← Powołani do świętości czyli prześladowani, laikat, kler, patroni i święciŚwięci aktywni od I wieku do 313 r. →

Święci związani z Biblią

• Aaron - Według Księgi Wyjścia (6,16-20; 7,7) brat Mojżesza i izraelski arcykapłan. Wspomnienie 4 IX.

Hebrajskie słowo „aharon” rozumiane jako „oświecony” lub „wywyższony”, a pochodzące od „ahr” - „szczyt” i „on” - „drzewo”, dąb”.

• Abdiasz - Autor jednej z ksiąg Starego Testamentu i żydowski prorok z IX w. p.n.e. Wspomnienie 19 XI (kościoły ortodoksyjne), 10 I (Kościół koptyjski) i 31 VII (Kościół ormiański).

Hebrajskie Abhadjah - „sługa Jahwe”.

• Abdiasz (Obadiah) z Babilonu (I w.) - Według legendy pierwszy biskup Babilonu, jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów (Łk. 10,1-20). Wspomnienie 28 X.

• Abel - Syn prarodziców Adama i Ewy oraz brat Kaina. Według Księgi Rodzaju (4,1-8) Kain, który był rolnikiem, zabił Abla, hodowcę zwierząt, ponieważ Bóg nie przyjął ofiary Kaina złożonej z roślin, a zaakceptował mięso ofiarowane przez Abla.

Imię Abel nawiązuje do semickiego określenia rolnika.

• Abgar V z Edessy - W latach 4 p.n.e. - 7 n.e. i 13 n.e. - 50 n.e. władca królestwa Osroen ze stolicą w Edessie (późniejsza Sanliurfa). Według późniejszej legendy miał rzekomo korespondować z Jezusem, a apostoł Tadeusz uzdrowił Abgara mocą Chrystusa i przekonał do przyjęcia nowej wiary. W rzeczywistości pierwszym misjonarzem w Syrii był Thaddeus (Taddajos, Addai), a chrześcijaństwo przyjął dopiero Abgar IX. Z Abgarem V wiąże się zapisana na przełomie IV i V w. legenda o Mandylionie, czyli wizerunku twarzy Jezusa w cudowny sposób odbitym na płótnie. Miał go przywieźć do Edessy wysłannik Abgara V Ananiasz. Abgar bywa uznawany za świętego przez chrześcijan w Syrii.

• Abraham - Biblijny praojciec Izraelitów, który miał ich wyprowadzić z babilońskiego Ur do Kanaanu. Jako święty kościołów wschodnich bywa nazywany Awraamem lub Awraamijem.

Po akadyjsku i hebrajsku Abram, co może być tłumaczone jako „wywyższony ojciec”.

• Adam Praojciec - Według biblijnego mitu pierwszy człowiek ulepiony z gliny, który przeżył 936 lat. Podobno został pochowany koło Hebronu lub na Kalwarii pod Jerozolimą. Dla judaistów i muzułmanów był prorokiem. W kościołach ortodoksyjnych uznawany za świętego. Wspominany wraz z Ewą 24 XII.

Po hebrajsku „adam” to „czerwień”, czyli kolor ziemi, po akadyjsku „admu” - „stworzony”, po sumeryjsku „adamu” - „mój ojciec”, a w językach ałtajskich „adam” to „człowiek”.

• Addai - Thaddeus z Edessy.

• Afrodyzjusz (Aphrodisius, Afrodise) - Według tradycji egipski prefekt albo wysokiej rangi kapłan z Heliopolis, który udzielił schronienia rodzinie Józefa i Maryi, kiedy uciekli do Hermopolis w Egipcie. Po latach, na wieść o cudach dokonywanych przez Jezusa udał się do Palestyny i został jego wyznawcą. Jako towarzysz rzymskiego prokonsula Sergiusza Paulusa, którego nawrócił Paweł z Tarsu, popłynął do Galii. Afrodyzjusz został podobno pierwszym biskupem Béziers i poniósł męczeńską śmierć przez ścięcie w roku 65. Czczony w kościołach ortodoksyjnych i katolickim. Jego relikwie obnoszone w procesji mają chronić przed dżumą i suszą. Wspomnienie 30 IV.

Imię nawiązuje do bogini Afrodyty.

• Aggeusz - Prorok w roku 520 p.n.e. nawołujący Izraelitów do odbudowy Świątyni Jerozolimskiej po niewoli babilońskiej. Wspomnienie 4 VII.

Po hebrajsku Chaggaj - „urodzony w święto”.

• Akwila i Priska - Judeochrześcijańskie małżeństwo zabite przez przeciwników nowej religii w I w. Wzmiankowane w Liście do Rzymian (16,3). Wspomnienie 4 I i 14 VII (kościoły ortodoksyjne), 8 VII (katolicy).

Po łacinie „aquila” - „brunetka” lub „orzeł”.

• Aleksander i Rufus (I w.) - Synowie Szymona Cyrenejczyka, który według ewangelii pomagał nieść krzyż Jezusa. Wspomnienie 4 I, 8/9 IV, 21 XI.

Po grecku „alekso” i „andros” oznacza „bronię się” i „mężczyzna”.

• Amos (VIII w. p.n.e.) - Biblijny autor i prorok. Wspomnienie 31 III (katolicy), 15 VI (ortodoksi).

Po hebrajsku „amos” - „mocny”.

• Ampliatus (I w.) - Wspominany w Liście św. Pawła do Rzymian (16,8). Według tradycji pierwszy biskup Warny w Bułgarii. W kościołach ortodoksyjnych uznawany za jednego z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów.

• Ananiasz Babiloński - Znany z biblijnej Księgi Daniela (1,6-23; 3,12-13). W Babilonie został wrzucony do pieca, lecz w cudowny sposób przetrwał. Wspominany przez ortodoksów 25 I, 1 XII i 16 XII.

Hebrajskie imię Hananiah oznacza, że Jahwe jest łaskawy.

• Ananiasz z Damaszku (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Przywrócił wzrok Pawłowi z Tarsu (Dzieje Apostolskie 9,10-18). Wspominany 25 I.

• Andronik z Panonii (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Obok Junii wzmiankowany w Pawłowym Liście do Rzymian (16,7). Czczony w kościołach wschodnich. Wspomnienie 17 V.

Po grecku Andronikos od „andros” i „nike” czyli „mężczyzna” i „zwycięstwo”.

• Andrzej Apostoł - Brat Piotra Apostoła mieszkający w Kafarnaum, uczeń Jana Chrzciciela. Według tradycji pierwszy apostoł powołany przez Jezusa nad Jordanem, W roku 70 ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery X (pierwsza litera greckiego słowa Chrestos). Według prawosławnej legendy miał rzekomo nawracać północną Europę i jako pierwszy ustawił krzyż na wysepce Wałaam na jeziorze Ładoga w Karelii. Ponoć 900 lat później szczątki tego krzyża odkryli mnisi, którzy zapoczątkowali wspólnotę religijną znaną jako Monaster Wałaamski. Jednak monaster pojawia się w zapiskach dopiero kilka wieków później.

Andrzej Apostoł został uznany za patrona narodów słowiańskich, prawosławia, rybaków, Grecji, Szkocji, Hiszpanii, Rosji, Niderlandów, Burgundii i krajów niemieckich, a także kilku miast, na przykład Neapolu i Bordeaux. Wspomnienie 9 V (Anglia i Szkocja), 13 VII, 30 XI i 13 XII.

Greckie imię Andreas od „andreios” - „męski, dzielny”.

• Anfisa (II w.) - Męczennica wspominana 15 XII (kościoły ortodoksyjne).

Po grecku Anthousa czyli Antuza od „anthos” - „kwiat”.

• Anna (I w. p.n.e.) - Zwana Anną Sprawiedliwą. Żona Joachima, Matka Maryi. Czczona też w islamie. Patronka bezdzietnych małżeństw, dziadków, gospodyń domowych oraz krawców. Wspomnienie 25/26 VII (kościoły ortodoksyjne i katolicy) oraz 20 XI (Kościół koptyjski).

Hebrajskie słowo „hannah’ oznacza „łaskę” lub „wdzięk”.

• Antypas (I w.) - Biskup Pergamonu, uczeń Jana Ewangelisty wspominany w Apokalipsie (2,13). Stracony podczas prześladowań, podobno spalony w kotle w 92 r. Wspomnienie 11 IV.

Antypas to skrócona forma greckiego słowa „antypater” - „podobny do ojca”.

• Apelles z Heraklionu (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Biskup Heraklionu na zachód od wąwozu Termopile. Wymieniany przez Pawła z Tarsu (Rz. 16.10). Wspomnienie 31 X.

Od greckiego „apells” - „bez skóry” lub „wzywający”. Imię popularne wśród rzymskich wyzwoleńców.

• Apollos z Aleksandrii (1 w.) - Żyd wzmiankowany w Nowym Testamencie. Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Ważna postać w Efezie i Koryncie.

Od greckiego „apollymi” - „zniszczyć” i od słonecznego boga Apolla.

• Apostołowie Jezusa - Dwunastu najbliższych uczniów uznanych potem za świętych z wyjątkiem Judasza Iskarioty, a wymienionych w Ewangeliach (Mt 10,2-4; Mk 3,16-19; Łk 6-13-16): Szymon czyli Piotr (Kefas); Andrzej, brat Piotra; Jakub Większy i jego brat Jan; Filip; Bartłomiej; Tomasz; celnik Mateusz; Jakub Mniejszy syn Alfeusza; Juda Tadeusz; Szymon Zelota (Kananejczyk, Gorliwy) i Judasz Iskariota. Judasza zastąpił potem Mateusz zwany Maciejem (Dzieje Apostolskie 1,20-26), żeby przywrócić magiczną i symboliczną liczbę dwunastu nawiązującą do dwunastu plemion Izraela.

Odrębną grupę stanowi Siedemdziesięciu Dwóch (lub Siedemdziesięciu) Apostołów.

• Appia - Żona Filemona.

• Aquila - Akwila.

• Archaniołowie - Siedem wyższych rangą aniołów (Księga Tobiasza 12,15) stworzonych przez Boga pierwszego dnia. W Starym Testamencie trzej archaniołowie są wymienieni z imienia: Gabriel, Michał i Rafał.

• Archip Apostoł - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów rozesłanych przez Jezusa, aby nawracali świat (Ewangelia św. Łukasza 10,1-12). Biskup Kolosów we Frygii. Zabity nożami ok. 70 r. Wspomnienie w różnych kościołach według różnych kalendarzy: 4 I, 19 II, 22 XI.

Z greckiego „archos” - „mistrz” i „hippos” - „koń”.

• Arystarch z Tesalonik (I w.) - Uczeń i towarzysz Pawła z Tarsu, męczennik wzmiankowany między innymi w Dziejach Apostolskich (19,29; 27,2). Wspomnienie 14-16 IV, 4 VIII i 27 IX.

Po grecku „aristos” - „najlepszy” i „archos” - „mistrz” lub „władca”.

