Honduras Brytyjski i Belize

  • XVI w. - Południowo-wschodni Jukatan, chociaż formalnie podległy władzom Nowej Hiszpanii (Meksyku), znajduje się w sferze wpływów angielskich piratów, którzy wykorzystują koralowe rafy, wybrzeże pełne lagun, rozległe bagna i las jako wygodne kryjówki. Hiszpanie nie próbują zasiedlać tego obszaru.

  • XVII w. - Piraci zakładają na wybrzeżu szereg baz dla rozbójniczych rajdów. W głębi lądu zaś osiedlają się angielscy drwale żyjący z eksportu cennych gatunków drewna.

  • 1638 r. - Ok. 50 km od wybrzeża powstaje miasto Belize, które stanie się politycznym i kulturalnym ośrodkiem południowo-wschodniego Jukatanu.

Nazwa miasta może pochodzić od słowa belix w języku Majów Quiche oznaczającego mętną wodę. Według innych interpretacji zaś nazwa ma wywodzić się słów od bel Itze - droga z Chichen Itza.

  • 1713 r. - Na mocy pokoju z Utrechtu Hiszpania uznaje istnienie brytyjskich posiadłości na południu Jukatanu. W roku 1780 brytyjska część Jukatanu zostaje włączona do kolonii Jamajka.

  • 1821 r. - Meksyk i Gwatemala zgłaszają pretensje do brytyjskich posiadłości na Jukatanie.

W ciągu XIX-XX w. powstanie w Ameryce Środkowej lokalny język chicano używany przez niższe, niewykształcone warstwy społeczeństwa. Łączy elementy języków angielskiego, hiszpańskiego i miejscowych indiańskich.

  • 1859 r. - Międzynarodowa umowa reguluje przebieg granicy między brytyjską kolonią i Gwatemalą.

  • 1862 r. - Brytyjskie terytorium na Jukatanie otrzymuje nazwę Honduras Brytyjski, a od roku 1872 jest oficjalnie uznawane za odrębną brytyjską kolonię. Gwatemala jednak wciąż zgłasza pretensje do tego obszaru.

  • 1919 r. - Wybuchają masowe protesty przeciwko właśnie wprowadzonym rasistowskim przepisom, które dyskryminują ciemnoskórych Mulatów, Metysów i indiańskich mieszkańców kraju, zapewniając dominację białym. Na czele protestujących staje Samel Alfred Haynes (1899-1971) pochodzący z mieszanej rodziny afrokaraibskiej, żołnierz brytyjski w I wojnie światowej i działacz niepodległościowy. Jego wiersz zostanie potem uznany za hymn państwowy Belize.

  • Lata 1920. - Brytyjski awanturnik i archeolog-amator Frederick A. Mitchell-Hedges prowadzi prace wykopaliskowe w Labaantun, dawnym mieście Majów. W istocie jego prace mają charakter rabunkowy, ponieważ nie są dokumentowane, a ich celem jest zdobycie jak największej liczby zabytków na sprzedaż. Na przykład otwarcie jednej z piramid odbywa się poprzez wysadzenie jej szczytu za pomocą ładunków wybuchowych. W pracach uczestniczy siedemnastoletnia Anna Mitchell-Hedges, przybrana córka Fredericka, To ona w latach 1970. zacznie opowiadać o tym, jak rzekomo odkryła w Labaantun kryształową Czaszkę Zagłady. W rzeczywistości rzeźba z kryształu górskiego została zakupiona przez Fredericka już po opuszczeniu Labaantun i on sam nigdy nie pisze o niej jako zabytku. Anna jednak będzie wygłaszać odczyty, występować w telewizji i przekonywać wszystkich nie tylko o autentyczności czaszki, lecz także o tym, że ma ona szczególne własności magiczne. Według Anny Majowie byli następcami Atlantów (mieszkańców legendarnej Atlantydy) i uczniami nieznanej cywilizacji z kosmosu, od której otrzymali niebywałą wiedzę. Ich nauka została podobno zawarta w Czaszce Zagłady pełniącej rolę swoistego zapisu pradawnej mądrości. Po latach sama Anna uwierzy w te opowieści i w swoje rzekome odkrycie (konfabulacja). Co więcej, powstaje legenda o 13 kryształowych czaszkach, jakie kosmici mieli rzekomo pozostawić na Ziemi. Według tej opowieści odnalezienie wszystkich rzeźb przyniesie człowiekowi nadzwyczajną mądrość i otworzy nową erę w dziejach ludzkości.

