - Francuski samolot lecący z Rio de Janeiro do Paryża (lot 447) spada w nocy do oceanu na północny zachód od Wysp św. Piotra i Pawła. Giną wszyscy obecni na pokładzie - 228 osób z 32 krajów, co czyni tę katastrofę jedną z największych w dziejach lotnictwa. Późniejsze śledztwo wykazuje, że samolot wszedł w burzę, gdzie zostały uszkodzone prędkościomierze (lód zatkał rurki Pitota), autopilot sam się wyłączył, a oblodzenie i awaria przyrządów uniemożliwiły ręczne sterowanie. Znawcy tematu przypuszczają, że awaria systemów elektronicznych w samolocie może być częściowo związana z południowoatlantycką anomalią magnetyczną powodowaną przez zbliżenie do Ziemi pasów Van Allena.

• 2010 r. - Liczba mieszkańców stołecznego miasta Brasilia zbliża się do 2,6 miliona.

• 2011 r. - Styczniowe powodzie i lawiny błotne po ogromnych deszczach zabijają ponad 900 osób w stanie Rio de Janeiro.

• 27 I 2013 r. - W klubie nocnym Kiss w mieście Santa Maria w prowincji Rio Grande do Sul wybucha pożar, który zabija 245 osób i rani przynajmniej 630. Dochodzenie wykazuje, że przyczyną nieszczęścia były ognie sztuczne.

• 2015 r. - Zaczyna się epidemia wirusowej gorączki zika, która powoduje trwałe uszkodzenia płodów, a u dorosłych uszkadza układ nerwowy. Zika rozprzestrzenia się na Amerykę Środkową i wyspy południowego Pacyfiku.

• 5 XI 2015 r. - W stanie Minas Gerais dochodzi do przerwania tamy Fundão, która zabezpieczała zbiornik ze ściekami z kopalni odkrywkowej. Toksyczne błoto zalewa między innymi wioskę Bento Rodrigues, a trujące substancje przelewają się do rzeki, która je roznosi na przestrzeni setek kilometrów. Firma Samarco, która zaniedbała tamę i dopuściła do skażenia wód musi zapłacić wielomilionowe odszkodowanie, aby pokryć koszty oczyszczania rzeki.

• 2019 r. - Katastrofalne pożary niszczą tysiące kilometrów kwadratowych lasów, co wywołuje niepokój na całym świecie. Jednak prezydent (urzęduje od stycznia 2019 r.) Jair Bolsonaro z Partii Socjalliberalnej reaguje gniewem na propozycje pomocy z zagranicy. Prezydent jest znany ze współpracy z wielkimi hodowcami bydła i zapowiedzi, że zamieni rzekomo bezużyteczną puszczę amazońską w pastwiska. Lekceważy przy tym fakt, że wycięcie tropikalnej puszczy zawsze kończy się wyschnięciem gleby i powstaniem pustyni. Bolsonaro twierdzi też, że efekt cieplarniany jest propagandowym wymysłem ekologów i lewicowców, który szkodzi rozwojowi gospodarki. Współpracuje z hierarchami Kościoła katolickiego, którzy w zamian popierają jego rządy. Ogranicza świadczenia socjalne, aby zwiększyć dochody wielkich latyfundystów i przemysłowców. To prowadzi do błyskawicznego bogacenia się nielicznych kapitalistów prowadzących rabunkową eksploatację zasobów Brazylii i załamania gospodarki. Polityka Bolsonaro wywołuje powszechną biedę, a w niektórych regionach wręcz głód. Jednocześnie jednak wielu tych nędzarzy indoktrynowanych przez wszechobecną propagandę widzi w Bolsonaro wodza narodu i obrońcę takich tradycyjnych wartości, jak rodzina i katolicyzm.

Bolsonaro praktycznie znosi wszelkie ograniczenia w zakupie broni i zezwala wszystkim nosić ją przy sobie, co wkrótce doprowadza do wzrostu liczby przestępstw z bronią w ręku, zabójstw i strzelanin.