• Arystobul z Brytanii (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Pisarz, pierwszy biskup Brytanii i męczennik. Wspomnienie 4 I , 16 III, 31 X.

Po grecku „aristos” - „najlepszy” i „bulos” - „rada”.

• Baltazar - Jeden z legendarnych Trzech Magów. Wspominany 6 I, 20 VI i 18 IX.

Beltszassar - hebrajska wersja babilońskiego imienia znaczącego „niech Bal zachowa jego życie”.

• Bartłomiej Apostoł - Jeden z Dwunastu Apostołów. W Ewangelii św. Jana (1,45-51; 21,2) występuje Natanael, którego Kościół katolicki, wbrew apokryfom i opinii Augustyna z Hippony, utożsamił z Bartłomiejem. Według tradycji misjonarz w Armenii, Indiach, Arabii i Etiopii. Stale towarzyszyła mu dziewica Mariamna. Bartłomiej został ukrzyżowany głową w dół w ormiańskim Albanopolis (Emanstahat), obdarty ze skóry i ścięty ok. 70 r. Patron garbarzy. Wspomnienie 5 V, 24 VI, 13 VII, 24 VIII.

Po aramejsku „bar Tholomai” - „syn oracza” lub „syn Tholomai”.

• Barnaba (I w.) - Cypryjski Żyd wzmiankowany w Dziejach Apostolskich (14,14). W Jerozolimie stał się zwolennikiem nauk Jezusa i towarzyszem misyjnych podróż Pawła z Tarsu. Razem z Pawłem bronił pogan nawróconych na chrześcijaństwo przed atakami judaizantów, czyli zwolenników rozumienia idei Jezusa jako żydowskiej sekty. Chrześcijańska legenda utrzymuje, że Barnaba zginął ukamienowany w Salamis na Cyprze w 61 r. Uznany za patrona bednarzy i pokoju oraz obrońcę przed gradem. Wspomnienie 11 VI.

Od hebrajskiego „bar nebuah” - „syn proroctwa”.

• Beniamin - Najmłodszy syn Jabuba syna Izaaka oraz Racheli. Wspomnienie 31 III i 19 XII.

Po hebrajsku „beniamin” znaczy „syn południa” lub „syn prawicy”, czyli osoba szczególnie ważna.

• Bogurodzica - Maryja.

• Cephas - Kefas.

• Cezary z Dyrrhachium (I w.) - Legendarny biskup w Epirze (późniejsza Albania) i jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 30 III i 8 XII.

Po łacinie „caesaries” - „długie włosy”; „caedere” - „wycinać”.

• Chrystus - Jezus Nazarejski.

Po grecku „christós” - „namaszczony”; namaszczenie olejem oznacza wybraństwo i wskazanie władcy.

• Crescens (I w.) - Towarzysz Pawła z Tarsu i podobno misjonarz w Galacji. Wspominany 27 VI.

Po łacinie „crescere”- „rosnąć”.

• Daniel (VI w. p.n.e.) - Bohater Księgi Daniela. Wysoko urodzony Żyd wzięty do niewoli przez Babilończyków. Jako sługa babilońskiego monarchy przepowiedział Baltazarowi rychły upadek jego państwa. Tak też się stało - Persowie zdobyli Babilon i zabili Baltazara. Daniel zaś został wysokim urzędnikiem na perskim dworze. Zazdrośni dworacy doprowadzili jednak do oskarżenia Daniela o przestępstwa przeciw królowi i wrzucili go do jaskini lwów, lecz cudownie ocalał. Uznawany za świętego w kościołach wschodnich. Wspomnienie 21 VII.

Hebrajskie imię tłumaczone jako „moim sędzią jest Bóg”.

• Dawid (XI - X w. p.n.e.) - Drugi król Izraela po Saulu. Propagował kult Jahwe. Zaplanował budowę wielkiej świątyni w Jerozolimie i w tym celu zakupił wzgórze. Uznawany za proroka przez judaistów i muzułmanów oraz świętego przez część kościołów chrześcijańskich, zwłaszcza wschodnich. Wspomnienie 2 XII (melchici), 9 XII (Koptowie), 20 XII (Ormianie), 29 XII (katolicy), pierwsza niedziela po Bożym Narodzeniu (Grecy).

Po hebrajsku „dud” lub „dod” oznacza „ukochany” lub „godny kochania”.

• Dionizy Areopagita - Grek ze szlachetnego rodu. Współpracownik Pawła z Tarsu, który zafascynował go swoim przemówieniem na ateńskim Areopagu. Według tradycji pierwszy biskup Aten. Jako misjonarz został ścięty w Galii ok. 96 r. Wspomnienie 4 I (ortodoksi), 3 X (katolicy).

Imię pochodzi od greckiego boga Dionizosa.

• Dismas (Dyzma) - Według średniowiecznej legendy zaczerpniętej z arabskiej ewangelii był to łotr ukrzyżowany na Golgocie obok Jezusa. Uciekający do Egiptu Józef, Maryja i Jezus wpadli w ręce bandyty imieniem Gestas. Jednak Dismas, inny bandyta, zlitował się nad Świętą Rodziną i za czterdzieści drachm wykupił ją od Gestasa. Mały Jezus przepowiedział wtedy, że w przyszłości obaj zostaną ukrzyżowani wraz z nim. Tak też się stało. Wiszący na krzyżu na prawo od Jezusa Dismas uwierzył w Jezusa i dostąpił zbawienia. Gestas zaś odrzucił prawdziwą wiarę. Dismas został patronem złodziei. Wspomnienie 25/26 III.

Imię pochodzi od greckiego boga Dionizosa.

• Eleazar Męczennik - Zwany czasem Nauczycielem. Arcykapłan wymieniany w Drugiej Księdze Machabejskiej (6,18-31) jako ofiara prześladowania Żydów przez Antiocha IV Epifanesa. Odmówił zjedzenia wieprzowiny, wypluł mięso wciśnięte mu do ust i nie zgodził się udawać, że je. Został okrutnie zabity w 166 r. p.n.e. Analogie z męczennikami chrześcijańskimi skłoniły do uznania go za świętego w kościołach wschodnich. Wspomnienie 1 VIII.

Po hebrajsku imię Eleazar jest tłumaczone jako „mój Bóg” lub „ten, któremu Bóg pomaga”.

• Eliasz (IX/VIII w. p.n.e.) - Prorok znany ze Starego Testamentu i jedna z najważniejszych postaci w tradycji żydowskiej. Zwalczał kult Baala i według Biblii dokonał cudu, powodując śmierć czterystu pięćdziesięciu proroków (kapłanów) tego boga. Czczony jako święty, zwłaszcza w kościołach wschodnich. Wspomnienie 20 VII.

Hebrajskie „elijjahu” oznacza „bogiem jest Jahwe”.

• Elizeusz - Prorok i cudotwórca wymieniany w Pierwszej Księdze Królewskiej (19,16) jako uczeń Eliasza. Wspomnienie 14 VI.

Od hebrajskiego słowa „elisza” - „Bóg wybawił”.

• Elżbieta (I w.) - Według Ewangelii żona Zachariasza i matka Jana Chrzciciela. Czczona przez kościoły ortodoksyjne, koptyjski, ormiański, katolicki i część protestantów. Wspomnienie 5 IX (ortodoksi) i 23 IX zamiast dawniejszej daty 5 XI (katolicy).

Hebrajskie imię Eliszeba oznacza „Bóg jest moją przysięgą” lub „Bóg jest moją doskonałością”.

• Epaphroditus - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów.

Od greckiej bogini Afrodyty.

• Epenetus z Kartaginy - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów wzmiankowany w Liście do Rzymian. Czasem uważany za pierwszego biskupa Kartaginy. Wspomnienie 30 VII.

Greckie imię tłumaczone jako „wart pochwały”.

• Ewa Pramatka - Zgodnie z biblijnym mitem pierwsza kobieta. W kościołach ortodoksyjnych czczona jako święta razem z Adamem Praojcem. Wspomnienie 24 XII.

Od hebrajskiego „hawwa” - „dająca życie” lub „wzięta od męża”, prawdopodobnie było to imię żeńskiego bóstwa Kanaanejczyków.

• Ewangeliści - Jan, Łukasz, Marek i Mateusz.

• Ezdrasz (V - IV w. p.n.e.) - Żydowski kapłan. Bohater Księgi Ezdrasza i Księgi Nehemiasza. Uznawany za głównego redaktora Pięcioksięgu. Wspominany 13 VII.

Od hebrajskiego „ezrah” i aramejskiego „ezra” - „pomoc”.

• Ezechiel (VI w. p.n.e.) - Prorok wymieniany w Księdze Ezechiela. Wspomnienie 23 VII.

Po hebrajsku „jechezkel” oznacza „Bóg umacnia”.

• Feba (I w.) - Męczennica wymieniona w Liście do Rzymian (16,1). Wspomnienie 3 IX.

Po grecku „foibe” - „jasna”.

• Filemon i Appia - Przyjaciel św. Pawła z żoną. Zakopani po pas w ziemi i zatłuczeni kamieniami w Kolosach ok. 70 r. Według tradycji byli rodzicami Archipa Apostoła. Wspomnienie 4 I i 19 II (ortodoksi), 15 II (luteranie), 19 II (Koptowie), 20 VII (Ormianie), 22 XI (ortodoksi i katolicy).

Od greckich słów „phile” - „lubię, kocham” lub „philmasyn” -„przyjaźń”.

• Filip Apostoł - Żyd z Betsaidy. Uczeń Jana Chrzciciela i piąty apostoł Jezusa. W misyjnych wędrówkach towarzyszyła mu jego siostra Mariamna. Zginął powieszony na słupie ok. 81 r. w Hierapolis (Pamukkale). Patron cukierników i czapników oraz koni. Wspominany we wszystkich odłamach chrześcijaństwa 1/3 V (katolicy), 30 VI i 14 XI (ortodoksi).

Od greckich słów „phile” - „lubię” i „hippos” - „koń”.

• Filip Diakon - Nazywany też Filipem Ewangelistą. Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wzmiankowany w Dziejach Apostolskich (6,5) jako osoba mająca w Jerozolimie łagodzić spór między jedeochrześcijanami i hellenistami. Po śmierci Szczepana głosił chrystianizm w Samarii i podobno ochrzcił Szymona Maga. Czczony przez wszystkie kościoły chrześcijańskie. Wspomnienie 6 VI.

• Filolog z Synope (I w.) - Wymieniony w Liście do Rzymian (16,15). Uznawany czasem za biskupa Synope oraz jednego z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów i wspominany w ich gronie 4 I. Poza tym wspominany razem z Patrobasem, Hermasem, Linusem i Gajuszem 4 XI.

Po grecku „phile” - „lubię” i „logos” - „mowa”.

• Flegon z Maratonu - Występuje w Liście do Rzymian (16,14). Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Biskup Maratonu w Tracji. Wspomnienie 8 IV.

Po grecku „phlegon” - „żarliwy”, płonący”.

