← Święci związani z BibliąŚwięci aktywni w latach 313 - 451 →

Święci aktywni od I wieku do 313 r.

• Aaron - Juliusz i Aaron.

• Abachum - Syn Mariusza i Marty, brat Audyfaksa.

Forma imienia Habakuk.

• Abadios (III/IV w.) - Egipcjanin z Bilgai i rzymski żołnierz. Za wyznawanie chrześcijaństwa zrzucony w przepaść na skały. Wspomnienie 20 I (katolicy).

Semickie imię rozumiane jako „niszczyciel”, a nawiązujące do słowa „abad” - „iść do ziemi”.

• Abakuh (Apa Kauh) - Egipski chrześcijanin zabity w Bamujeh koło Fajum wraz z ośmioma towarzyszami. Czczony w kościołach ortodoksyjnych i katolickim. Wspomnienie 23 I.

Forma imienia Habakuk.

• Abaskhayroun (III w.) - Egipski żołnierz, który odmówił czczenia rzymskich bogów. Poddany torturom i stracony. Wspominany przede wszystkim w Kościele koptyjskim.

Koptyjskie „abba” - „ojciec” i „skheyron” - „silny”.

• Abassad (koniec III w.) - Według tradycji biskup męczennik. Wspomnienie 23 XII.

Semickie imię nawiązujące do słowa „abba” - „ojciec”.

• Abba Szenuda - Szenute z Atripe.

W językach semickich „abba” - „ojciec”.

• Abdon (Abdus) - Perski chrześcijanin zabity na arenie w Rzymie razem z Sennenem w połowie III w. Wspomnienie 30 VII (katolicy).

Hebrajskie imię znaczące „sługa”.

• Abercius (I w.) - Brat Heleny. Podobno zginął wystawiony na użądlenia pszczół. Wspomnienie razem z Heleną 20 V.

Łacińskie imię nawiązujące być może do czasownika „aberro” - „błądzę”.

• Abercius Marcellus - Biskup Hieropolis (późniejsza Castabala w Azji Mniejszej) oraz misjonarz w Syrii i Mezopotamii. Stracony przez Rzymian ok. 167 r. Wspomnienie 4 XI.

• Abibo Jerozolimski - Legendarny święty, którego domniemane szczątki miał odkryć kapłan Lucjan w 415 r. wraz ze szczątkami męczennika Szczepana. Wspomnienie 3 VIII (katolicy).

Imię Abibo, Abibus, Abib lub Habib nawiązuje do kanaanejskiej nazwy miesiąca Thel-Abib i do pierwiastka „abib”, któremu odpowiada określenie „mój ojciec”. Z drugiej strony Apip lub epip to jedenasty miesiąc w koptyjskim kalendarzu, a jego nazwa pochodzi z Egiptu, gdzie Apida to był ogromny wąż zabity przez Horusa.

• Abibus - Sabin z Hermopolis.

Forma imienia Abibo.

• Abibus z Samosate nad górnym Eufratem - Męczennik za wiarę ukrzyżowany w 297 r. Kiedy po dwóch dniach na krzyżu nadal żył, został zdjęty i wbito mu w głowę gwoździe. Wspomnienie 9 XII.

• Abityńscy Męczennicy - Męczennicy z Abitynii.

• Abraham z Gamndui (ok. II - III w.) - Poniósł męczeńską śmierć w Dolnym Egipcie razem z Jakubem z Manug i Janem z Sammanud. Wspomnienie 10 VIII (Kościół koptyjski) i 11 VIII (Kościół etiopski).

• Absadah - Egipski diakon. W czasie prześladowań ukrył się w domu, ale miał wizję Jezusa i pod jej wpływem ujawnił się jako chrześcijanin, aby dobrowolnie ponieść męczeńską śmierć. Skazano go na spalenie żywcem, lecz został ścięty ok. 303 r. Pochowano go w Kairze. Wspomnienie 19 I.

• Abselema z Edessy (II w.) - Biskup Edessy. Uczeń Thaddeusa. Wspomnienie 19 X.

Imię nawiązujące do imienia Absalom, a po hebrajsku „abishalom” oznacza „ojciec jest pokojem”.

• Abu Sifein - Filopatyr Markorios.

• Abudimus (III/IV w.) - Grek z wyspy Tenedos. Zginął w czasach Dioklecjana. Wspomnienie 15 VII.

• Abundantius z Rzymu - Diakon torturowany za odmowę złożenia ofiary Herkulesowi. Ścięty w Rzymie w 304 r. Wspomnienie 16 IX.

Od łacińskiego „abundans” - „nadmiarowy”.

• Abundius z Umbrii - Diakon syryjski stracony wraz z innymi chrześcijanami w 303 r.

Od łacińskiego „abundans” - „nadmiarowy”.

• Achacjusz z Armenii (Acacius, Akacjusz, Agatus, III/IV w.) - Chrześcijański duchowny z Sebaste. Stracony wraz z siedmioma kobietami oraz Hirenarchusem, który pod wrażeniem ich pobożności przyjął chrześcijaństwo. Wspomnienie 27 XI (katolicy).

Greckie „achates” - „agat”; „akakos” - „niewinny”; „agathos” - „dobry”.

• Achacjusz z Melitene (Acacius, Akacjusz, Agatus) - Biskup w Syrii lub Armenii. Stanął przed sądem rzymskiego namiestnika za odmowę składania ofiar cesarzowi, ale cesarz Decjusz ułaskawił go. Zmarł ok. 251 r. Bywa mylony z Achacjuszem z Melitene, który uczestniczył w Soborze efeskim i zmarł w 438 r. Wspomnienie 31 III.

• Achacy z Kapadocji (Achacjusz, Acacius, Akacjusz, Agatus) - Rzymski legionista. Aresztowany w Perinthus (Tracja) za wyznawanie chrześcijaństwa, torturowany i ścięty w Konstantynopolu ok. 303 r. Patron żołnierzy i święty pomocny w bólu głowy. Wspomnienie 7 V (kalendarz juliański), 8 lub 20 V (kalendarz gregoriański).

• Achillas (Achilles) - Patriarcha Aleksandrii. Nie przewidział, że jego uczeń Ariusz będzie twórcą chrystologicznej herezji. Umarł w 313 r. Wspomnienie 7 XI.

Greckie imię rozumiane jak „kwiat pustyni”.

• Achilleus (ok. II - III w.) - Rzymski żołnierz stracony razem z Nereusem za wyznawanie chrześcijaństwa. Pochowani w rzymskich katakumbach Domitilli. Wspominani razem z Flawią Domicyllą 12 V (Kościół katolicki).

• Adaukt - Tytuł nadany nieznanemu z imienia chrześcijaninowi, który dobrowolnie poszedł na śmierć z Feliksem.

Po łacinie „adauctos” - „przyłączony”.

• Adheritus (początek II w.) - Następca Apolinarego jako biskup Rawenny. Pochodził z Grecji. Wspomnienie 27 IX.

Po łacinie imię oznacza „przyczepiony”.

• Adrian z Nikomedii (Hadrian) - Gwardzista cesarza Galeriusa Maksymiana. Po przyjęciu chrześcijaństwa wraz z żoną Natalią zostali straceni w Nikomedii ok. 306 r. Adrian jest patronem chorych na epilepsję lub dżumę, rzeźników, żołnierzy i wytwórców broni. Wspominani 26 VIII (kościoły ortodoksyjne), 8 IX (katolicy) i 1 XII.

Imię wiązane z miejscowością Hadria na północnym wybrzeżu Adriatyku.

• Aedesius - Edezjusz.

• Afra z Augsburga - według legendy córka Hilarii, która w Rzymie oddała ją do świątyni Wenus jako rytualną prostytutkę. Potem Afra pracowała jako prostytutka w Augsburgu, gdzie spotkała biskupa Narcyza z Gerony i przyjęła chrześcijaństwo. Za wyznawanie Chrystusa spalona ok. 304 r. koło Friedbergu. Wspomnienie 7 VIII (katolicy).

Łacińskie imię oznaczające osobę pochodzącą z Afryki.

• Agape - Fides, Spes i Caritas.

• Agape z Tesalonik oraz Chionia Akwilejska i Irena z Tesalonik - Dziewice uwięzione w roku 304 za przechowywanie tekstów chrześcijańskich, a rok wcześniej cesarz Dioklecjan zakazał ich posiadania. Agape i Chionia zostały spalone żywcem, a Irena przeznaczona do zawodu prostytutki. Zgodnie z legendą zachowała jednak dziewictwo i w końcu została stracona. Wspomnienie 3 IV.

• Agapitus - Piętnastoletni chłopak z Palestriny w Italii został rzucony zwierzętom na pożarcie w cyrku, ale nie doznał krzywdy, więc musiał być ścięty. Stało się to ok. 267 lub 274 r. Wzywany dla złagodzenia kolki. Wspominany w Kościele katolickim 18 IV i 10 VIII.

Imię związane z greckim słowem „agape” - „miłość”.

• Agapius z Cezarei - Stracony w Palestynie w 306 r. Wspomnienie 19 VIII i 20 XI.

