Święci monofizyckiego Kościoła koptyjskiego
Kościół koptyjski jest jednym z kościołów wschodnich wywodzących się z szeroko pojętej tradycji greckiej, chociaż niekoniecznie posługujących się greką w liturgii. Koptowie czczą tych samych świętych, co kościoły ortodoksyjne przed Soborem chalcedońskim, lecz do listy świętych wspólnej ze wszystkimi chrześcijanami dodali osoby, które szczególnie wyróżniły się w dziejach Kościoła koptyjskiego. Osobą, która formalnie wyznacza moment oddzielenia Koptów od ortodoksów jest koptyjski papież Dioskur i z Aleksandrii.
Kalendarz koptyjski
Koptowie posługują się własnym kalendarzem liturgicznym nawiązującym do starożytnego kalendarza egipskiego. Rok zaczyna się w dniu 1 Tut, co w kalendarzu gregoriańskim odpowiada 11 IX, w roku przestępnym 12 IX. Rok składa się z dwunastu miesięcy po 30 dni każdy oraz dodatkowego trzynastego miesiąca Pi Kogi Enavot zawierającego tylko pięć dni, co cztery lata w roku przestępnym sześć dni dla wyrównania różnicy w stosunku do obserwacji astronomicznych.
Koptyjskie miesiące noszą nazwy przejęte od starożytnych Egipcjan: Thout/Tout (11 IX - 10 X), Paopi/Babah (11 X - 9 XI), Hathor/Hatur (10 XI - 9 XII), Koiak/Kiahk (10 XII - 8 I), Tobi/Touba (9 I - 7 II), Meshir/Amshir (8 II - 9 III), Paremhat/Baramahat/Abib (10 III - 8 IV), Parmouti/Baramouda (9 IV - 8 V), Pashons/Bashans (9 V - 7 VI), Paoni/Ba’ouna (8 VI - 7 VII), Epip/Abib (8 VII - 6 VIII), Mesori/Mesra (7 VIII - 5 IX) i krótki Pi Kogi Enavot/Nasie (6 IX - 10 IX).
Święta Kościoła koptyjskiego pokrywają się ze świętami kościołów ortodoksyjnych.
Lista świętych koptyjskich aktywnych po 451 r.
Abba Serapamon - Serapamon.
Abraham (1829 - 1914) - Biskup Fajum i Gizy znany jako przyjaciel biednych. Wspomnienie 10 VI.
Abraham z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 975-978. Pochodził z Syrii i jako bogaty kupiec kilkakrotnie odwiedzał Egipt, aż osiedlił się w Aleksandrii. Połowę majątku rozdał biednym, resztę poświęcił na budowanie zbiorników na wodę w różnych regionach Egiptu. Ze względu na pobożność i dobroczynność został wybrany papieżem. Legenda głosi, że fatymidzki kalif Egiptu podburzony przez żydowskiego doradcę zapytał Abrahama, czy w ewangeliach znajduje się zdanie mówiące, że wiara wielkości ziarna piołunu wystarczy do poruszenia gór. Kiedy Abraham to potwierdził (Mt. 17,20; Mk. 11,23), kalif zażądał dowodu. Trzy dni później Abraham stanął przed władcą wraz z jednookim Szymonem Garbarzem, którego wskazała mu Maryja. Ich wspólna modlitwa zmusiła do ruchu górę Mokattam, zawstydzając kalifa.
Agathon z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 662-680. Zastąpił papieża Beniamina I, który ukrył się podczas prześladowań ze strony zwolenników chalcedońskiego symbolu wiary. Agathon pełnił rolę papieża po kryjomu aż do podboju Egiptu przez Arabów, kiedy mógł wrócić Beniamin I. Po śmierci Beniamina Agathon został oficjalnie wybrany na papieski tron.
Po grecku „agathos” - „dobry” i „nike” - „zwycięstwo”.
- Anba Abraam (1829 - 1914) - Znany też jako Przyjaciel Biednych. Biskup Fajum i Gizy. Wspomnienie 10 VI.
Imię oznacza „Ojciec Abraham”.