• Fotyna Samarytanka (I w.) - Według Ewangelii św. Jana (4,4-26) była Samarytanką, która poczęstowała wodą Jezusa, chociaż on jako prawowierny Żyd nie powinien dzielić niczego z samarytańskimi heretykami. Według tradycji przyjęła naukę Jezusa, za co została uwięziona i poddana torturom ok. 66 r. Zginęła przywiązana do dwóch zgiętych drzew, które rozprostowując się rozerwały jej ciało. Samarytanka została uznana za świętą przez kościoły ortodoksyjne. Wspomnienie 20 III.

„Phos” to po grecku „światło”.

• Gabriel - Archanioł znany jako strażnik raju oraz posłaniec między innymi podczas zwiastowania Zachariaszowi (Ewangelia św. Łukasza 1,19) i potem Maryi (Ewangelia św. Łukasza 1,26). Patron pocztowców, dyplomatów, filatelistów, pracownik komunikacji, telefonii, radia, telewizji i internetu. Wspomnienie 24 III (mariawici, starokatolicy), 8 IV, 26 VII i 21 XI (kościoły wschodnie), 29 IX (katolicy).

Po hebrajsku imię Gabriel oznacza „wojownik Boga”.

• Gajusz z Efezu (I w.) - Jeden z Sedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Biskup Efezu. Wspomnienie 4 I samodzielnie a 5 XI razem z Filologiem, Patrobasem, Linusem i Hermasem.

Imię związane z Gają czyli ziemią.

• Gamaliel (I w.) - Faryzeusz, członek Sanhedrynu i znawca żydowskiego prawa. Zgodnie z Dziejami Apostolskimi (5,34-40) wystąpił w obronie uczniów Jezusa. Katolicy utrzymują, że w V wieku w cudowny sposób odnaleziono szczątki Gamaliela, a potem przewieziono je do katedry w Pizie. Wspomnienie 2/3 VIII.

Po hebrajsku „gamali’el” - „Bóg jest moim zadośćuczynieniem”.

• Gedeon - Izraelski sędzia i wódz opisany w Księdze Sędziów (6-8) jako wyzwoliciel Izraela i pogromca wrogów. Z licznymi żonami miał siedemdziesięciu synów. Od czasów św. Pawła uznawany przez chrześcijan za bohatera wiary.

Po hebrajsku jego imię oznacza „ten, który ścina”.

• Habakuk - Domniemany autor Księgi Habakuka powstałej po 612 r. p.n.e. Osoba o tym imieniu jest też wymieniana w czternastym rozdziale Księgi Daniela. Znany z proroctwa o zniszczeniu ziemi. Wspominany zwłaszcza w kościołach wschodnich 15 I.

Po hebrajsku imię Habakuk bywa rozumiane jako „walczący”, „uścisk” lub „erudyta”. W języku akadyjskim zaś jest nazwą pewnej rośliny.

• Henoch - Znany też jako Enoch. Izraelski patriarcha. Według Biblii był pradziadem Noego. Żył rzekomo 365 lat, a potem został wzięty przez Boga do nieba (Księga Rodzaju 5,24). Wspomnienie 30 VII.

Po hebrajsku „hanok” - „rozpoczynający”.

• Hermas - Wymieniany w Liście do Rzymian (16,14) biskup Dalmacji. Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 5 XI z Filologiem, Patrobasem, Linusem i Gajuszem.

Po grecku „hermes” - „drogowskaz” a także grecki bóg Hermes.

• Herodion z Patry - Wzmiankowany w Liście do Rzymian (16,11). Według tradycji jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów i biskup Patry na Peloponezie. Przeżył pobicie i kamienowanie w Patrze, a męczeńską śmierć poniósł w Rzymie razem z Olympasem. Wspomnienie 4 I, 8 IV, 10 XI.

Po grecku „heros” - „bohater, wojownik” i „oides” - „pieśń”.

• Hiob Cierpiętnik - Bohater Księgi Hioba. Symbol pokornego przyjmowania wyroków niebios i trwania przy Bogu, co jest ideałem chrześcijańskiej postawy. Motyw wypróbowania wiary zostanie potem powtórzony między innymi w legendzie o Eustachym Placydzie. Wspomnienie 9 V.

Imię Hioba jest wywodzone od hebrajskiego słowa, które oznacza prześladowanego.

• Izaak Syn Abrahama - Według Księgi Rodzaju Bóg zapragnął sprawdzić posłuszeństwo Abrahama i nakazał mu jedynego syna złożyć w ofierze na górze Moria. Dopiero w ostatniej chwili powstrzymał Abrahama podnoszącego nóż nad Izaakiem.

Po hebrajsku „jicchak”- „ten, który będzie się radował”.

• Izajasz Prorok (VIII w. p.n.e.) - Zgodnie z Księgą Izajasza zapowiadał upadek Izraela. Został też uznany za proroka przepowiadającego przyjście mesjasza z królewskiego rodu Dawida. Według niego mesjasz o imieniu Emmanuel (po hebrajsku „immanu-el” oznacza „Bóg jest z nami”) miał wyzwolić Izrael.

Hebrajskie „jeszajahu” oznacza „Jahwe jest zbawieniem”.

• Jakub Mniejszy (Młodszy) syn Alfeusza (I w.) - Jeden z Dwunastu Apostołów. Błędnie utożsamiany z Jakubem Sprawiedliwym. Wspomnienie 1 i 6 V.

Jakow wywodzi się od hebrajskiego „ya’akov’el” czyli „niech Bóg broni”.

• Jakub Sprawiedliwy - Brat lub dalszy krewny Jezusa. Początkowo sceptycznie nastawiony do mesjanizmu Jezusa, potem pierwszy przełożony (biskup) Kościoła jerozolimskiego. Prawdopodobnie ukamienowany ok. 62 r. Patron między innymi kapeluszników, handlowców, grabarzy i cukierników. Wspomnienie 3/6 V (katolicy) i 23 X (kościoły ortodoksyjne i ewangelicy).

• Jakub Syn Izaaka - Według Księgi Rodzaju ojciec Józefa i przodek Izraelitów.

• Jakub Większy zwany też Starszym - Jeden z Dwunastu Apostołów. Syn rybaka Zebedeusza z Galilei i Salome, która usługiwała Jezusowi. Brat Jana Apostoła. Na polecenie Heroda Agryppy i ścięty w Jerozolimie w 44 r. Według tradycji uczniowie w cudowny sposób przewieźli jego szczątki z Palestyny do Hiszpanii i dopiero w roku 813 odnalazł je biskup Tedomiro w Santiago de Compostella. Patron aptekarzy, pielgrzymów, żebraków, rybaków, zakonów rycerskich, Hiszpanii i Portugalii. Wspomnienie 13 i 13 VII (ortodoksi) oraz 25 VII (katolicy).

• Jan Apostoł (I w.) - Najmłodszy z Dwunastu Apostołów. Syn rybaka Zebedeusza z Galilei i brat Jakuba Większego. Początkowo uczeń Jana Chrzciciela, a potem ulubiony apostoł Jezusa. Tradycyjnie uznawany za autora czwartej kanonicznej Ewangelii, autora Apokalipsy według św. Jana i Listów św. Jana, chociaż analiza literacka tych tekstów zdaje się wskazywać na różnych autorów.

Imię Johannan wywodzi się od hebrajskiego „Jehu” i „hannah” - „Jahwe” i „łaska”.

• Jan Chrzciciel - Związany z esseńczykami nazirejczyk czyli żydowski prorok, asceta i pustelnik. Czczony przez johannitów, którzy widzieli w nim mesjasza i nauczyciela Jezusa. Przez muzułmanów uznany za proroka. Dla chrześcijan zaś był tym, który zapowiadał nadejście mesjasza. Wzorem esseńczyków Jan chrzcił wodą, czyli oczyszczając za pomocą wody wprowadzał ludzi do wspólnoty z Bogiem. Słynny chrzest Jezusa w Jordanie dokonany przez Jana był ceremonią przyjęcia Jezusa do wspólnoty esseńskiej lub oficjalnego uznania go za ucznia Jana. W tradycji chrześcijańskiej zaś chrzest w Jordanie oznaczał początek publicznej działalności Jezusa. Wkrótce potem Jan został uwięziony, ponieważ głośno krytykował niemoralne zachowanie Heroda Antypasa. Władca jednak nie chciał go zabijać, żeby nie drażnić zwolenników proroka. Ścięto go dopiero na skutek intryg Herodiady, żony Heroda Antypasa, a głowę męczennika ofiarowano pięknej córce Herodiady. Stało się to w trzecim lub czwartym dziesięcioleciu I wieku.

Według tradycji grób Jana znajduje się w Damaszku w Wielkim Meczecie Ummajadów. Zmumifikowana prawa dłoń Jana była główną relikwią w posiadaniu zakonu joannitów, a po zajęciu Malty przez Napoleona trafiła do Moskwy. Kawałki palców są przechowywane w Konstantynopolu (Istambuł) i w Sienie (Włochy). Mniejsze szczątki znajdują się w różnych miejscach, na przykład w Gnieźnie w Polsce. W roku 2010 w ruinach klasztoru na czarnomorskiej wyspie Świętego Iwana (Jana) w Bułgarii odkryto zamurowany relikwiarz, który miał zawierać szczątki Jana Chrzciciela

Święty wszystkich odłamów chrześcijaństwa. Jan Chrzciciel został uznany za patrona pasterzy i ich stad, kowali, rymarzy, kuśnierzy, krawców, architektów, dziewic i niezamężnych matek, abstynentów oraz ludzi skazanych na śmierć. Jest też patronem między innymi Francji, Niemiec, Austrii, Holandii oraz wielu miast. Modlitwa do niego ma chronić przed gradobiciem i pomagać ludziom chorym na epilepsję. Wspomnienie 24 II (kalendarz juliański w kościołach ortodoksyjnych), 25 V (odnalezienie głowy Jana według kalendarza juliańskiego), 29 VIII (ścięcie Jana według kalendarza juliańskiego), 23 IX (poczęcie Jana według kalendarza juliańskiego), 24 VI (narodziny Jana według kalendarza gregoriańskiego u katolików), 29 VIII (śmierć Jana według kalendarza gregoriańskiego u katolików).

• Jan Ewangelista - Autor czwartej kanonicznej Ewangelii zmarły w Efezie i tam pochowany po roku 100. Tradycyjnie identyfikowany z Janem Apostołem. Niektórzy jednak wątpią, czy Jan Ewangelista spotkał Jezusa osobiście i sądzą, że swoją opowieść ewangeliczną skomponował z relacji spisanych wcześniej przez innych autorów. Dlatego też jego Ewangelia ma najwięcej elementów fantastycznych pokazujących Jezusa jako istotę boską i zawiera odniesienia do już kształtujących się struktur kościelnych. Jako święty jest czczony przez wszystkie odłamy chrześcijaństwa. Patron Azji Mniejszej i Albanii, aptekarzy, balwierzy, pisarzy i skrybów, grafików, papierników i introligatorów a także ślusarzy, teologów, owczarzy, płatnerzy, dziewic. Jego atrybutem są orzeł, kielich zatrutego wina z wężem (znak aptekarzy) i gołębica. Wspominany według kalendarza juliańskiego 6 V, 21 V, 13 VII i 9 X a w kalendarzu gregoriańskim 27 XII.