• Agata z Sycylii (235 - 251) - Rzymska arystokratka. Po przyjęciu chrześcijaństwa ślubowała dziewictwo i odmówiła poślubienia bogatego poganina. Podczas prześladowań została uwięziona i skazana na męczeńską śmierć. Kiedy obcięto jej piersi, Sycylię nawiedziło trzęsienie ziemi, które uznano za oznakę gniewu niebios, więc przerwano tortury. W końcu Agata została upieczona żywcem na rozżarzonych węglach. Patronka ludwisarzy i Malty. Wspomnienie 18 II.

Po grecku „agathos” - „dobry”.

• Agatangelus z Rzymu (Agatangel) - Diakon, uczeń Klemensa z Ankary. Ścięty w Ankarze razem z Klemensem w 312 r. Wspominany 23 I.

Po grecku „agathos” - „dobry” i „angelos” - „anioł, posłaniec”.

• Agatodor Męczennik - Biskup Chersonezu na Krymie zmarły w 311 r. Wspomnienie 20 III.

Od greckich słów „agathos” i „doros” oznaczających „dobry dar”.

• Agatoklia (III w.) - Chrześcijańska niewolnica należąca do małżeństwa, które porzuciło chrześcijaństwo. Zginęła od ognia. Patronka Aragonii. Wspomnienie 17 IX.

Po grecku „agathos” - „dobry” i „kleos” - „chwała”.

• Agatonikus i towarzysze (Agatonik) - Greccy chrześcijanie z III w. męczeni podczas morskiej podróży do Konstantynopola, straceni w Chalcedonie i Tracji. Wspomnienie 22 VIII (kościoły ortodoksyjne) i 2 XI (katolicy).

Po grecku „agathos” - „dobry” i „nike” - „zwycięstwo”.

• Agatopodes - Wspominany razem z Filo.

Po grecku imię oznacza „dobry fundament”.

• Agnieszka (Agnia, ok. 291 - ok. 304) Rzymianka - Dziewica z wysokiego rodu. Według legendy poddano ją torturom i próbowano spalić na stosie, a gdy to się nie udało, przebito jej gardło mieczem. Patronuje dziewicom i młodym parom. Wspomnienie 21 I.

Od greckiego „hagneia” - „czystość, świętość” i łacińskiego „agnes” - „baranek”.

• Agrippinus z Kartaginy (II/III w.) - Biskup Kartaginy. Na zwołanym przez niego synodzie zdecydowano, że chrześcijańscy heretycy, na przykład donatyści, wracający do Kościoła muszą być jeszcze raz ochrzczeni.

Od łacińskiego „agropedes” - „urodzony nogami do przodu”.

• Agrykola - Stracony z Witalisem.

Po łacinie „agricola” - „rolnik”.

• Agrypina z Mineo - Dziewica i męczennica pochodząca podobno ze szlachetnego rzymskiego rodu. Zginęła w 262 r., a trzy kobiety Bassa, Paula i Agatonica przewiozły jej ciało do Mineo na Sycylii. Według niektórych opowieści relikwie świętej zabrano później do Konstantynopola. Chroni przed złymi duchami (a więc również przed infekcjami), trądem i piorunami. Wspominana przez kościoły ortodoksyjne 23 VI i przez katolików.

Żeńska forma imion Agrippa i Agrippinus.

• Akutiusz (Acutius) - Ścięty w Pozzuoli w tym samym czasie lub razem z Januarym.

Łacińskie „acutus” - „ostry”.

• Akwilina z Byblos (281 - 293) - Wychowana przez rodziców na chrześcijankę została męczennicą podczas prześladowań. Bita po twarzy, odarta z szat i biczowana, z uszami przebitymi rozpalonym prętem straciła przytomność, więc wyrzucono ją na śmietnisko pod miastem. W nocy jednak odzyskała przytomność. Zobaczyła anioła, który nakazał jej wrócić przed sąd i świadczyć o Chrystusie. Tak też zrobiła i została ścięta. Wspomnienie 13 VI.

Forma imienia Akwila.

• Alban - Rzymski żołnierz w Brytanii. Pomógł ściganemu chrześcijaninowi Amphibalusowi, przebierając się w jego strój. Pod wpływem Amphibalusa przyjął chrześcijaństwo. Został ścięty w Verulamium ok. 304 r. Wspomnienie 22 VI.

Od łacińskiego „albus” - „biały”.

• Alberta - Męczennica ścięta w Agen (Galia) ok. 286 r. Wspomnienie 11 III (katolicy).

Germańskie „adal” - „szlachetny ród” i „beraht” - „jasny” składające się na imiona Athalbraht, Adalbert, Albert i Olbracht.

• Aleksander - Biskup Rzymu. Umarł ok. 115 r., ale wbrew tradycji nie był męczennikiem.

• Aleksander Egejski - Męczennik. Zginął ok. 248 r. Wspomnienie 2 VI (ortodoksi).

• Aleksander z Bergamo - Rzymski żołnierz. Razem z innymi żołnierzami-chrześcijanami z legendarnego Legionu Tebańskiego miał zginąć w Alpach, ale umknął przed masakrą i schronił się w Italii. Został aresztowany w Mediolanie, lecz uciekł z więzienia. Jeszcze raz aresztowany został skazany na ścięcie, ale żaden z katów nie zdobył się na wykonanie wyroku, więc Aleksander miał umrzeć z głodu w więzieniu. Znowu jednak uciekł i zaczął nawracać mieszkańców Bergamo. W końcu trafił do więzienia w Bergamo i ścięto go w roku 303. Wspomnienie 26 VIII (katolicy).

• Aleksander z Comany (III w.) - Biskup Comany w Poncie zwany węglarzem. Patron ludzi wypalających węgiel drzewny. Wspomnienie 11 VIII (katolicy) i 12 VIII (kościoły ortodoksyjne).

• Aleksander z Jerozolimy - Biskup Kapadocji i biskup pomocniczy Narcyza, niezwykle długowiecznego biskupa Jerozolimy. Szanowany za stworzenie biblioteki w Jerozolimie. Uwięziony podczas rzymskich prześladowań umarł w Cezarei w roku 251. Wspomnienie 18 III (katolicy) oraz 16 V i 12 XII (kościoły ortodoksyjne).

• Aleksander z Lyonu - Męczennik czczony razem z Epipodiuszem.

• Aleksandra z Galacji - Towarzyszka Klaudii Męczennicy. Pochodziła z Ancyry. Zginęła ok. 310 r. utopiona w bagnie za odmowę uczestniczenia w procesji z posążkami Artemidy i Ateny. Wspomnienie 2 IV.

• Aleksandra z Rzymu - Żona cesarza Dioklecjana znana też jako Prisca lub Priscilla. Według legendy publicznie przyznała, że jest chrześcijanką, za co została skazana na śmierć w roku 303, lecz umarła przed wykonaniem wyroku. W rzeczywistości Aleksandra albo wyznawała chrześcijństwo potajemnie, albo tylko sprzyjała chrześcijanom wbrew Dioklecjanowi. Została zaś zabita wraz z córką Walerią w roku 315 na rozkaz Licyniusza. Wspomnienie 23 IV.

• Aleutyna - Walentyna z Cezarei Palestyńskiej.

• Alfiusz (Alphius) - Zabity wraz z swoją siostrą Benedyktą w 251 r. w Vaste (Italia). Wspomnienie 10 V (katolicy).

Greckie „alphaios” - „zmienny”.

• Ambroży z Aleksandrii - Teolog w aleksandryjskiej szkole, gdzie uczył Orygenes. Ucierpiał podczas prześladowań w roku 235, ale został uwolniony z więzienia, Umarł w 250 r. Wspominany w Kościele koptyjskim, kościołach ortodoksyjnych, syryjskim i katolickim.

Greckie „ambrosios” - „boski”, nawiązanie do ambrozji - napoju bogów.

• Amfilochiusz - Podobno stracony w Ilirii ok. 121 r. wraz Filetusem, Lidią, Teoprepidesem, Macedo i Kronidasem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

Greckie imię tłumaczone jako „dwulicowy, chytry”.

• Ampelus - Męczennik zabity wraz z Gajusem w 302 r. Czczony w kościołach ortodoksyjnych i katolickim. Wspomnienie 20 XI.

Po łacinie „ampelos” - „winorośl”.

• Amphibalus - Legendarny duchowny uratowany przez Albana w Verulamium (Hertfordshire) w Brytanii. Zginął podobno w 304 r. Patron prześladowanych.

Po łacinie „amphibolia” - „wieloznaczność”.

• Anaklet - Natępca Linusa jako biskup Rzymu tradycyjnie utożsamiany ze świętym o imieniu Klet. Legenda utrzymuje, że postawił pomnik na grobie Piotra Apostoła w Rzymie. Uznawany za męczennika. Umarł pod koniec I w. Wspominany 26 IV razem z rzymskimi biskupami Linusem i Klemensem I.

Anacletus od greckiego „anakletos” - „rozmodlony”.

• Anastazja i Bazylissa - Rzymianki ścięte w Rzymie w 67 lub 68 r. Wspomnienie 15 IV.