Dopiero po śmierci Anny kolejny właściciel Czaszki Zagłady zgodzi się poddać ją badaniom w roku 2008, a te wykażą niezbicie, że rzeźbę wykonano za pomocą mechanicznej szlifierki w XX w. Również inne kryształowe czaszki, które krążą po świecie lub spoczywają w muzeach okazują się wytworami nowoczesnej techniki, a powstały na użytek turystów jako pamiątki. Oczywiście zwolenników legendy to nie przekonuje i wciąż twierdzą, że badacze się mylą.

Frederick A. Mitchell-Hedges staje się pierwowzorem dla Indiany Jonesa. Jest to fikcyjna postać, archeolog i podróżnik, który ociera się o najdziwniejsze niebezpieczeństwa, kiedy w kolejnych filmach (nagrywanych w Hollywood od roku 1981) odkrywa między innymi Arkę Przymierza, kryształową czaszkę i inne zdumiewające, choć nie zawsze prawdziwe obiekty.

  • 1940 r. - Gwatemala odrzuca umowę z roku 1859, a nawet ogłasza inkorporację Hondurasu Brytyjskiego (1945), chociaż nie jest w stanie jej przeprowadzić.

  • 1961 r. - Huragan w dużym stopniu niszczy stołeczne miasto Belize. Niemal natychmiast zaczyna się jego odbudowa, ale postępuje wolno i wzbudza wątpliwości, czy warto ją prowadzić.

  • 1964 r. - Honduras Brytyjski otrzymuje autonomię w ramach Wielkiej Brytanii, co ma zneutralizować wyraźnie narastające nastroje antybrytyjskie. W ten sposób znika ostatnia kolonia w Ameryce Łacińskiej.

Z drugiej strony Gwatemala podejmuje próby aneksji Hondurasu Brytyjskiego, co spotyka się z protestami ludności w przeważającej części mówiącej po angielsku i związanej z Wielką Brytanią.

  • Do 1970 r. - Władze centralne i administracja przenoszą się ze zrujnowanego Belize do nowego miasta Belmopan.

  • 1973 r. - Honduras Brytyjski zmienia nazwę na miejscową Belize.

  • 1975 r. - Belize zaczyna prowadzić samodzielną politykę niezależnie od Wielkiej Brytanii.

Wykorzystuje to Gwatemala i mobilizuje wojsko, grożąc zbrojną aneksją. Jednak ludność Belize masowo protestuje na ulicach przeciwko gwatemalskim planom podboju. Dochodzi do obustronnych demonstracji siły na granicy.

  • 1981 r. - Mimo protestów Gwatemali Belize uzyskuje niepodległość, formalnie uznając brytyjskiego monarchę za głowę państwa w ramach British Commonwealth. Reprezentantem brytyjskiego władcy (Elżbiety II) jest gubernator generalny; to stanowisko obejmuje Elmira Gordon, pierwsza kobieta zarządzająca jakimkolwiek terytorium na obszarze British Commonwealth.

Językiem urzędowym kraju jest angielski, ale ludność posługuje się także hiszpańskim, chicano (kreolski) i maya. Ponad połowa mieszkańców to Murzyni, potomkowie niewolników, a resztę stanowią Metysi i Indianie. W kraju występują niemal wszystkie główne religie świata od katolicyzmu (ok. 39%), poprzez wszelkie odmiany protestantyzmu (łącznie ponad 33%) po bahaizm, hinduizm, judaizm, islam i buddyzm.

Kraj utrzymuje się głównie z rolnictwa, rybołówstwa oraz turystyki (na przykład plaże na wyspie Turneffe). Od czasu podwodnych badań przeprowadzanych przez Jacques’a Cousteau ogromnym powodzeniem wśród nurków cieszy się podmorska studnia Blue Hole o głębokości 124 m znajdująca się ok. 80 km od Belize City.

Główne siły polityczne to liberalna Zjednoczona Partia Demokratyczna i lewicowa Zjednoczona Partia Ludowa.

Gwatemala nadal grozi podbojem, a ludność po raz kolejny demonstruje swój sprzeciw wobec gwatemalskich pretensji.

  • 1993 r. - Nowym gubernatorem generalnym zostaje Colville Young.

  • 2005 r. - Duży wzrost podatków narzucony przez rządzącą chadecką Zjednoczoną Partię Ludową wywołuje gwałtowne protesty. Wybuchają zamieszki i starcia z policją, która dopiero po kilku dniach rozprasza protestujących.

  • 2020 r. - Pandemia Covid-19 dociera do Belize.