• Jan Prezbiter (I w.) - Autor Listów św. Jana zwykle utożsamiany z Janem Apostołem i Janem Ewangelistą. Papiasz odróżnia jednak Jana Prezbitera od innego Jana również pochowanego w Efezie.

• Jan Rycerz - Jan Chrzciciel jako patron zakonu joannitów.

• Jan Teolog - Jan Ewangelista.

• Jan z Efezu - Jan Ewangelista.

• Jan z Patmos (I w.) - Autor Apokalipsy według św. Jana przez tradycję utożsamiany z Janem Ewangelistą i Janem Apostołem. Za głoszenie wiary w Jezusa został zesłany na grecką wyspę Patmos, gdzie mieszkał w jaskini. Tam napisał wizjonerskie dzieło zapowiadające upadek Rzymu jako państwa przeciwnego Bogu.

• Jazon z Tarsu (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspominany w Dziejach Apostolskich (17) i Liście do Rzymian (16,21). W swoim domu w Tesalonikach ukrywał Pawła z Tarsu, Silasa i Tymoteusza. Wspomnienie 12 V.

Od greckiego „iasthai” - „uzdrawiać”.

• Jeremiasz (VI w. p.n.e.) - Według tradycji autor Księgi Jeremiasza. Izraelski prorok zapowiadający upadek Izraela i spustoszenie Jerozolimy. Wspomnienie między innymi 1 V.

Po hebrajsku „jirme-jahu” - „Jahwe, podnieś mnie”.

• Jezus Nazarejski (ok. 7 r. p.n.e. - ok. 33 r. n.e.) - Syn Maryi. Według różnych tradycji uznawany za biologicznego lub przybranego syna Józefa. W tym drugim wypadku byłby nieślubnym dzieckiem Maryi.

Chrześcijanie ukuli przydomek „Nazareński” od Nazaretu. O galilejskim mieście Nazaret nie ma jednak wzmianki w historycznych źródłach z czasów Jezusa, w tym także w oficjalnym spisie miast. Chrześcijanie pragnęli ukryć fakt, że Jezus był jednym z wielu nazirejczyków lub nazarejczyków (od hebrajskiego nezer oznaczającego odłam wiary Izraela oraz nazir - poświęcenie), czyli natchnionych żydowskich proroków lub „szaleńców bożych”. Taki tytuł nadano między innymi Janowi Chrzcicielowi.

Nie jest znana data narodzin Jezusa. Późniejsze spekulacje doprowadziły do uznania, że zbawiciel świata powinien urodzić się w dniu zimowego przesilenia w grudniu. W ten sposób nawiązano do bliskowschodnich bóstw umierających w rocznym cyklu zjawisk przyrodniczych i odradzających się właśnie w dniu przesilenia (Ozyrys, Tammuz, Adonis, Mitra). Ewangeliści utrzymują, że Jezus urodził się w Betlejem podczas podróży matki. Z drugiej strony Jezus był Galilejczykiem. To zaś oznacza, że Betlejem, o którym wspominają ewangeliści odpowiadało raczej miejscowości o tej samej nazwie znajdującej się kilka kilometrów od dzisiejszego Nazaretu. A zatem Betlejem pod Jerozolimą uznane za miejsce narodzin Jezusa przez Justyna Męczennika a potem cesarzową Helenę i stanowiące cel pielgrzymów prawdopodobnie nie ma wiele wspólnego z historycznym Jezusem. Tę konkluzję zdaje się potwierdzać lokalizacja domniemanych narodzin - w Betlejem pod Jerozolimą jest to grota, gdzie wcześniej czczono Tammuza-Adonisa. Prawdopodobnie chodziło o „przykrycie” i przejęcie kultu cyklicznie zmartwychwstającego boga Tammuza.

Jezus był ascetą z cechami schizofrenii, co przekładało się na zachowania aspołeczne (na przykład napaść na kupców w Świątyni Jerozolimskiej), pewną egzaltację, oderwanie od rzeczywistości i przecenianie własnej roli. Pod wpływem panujących w Palestynie nastrojów (oczekiwanie tak zwanego końca czasów), wizji podczas postu na pustyni oraz nauk Jana Chrzciciela nawiązujących do idei esseńczyków uznał się za mesjasza, który z woli Boga miał wyzwolić Izrael. Po straceniu Jana Jezus ukrył się na pewien czas. Potem zaś jako wędrowny kaznodzieja zgromadził wokół siebie zwolenników nazwanych Dwunastoma Apostołami. Ewangelie pisane co najmniej kilkadziesiąt lat po śmierci Jezusa głoszą, że dokonywał cudów, wypędzał demony, przepowiadał przyszłość, a nawet wskrzesił Łazarza.

Realizując radykalny religijno-polityczny program Jana Chrzciciela, Jezus dążył do obalenia istniejącego porządku. W ten sposób sprowokował żydowskich kapłanów i rzymskie władze. Przekonany o swoim wybraństwie dążył do bezpośredniej konfrontacji i nawet odrzucił pomoc rzymskiego namiestnika Poncjusza Piłata, który chciał uratować nieszkodliwego, jak mu się zdawało, szaleńca. Niestety, Jezus uparcie deklarował, że jest żydowskim królem, więc Piłat musiał skazać go na śmierć za próbę obalenia rzymskiej władzy w Palestynie. W rezultacie Jezus został ukrzyżowany jako przestępca polityczny.

Chrześcijanie widzą w Jezusie mesjasza, istotę półboską lub wręcz Boga w ramach koncepcji Trójcy Świętej i dlatego nazywają go Chrystusem. Wierzą, że po trzech dniach Jezus zmartwychwstał. Tym samym znowu nawiązali do starszych bóstw solarnych co roku umierających i ożywających po trzech dniach jak na przykład egipski Ozyrys czy Tammuz. Sam Jezus prawdopodobnie wierzył, że po ofiarnej śmierci zmartwychwstanie jako zwycięski wódz i z przekonaniem zapowiadał rychły koniec istniejącej rzeczywistości. Wspomnienie Jezusa przewija się przez cały rok liturgiczny, lecz najważniejsza jest Wielkanoc (Pascha), kiedy miało się dokonać zejście Jezusa do piekieł i zmartwychwstanie po trzech dniach.

Jezus to zhellenizowana wersja aramejskiego imienia Jeszua, które jest skróconą formą hebrajskiego imienia Jehoszua - „Jahwe jest zbawieniem”. Odpowiednik imienia Jozue.

• Joachim (I w. p.n.e.) - Ojciec Maryi. Wspominany razem z żoną Anną 25/26 VII i 24 XI.

Hebrajskie imię tłumaczone jako „Jahwe pokrzepi”.

• Joanna - Żona Chuzy pracującego na dworze Heroda Antypasa. Według świadectwa ewangelistów uzdrowiona przez Jezusa. Jedna z Nosicielek Mirry. Wspomnienie w trzecią niedzielę paschy kościoły wschodnie), 24 V (Kościół katolicki), 3 VIII (luteranie).

Żeńska forma imienia Jan.

• Job - Hiob Cierpiętnik.

• Joel - Prorok, autor Księgi Joela. Wspominany razem z Ezdraszem 13 VII.

Po hebrajsku „Jo El” oznacza „Jahwe Bóg”.

• Jonasz (VIII w. p.n.e.) - Żydowski prorok opisany w Księdze Jonasza. Według przekazu biblijnego Bóg kazał mu iść do Niniwy i nawoływać Asyryjczyków do nawrócenia, lecz Jonasz przestraszył się i chciał uciec do Tarszisz. Zatrzymała go burza na morzu i został połknięty przez wielką rybę (według niektór.ych przez wieloryba), wewnątrz której spędził trzy dni i trzy noce. Potem już posłuszny poszedł do Niniwy i nawrócił jej mieszkańców, chroniąc miasto przed zemstą Boga.

„Jona” - po hebrajsku „gołąb”.

• Jozue (Jeszua) - Według przekazu biblijnego następca Mojżesza jako wódz Izraelitów wkraczających do Izraela. To jego gest zatrzymujący słońce, żeby Izraelici mogli pokonać wroga podczas bitwy, stał się później „dowodem”, że Słońce krąży wokół Ziemi. Czczony w kościołach wschodnich. Wspomnienie 1 IX.

Skrót od imienia Jehoszua czyli Jezus.

• Józef Sprawiedliwy - Józef z Nazaretu.

Josef jako skrót hebrajskiego imienia Josifasz jest tłumaczone jako „niech Jahwe doda”.

• Józef Syn Jakuba - Księga Rodzaju relacjonuje, jak Józef sprzedany do niewoli zdobył wysokie stanowisko na dworze faraona, apotem sprowadził rodzinę o Egiptu, ratując ją przed zabójczą suszą w Kanaanie.

• Józef z Arymatei (I w.) - Według Nowego Testamentu zamożny mieszkaniec Jerozolimy i członek Sanhedrynu. Poprosił o wydanie ciała Jezusa po straceniu go na krzyżu. Następnie zakupił kawał tkaniny przeznaczonej na całun pogrzebowy i razem z Nikodemem złożył zwłoki w swoim własnym grobowcu. Według późniejszych legend arturiańskich Józef zebrał krew Jezusa do naczynia, które stało się relikwią zwaną Świętym Graalem. Patron grabarzy. Święty wspominany 17 III i 31 VIII (katolicy), 31 VII (luteranie) i 13 VIII (ortodoksi).

• Józef z Nazaretu - Mąż Maryi. Według Ewangelii przybrany ojciec Jezusa. Zgodnie z legendą zabrał żonę i syna do Egiptu, żeby ocalić Jezusa z tak zwanej rzezi niewiniątek zarządzonej rzekomo przez króla Heroda. Tradycja utrzymuje, że po powrocie do Galilei rodzina osiadła w Nazarecie. Stąd też miał pochodzić przydomek Józefa, lecz w rzeczywistości został on utworzony analogicznie do przydomku Jezusa Nazarejskiego wyłącznie na użytek tekstów hagiograficznych. Józef zmarł ok. 20 r. Czczony przez wszystkie kościoły. Uznawany za patrona cieśli, ponieważ sam był cieślą. Wspomnienie 19 III, 1 V.

• Juda Tadeusz Apostoł (Judasz Tadeusz) - Misjonarz w zachodniej Azji. Legenda głosi, że działał w Armenii w latach 43-66. Tradycja uznaje go za pierwszego ormiańskiego patriarchę. Zabity pałkami lub włócznią w Persji ok. 80 r. Wspomnienie 2 i 13 VII, 28 X.