Po grecku „anastasis” - „zmartwychwstanie”.

• Anastazja z Dalmacji - Spalona na stosie w Sirmium ok. 304 r. W V w. jej szczątki przeniesiono do Konstantynopola, a potem głowę i prawą rękę do Klasztoru św. Anastazji koło góry Athos. Uznano ją za patronkę między innymi cenzorów, męczenników i wdów. Wspomnienie 4 I i 25 XII.

• Anastazjusz - Wytwórca płótna z Akwilei. Utopiony w roku 304, kiedy na drzwiach swojego domu umieścił krzyż jako znak swojej wiary. Patron bielarzy i tkaczy. Wspomnienie 7 IX (katolicy).

Męska wersja imienia Anastazja.

• Anastazy (III/IV w.) - Wskrzeszony, nawrócony na chrześcijaństwo i stracony z Julianem oraz Bazylissą.

Po grecku „anastasis” - „zmartwychwstanie”.

• Anatol z Nicei - W domu braci Anatola, Eustachego i Wespazjusza w Nicei (Azja Mniejsza) potajemnie zbierali się chrześcijanie, żeby odprawiać zakazane nabożeństwa. Schwytani zostali ścięci ok. 312 r. Wspomnienie 3 XII (ortodoksi).

Po grecku „pochodzący z Anatolii”.

• Anatolia - męczennica stracona i czczona wraz z siostrą Wiktorią z Sabiny.

Żeńska wersja imienia Anatol.

• Andrzej - Męczennik wspominany z Dionizją i Pawłem.

• Anianus - Według koptyjskiej tradycji drugi papież aleksandryjski, następca Marka Ewangelisty. Kościoły ortodoksyjne i katolicki uznały Anianusa za pierwszego patriarchę Aleksandrii. Legenda mówi, że Marek szukał szewca, który naprawiłby uszkodzony sandał. i tak trafił na Anianusa. Podczas pracy Anianus ukłuł się szydłem i pod wpływem bólu krzyknął ponoć Hei ho Theos, co po grecku znaczy Jeden jest Bóg. Marek, widząc, że ma do czynienia z monoteistą (być może Żydem), nawrócił go na chrześcijaństwo. Anianus umarł w 82 r. Patron szewców. Wspomnienie 25 IV (katolicy), 29 XI (Koptowie).

Po łacinie „Annianus” - „z rodu Annia”.

• Anicet - Biskup Rzymu w latach 157 - 168. Potępił montanizm. Wspomnienie 20 IV.

Zlatynizowane imię Aniketos po grecku tłumaczone jako „niezwyciężony”.

• Anterus - Biskup Rzymu przez zaledwie dwa miesiące w 236 r. Według niektórych był męczennikiem, na co jednak nie ma dowodów. Jako pierwszy z rzymskich biskupów został pochowany w katakumbach Kaliksta. Tam w roku 1854 odnaleziono jego grób i krótko potem uznano za świętego. Wspomnienie 3 I (Kościół katolicki).

Od greckiego „antheros” - „kwiatowy”.

• Anthimus - Antym.

• Antia/Anzia (I/II w.) - Matka Eleuteriusza. Wspominana razem z nim 18 IV.

• Antoni (III/IV w.) - Stracony z Julianem i Bazylissą.

Po grecku imię Antoni oznacza „nabytego zamiast”, lub bywa wiązane ze słowem „anthos” czyli „kwiat” albo „bezcenny”.

• Antonin z Efezu - Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

• Antonin z Piacenzy - Żołnierz legendarnego Legionu Tebańskiego. Ścięty ok. 303 r. w Travo. Wspomnienie 30 IX.

• Antonina z Nicei (III - IV w.) - Spalona w Azji Mniejszej za czasów Dioklecjana. Wspomnienie 4 V.

• Antuza Rzymska (V w.) - Żona urzędnika spalona na stosie w Rzymie. Wspomnienie 8 XII.

Forma imienia Anfisa.

• Antym z Nikomedii - Biskup Nikomedii. Ścięty w 302 r. Wspomnienie 24 IV.

Po grecku „anthimos” - „kwitnący”.

• Antym z Rzymu - Topiony w Tybrze, a potem ścięty ok. 303 r. Wspomnienie 11 V.

• Apolinary (I/II w.) - Według tradycji podobno pochodził z Syrii. Pierwszy biskup Rawenny. Kiedy wygnano z miasta chrześcijan, został rozpoznany jako ich przywódca i zabity mieczem. Uznany za patrona chorych na epilepsję i podagrę. Wspominany przez kościoły ortodoksyjne i katolicki 20 lub 23 VII.

Imię pochodzi od boga Apolla.

• Apolonia z Aleksandrii - Schwytana podczas prześladowań w Aleksandrii w roku 249. Wybito jej zęby i zagrożono spaleniem na stosie, jeśli nie porzuci chrześcijaństwa. Apolonia poprosiła wtedy o chwilę do namysłu i sama weszła do ognia. Jej domniemane szczątki były potem przechowywane jako relikwie w Kościele św. Apolonii w Rzymie, głowa w Kościele Najświętszej Marii Panny na Zatybrzu w Rzymie, ręce w Bazylice św. Wawrzyńca za Murami w Rzymie, a inne części ciała w Antwerpii i Brukseli. Została uznana za patronkę stomatologów i świętą pomocną przy bólu zębów. Wspomnienie 9 II.

Greckie „apollon” - „należący do Apolla”.

• Apoloniusz Apologeta - Męczennik sądzony w Rzymie w 185 r. Sędzia pozwolił mu na długą mowę wyjaśniającą zasady nowej wiary. Według greckiego opisu zmiażdżono mu nogi, a w tradycji ormiańskiej ścięto go. Wspomienie 21 IV (katolicy) i 23 VI (kościoły ortodoksyjne).

• Apulejusz (III lub IV w.) - Wspominany w Kościele katolickim razem z Marcellusem z Capui 7 X a potem 8 X. W 1969 r. usunięty z listy świętych z powodu braku wiarygodnych danych historycznych.

Łaciński Apuleius - „pochodzacy z Apulii”.

• Appian (Apphianos) - Brat Edezjusza i przyjaciel pisarza Euzebiusza z Cezarei. Torturowany za odmowę złożenia ofiary bogom i utopiony w morzu w Cezarei Palestyńskiej w 306 r. Wspomnienie 2 IV.

• Aquilina - Akwilina.

• Ariadna (Ariana, II w.) - Służąca w domu patrycjusza w mieście Prymnessos (Frygia). Jak głosi legenda, została pobita i wypędzona, kiedy odmówiła udziału w zaślubianach syna patrycjusza, ponieważ odbywały się w pogańskiej świątyni. Potem pan zmienił zdanie i wysłał po nią ludzi, lecz kiedy się zbliżali, Ariadna zaczęła się modlić, żeby rozstąpiła się skała i ją pochłonęła. Wspomnienie 1 X.

Z greckiego „ari” - „naj” oraz „adne” - „czysta”.

• Arkadiusz z Mauretanii - Chrześcijanin pochodzący z Cezarei Mauretańskiej. Uciekł w góry podczas prześladowań Dioklecjana, ale wrócił, aby ratować uwięzioną rodzinę. Nie wyrzekł się wiary mimo tortur. Ukrzyżowany ok. 305 r. Wspomnienie 12 I (katolicy).

Arcadius od greckiego Arkadios - pochodzący z Arkadii, legendarnej krainy szczęścia.

• Artemiusz (I - II w.) - Biskup Tesalonik. wspominany razem z Artemonem, biskupem Seleucji Pisydzkiej 6 IV.

Od bogini Artemidy lub od greckiego słowa „artemes” - „bezpieczny, zdrowy”.

• Artemon (I - II w.) - Biskup Seleucji Pisydzkiej, wedug tradycji wyznaczony przez Pawła z Tarsu. Ctożsamiany z Artemiuszem, biskupem Tesalonik i razem z nim wspominany 6 IV.

Imię nawiązujące do Artemidy.

• Artemon Męczennik - Chrześcijański kapłan w Laodycei w Syrii. Zniszczył posągi Artemidy, wywołując powszechne oburzenie, a obrażeni wyznawcy bogini zażądali okrutnej kary. Legenda utrzymuje, że Artemon nietknięty przeżył przypiekanie i wrzucenie do wrzącej smoły. Za to jeden z oprawców zginął wepchnięty do smoły przez boską siłę. W rezultacie Artemon został uwolniony. Ścięto go w 303 r. Wspomnienie 26 IV.

• Arystides z Aten (II w.) - Chrześcijański pisarz-apologeta. Wspomnienie 31 VIII.

Po grecku „aristeides” oznacza „najlepszy rodzaj”.

• Asklepiades (pierwsza połowa III w.) - Zabity w Smyrnie wraz z Pioniuszem, Limnusem, Sabiną i Macedonią.

Imię od greckiego boga medycyny Asklepiosa.

• Aspren (I/II w.) - Pierwszy biskup Neapolu. Przywoływany, aby uleczyć ból głowy. Wspomnienie 3 VIII (katolicy).