• 2020 r. - Pandemia Covid-19 dociera do Brazylii, a liczba zakażeń i zgonów jest jedną z najwyższych na świecie porównywalną ze Stanami Zjednoczonymi i Rosją. Bolsonaro jednak twierdzi, że wirus jest wymysłem i zakazuje stosowania środków ograniczających możliwość zakażenia, czyli masek na nos i usta oraz zamykania sklepów, szkół i instytucji, co mogłoby zminimalizować kontakty międzyludzkie.

• 22 VI 2022 r. - Odbywa się posiedzenie brazylijskiego senatu poświęcone UFO. Jest to pierwsze oficjalne przyznanie, że zjawisko UFO jest realne.

Prowadzący posiedzenie Eduardo Girão stwierdza, że w brazylijskich archiwach znajduje się ponad 20 tysięcy stron odtajnionych przez siły powietrzne dokumentów o wiarygodnych obserwacjach obiektów, których nie można wyjaśnić na gruncie aktualnej wiedzy i aktualnego stanu technologii.

Brazylia od lat jest miejscem dziwacznych obserwacji obiektów nazywanych UFO. Oto parę przykładów. W latach 1950 kilku dziennikarzy fotografowało takie zjawiska. Od wiosny do jesieni 1977 r. mieszkańcy Colares nad Amazonką w stanie Para zgłaszali liczne obserwacje dziwnych latających obiektów, a część z nich atakowała ludzi promieniami światła powodując oparzenia lub rany kłute. Brazylijski rząd powołał nawet komisję pod kryptonimem Prato (Spodek), która badała te zjawiska, ale nie udało się ustalić ich natury. 10 maja 1986 r. (słynna „noc UFO”) nad wschodnią Brazylią krążyło 21 dużych obiektów, których nie potrafiły doścignąć wojskowe myśliwce. W 1996 r. zaś w nadmorskiej miejscowości Varginha rybacy zobaczyli podobno katastrofę latającego pojazdu, który wpadł do oceanu. W okolicy odkryto tajemniczy stop magnezu, którego pochodzenia nie udało się wyjaśnić.

• 31 X 2022 r. - W wyborach prezydenckich Luiz Inácio Lula da Silva minimalnie zwycięża ultraprawicowego Jaira Bolsonaro. To oznacza, że Brazylia staje na skraju rozpadu podzielona na pół między katolickich, prawicowych konserwatystów i lewicowych liberałów. Wzorem zwolenników Trumpa po przegranych wyborach w USA, wyborcy Bolsonaro w styczniu 2023 r. atakują budynki rządowe, lecz zostają powstrzymani przez policję i wojsko.

Da Silva zaś rewolucjonizuje brazylijską politykę, ponieważ po raz pierwszy w historii państwa wprowadza do rządu kobiety wywodzące się z indiańskich plemion, które nigdy dotąd nie miały swoich reprezentantów we władzach centralnych. Nowy prezydent zapowiada też rozwój ochrony środowiska naturalnego.

• VIII 2023 r. - Z inicjatywy brazylijskiego prezydenta miasto Belem jest gospodarzem szczytu ośmiu państw, Brazylii, Boliwii, Peru, Ekwadoru, Kolumbii, Wenezueli, Gujany i Surinam, na temat zatrzymania wycinki drzew w Amazonii i ewentualnej odbudowy miejscowych lasów deszczowych oraz sawanny. Spotkanie nie doprowadza do konkretnych ustaleń, chociaż jego uczestnicy deklarują współpracę, ale Brazylia zapowiada całkowite zatrzymanie wycinki w ciągu najbliższych siedmiu lat. To oznacza chęć odejścia od rabunkowej gospodarki poprzedniego prezydenta Brazylii Bolsonaro.

← GujanaGran Chaco, Pampa i Patagonia →