Hebrajskie imię Jehudah znaczy „chwała Jahwe”.

• Judasz Iskariota (Judasz z Kariotu, I w.) - jeden z Dwunastu Apostołów Jezusa. Zwykle uznawany za zdrajcę i odszczepieńca, który wydał swojego mistrza przedstawicielom Sanhedrynu. Otrzymał za to trzydzieści srebrników. Chrześcijanie podają różne, wzajemnie wykluczające się wersje dalszych losów zdrajcy. Według Mateusza Ewangelisty (Mt. 27,5) Judasz wyrzucił otrzymane pieniądze i powiesił się, Zgodnie zaś z Dziejami Apostolskimi (1,18) Piotr Apostoł opowiadał, że Judasz kupił koło Jerozolimy pole nazwane potem Akeldama, co oznacza Pole Krwi. Według tej wersji Judasz zginął tragicznie, być może spadając w przepaść, co miało być słuszną karą.

Jednak według apokryficznej koptyjskiej Ewangelii Judasza rzekomy zdrajca był osobą kluczową dla działalności Jezusa. Razem mieli zaplanować męczeńską śmierć, żeby, zgodnie z zasadami gnozy, uwolnić ducha Jezusa od materialnego ciała. Z tego punktu widzenia Judasz jest świętym.

Jehudah - po hebrajsku „chwała Jahwe”.

• Junia (I w.) - Osoba wymieniana obok Andronika w Liście do Rzymian (16,7) jako godna najwyższego szacunku. Istnieją jednak kontrowersje co do jej płci, bo między innymi Orygenes i Hieronim ze Strydonu uznają ją za kobietę, a późniejszy Idzi Rzymianin czy też Marcin Luter piszą już o Juniasie. Tymczasem Grecy nie znali takiego męskiego imienia. Raczej więc chodzi o próbę umniejszenia roli kobiet przez zwolenników patriarchalnej organizacji Kościoła. W kościołach ortodoksyjnych Junia jest drugą po Marii Magdalenie kobietą noszącą tytuł apostoła, ponieważ zaliczono ją do Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspominana 17 V.

Od rzymskiej bogini Junony oraz łacińskiego słowa „iuvenis” - „młodość”.

• Justus z Koryntu - Tycjusz Justus wymieniany w Dziejach Apostolskich (18,7). Uczeń Pawła z Tarsu związany z legendą Oroncjusza z Lecce. Zginął jako męczennik. Wspomnienie 20 VI, 20 VII

Iustus od łacińskiego „ius” - „prawo”.

• Kacper - Imię jednego z Trzech Magów. Wspominany zwykle 6 I.

Perskie imię Gathaspar oznaczające „strażnik” lub „wspaniały”.

• Kefas Apostoł - Piotr Apostoł.

Po hebrajsku „kefas” znaczy „skała”.

• Kefas z Iconium - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów.

• Klaudia Prokula - Według kościołów wschodnich żona Poncjusza Piłata, która nie tylko została wyznawczynią Jezusa, ale też przekonała do nowej wiary samego Poncjusza. Jest wspomniana tylko w Ewangelii św. Mateusza (27,19), lecz bez podania imienia. Wspomnienie 8 VII (razem z Poncjuszem Piłatem w Kościele etiopskim), 27 X (Kościół grecki).

Claudia to żeńska forma imienia Claudius czyli Klaudiusz.

• Lidia z Tiatyry (I w.) - Wzmiankowana w Dziejach Apostolskich (16). Były Lidyjką z miasta Tiatyra (Thyatyra) z Azji Mniejszej pracującą w Filippi na terenie Grecji jako agentka firmy handlującej purpurą. Przyjęła do domu Pawła z Tarsu i jest uznawana za pierwszą kobietę w Europie, która przyjęła wiarę w Chrystusa. Wiele kościołów uznało ją potem za świętą. Patronka farbiarzy. Wspomnienie 27 I (niektórzy protestanci), 27 III i 25 VI (rosyjscy prawosławni), 3 VIII (katolicy, część kościołów wschodnich).

Imię pochodzi od krainy Lydia w Azji Mniejszej.

• Linus - Według Ireneusza i Euzebiusza pierwszy biskup Rzymu w latach ok. 67 - ok. 79. Przez Kościół katolicki uznawany za następcę Piotra Apostoła i drugiego papieża. Wspomnienie 23 IX, a 5 XI razem z Filologiem, Patrobasem, Hermasem i Gajuszem.

Imię starorzymskie.

• Longin Legionista - Według średniowiecznej legendy rzymski żołnierz lub nawet centurion, który lancą przebił bok Jezusa wiszącego na krzyżu, żeby sprawdzić, czy jeszcze żyje (Ewangelia św. Jana 19,31-37). Autorzy Nowego Testamentu nie wymieniają imienia tego żołnierza. Tradycja głosi, że Longinus uznał boskość Jezusa, porzucił służbę w wojsku i pracował jako misjonarz w Kapadocji. Poniósł męczeńską śmierć ścięty z rozkazu Piłata. Wspomnienie 15 III (katolicy), 16 X (kościoły ortodoksyjne), 22 X (Ormianie), 14 XI (Koptowie).

Po łacinie „longinus” - „długi”.

• Lucjusz z Cyreny (I w.) - Według Dziejów Apostolskich (13,1) jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 6 V.

Łacińskie słowo „lucius” znaczy „świetlisty”.

• Łazarz z Betanii - Zgodnie z Ewangelią św. Jana został wskrzeszony przez Jezusa. Według jednej z legend przez ponad czterdzieści lat był potem biskupem w Kition (Larnaka) na Cyprze. Jego domniemane zrabowali krzyżowcy i wywieźli z Cypru do Autun i Avallon we Francji. Inna legenda utrzymuje, że Łazarz wyjechał do Galii z Trzema Mariami i był biskupem Marsylii. Wspomnienie między innymi 14 III, 4 V, 17 VI, 16/17 X, 17 XII.

Przekształcone imię Eleazar.

• Łotr z Golgoty - Dismas.

• Łukasz Ewangelista (I w.) - Współpracownik Pawła z Tarsu (wspominany w listach) i autor jednej z kanonicznych Ewangelii. Patron lekarzy, plastyków, introligatorów, chirurgów, złotników, notariuszy i historyków. Jego atrybutem jest wół. Wspomnienie zależnie od kościoła: 17 I, 18 X, 31 X.

Grecko-łacińskie imię Lucanus oznacza kogoś z Lukanii (południowa Italia).

• Machabeusze (Hasmoneusze) - Kapłański ród z Judei, który stanął na czele powstania przeciw Seleucydom w latach 167-160 p.n.e. i doprowadził do wyzwolenia terytoriów izraelskich. Machabeusze przywrócili żydowski kult zwalczany przez Seleucydów i powstrzymali hellenizację kraju. W 142 r. p.n.e. oficjalnie powstało Państwo Machabeuszów, które przetrwało do 37 r. p.n.e., kiedy władzę przejął Herod Wielki. Machabeusze bywają uznawani za świętych ze względu na obronę kultu Boga Jedynego.

• Maciej Apostoł (lub Mateusz) - Wybrany w miejsce Judasza. Prawdopodobnie umarł śmiercią naturalną, chociaż według tradycji miał być zabity w 80 r. Patron cukierników. Wspomnienie 24 II (luteranie), 4 III (Kościół koptyjski), 14 V (anglikanie), 13/14 VII (kościoły ortodoksyjne i katolicki).

Po hebrajsku imię Matatjahu oznacza „dar Jahwe”.

• Malachiasz (V w. p.n.e.) - Żydowski prorok nawołujący do pokuty, uznawany za autora Księgi Malachiasza, która zapowiada przyjście mesjasza o imieniu Eliasz (3, 22-24). Nie ma pewności, czy Malachiasz był postacią historyczną. Wspomnienie 3 i 14 I.

Hebrajskie „malakjah” - „posłaniec Jahwe”.

• Manahen (Manaen, I w.) - Postać wymieniana przez Łukasza Ewangelistę, Euzebiusza z Cezarei i Dzieje Apostolskie (13,1). Podobno mleczny brat Heroda Antypasa. Według tradycji założyciel wspólnoty wyznawców Chrystusa w Antiochii. Wspomnienie 24 V.

Po hebrajsku „manaen” - „pocieszyciel”.

• Marek Ewangelista - Autor jednej z kanonicznych Ewangelii. W Kościele koptyjskim uznawany za pierwszego patriarchę Aleksandrii. Utożsamiany z Markiem obecnym przy aresztowaniu Jezusa (Ewangelia św. Marka 14,51-52). Według tradycji pobity na śmierć ok. roku 68. Jego atrybutem jest skrzydlaty lew (chimera). Patron murarzy i szklarzy. Wspomnienie 25 IV (kościoły zachodnie).

Łacińskie imię Marcus od boga Marsa.

• Marek z Apollonii (I w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Podobno pierwszy biskup miasta Apollonia.

• Maria Magdalena (I w.) - Prawdopodobnie bogata Żydówka z Magdali (El-Me-dżel). Według Nowego Testamentu stała się uczennicą Jezusa, kiedy wypędził z niej siedem złych duchów. Jedna z osób najbliższych Jezusowi, a według niektórych wręcz jego partnerka. Jedna z Nosicielek Mirry i Trzech Marii. W Kościołach wschodnich wymieniana w gronie Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów, o czym pisał Hipolit Rzymski na początku III w., kiedy nazywał ją Apostołką Apostołów. Według ortodoksów Marię pochowano w Efezie. Na początku X w. jej domniemane szczątki przewieziono do Konstantynopola, a krzyżowcy plądrujący miasto w XI w. zabrali relikwie do Vézelay we Francji.

W Kościele katolickim Marię z Magdali uznano za cudzołożnicę, żeby umniejszyć rolę kobiet zgodnie z antyfeministycznymi poglądami Pawła z Tarsu (Pierwszy List do Tymoteusza 2,11-12) i Tertuliana. Dopiero w roku 1960 rzymski papież Paweł VI oficjalnie przyznał, że nie ma żadnych powodów, by Marię Magdalenę uznawać za prostytutkę.

Patronka kobiet pokutujących, prostytutek, fryzjerów, ogrodników, właścicieli winnic i sprzedawców wina, bednarzy, tkaczy, rękawiczników, wytwórców perfum i pudru. Ma też leczyć choroby oczu i usuwać pasożytnicze robaki oraz chronić przed niepogodą. Patronuje też kobiecym zakonom, w tym magdalenkom. Wspomnienie 22 VII.

Imię Maria wywodzi się od hebrajskiego Miriam, które oznacza „gorycz”, „dostojna pani” lub „wspaniała”.

• Maria od Kleofasa - Wspomniana bezpośrednio tylko w Ewangelii św. Jana (19,25) jako jedna z kobiet obecnych przy ukrzyżowaniu Jezusa. Nosicielka Mirry i jedna z Trzech Marii. Żona lub córka Kleofasa (Cleopasa, Clopasa). Wspomnienie 24 IV (katolicy).