• Astius (I/II w.) - Biskup Dyrrhachium (późniejsze Durrës w Albanii) i męczennik. Za odmowę uczczenia Dionizosa torturowany i ścięty. Wspomnienie 4 VII, 6 VII.

• Asynkritos (I w.) - Biskup Hyrcanii, krainy na południowym brzegu Morza Kaspijskiego. Wzmiankowany w Liście do Rzymian (16,14). Wspomnienie 8 IV.

Po grecku „asynkritos” oznacza „niezrównany”.

• Atanazja z Kanopy (z Abu Qir) - Egipska męczennica ok. 304 - 311 r. stracona wraz z córkami Teoktistą, Eudoksją i Teodozją oraz z mnichami Cyrusem i Janem.

Po grecku „a” i „thanatos” - „nie” i „śmierć” czyli „nieśmiertelny”.

• Atanazy (III w.) - Nawrócony przez Zosimosa Pustelnika i czczony wraz z nim.

Męska wersja imienia Atanazja.

• Attilio (III w.) - Jeden z żołnierzy legendarnego Legionu Tebańskiego.

• Audyfaks - Syn Mariusza i Marty, brat Abachuma.

• Auguriusz - Stracony z biskupem Fruktuozusem z Tarragony.

W Rzymie augur był wróżbitą wykorzystującym lot ptaków do przepowiadania przyszłości.

• Auspicjusz z Trieru (II w.) - Arcybiskup Trieru.

Od łacińskiego „auspicor” - „wróżyć z lotu ptaków”.

• Autonomus - Biskup w Italii. Stracony w 300 r. Wspomnienie 12 IX.

Po łacinie „atonomus” to „autonomiczny” lub „samodzielny”.

• Avilius - Papież w Aleksandrii w latach 83 - 95. Czczony szczególnie w Kościele koptyjskim. Wspomnienie 22 II (Grecki Kościół ortodoksyjny), 29 III i 29 VIII (katolicy), 11 IX (Kościół koptyjski).

• Awerkiusz (ok. 95 - ok. 167) - Biskup Hierapolis (późniejsze Pamukkale) w Azji Mniejszej. Legenda opowiada, jak w dniu święta ku czci rzymskich bogów Awerkiusz poszedł do świątyni Apollina i ją sprofanował, niszcząc przedmioty kultu. Gniew ludu rzekomo ustał, kiedy Awerkiusz na oczach tłumu uzdrowił kilku chorych. W rezultacie mieszkańcy Hierapolis przyjęli chrześcijaństwo. Wspomnienie 4 XI.

• Awtel (ok. 250 - 327) - Mnich z Azji Mniejszej. Po nawróceniu na chrześcijaństwo uciekł z domu przed niechęcią ojca i dwadzieścia lat spędził w Konstantynopolu. Wrócił po śmierci ojca i został mnichem. Otaczany szczególną czcią przez maronitów i inne kościoły na Bliskim Wschodzie. Wspomnienie 3 VI, 27 VIII.

• Babylas z Antiochii - Patriarcha Antiochii w latach 237 - 253. Zginął w więzieniu. Niemal sto lat później w roku 351 jego szczątki zostały przeniesione do nowej świątyni w Daphne na przedmieściach Antiochii. Był to pierwszy odnotowany przypadek translacji. Babylas jest wspominany w Kosciele katolickim 24 I, a w kościołach wschodnich 4 IX.

Greckie imię wiązane z nazwą Babilonu, która w językach semickich oznacza „bramę boga”.

• Bakchus (III/IV w.) - Rzymski żołnierz zamęczony w Barbalissus nad Eufratem. Wspomnienie 7 X.

Od greckiego boga Bachusa (Dionizosa) i słowa „iacho” - „echo”.

• Balbina Rzymska i Kwiryn z Neuss - Ojciec z córką straceni w Rzymie ok. 117 r. Balbina miała podobno odnaleźć kajdany św. Piotra. Wspomnienie 31 III.

Po łacinie „balbus” - „jąkający się”.

• Baptos - Męczennik zabity w 202 r. Wspominany 23 II razem z Charałampiuszem z Magnezji i Porfiriuszem z Antiochii.

Po łacinie „ochrzczony”.

• Barbara z Nikomedii - Legendarna męczennica z Heliopolis w Dolnym Egipcie. Według tradycji miała pochodzić z zamożnej rodziny i otrzymała dobre wykształcenie w Nikomedii. Kiedy jej ojciec Dioskuros dowiedział się, że przyjęła chrześcijaństwo i nie zamierza z niego zrezygnować, oddał ją w ręce władz. Została ścięta mieczem ok. 305 r. Cesarz Justynian sprowadził jej domniemane relikwie do Konstantynopola w VI w. W roku 1108 część szczątków trafiła do Kijowa, a w  roku 1202 Wenecjanie wywieźli fragmenty relikwii z Konstantynopola do miasta Torcello. Ze względu na wątpliwości, czy Barbara w ogóle istniała, Kościół katolicki w roku 1969 ograniczył jej kult do kościołów lokalnych. Barbara została patronką architektów, murarzy, dekarzy, artylerzystów, dzwonników i ludwisarzy oraz ciężkiej pracy, na przykład górników i hutników. Wspomnienie 17 XII.

Od greckiego „barbaros” - „obcy, barbarzyńca”.

• Barbea - Sarbel i Barbea.

• Barulas - Chłopiec biczowany i ścięty jako towarzysz Romana z Cezarei ok. 303 r. Wspomnienie 18 XI.

• Baudilus (III lub IV w.) - Misjonarz pracujący w Nimes (Galia). W czasie święta ku czci rzymskiego boga Veiovisa ostentacyjnie obalił jego posąg. Wyznawcy Veiovisa skazali Baudilusa na chłostę i ścięcie za profanację. Wspomnienie 20 V.

Germańskie „baldraz” i „bald” oznaczające „sprawność”, lub „szczerość”.

• Bazyli Starszy (III/IV w.) - Syn Makryny Starszej i ojciec Bazylego Wielkiego. Znany prawnik. Wżenił się w bogatą rodzinę swojej żony Emmelii i osiedlił się w Cezarei. Po śmierci jego majątek przekazano mniszkom.

Od greckiego „basileios” - „królewski”.

• Bazylides, Cyrinus, Nabor i Nazariusz - Męczennicy zabici prawdopodobnie w Rzymie ok. 303 r. Wspomnienie 12 VI.

• Bazylides i Potamiana - Męczennicy z Aleksandrii. Potamiana została skazana na tortury, gwałt, zanurzenie we wrzącej smole i w końcu śmierć ok. 205 r. W drodze na egzekucję urzędnik sądowy Bazylides chronił ją przed rozszalałym tłumem, za co ona obiecała prosić Boga o łaskę dla niego. Trzy dni potem ujrzał Potamianę w koronie na głowie, co przekonało go, aby przyjął chrześcijaństwo. Został ścięty. Potamiana jest patronką zgwałconych kobiet.

• Bazylissa - Dziewczynka z Nikomedii. Według baśniowej opowieści nie imał się jej ogień, przeżyła wrzucenie do pieca i nie zabiły jej lwy. Kat Aleksander pod wpływem uporu dziewięcioletnego dziecka przyjął nową wiarę. Zmarła kilka lat później w 309 r. Wspomnienie 3 IX.

Żeńska forma imienia Bazyli.

• Bazyliszek - Misjonarz, bratanek Teodora Tyrona. W więzieniu w Amasji (Pont) spotkał Eutropiusza i Kleonika. Więziony potem w Komanie przekonał strażników, żeby pozwolili mu pożegnać rodzinę. Dobrowolnie wrócił do więzienia, dokonując po drodze cudów, w tym uzdrawiając chorych. Został ścięty w 308 r. Wspomnienie 16 III i 4 VI.

Forma imienia Bazyli.

• Beata - Uciekła przed prześladowaniami z Hiszpanii do Sens w Galii, gdzie w roku 273 poniosła śmierć za wiarę wraz z kilkoma innymi chrześcijanami. Wspomnienie 6 IX.

Po łacinie „szczęśliwa”.

• Beatrix - Siostra Simplicjusza i Faustyna.

Po łacinie „przynosząca szczęście”.

• Benignus (III w.) - Misjonarz Burgundii. Zginął w Dijon. Wspomnienie 1 XI (katolicy).

Po łacinie „dobrotliwy”.

• Bessus (III w.) - Męczennik z legendarnego Legionu Tebańskiego. Wspomnienie 10 VIII, 1 XII.

• Bezinteresowni Święci - Ci, którzy pomagali, zwłaszcza leczyli, ludzi za darmo. Tytuł został przyznany między innymi Kosmie i Damianowi, Cyrusowi i Janowi, Pantaleonowi, Zenaidzie z Tarsu i Filonelli.

• Birillus z Antiochii - Biskup Katanii na Sycylii. Według tradycji powołany przez Piotra Apostoła. Umarł w 90 r. Wspomnienie 21 III (katolicy).