Anastazy z Aleksandrii - Trzydziesty szósty papież Kościoła koptyjskiego sprawujący swój urząd w latach 605-616. Przeciwnik ustaleń z Chalcedonu, za co spotkał się z szeregiem utrudnień ze strony innych kościołów. Podjął więc próbę zbliżenia lub nawet połączenia z patriarchatem w Antiochii, którego patriarcha Atanazy także odrzucił Sobór chalcedoński. Unia nie przetrwała jednak śmierci Anastazego. Wspomnienie 18 XII.
Andronicus (Andronik) z Aleksandrii - Papież Kościoła koptyjskiego w latach 616-622. Za jego panowania Sassanidzi z Persji zajęli Egipt i wymordowali większość duchownych w okolicach Aleksandrii, monastery obrabowali. Aleksandria poddała się, żeby uniknąć podobnej rzezi, mimo to sassanidzki władca Chozroes II zebrał mężczyzn między osiemnastym i pięćdziesiątym rokiem życia i rozkazał ich zabić. W ten sposób zginęło ok. 80 tysięcy ludzi. Po wkroczeniu do Górnego Egiptu Persowie uwięzili i wymordowali ok. 700 mnichów i pustelników. Rzeź chrześcijan przerwało dopiero wkroczenie armii bizantyjskiego cesarza Herakliusza. Andronicus umarł rok po odejściu Persów. Wspomnienie 16 I.
Beniamin i (ok. 590 - 662) - Papież aleksandryjski w 623-662. Prześladowany przez zwolenników ustaleń Soboru chalcedońskiego musiał uciekać z kraju. Jego funkcje przejął wtedy Agathon z Aleksandrii, lecz on również musiał działać w ukryciu. Beniamin i wrócił po arabskim podboju w 642 r., kiedy muzułmanie zezwolili na istnienie koptyjskiego patriarchatu. Wspomnienie 16 I.
Dioskur (Dioscuros) i z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 444-454. Jako zwolennik monofizytyzmu został potępiony na Soborze chalcedońskim i tam uwięziony. Zastąpił go wyznaczony przez sobór Proteriusz z Aleksandrii, co jednak wywołało bunt Koptów i wybór antypapieża Tymoteusza II Aelurusa. Proteriusz zginął podczas krwawych zamieszek w roku 457. Dioskur zaś umarł w areszcie na wyspie Gangra w Paflagonii. Wspomnienie 7 Tut (Kościół koptyjski) czyli 17 IX.
Greckie imię oznaczające „syn Zeusa” od „Dios” - „Bóg” czyli Zeus i „koros” - „chłopiec”.
Jan Miłościwy - Pochodził z Cypru. Kiedy epidemia zabrała mu rodzinę i dzieci, został ascetą. W roku 610 wybrano go na patriarchę Aleksandrii. Walczył z monofizytyzmem. Zmarł w roku 620 na Cyprze, kiedy jechał do Konstantynopola prosić cesarza o pomoc w walce z Persami. Wspomnienie 25 XI.
Serapamon (XIX w.) - Znany jako Abba Serapamon. Pochodził z chrześcijańskiej rodziny mieszkającej w małej wioski w Delcie Nilu. Jako osiemnastolatek przeniósł się do Kairu, gdzie handlował oliwą. Z czasem został mnichem w Monasterze św. Antoniego, potem biskupem. Hagiografowie przytaczaja kilka fantastycznyh opowieści o cudach dokonywanych przez Serapamona. Na przykład napadnięty na drodze zatrzymał bandytę z ręką unoszącą żelazny pręt do ciosu i w imię boże nakazał mu stać. Kiedy po dłuższym czasie wracał tą samą drogą, napastnik wciąż miał uniesioną rękę i płakał z bólu. Wtedy Serapamon pozwolił mu wreszcie opuścić ramię i uczynił swoim uczniem.
Imię związane z bogiem Serapisem.
Szymon Garbarz lub Szewc (X w.) - Święty uznawany za współtwórcę cudu dokonanego przez Abrahama z Aleksandrii.
Tymoteusz II Aelurus - Papież aleksandryjski w latach 457-477 wybrany przez Koptów odrzucających Sobór chalcedoński. Jego konkurent, prochalcedoński Proteriusz z Aleksandrii, zginął w zamieszkach, poprzednik Dioskur i został uwięziony podczas Soboru w Chalcedonie. Po objęciu urzędu Tymoteusz zaczął prześladowania egipskich zwolenników ustałeń z Chalcedonu. Wspomnienie 31 VII.