• Maria Salome - Salome.

• Mariamna (I w.) - Siostra Filipa Apostoła. Dziewica zabita w Likaonii (Azja Mniejsza). Wspomnienie 2 III.

Forma imienia Maria.

• Marta z Betanii - Wspominana w Ewangelii św. Łukasza (10,38-42). Siostra Łazarza i gospodyni domu, gdzie Jezus bywał gościem. Uznała Jezusa za mesjasza. Jedna z Nosicielek Mirry i jedna z Trzech Marii. Patronka zbłąkanych. Wspomnienie 29 VII (katolicy).

W języku aramejskim „martha” to „pani domu”.

• Maryja - W hagiografiach znana też jako Maria z Nazaretu przez analogię do przydomku Jezusa Nazarejskiego. Pochodziła z Jerozolimy lub Seforis. Według legend (Protoewangelia Jakuba) była późnym dzieckiem Joachima i Anny, siostry Elżbiety czyli matki Jana Chrzciciela. Bezdzietna para przysięgła, że ewentualnego potomka odda na służbę Bogu. I tak się stało: trzyletnia Maryja trafiła na wychowanie do kapłanów. W wieku kilkunastu lat wydano ją za mąż za Józefa (przez późniejszych hagiografów zwanego Józefem z Nazaretu). Tradycja głosi, że Maryja zobaczyła Archanioła Gabriela, który jej zapowiedział, że urodzi syna poczętego za sprawą Ducha Świętego (Ewangelia św. Łukasza 1,26-38). Stąd późniejsze twierdzenia, że mimo ciąży Maryja pozostała dziewicą i mimo małżeństwa nazywano ją panną. Niedługo po zwiastowaniu, czyli anielskiej zapowiedzi, Maryja była w domu Zachariasza i swojej ciotki Elżbiety, od której usłyszała kolejne proroctwo, że urodzi syna, który będzie zbawicielem. Kiedy jednak Józef dowiedział się, że Maryja jest w ciąży, chciał ją porzucić za cudzołóstwo, ale zrezygnował z tego zamiaru pod wpływem wizji anioła, nakazującego mu wychować dziecko jak własne (Ewangelia św. Mateusza 1,19-25). Po pierworodnym Jezusie Maryja była prawdopodobnie matką jeszcze kilkorga dzieci spłodzonych z Józefem, ale chrześcijańska tradycja umniejsza lub przemilcza ich istnienie. Podobnie zresztą, jak milczy na temat życia Maryi, o którym nie ma żadnych wiarygodnych źródeł. Legenda głosi, że Józef z Maryją uciekli do Egiptu, żeby uchronić Jezusa przed Herodem, a po powrocie mieszkali w Nazarecie. Według tradycji Maryja umarła w Efezie. W roku 1950 papież Pius XII ogłosił dogmat o wniebowzięciu Maryi, co oznaczało, że nie umarła, lecz wraz z ciałem trafiła do nieba. Starsze kościoły wschodnie, w tym ortodoksyjne, a także kościoły protestanckie nie uznały nowego dogmatu, ponieważ jest on sprzeczny z podstawowym założeniem chrześcijaństwa, że wszyscy muszą przejść przez śmierć, a zbawienie jest możliwe dopiero po Sądzie Ostatecznym. Kult maryjny rozwijał się jednak od dawna, ponieważ wyznawcy chrystianizmu od pierwszych wieków musieli prowadzić dyskusję z wcześniejszymi religiami, w których istotną rolę odgrywały bóstwa kobiece jak na przykład Matka Boska w Rzymie. Ostatecznie ogłoszono na Soborze chalcedońskim w roku 451, że Maryja była Bogurodzicą, czyli matką Boga wcielonego na ziemi.

Patronka matek i mądrości. W roku 1792 biskup Baltimore John Carroll (1735-1815) ogłosił Maryję patronką właśnie powstającego narodu amrykańskiego i Stanów Zjednoczonych. Wspominana wielokrotnie w ciągu roku liturgicznego w rozmaitych odłamach chrześcijaństwa: 11 II, 25 III, 1 V, 2 V, 3 V, 24 V, 31 V, 16 VII, 5 VIII, 15 VIII, 22 VIII, 26 VIII, 8 IX, 12 IX, 15 IX, 7 X, 21 XI, 8 XII.

• Mateusz Ewangelista - Celnik z Kafarnaum a potem apostoł Jezusa. Autor jednej z kanonicznych Ewangelii. Według tradycji został zabity ok. 60 r. Patron celników i urzędników, straży granicznej, alkoholików i Salerno. Jego atrybutem jest skrzydlaty młodzieniec (anioł). Wspomnienie 21 IX i 29 XI.

Imię Mateusz ma wspólne pochodzenie z imieniem Maciej.

• Matka Boska - Bogini płodności czczona w Rzymie zwłaszcza przez kobiety, utożsamiona z Maryją.

• Melchior - Jeden z Trzech Magów. Wspominany przede wszystkim 6 I.

Semickie imię tłumaczone jako „Bóg jest moją światłością”.

• Melchizedek - Patriarcha. Według Księgi Rodzaju (14) był władcą i kapłanem, który błogosławił Abrahama. Wspomnienie między innymi 22 V (ortodoksi) i 26 VIII (kościoły zachodnie).

„Malki” to po hebrajsku „król”, a „zedek” - „sprawiedliwość”.

• Michał - Archanioł. Według tradycji jako pierwszy wystąpił przeciw zbuntowanemu aniołowi Lucyferowi, wołając „kto jest Bogiem?” Przewodzi anielskim wojownikom. Patron żołnierzy, szermierzy, mierniczych i wag, złotników, cynowników, szlifierzy i rytowników oraz kilku krajów. Wspomnienie 19 IX i 21 XI (ortodoksi), 29 IX (katolicy).

Hebrajskie „michael” - „kto jest Bogiem”.

• Micheasz z Moreszet (VIII w. p.n.e.) - Prorok działający w Judzie. Autor Księgi Micheasza, gdzie znalazła się przepowiednia, że mesjasz urodzi się w Betlejem (Mi. 5,1-2). Wspomnienie 15 I.

Imię Micheasz jest formą imienia Michael czyli Michał.

• Młodziankowie - Niewiniątka.

• Mojżesz - Na poły legendarny przywódca, który kilkanaście wieków p.n.e. wyprowadził z Egiptu część Izraelitów mieszkających tam od około pięciuset lat (Księga Wyjścia). Bywa uznawany za chrześcijańskiego świętego, zwłaszcza w kościołach wschodnich.

Imię Moses nawiązuje do egipskiego słowa „mose” czyli „syn”. Z drugiej strony bywa też tłumaczone po hebrajsku jako „wyłowiony”. Biblijna legenda głosi, że Egipcjanie postanowili zabić wszystkich niedawno narodzonych hebrajskich chłopców. Zrozpaczona matka Mojżesza umieściła noworodka w uszczelnionym koszyku i puściła na wody Nilu, a wyłowiła go córka faraona.

• Nahum (VII/VI w. p.n.e.) - Żydowski prorok wymieniany w tytule Księgi Nahuma. Przepowiedział upadek Niniwy i Asyrii. Wspomnienie 1 XII.

Skrót imienia Manahen.

• Najświętsza Maria Panna - Maryja.

• Narcyz z Aten - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 31 X.

Od greckiego „narkissos” - „odurzający” oraz od Narcyza z mitologii greckiej.

• Niewiniątka - Według chrześcijańskiej tradycji król Herod nakazał wymordować chłopców do drugiego roku życia, ponieważ usłyszał, że w Izraelu narodził się przyszły żydowski król (w domyśle Jezus). Opowieść jest znana wyłącznie z jednej Ewangelii według św. Mateusza i nie znajduje potwierdzenia w jakimkolwiek źródle historycznym. Herod Wielki, który umarł kilka lat przed narodzinami Jezusa, podobno wydał rozkaz zabicia pierworodnych synów we wszystkich żydowskich rodzinach zaraz po swoim zgonie. Herod wiedział, że jest powszechnie nienawidzony i chciał zemścić się na Żydach, zmuszając ich, żeby płakali po jego śmierci. Rozkazu co prawda nie wykonano, ale chrześcijanie na własny użytek stworzyli legendę o rzezi niewiniątek, myląc lub celowo utożsamiając Heroda Wielkiego i jego następcę Heroda Antypasa. Liczbę domniemanych ofiar rzezi podawano jako wiele tysięcy (św. Hieronim), czternaście tysięcy (przekazy greckie), sześćdziesiąt jeden tysięcy (przekazy syryjskie), a nawet sto czterdzieści cztery tysiące (francuski benedyktyn Usuard piszący w IX wieku). Kult niewiniątek lub młodzianków rozwinął się w V w. Wspomnienie 8 I (kościoły mozarabskie na Półwyspie Iberyjskim), w poniedziałek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego w czerwcu (Ormianie), 23 IX (Syria), 19 XII (Konstantynopol), 28 XII (katolicy).

• Nikodem (I w.) - Faryzeusz i członek Sanhedrynu. Bronił Jezusa. Razem z Józefem z Arymatei pochował zwłoki Jezusa. Według tradycji zabity przez swoich ziomków. Święty kilku kościołów. Patron grabarzy i pracowników cmentarzy oraz kowali. Wspomnienie 15 VIII (kościoły ortodoksyjne) i 31 VIII (Kościół katolicki).

Po grecku „nike” - „zwycięstwo” i „demos” - „lud”.

• Noe - Legendarny izraelski patriarcha znany z Księgi Rodzaju. Na rozkaz Boga zbudował statek zwany Arką, na którym umieścił po jednej parze każdego rodzaju zwierząt i własną rodzinę. Dzięki temu przeżył Potop, czyli zalanie świata wodą przez Boga rozgniewanego grzechami ludzkości. Po czterdziestu dniach wody opadły, a trzej synowie Noego zapoczątkowali trzy rasy człowieka: Sem był przodkiem Semitów, Jafet białych Jafetytów, a Cham - ciemnoskórych Chamitów. Wspomnienie między innymi 31 V i 18 XI.

Po hebrajsku imię Noe oznacza „odpoczynek”.

• Nosicielki Mirry (Myrophorae) - Wspominane w kościołach ortodoksyjnych kobiety, które ofiarowały mirrę i oleje, żeby namaścić zwłoki Jezusa przed złożeniem do grobu (Ewangelia św. Mateusza 27,55-61 i 28,1-10; Ewangelia św. Marka 15,40-16,11; Ewangelia św. Łukasza 23,50-24; Ewangelia św. Jana 19,38-20,18). W Nowym Testamencie są wymieniane Maryja - matka Jezusa, Maria Magdalena, Maria od Kleofasa, Joanna - żona Chuzy, Salome - żona Zebedeusza z Galilei oraz matka Jakuba Większego i Jana Apostoła, Maria i Marta - siostry Łazarza z Betanii oraz Zuzanna. Do tej grupy bywają też zaliczani dwaj mężczyźni Józef z Arymatei i Nikodem, którzy przygotowali ciało Jezusa do pogrzebu.