• Blandyna (ok. 162 - 177) - Dziewica z Lyonu przypalona na żelaznym ruszcie i rzucona na arenę pod nogi rozwścieczonych byków. Wymieniana przez większość kościołów poza nestoriańskimi, koptyjskim i etiopskim. Patronka ludzi fałszywie oskarżonych o kanibalizm. Wspomnienie 2 VI.

Łacińskie imię Blandina od „blandus” - „powabny”.

• Błażej (Blasius) z Sebaste - Jeden z najpopularniejszych świętych Armenii.

Od łacińskiego „blaesus” - „seplenić”. Przyjmuje też formy Vlasis (po grecku) i Vlasius.

• Bonifacy - Zginął z Tyrsusem i Palmacjuszem.

Imię Bonifacego pochodzi od łacińskich słów „bonum” - „dobro” i „facere” - „czynić”.

• Bonifacy z Tarsu - Sługa Rzymianki Algae, dla której miał przywieźć relikwie z Azji Mniejszej. W Tarsie jednak odważnie poparł prześladowanych chrześcijan, więc został aresztowany i ścięty mieczem w roku 290. Patron krawców i piwowarów. Wspomnienie między innymi 14 V.

• Britta (IV w.) - Dziewica wspominana razem z Maurą.

Forma imienia Brygida.

• Calepodius - Kalepodiusz.

• Calimerius - Kalimeriusz.

• Calocerus - Rzymski żołnierz za wyznawanie chrześcijaństwa stracony w Abendze (Italia) w 130 r. Wspomnienie 18 IV (katolicy) i 19 V (kościoły ortodoksyjne).

Imię być może nawiązuje do greckich słów „kalos” - „piękny” i „keros” - „wygięty”.

• Cantius, Cantianus i Cantianilla - Rodzeństwo stracone w Aquae Gradatae (San Canzian d’Isonzo) w Italii podczas prześladowań ok. 304 r. Wspomnienie 31 V.

Po łacinie „cantus” - „śpiew”.

• Caprasius (Caprais) - Ścięty w Agen (Galia) w 303 r. Wspomnienie 20 X.

Od łacińskiego „capra” - „koza”.

• Caritas - Fides, Spes i Caritas (II w.).

• Castritian - Biskup Mediolanu w połowie III w. Wspomnienie 1 XII.

Łacińskie „castrum” - „obóz”.

• Castulus - Według legendy szambelan lub dworak cesarza Dioklecjana. Mąż Ireny z Rzymu i przyjaciel Tyburcjusza. Pomagał chrześcijanom ściganym przez władze. Zakopany żywcem w piasku przy Via Labicana w 286 r. Wspomnienie 26 lub 27 III (katolicy), 18 XII (kościoły ortodoksyjne).

Po łacinie „castus” - „czysty”.

• Cecylia z Rzymu - Zmuszona do małżeństwa z poganinem Walerianem, nakłoniła go do rezygnacji z życia seksualnego, a potem nawróciła na chrześcijaństwo męża i jego brata Tyburcjusza. Wszyscy troje zostali ścięci ok. 230 - 231 r. Ciało Cecylii odnaleziono rzekomo nietknięte w roku 822 w katakumbach św. Kaliksta i przeniesiono do kościoła zbudowanego na miejscu domu Cecylii na Zatybrzu. Została patronką muzyki. Wspomnienie 22 XI.

Po łacinie „pochodząca z klanu Cecyla”.

• Cedron - Kedron.

Cedron to nazwa potoku pod Jerozolimą.

• Celadion z Aleksandrii - Aleksandryjski papież w latach 152 - 166. Słynął z prawości i mądrości. Wspomnienie w Kościele koptyjskim 16 VI.

• Celedoniusz - Żołnierz stracony razem z Emeteriuszem.

Imię Celedoniusza zdaje się nawiązywać do łacińskiego „celer” - „szybki”.

• Celsos (Celsus) - Kelsos.

Po łacinie „celsus” - „wysoki, ważny”.

• Cesjan (Cessianus) - Męczennik za wiarę stracony w wieku ośmiu lat w roku 303. W roku 1838 rzymski papież Grzegorz XVI ofiarował relikwie Cesjana amerykańskiemu biskupowi M. Lorasowi, który zabrał je do katedry w Dubuque (Iowa).

Od łacińskiego „cessio” - „odstąpienie własności”.

• Charitina z Amisus (ok. 287 - 304) - Chrześcijanka z Azji Mniejszej. Aresztowana w Amisus (Pont) za szerzenie chrześcijaństwa. Została poddana torturom i stracona, a jej ciało wrzucono do morza. Wspomnienie 5 X.

Po grecku „charis” - „dobroć”.

• Charałampiusz (Haralampiusz, Charłamp) - Biskup Magnezji torturowany i stracony w 202 r. Wspomnienie 23 II.

Po grecku „chara” - „szczęście” i „lampo” - „błyszczeć”.

• Charyton Rzymski - Stracony w 166 r. Wspomnienie 14 VI.

Od greckiego „charis” - „dobroć”.

• Charyton Wyznawca - Pochodził z Iconium w Likaonii. Więziony za wyznawanie chrześcijaństwa za czasów cesarza Aureliana i uwolniony za panowania Tacyta (275-276) wyruszył do Jerozolimy, żeby zostać pustelnikiem. W drodze napadli go rozbójnicy i uwięzili. Ptem jednak wypili wino z jadem żmii i Charyton był znowu wolny. Złoto znalezione w grocie rozbójników rozdał ubogim, a na miejscu swojego uwięzienia założył klasztor Farus. Z czasem jednak porzucił tę wspólnotę i osiadł w okolicach Jerycha jako eremita. Tam powstał kolejny monaster, a Charyton jeszcze raz przeniósł się na pustynię. Znowu jednak w miejscu jego osiedlenia ukształtował się klasztor nazwany Sukijskim. Umarł w podeszłym wieku w klasztorze Farus ok. 350 r. Wspomnienie 11 X.

• Chionia Akwilejska - Stracona z Agape z Tesalonik.

Po grecku „chionia” - „śnieżna”.

• Christodula - Trzech synów, dwunastoletniego Urbana, dziewięcioletniego Prilidiana i siedmioletniego Eppolona oddała na wychowanie biskupowi Antiochii. Zachęcała ich do trwania przy chrześcijaństwie nawet wtedy, gdy zagrożono im śmiercią. W końcu cała trójka dzieci została poddana torturom i ścięta. Matkę uwolniono. Wspomnienie 17 IX.

• Chryzant i Daria - Legendarna para męczenników zabitych w Rzymie ok. 283 r. Chryzant pochodził rzekomo z Egiptu, a Daria była wcześniej westalką. Wspomnienie 25 X (kościoły zachodnie) i 19 III (kościoły wschodnie).

Od greckiego „chrysos” - „złoty”.

• Chryzogon (Crisogono, III/IV w.) - Ścięty w Akwilei (Italia). Wspomnienie 24 XI.

• Clateus - Według tradycji biskup Brescii (Italia) zabity w 64 r. Wspomnienie 4 VI.

• Cointus (Quintus) - Kwintus z Frygii.

• Colluthus (III w.) - Egipski lekarz, który nie brał opłaty za swoje usługi. Podczas prześladowań napomniał gubernatora Egiptu, za co trafił do więzienia, a po trzech latach został ścięty w Antinoe.

• Corebus - Prefekt Messyny nawrócony przez Eleuteriusza z Ilirii, stracony ok. 138 r. Wspomnienie 18 IV.

• Cyprian i Justyna - Cyprian był pogańskim magiem z Antiochii, a Justyna pobożną chrześcijańską dziewicą, która przekonała go do przyjęcia nowej wiary. Oboje zostali ścięci w Nikomedii w 304 r. Czczeni w kościołach ortodoksyjnych, wschodnich i katolickim. Wspomnienie 26 IX, 2 X.

Łacińskie imię oznaczające człowieka z Cypru.

• Cyprian z Kartaginy (ok. 200 - 258) - Ojciec Kościoła. Pisarz apologeta i biskup Kartaginy. Pochodził z bogatej pogańskiej rodziny i otrzymał wykształcenia prawnika. Zasłynął jako przeciwnik Nowacjana i nieortodoksyjnych poglądów. Uważał za nieważny chrzest ludzi uznanych za heretyków. Patron północnej Afryku. Wspomnienie 13 IX (ortodoksi) i 15/16 IX (kościoły zachodnie).

• Cyriak (Cyriacus, Kyriak) - Mały męczennik stracony razem z matką Juliettą ok. 304 r. Uznany za patrona ludzi opętanych przez demony.

Od greckiego „kyrios” - „pan” lub syro-aramejskiego „quriaqos” - „pański, szlachetny”. .

• Cyriak Rzymianin - Rzymski arystokrata, który po przyjęciu chrześcijaństwa rozdał wszystko ubogim. Ścięty w Rzymie koło Via Salaria ok. 305 r. Wspomnienie 7/8 VIII.

• Cyriaka (Kyriaka) - Dominika Męczennica.

Po grecku „kyriake” to „należąca do pana”.