• Novatus - Chrześcijanin zmarły w Rzymie ok. 151 r. Wspomnienie 20 VI (katolicy, ortodoksi).

Po łacinie „novum” - „nowość”.

• Onezym (Onesimus, ok. 90 - ok. 109) - Niewolnik Filemona z Kolossów nawrócony na chrześcijaństwo przez Pawła z Tarsu. Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów i najważniejsza postać Listu do Filemona. Czasem uznawany za męczennika. Wspomnienie 15/16 II.

Po grecku „onesimos” - „użyteczny”.

• Onezyfor - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wymieniany w Drugim Liście do Tymoteusza jako ten, który odszukał Pawła w więzieniu. Onezyfor zginął śmiercią męczeńską w Parium niedaleko Efezu.

Onesiphorus - po grecku „przynoszący zysk”.

• Olympas - Wymieniony w Liście do Rzymian (16,15). Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Męczennik ścięty w Rzymie razem z Herodionem z Patry. Wspomnienie 10 XI.

Imię nawiązujące do góry Olimp lub miasta Olimpii.

• Ozeasz (VIII w. p.n.e.) - Izraelski prorok działający tuż przed podbojem kraju przez Asyrię. Znany z Księgi Ozeasza.

Oszua to skrót od imienia Jehoszua czyli Jezus.

• Parrobus z Pottole (I w.) - Znany też jako Patrobas. Wymieniany w Liście do Rzymian (16,14), jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów i biskup Neopolis (późniejszy Neapol). Wspomnienie 17 I i 5 XI razem z Filologiem, Hermasem, Linusem i Gajuszem.

Od greckiego „patros” - „ojciec” i „basis” - „podstawa”.

• Patriarchowie - Przodkowie, przywódcy i nauczyciele Izraelitów wymieniani w Starym Testamencie i otaczani kultem w kościołach chrześcijańskich, zwłaszcza wschodnich, jak na przykład Adam Praojciec, Abel, Henoch, Noe, Melchizedek, Abraham, Izaak Syn Abrahama, Jakub Syn Izaaka, Józef Syn Jakuba, Mojżesz, Aaron, Eleazar Męczennik, Jozue, Samuel Prorok, Samson i Gedeon.

• Paweł z Tarsu - Znany też jako Paweł Apostoł. Pochodził z miasta Tars w Azji Mniejszej. Zwalczał antyrzymskie sekty żydowskie, w tym zwolenników Jezusa, dopóki nie doznał objawienia, kiedy chwilowo stracił wzrok na pustyni w drodze do Damaszku. Pod wpływem wizji Chtystusa stał się misjonarzem nowej wiary, a czasem był uważany za dwunastego apostoła w miejsce Judasza, chociaż nigdy nie spotkał Jezusa. To Paweł w oparciu o swoją znajomość filozofii grecko-rzymskiej opracował pierwsze teologiczne interpretacje żydowskich nauk Jezusa, nadając im charakter uniwersalny i zapoczątkował chrześcijaństwo. Odbył szereg misyjnych podróży po Syrii i Azji Mniejszej i został w końcu uwięziony za szerzenie antyrzymskiej ideologii. Odesłano go wtedy przed sąd do Rzymu, lecz w drodze statek Pawła rozbił się u wybrzeży Malty. Podczas kilkumiesięcznego pobytu na wyspie Paweł zaczął nawracanie jej mieszkańców i dlatego uznano go potem za patrona Malty. Został ścięty w Rzymie między 64 i 67 r. Wspomnienie 25 I oraz 29/30 VI (razem z Piotrem Apostołem).

Po łacinie „paulus” to „mały, drobny”. Ten sam rdzeń pojawia się w imionach Paul, Paula, Paulinus, Paulina.

• Petronilla - Zwykle utożsamiana z córką Piotra Apostoła, chociaż nie ma na to dowodów. Niektórzy sądzą, że była raczej jego uczennicą. Zginęła jako dziewica męczennica w Rzymie pod koniec I w. lub później. Patronka wędrujących po górach, umów między papieżami i Frankonią oraz delfinów Francji. Pomocna przy gorączce. Wspomnienie 31 V.

Łacińskie imię nawiązujące do „petrus” - „skała”.

• Pierwszy męczennik - Szczepan (Stefan) Męczennik.

• Piotr Apostoł - Rybak znad Jeziora Genezaret. Miał na imię Szymon, lecz znany był jako Kefas lub Petrus. Jeden z Dwunastu Apostołów Jezusa. Zgodnie z Dziejami Apostolskimi (15,7-11) został uwięziony w Jerozolimie przez Heroda Agryppę w roku 44, lecz dzięki pomocy anioła uciekł z więzienia. Popadł w konflikt z Pawłem z Tarsu, ponieważ nie rozumiał Pawłowej idei przekształcenia żydowskiej sekty Jezusa w religię uniwersalną (List do Galatów, 2,11-14). Według tradycji ukrzyżowany w Rzymie głową w dół ok. 64 r. Przez katolików uznawany za pierwszego biskupa Rzymu. Patron między innymi rybaków, budowniczych mostów, kamieniarzy, kowali i blacharzy oraz ludzi ukąszonych przez żmije, chorujących na epilepsję i febrę. Jego atrybutami są srebrny i złoty klucz, odwrócony krzyż, ryba i sieć rybacka. Wspominany z Pawłem z Tarsu 29/30 VI.

Piotr to po łacinie Petrus, co znaczy „skała”.

• Poncjusz Piłat - Opisany w Ewangeliach rzymski prefekt w Jerozolimie. Próbował uratować Jezusa jako nieszkodliwego szaleńca, lecz nie zdołał go przekonać, by zrezygnował z tytułowania się żydowskim królem, co oczywiście godziło w polityczne interesy Imperium Rzymskiego (Ewangelia św. Mateusza 27,16-24; Ewangelia św. Marka 15,9; Ewangelia św. Łukasza 23,16; Ewangelia św. Jana 19,12-19). Według późniejszej legendy Poncjusz sam stał się wyznawcą Jezusa pod wpływem swojej żony Klaudii Prokuli. W kościołach koptyjskim i etiopskim został uznany za świętego. Wspomnienie 25 VI.

Imiona Pontius - „morski” od greckiego „pontos” - „morze” i Pilatus - „oszczepnik” od łacińskiego „pilum” - „oszczep”.

z

• Prochor Apostoł (I/II w.) - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 15 I (Koptowie), 17 I, 20 IV i 10 VIII (ortodoksi), 20 IV (Ormianie), oraz 28 VII (katolicy).

Po grecku „pro” - „przed” i „choreo” - „tańczę”.

• Prokula - Klaudia Prokula.

Po łacinie „procula” - „daleka”.

• Prorocy mniejsi - Bohaterowie lub autorzy dwunastu krótszych ksiąg prorockich Starego Testamentu przez Hieronima ze Strydonu nazwani Prophetae Minores: Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz i Malachiasz. W Biblii używanej w kościołach wschodnich między Ozeaszem i Nahumem są umieszczani kolejno: Amos, Micheasz, Joel, Abdiasz i Jonasz.

• Prorocy więksi - Bohaterowi czterech największych ksiąg prorockich Starego Testamentu, zwykle uznawani też za autorów tych ksiąg: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel.

• Rafał - Archanioł, który w Księdze Tobiasza przybrał postać człowieka o imieniu Azariasz, podczas wędrówki chronił Tobiasza przed demonami i uleczył jego ojca. Patron podróżników, pielgrzymów i emigrantów, dekarzy, aptekarzy, lekarzy, chirurgów, chorych i policjantów. Wspomnienie 29 IX (katolicy), 24 X (starokatolicy, mariawici), 8 XI (ortodoksi).

Rafael po hebrajsku znaczy „uzdrawiający Bóg”.

• Rebeka - Według Księgi Rodzaju żona Izaaka syna Abrahama oraz matka Jakuba, a poprzez niego pramatka Izraelitów. Wspominana lokalnie 30 VIII.

Hebrajskie imię Ribhkah lub Riwqah.

• Rufus (I w.) - Syn Szymona Cyrenejczyka. Według niektórych pierwszy biskup Teb w Egipcie. Wspomnienie 21 III, 21 XI lub razem z jego bratem Aleksandrem.

Po łacinie „rufus” to „rudowłosy”.

• Salome - Jako Maria Salome jedna z Trzech Marii. Wymieniana w gronie Nosicielek Mirry. Matka apostołów Jakuba Większego i Jana. Wspominana w kilku miejscach Nowego Testamentu, obecna przy ukrzyżowaniu Jezusa.

Od hebrajskiego „szalom” - „pokój”.

• Salome Męczennica (166 r. p.n.e.) - Żydówka z Antiochii. Kiedy hellenistyczny król Antioch Epifaniusz próbował zlikwidować religijną odrębność judaistów, Salome przekonała swoich siedmiu synów, żeby nie zmieniali wiary nawet za cenę życia. Pobożna legenda utrzymuje, że na oczach matki synowie byli ćwiartowani, obdzierani ze skóry i smażeni, a ona modliła się, żeby się nie poddali i zbierała szczątki. Ich nauczyciel Eleazar zginął jeszcze przed nimi. Wspomnienie 1 VIII (kościoły ortodoksyjne).

• Salomon (X w. p.n.e.) - Syn Dawida, król Izraela. Budowniczy wielkiego pałacu, murów wokół Jerozolimy, Świątyni Jerozolimskiej dla Jahwe oraz posągów ku czci innych bogów jak moabicki Kemosz i ammonicki Milkom. Twórca wielkiej armii i floty wojennej. Słynął z mądrości i został uznany za autora biblijnych psalmów. Dla judaistów i muzułmanów był prorokiem.

Od hebrajskiego „szalom” - „pokój”.

• Samson - Izraelski bohater walk z Filistynami znany z Księgi Sędziów. Kiedy wyjawił kochance Dalili, że jego siła tkwi w długich włosach, został podstępem ostrzyżony, oślepiony i uwięziony. Kiedy z czasem włosy odrosły, ślepy bohater obalił kolumnę podtrzymującą dach pałacu, zabijając wrogów i siebie samego.

Hebrajskie imię Samsona jest tłumaczone jako „wojownik słońca”.

• Samuel Prorok - Znany z Księgi Samuela prorok aktywny w czasach pierwszych królów Izraela Saula oraz Dawida. Wspomnienie 16 VI (Koptowie), 30 VII (Ormianie), 20 VIII (ortodoksi i katolicy).

Po hebrajsku Samuel oznacza „imię Boga”.

• Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów - według Ewangelii św. Łukasza (10,1-12) rozesłanych przez Jezusa, żeby zapowiadali jego przyjście. Wszyscy zostali uznani za świętych. Liczba 72 (według niektórych źródeł 70) odpowiada siedemdziesięciu dwóm narodom, a z drugiej strony jest wynikiem pomnożenia dwóch symbolicznych liczb - szóstki i dwunastki. Wspomnienie w kościołach ortodoksyjnych przypada na 17 I według kalendarza juliańskiego, co odpowiada 4 I w kalendarzu gregoriańskim.

• Silas (ok. 65 - ok. 100) - Utożsamiany z Silvanusem. Znany z Drugiego Listu do Koryntian (1,19), Listu Piotra (5,12) i Dziejów Apostolskich. Uznawany za męczennika. Wspomnienie miedzy innymi 10 II (luteranie) i 13 VII (katolicy).

Silas lub Sylas to skrócona wersja imienia Sylwan.

• Sofoniasz (pierwsza połowa VII w. p.n.e.) - Autor Księgi Sofoniasza, żydowski prorok piętnujący odstępstwa od wiary. Wspomnienie 3/16 XII (ortodoksi i katolicy) oraz 4 VII (Koptowie).

Hebrajskie imię Szefanjahu czyli „opieka Jahwe” przejęte przez Greków i Rzymian.

• Sozypater (Sosipater) z Iconium - Wzmiankowany w Dziejach Apostolskich (20,4). Uznawany za krewnego Pawła z Tarsu, jednego z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów i biskupa Iconium. Wspomnienie 11 V.

Imię tłumaczone po grecku jako „ratujący ojca”.

• Stefan Męczennik - Szczepan Męczennik.

Po grecku „stephanos” - „wieniec, korona, znak zwycięstwa”.

• Sylwanus - Silas.

• Symeon - Szymon.

• Szczepan (Stefan) Męczennik - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Przewodził grupie nazwanej hellenistami, ponieważ chciał oderwać chrystianizm od kultu w Jerozolimie. Pierwszy chrześcijański męczennik ukamienowany w Jerozolimie ok. 35 r. (Dzieje Apostolskie 7,58-60). Jego domniemane szczątki miał odnaleźć kapłan Lucjan w 415 r. Patron kamieniarzy, murarzy i bednarzy, Wspomnienie 9 i 17 I oraz 15 VIII i 28 IX (kościoły ortodoksyjne), 26 XII (katolicy).

• Szymon Cyrenajczyk (I w.) - Pomagał nieść krzyż Jezusa.

Po hebrajsku „Szim’eon” oznacza „Bóg wysłuchał”.

• Szymon Piotr - Piotr Apostoł.

• Szymon (Symeon) Prawy - Według Ewangelii św. Łukasza (2,25-35) Szymon spotkał Józefa, Maryję i Jezusa w wejściu do Świątyni Jerozolimskiej, co było wypełnieniem obietnicy Ducha Świętego, że Szymon nie umrze, dopóki nie ujrzy mesjasza. Wspominany w wielu kościołach 2 II, 15 II i 3 III.

• Szymon Zelota Apostoł - Prawdopodobnie razem z Judą Tadeuszem nawracał mieszkańców północnej Afryki i obaj zginęli ok. 80 r. Patron między innymi farbiarzy, garncarzy i grabarzy. Wspomnienie w różnych kościołach 23 V, 13 VII i 28 X.

• Tadeusz - Thaddeus z Edessy.

• Tadeusz z Armenii - Juda Tadeusz.

• Thaddeus z Edessy (Tadeusz z Edessy, I/II w.) - Żyd z Edessy znany też jako Addai, Taddajos i Addeus. Według legendy ochrzczony przez Jana Chrzciciela, a potem wyznawca Jezusa. W Edessie działał jako misjonarz. Czczony przez kościoły nestoriańskie, ortodoksyjne i katolicki. Wspomnienie 5 VIII (katolicy).

Aramejskie imię tłumaczone jako „odważny”.

• Tercjusz lub Terencjusz z Iconium (I w.) - Uczeń i sekretarz Pawła z Tarsu. Zapisywał Pawłowe teksty, czego przykładem może być wzmianka na końcu Listu do Rzymian 16, 22. Zaliczany do Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Zginął podobno jako męczennik. Wspominany 20/21 VI, 30 VI i 20 X.

Po łacinie „tertius” - „trzeci”, co odnosi się do kolejności narodzin.

• Tomasz Apostoł - Zwany niewiernym, bo uwierzył w zmartwychwstanie Jezusa dopiero, gdy dotknął jego ran. Według tradycji nawracał Indie i założył Kościół malabarski. Zginął prawdopodobnie ok 66 r. Patron architektów, budowniczych, kamieniarzy, cieśli i stolarzy, inżynierów, geodetów, teologów oraz Indii i Portugalii. Wspomnienie 3 VII (katolicy) oraz 13 VII i 19 XI (kościoły wschodnie).

Aramejskie „toma” - „bliźniak”.

• Trzej Magowie - Zwani też Trzema Królami lub Mędrcami. Według ewangelicznej legendy mieli iść za tajemniczym światłem na niebie do niedawno narodzonego Jezusa, któremu złożyli hołd. Pomijając fantastyczny aspekt tej opowieści można przypuszczać, że chodziło o magów czyli zoroastryjskich kapłanów. Późniejsze idee Jezusa miały faktycznie wiele wspólnego z zoroastryjskim monoteizmem, co wykorzystali twórcy mitu. Tradycja nadała magom imiona Kacpra, Melchiora i Baltazara. Wspomnienie 6 I.

• Trzy Marie (I w.) - Maria Magdalena, Maria Salome (matka apostołów Jana i Jakuba) i Maria od Kleofasa. Uciekinierki z Palestyny przybyły rzekomo do Saintes-Maries-de-laMer w Galii (Francji). Opowieść powstała dopiero w średniowieczu i pojawiła się między innymi w Złotej Legendzie Voragine’a, a w XVI w. została uzupełniona legendą o Sarze Czarnej.

• Tychikus - Wymieniany kilkakrotnie w Nowym Testamencie (na przykład w Dziejach Apostolskich 20,4) towarzysz Pawła z Tarsu. Według tradycji biskup. Wspomnienie 29 IV.

Po grecku „tychikos” - „przypadkowy, przybywający dyskretnie”.

• Tycjusz Justus - Justus z Koryntu.

Po łacinie „titius” od „titus” - „dziki gołąb” lub „ptaszek”, rozumiany też jako pochodzący od Tytusa.

• Tymon (I w.) - Wspomniany w Dziejach Apostolskich (6,2-5) w grupie diakonów pomagających w czynnościach liturgicznych. Według jednej z legend zginął spalony. Wspomnienie 17 I jako jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów, 28 VII, 10 VIII, 17 IX.

Skrócona wersja imienia Tymoteusz.

• Tymoteusz z Efezu (I w.) - Adresat listów Pawła z Tarsu i pierwszy biskup Efezu. Czczony przez wszystkie odłamy chrześcijaństwa. Modlitwa do Tymoteusza chroni przed bólami brzucha. Wspomnienie 22 I (kościoły wschodnie), 26 I (katolicy i luteranie).

Po grecku „time” i „theos” - „czcić” i „Bóg”.

• Tytus (ok. 2 - ok. 96) - Uczeń i przyjaciel św. Pawła, adresat jego listów. Pochodził z grecko-rzymskiej rodziny mieszkającej w Antiochii. Nawrócony przez Pawła przeniósł się do Jerozolimy, a potem do Gortyny, stolicy rzymskiej Krety. Został pierwszym biskupem Krety. Według legendy umarł śmiercią męczeńską. Jego następcą na stanowisku biskupa został Filip z Gortyny również uznany za świętego. Szczątki Tytusa czczone w Gortynie jako relikwie zostały w roku 1662 przeniesione do Bazyliki św. Marka w Wenecji w obawie przed Turkami. W roku 1966, kości świętego zwrócono Grekom i umieszczono w świątyni w Iraklionie. Tytus jest patronem Krety. Wspomnienie 17 I lub 7 IX (kościoły ortodoksyjne) oraz 26 I (katolicy).

Po łacinie „titus” - „dziki gołąb” lub „ptaszek”.

• Urban z Macedonii (I w.) - Znany z Listu do Rzymian (16,9). Zaliczany do Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów. Wspomnienie 4 I i 31 X (kościoły wschodnie), 13 VII (katolicy).

Po łacinie „urbanus” oznacza „miejski”.

• Weronika - Fantastyczna postać znana od IV wieku. Według legendy otarła twarz Jezusowi, kiedy upadł, niosąc krzyż, a na tkaninie pozostał obraz. Chusta rzekomo uleczyła kilka osób, w tym poganina cesarza Tyberiusza. Potem chusty z odbitą twarzą Jezusa zwane weronikami pojawiały się wiele razy. Jedną z takich relikwii jest Chusta z Manopello we Włoszech. Prawdopodobnie jest to chusta, którą Żydzi kładli na twarz zmarłego przed złożeniem do grobu. Z IV/V wieku pochodzi zaś legenda o Mandylionie uznawanym czasem za weronikę i wiązanym z Abgarem V z Edessy. Weronika jest patronką tkaczy, krawcowych, kupców, fotografów i kobiet pracujących dla księży. Wspominana 4 II lub 12 VII (Kościół katolicki), 25 VII (kościoły ortodoksyjne), 29 VIII (Kościół ormiański).

Po grecku „phero” i „nike” - „niosę” i „zwycięstwo”. Według tradycji średniowiecznej po łacinie „vera” - „prawdziwa” i po grecku „eikon” - „obraz”.

• Zachariasz (I w. p.n.e. - I w. n.e.) - Kapłan w Jerozolimie. Mąż Elżbiety i ojciec Jana Chrzciciela. Według ewangelicznej opowieści Zachariasz był już starcem, kiedy objawił się mu Archanioł Gabriel, zapowiadając, że zostanie ojcem. Kapłan jednak nie uwierzył i za karę stracił mowę do chwili narodzin syna. Tradycja ortodoksyjna utrzymuje, że król Herod kazał wymordować chłopców do drugiego roku życia i wtedy zginął Zachariasz, bo nie zdradził, gdzie Elżbieta z małym Janem. Rzekome ciało Zachariasza odkryto w roku 415 i przewieziono do Konstantynopola. Krzyżowcy plądrujący miasto zrabowali relikwie i zabrali do Wenecji, a głowę Zachariasza przekazano do bazyliki na Lateranie w Rzymie. Wspomnienie 18 IX (kościoły ortodoksyjne) oraz 5 XI a potem 23 IX (Kościół katolicki).

Od hebrajskiego „zecharja” - „Jahwe pamięta”.

• Zachariasz Prorok (VI w. p.n.e.) - Prorok działający w tym samym czasie co Aggeusz i nawołujący do moralnej odbudowy Izraela po niewoli babilońskiej. Autor Księgi Zachariasza.

• Zuzanna - Uczennica Jezusa. Zaliczana do grona Nosicielek Mirry.

Po egipsku „seszen” - „kwiat lotosu”, po hebrajsku „szoszana” - „lilia”.

← Powołani do świętości czyli prześladowani, laikat, kler, patroni i święciŚwięci aktywni od I wieku do 313 r. →