• Cyrus i Jan - Para męczenników. Cyrus był egipskim lekarzem leczącym w Aleksandrii za darmo, został więc zaliczony do Świętych Bezinteresownych. Ścigany za wyznawanie chrześcijaństwa przeniósł się na pustynię, aby żyć jak asceta i tam dołączył do niego Jan. Podczas prześladowań Dioklecjana ok. 304 - 311 roku Cyrus i Jan poszli do Kanopy (Abu Qir), żeby Atanazję z Kanopy oraz jej córki Teoktistę, Eudoksję i Teodozję umocnić w wierze i namówić do przyjęcia śmierci. W rezultacie oni też zostali ścięci. Są czczeni przez kilka odłamów chrześcijaństwa, ale szczególnym kultem otaczają ich członkowie Kościoła koptyjskiego. Wspomnienie 31 I i 28 VI.

Po elamicku „kurasz”, hebrajsku „koresz” i persku „kurusz” - „pasterz” czyli władca.

• Czterdzieści Dziewic - Egipskie chrześcijanki stracone na początku IV w. wraz z Demianą.

• Czterej Koronowani Święci (początek IV w.) - Czterej żołnierze i pięciu rzeźbiarzy, którzy odmówili uczczenia Asklepiosa, za co zostali skazani na śmierć. Upamiętnieni w Bazylice Czterech Koronowanych Świętych w Rzymie między Koloseum i Lateranem.

• Dambeos i Dambeuhie - Lambeos i Lambeas.

• Damian - Ścięty razem z Kosmą.

Imię wywodzi się od greckiej bogini Damii czczonej w Epidauros, a nawiązuje do słów „damios” - „znachor” i „damaon” - „uzdrowiciel”.

• Daniel - jeden z towarzyszy Eliasza Egipcjanina.

• Daniel z Egiptu - Męczennik stracony w Cezarei Palestyńskiej w 309 r. Wspomnienie 16 II (kalendarz gregoriański), 29 II (kalendarz juliański).

• Daniel z Padwy - Według tradycji biskup Padwy. Zginął jako męczennik w 168 r. Patron żon żołnierzy. Wspomnienie 3 I.

• Daria - Stracona razem z Chryzantem.

Po grecku „darowana”.

• Dariusz (IV w.) - Męczennik stracony w Nicei z Zosimusem, Pawłem i Sekundem. Wspomnienie 19 XII.

Od staroperskiego „darayavahuš” - „podtrzymujący dobro”.

• Dasja (III w.) - Rzymski żołnierz pochodzący z miejscowości Tanda w Egipcie. Za wyznawanie chrześcijaństwa był torturowany, a potem ścięty. Wspominany przez wszystkie kościoły wschodnie 12 IX.

Po grecku „dar Boga”.

• Defendente (Defendens) z Teb - Żołnierz legendarnego Legionu Tebańskiego. Ścięty ok. 286 r. w Agaunum. Wspomnienie 2 I.

Od łacińskiego „defendo” - „bronię”.

• Demetriusz z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 189 - 232. Był rolnikiem. Mimo małżeństwa żył w celibacie. Według legendy poprzedni papież Juliusz miał wizję, że następnego dnia odwiedzi go człowiek z kiścią winogron i zostanie kolejnym papieżem. Tym człowiekiem okazał się Demetriusz, który przyszedł prosić o błogosławieństwo. Jako papież zasłynął pracami na rzecz ścisłego ustalenia terminów postów i świąt. Wspomnienie 22 X.

Zlatynizowana wersja greckiego imienia Demetrios - „poświęcony Demeter”.

• Demetriusz z Tesalonik (ok. 270 - 306) - Żołnierz chrześcijanin uwięziony i zakłuty dzidą podczas prześladowań. Patron żołnierzy i krucjat oraz dynastii Rurykowiczów. Czczony przez większość kościołów, a zwłaszcza przez kościoły ortodoksyjne. Wspomnienie 26 X.

• Demiana i Czterdzieści Dziewic (początek IV w.) - Demiana w wieku piętnastu lat postanowiła poświęcić się Bogu. Jej ojciec zaakceptował tę decyzję i zbudował dla niej elegancką pustelnię, gdzie pędziła życie mniszki obok czterdziestu swoich towarzyszek, dopóki nie zaczęły się prześladowania chrześcijan. Według legendy kobiety nie porzuciły wiary mimo tortur, a anioł leczył ich rany dotykając je skrzydłami i zachęcał do oporu. Ostatecznie zostały ścięte. Demiana została uznana za patronkę żeńskiego życia zakonnego w Kościele koptyjskim jako św. Timiany. Wspomnienie 21 I.

Skrócona forma greckiego imienia Demetria, które znaczy „poświęcona Demeter”.

• Denis - Dionizy z Paryża.

• Dewota (ok. 283 - ok. 303) - Korsykańska chrześcijanka stracona na rozkaz prefekta Barbarusa. Czczona przez katolików i ortodoksów. Patronka między innymi Korsyki i portów. Wspomnienie 27 I.

Po łacinie „devota” - „poświęcona, oddana”.

• Dezyderiusz - Ścięty w Pozzuoli w tym samym czasie lub razem z Januarym.

Od łacińskiego „desiderium” - „pragnienie, życzenie”.

• Didymus - Teodora i Didymus.

Po grecku „didymus” - „bliźniak”.

• Digna i Emerita - Męczennice zabite w Rzymie w 259 r. Wspomnienie 22 IX (katolicy).

Po łacinie „digna” - „godna, zasłużona”.

• Diomedes z Tarsu - Lekarz pochodzący z Tarsu, znany w Nicei z leczenia za darmo (jeden ze Świętych Bezinteresownych). Zagorzały chrześcijanin aresztowany między rokiem 298 i 311 w Nicei i skazany na ścięcie. Legenda głosi, że wieziono go na egzekucję do Nikomedii, lecz umarł w drodze. Wtedy eskortujący go żołnierze odcięli głowę i zawieźli do cesarza, lecz za profanację stracili wzrok. Dopiero po powrocie na miejsce i przyłożeniu głowy do reszty ciała zaczęli znowu widzieć. Diomedes (czasem jako Diomid) jest czczony przez kościoły ortodoksyjne. Jego imieniem Bering nazwał wyspy między Syberią i Alaską. Wspomnienie 29 VIII.

Po grecku „dios” - „Zeusa” i „medomai” - „myśleć”.

• Dionizja - Szesnastoletnia dziewczyna, która ok. 250 r. została schwytana w mieście Lampsacus w Myzji (zachodnia Azja Mniejsza). Razem z nią złapano Pawła, Andrzeja i Nikomacha. Po torturach Nikomach wyparł się chrześcijaństwa i chciał złożyć ofiarę rzymskim bogom, ale wpadł nagle w konwulsje i umarł. Paweł i Andrzej zostali ukamienowani. Dionizja zaś miała być zgwałcona przez kilku żołnierzy, ale ochronił ją anioł. Szczęśliwie uciekła z więzienia. Ustaliła miejsce pochówku Pawła i Andrzeja. Wciąż jednak pragnęła męczeństwa i głośną krytyką prowokowała władze, dopóki nie została ponownie aresztowana i ścięta. Dionizja jest świętą chroniącą przed bólem głowy i wypadkami na rowerach oraz motocyklach. Wspomnienie 15 V (katolicy), 18 V (ortodoksi).

Żeńska forma imienia Dionizy.

• Dionizy z Aleksandrii - Papież Kościoła koptyjskiego w latach 248 - 264. Pochodził z bogatej pogańskiej rodziny. Chrześcijaństwo przyjął pod wpływem wizji. Studiował w Aleksandrii. Zasłynął jako teolog i pisarz egzegeta.

• Dionizy z Efezu - Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

• Dionizy z Koryntu - Biskup Koryntu. Czczony przez kościoły ortodoksyjne i katolicki. Umarł w 171 r. Wspomnienie 8 IV.

• Dionizy z Paryża (III w.) - Misjonarz wysłany do Galii przez biskupa Rzymu. Pierwszy biskup Paryża. Ścięty na wzgórzu Mons Martyrium (późniejsze Montmartre). Legenda głosi, że po ścięciu głowa pozostała w odrąbanych dłoniach Dionizego. Na grobie Dionizego powstało opactwo St. Denis, gdzie grzebano królów Francji. Dionizy (w wersji francuskiej Denis) jest patronem Francji i leczy bóle głowy. Wspomnienie 9 X (katolicy).

• Domicela (Domicylla) - Flawia Domitylla.

Łacińskie imię oznaczające „poskromiona”.

• Dominika Męczennica (Cyriaka) - Urodziła się w Nikomedii jako późne dziecko Doroteusza i Euzebii. W młodości postanowiła zostać dziewicą duchowo zaślubioną tylko Chrystusowi. Po torturach szeroko opisywanych w legendach została ścięta w 289 r. Miała wtedy dwadzieścia jeden lat. Wspomnienie 6 VII, 25 X.

Imię Dominica jest łacińskim tłumaczeniem greckiego „Kyriake” - „należąca do Pana”.

• Domnius - Biskup i męczennik stracony w Salonie (Dalmacja) w 304 r. Patron Chorwacji. Wspomnienie 7 V (katolicy).

Od łacińskiego „dominus” - „pan”.

• Donacjan i Rogacjan - Dzieci nantejskie. Bracia straceni w Nantes ok. 249 - 251 r. Wspomnienie 24 V (katolicy).

Po łacinie „donatio” - „dar, donacja”.

• Donat, Romulus, Sekundian i Osiemdziesięciu Sześciu Towarzyszy - Męczennicy straceni w Concordii (Gruaro koło Wenecji) ok. 304 r. Wspomnienie 13 II.

Po łacinie „donatio” - „dar, donacja”.

• Dorota z Cezarei - Córka rzymskiego arystokraty z Cezarei Kapadockiej. Nie uległa namowom Krystyny i Kalisty, aby porzucić chrześcijaństwo i uratować się od śmierci. Idąc zaś na ścięcie spotkała Teofila i powiedziała mu, że idzie do rajskich ogrodów. Na dowód tego nagle pojawił się przed nimi chłopiec z koszem owoców i kwiatów. Teofil natychmiast się nawrócił i został ścięty razem z Dorotą. Działo się to ok. 288 - 300 r. Dorota jest patronką między innymi ogrodników, botaników i piwowarów. Wspomnienie 19 II.

Greckie imię Dorothea, które oznacza „dar Boga”.

• Doroteusz - Ojciec Dominiki Męczennicy. Po ciężkiej chłoście za trwanie przy chrześcijaństwie został wygnany z Nikomedii do Melitene razem z żoną Euzebią.

• Dujam/Duje - Domnius.

• Edezjusz z Aleksandrii - Brat Apphianosa utopiony w 306 r. Wspomnienie 8/9 IV (katolicy).

• Edistus - Według legendy żołnierz stracony w Rzymie ok. 60 r. Święty kościołów ortodoksyjnych i katolickiego przedstawiany na białym koniu i z białą flagą, na której umieszczono czerwony krzyż. Wspomnienie 12 X.

• Efyzjusz (III /IV w.) - Męczennik. Patron Pizy i Cagliari na Sardynii. Wspomnienie 15 I.

• Ekspedyt - Przedstawiany jako żołnierz i męczennik stracony w większej grupie chrześcijan. Mógł żyć w początkach IV w., lecz nie istnieją źródła na jego temat. Legenda mówi, że w dniu, kiedy Ekspedyt postanowił zostać wyznawcą Chrystusa, zjawił się przed nim diabeł w postaci kruka, mówiąc, by przejście na chrześcijaństwo odłożył na jutro. On jednak zmiażdżył ptaka nogą i nie zmienił postanowienia. Patron spraw pilnych i ludzi stających przed sądem. Wspomnienie 19 IV (katolicy).

Po łacinie „expeditus” - „swobodny”.

• Eksuperiusz (II w.) - Męczennik wspominany z Sewerynem i Felicjanem.

Po łacinie „exupero” - „wznoszę się”.

• Eksuperiusz i Zoe - Małżeństwo niewolników z Pamfilii (południowa Azja Mniejsza) w roku 127 zabite przez własnych synów za wyznawanie chrześcijaństwa. Wspomnienie 2 V (kościoły wschodnie i katolicki).

• Eksuperiusz z Auganum (III w.) - Jeden z żołnierzy legendarnego Legionu Tebańskiego, podwładny Maurycego. Wspomnienie 22 IX.

• Eleuchadiusz - Grek nawrócony na chrześcijaństwo przez Apolinarego. Następca Adheritusa jako biskup Rawenny. Umarł w 112 r. Wspomnienie 14 II.

Nawiązuje do greckiego „elenchos” - „prawne odrzucenie, nagana”.

• Eleuteriusz - Biskup Rzymu ok. 174 - 189 r. Nie przeciwstawił się montanizmowi w Galii. Odrzucił przejęte od Żydów przekonanie, że niektóre potrawy są nieczyste. Według tradycji zginął jako męczennik.

Po grecku „eleutherios” - „wolny”.

• Eleuteriusz z Ilirii - Syn Antii (Anfisy) i uczeń biskupa Rzymu Aniceta. Według tradycji biskup Ilirii i Messyny. Zginął ok. 138 r. Wspomnienie 18 IV, 13 V, 15 V, 21 V, 23 V, 5 IX, 24 XI, 31 XII.

• Eliasz Egipcjanin i towarzysze - Eliasz wraz czterema innymi Egipcjanami Danielem, Izaakiem, Jeremiaszem i Samuelem wyruszył do Cylicji, żeby nieść duchowe wsparcie chrześcijanom skazanym na dożywotnią pracę w kopalniach. Zostali aresztowani w drodze powrotnej i skazani na ścięcie w roku 309, co opisał później Euzebiusz z Cezarei. Wspominani 16 II.

• Elmo - Erazm z Formii (nie należy mylić z San Elmo czyli Piotrem Gonzálezem z XIII w.).

• Elpis - Fides, Spes i Caritas.

• Emerentiana - Siostra mleczna Agnieszki Rzymianki. Ukamienowana przez tłum ok. 304 r., kiedy modliła się przy grobie Agnieszki. Patronka pomocna w chorobach żołądka. Wspomnienie 23 I.

Od łacińskiego „emereo” - „zdobywam zasługi”.

• Emerita - Stracona z Digną.

Jej imię jest tłumaczone po łacinie jako „będzie nagrodzona”.

• Emeteriusz i Celedoniusz - Dwaj rzymscy żołnierze z Hiszpanii skazani na śmierć ok. 300 r. Wspominani przez ortodoksów i katolików 30 VIII.

Łacińskie „emeto” - „koszę”.

• Emidiusz - Biskup i męczennik. Pochodził z pogańskiej rodziny w Trierze. W Rzymie przyjął chrześcijaństwo. Dokonywał cudów, między innymi uleczył człowieka niewidomego. Zginął ok. 309 r. Chroni przed trzęsieniami ziemi. Wspomnienie 18 VIII.

Po łacinie „emidius” - „półbóg”.

• Emilian z Trevi - Ormiański chrześcijanin wyświęcony w Rzymie na biskupa Trevi w Italii. Stracony w 304 r. Wspomnienie 28 I.

Rzymskie imię Aemilian i późniejsze Emil od łacińskiego „aemulus” - „rywal”.

• Emygdius - Emidiusz.

• Ennafa z Gazy (Ennata) - Męczennica stracona w tym samym czasie, co Walentyna z Cezarei Palestyńskiej. Wspomnienie 25 VII.

Po grecku „ennatha” - „dziewiąta” (w kolejności narodzin).

• Epiktet z towarzyszami - Biskup i męczennik pochodzący z północnej Afryki. Zabity w połowie III w. z Feliksem, Jukundusem, Sekundem, Witalisem i siedmioma innymi towarzyszami. Wspomnienie 9 I (katolicy).

Po grecku „epiktetos” - „pozyskany”.

• Epipodiusz i Aleksander z Lyonu - Męczennicy zabici w 178 r. Epipodiusz został patronem kawalerów, ludzi oszukanych i torturowanych. Wspomnienie 22 IV.

Greckie „epi” i „podion” - „dodatkowy” i „podstawa, stopa”.

• Eppolon - Męczennik, syn Christoduli.

• Erazm z Formii (Elmo) - Biskup jego rodzinnego miasta Antiochii. Według legendy torturowany (wyrywano mu kawałki wnętrzności) i więziony został uwolniony przez Archanioła Michała. Zasłynął z odwagi, kiedy wygłaszał kazanie podczas burzy z piorunami. Wyładowania elektryczne w czasie burzy zostały nazwane ogniami św. Elma. ok. 303 r. popłynął do Italii i w Formii zmarł od ran. Patron między innymi żeglarzy, zwłaszcza podczas burz, i święty leczący bóle brzucha. Wspomnienie 2 VI.

Od greckiego „eran” - „kochać”.

• Eudokia z Heliopolis (II w.) - Znana też jako Eudoksja. Piękna Samarytanka mieszkająca w Heliopolis (późniejszy Baalbek) na terenie Fenicji. Tradycja głosi, że prowadziła życie światowe a nawet rozpustne. Spotkała jednak mnicha Germanosa, który poradził jej, żeby spędziła tydzień samotnie w zamkniętej celi, poszcząc i modląc się przez cały czas. Kiedy tak uczyniła, doznała wizji Archanioła Michała, który zapewnił ją, że Chrystus kocha wszystkich ludzi. Po tym wydarzeniu przyjęła chrzest od Germanosa. Za szerzenie nowej wiary została ścięta. Wspomnienie 1 III.

Po grecku „eu” i „doxa” - „dobre” i „znaczenie”.

• Eudoksja - Trzynastoletnia dziewczynka. ok. 304 - 311 r. została stracona wraz z matką Atanazją z Kanopy, siostrami Teoktistą i Teodozją oraz mnichami Cyrusem i Janem.

• Eufemia z Chalcedonu - Córka senatora Filotrona i Teodory. Urodziła się w Chalcedonie (Bitynia). Nie wzięła udziału w uroczystościach ku czci Aresa, lecz uczestniczyła w potajemnym spotkaniu chrześcijan. Została schwytana i postawiona przed sądem. Według podania obracano ją na kole z ostrymi nożami, wrzucono do rozpalonego pieca i do dołu z jadowitymi wężami, a na koniec oddano lwom wraz z 49 chrześcijanami. Według jednej wersji zwierzęta nie chciały zabić Eufemii, a według innej zabiły, lecz nie pożarły, co hagiografowie uznali za cud. Działo się to ok. 304 r.

Legenda głosi, że podczas Soboru chalcedońskiego (451 r.) do sarkofagu Eufemii włożono dokumenty dotyczące kwestii natury Jezusa. Po trzech dniach dokument mówiący o współistniejących boskiej i ludzkiej naturze Jezusa znaleziono w ręku świętej, a zapis monofizycki u jej stóp. ok. 617 r. zasuszone zwłoki Eufemii przeniesiono do Konstantynopola, żeby uchronić je przed Persami. Podczas sporu o ikonoklazm zwłoki wrzucono do morza, lecz wyłowili je rybacy Sergiusz i Sergonos. Potem przewieziono je na wyspę Limnos i znów do Konstantynopola, a stamtąd zabrali je krzyżowcy i wywieźli do Nikozji na Cyprze. Jeszcze później trafiły do Rowinj na półwyspie Istria, gdzie zostały umieszczone w katedrze (XVIII w.) górującej nad miastem. Eufemia stała się patronką ludzi pragnących umocnić swoją wiarę. Wspomnienie 24 VII i 29 IX.

Greckie imię, które oznacza „dobrze powiedziane”.

• Eufrazja - Towarzyszka Klaudii Męczennicy.

Imię oznacza osobę wymowną od greckich słów „eu” - „dobrze” i „phrasis” - „wymowa”.

• Eugenia Rzymska - Rzymianka z Aleksandrii. Pustelniczka. Ścięta w Rzymie ok. 262 r. Wspomnienie 25 XII.

Od greckich słów „eu” - „dobry” i „genes” - „ród” czyli „ze szlachetnego rodu”.

• Eugeniusz - Przyjaciel Dionizego Areopagity. Według tradycji biskup Toledo. Zabity ok. 96 r. Wspomnienie 15 XI.

Męska wersja imienia Eugenia.

• Eugeniusz z Kolzum - Awgin.

• Eulalia z Méridy - Chrześcijanka z okolic Barcelony. W wieku 13 lat ok. 304 r. publicznie upomniała sędziego za ostre traktowanie chrześcijan. Według hagiografii spalona w piecu, lub ukrzyżowana i przypalana. Wspomnienie 10 XII.

„Dobrze mówiąca” od greckiego „lalein” - „mówić”.

• Eulita i Cyriak - Julietta i Cyriak.

• Eulogiusz - Stracony z biskupem Fruktuozusem z Tarragony.

Po grecku „eu” - „dobre” i „logos” - „słowo, myśl”.

• Eupliusz - Ścięty w Katanii na Sycylii w 304 r. Wspomnienie 12 VIII (katolicy), 24 VIII (ortodoksi).

Greckie imię tłumaczone jako „dobra żegluga”.

• Eustachy Placyd z Rzymu - Przed chrztem nosił imię Placyd. Podczas polowania zobaczył ponoć jelenia z krzyżem na głowie (motyw powtórzony później w legendzie o Hubercie z Liège) i pod wpływem tego wydarzenia przeszedł na chrześcijaństwo. Bóg zesłał na niego szereg nieszczęść sprawdzających jego wiarę (powtórzenie próby Hioba): stracił majątek, zaraza zabiła służbę, piraci porwali żonę, a lew i wilk synów. Eustachy pozostał jednak chrześcijaninem i wkrótce odrobił wszystkie straty. Kiedy zaś odmówił porzucenia wiary w Chrystusa on i jego rodzina zostali skazani na śmierć ok. 118 r. Według legendy zamknięto go w brązowym byku lub wole i spalono. Patron strażaków, myśłiwych, leśników, traperów, osób torturowanych i Madrytu. Wspomnienie 20 IX.

Po grecku „eu” i „stachys” - „dobre” i „uszy”.

• Eustachy - Stracony z Anatolem i Wespazjuszem.

• Eutropiusz i Kleonik - Bracia szerzący chrześcijaństwo w Poncie. W więzieniu spotkali Bazyliszka. Ukrzyżowani w Amasji w 308 r. Wspomnienie 3 III.

Po grecku „eu” i „tropos” - „dobry” i „kierunek”.

• Eutyches (Eutychiusz) - Ścięty w Pozzuoli w tym samym czasie lub razem z Januarym.

Po grecku „eutyches” - „ten, któremu sprzyja szczęście”.

• Eutychian - Biskup Rzymu w latach 275 - 283. Wspominany 7 XII (katolicy).

Pochodzący lub nleżąxcy do Eutychesa.

• Eutymia - Towarzyszka Klaudii Męczennicy.

„Dobroduszna” od greckich słów „eu” - „dobra” i  „thymos” - „dusza”.

• Eutymia Wielka - Eufemia z Chalcedonu.

• Euzebia - Żona Doroteusza i matka Dominiki Męczennicy. Wygnana z Nikomedii do Melitene.

Po grecku „eusebeia” - „pobożna”.

• Ewaryst - biskup Rzymu. Według legendy zginął ok. 105 r. Wspomnienie 28 X (katolicy).

• Eweliusz z Pizy - Rzymski urzędnik za czasów Nerona. Widząc wiarę Torpesa też uznał się za wyznawcę Chrystusa. Ścięty ok. 66 r. Wspomnienie 11 V.

• Ewelpist - Ścięty w Rzymie ok. 166 r. Wspominany z Justynem Męczennikiem 14 VI.

• Fabian - Biskup Rzymu w latach 236-250. Jego wybór wiąże się ze zdarzeniem uznanym za cud, ponieważ w trakcie głosowania na głowie Fabiana usiadła gołębica uznana za znak od Ducha Świętego. Rządy Fabiana to okres dobrych stosunków z władzami Imperium Rzymskiego. Patron cynowników. Wspomnienie 20 I (katolicy).

Łacińskie imię nadawane wyzwolonym niewolnikom należącym do klanu Fabiusa i nawiązujące do odmiany rzymskiej fasoli zwanej „faba”.

• Farmucjusz (Pharmutius, IV w.) - Nauczyciel Jana Pustelnika. Według legendy anioły codziennie przynosiły mu chleb. Wspomnienie 29 III (kościoły ortodoksyjne).

• Fakund i Prymityw - Mieszkańcy hiszpańskiej Galicji. Ścięci ok. 300–304 r. za odmowę uczestniczenia w święcie religijnym. Wspomnienie 27 XI (katolicy).

Po łacinie „facundus” - „wymowny”.

• Fausta z Kyzikos nad Morzem Marmara (ok. 298 - ok. 311) - Jako trzynastoletnia dziewczyna została stracona za wyznawanie chrześcijaństwa. Wspomnienie 6 II (kościoły ortodoksyjne), 20 IX (katolicy).

Łacińskie imię znaczące „szczęśliwa”.

• Faustyn (Faustinus) - Brat Simplicjusza.

Męska forma imienia Fausta.

• Faustyn i Jowita (II w.) - Według legendy bracia. Ścięci w Brescii za czasów cesarza Hadriana. Wspomnienie 15 II.

• Faustyn z Brescii - Faustyn i Jowita.

• Febronia z Nisbis w Mezopotamii - Legendarna postać stworzona przez hagiografów prawdopodobnie w V w. podczas sporów monofizytów i nestorian. Według podania młoda mniszka nie uciekła przed prześladowaniami w II w., lecz pozwoliła się schwytać i po torturach została ścięta. Wspomnienie 25 VI.

Łacińskie imię tłumaczone jako „ofiarna pokuta”.

• Felicissima - Dziewczyna ślepa od urodzenia uleczona przez modlitwę Gracyliana i przyjęcie chzrtu. Ścięta razem z Gracylianem w 304 r. Wspomnienie 12 VIII (katolicy).

Jej łacińskie imię oznacza najszczęśliwszą.

• Felicjan (II w.) - Męczennik wspominany z Sewerynem i Eksuperiuszem.

Po łacinie „felicitas” - „urodzaj”, „szczęście”.

• Felicjan (III w) - Męczennik zabity w Rzymie ze swoim bratem Primusem.

• Felicjan z Foligno (ok. 160 - ok. 250) - Biskup Foligno w Italii. Za obrazę bogów rzymskich został aresztowany i zamęczony. Jego relikwie (szczątki) przeniesiono z Foligno do Minden w Westfalii (w 965 r.) i do Metz (w 969 r.). Święty chroniący przed trzęsieniami ziemi. Wspomnienie razem z Messaliną 24 I, wcześniej 20 X.

• Felicjan z Kartaginy - Zginął w Kartaginie na początku III w. Jest wspominany w gronie Stu Dwudziestu Czterech Męczenników Afrykańskich. Wspomnienie 29 X.

• Felicyta - Stracona z Perpetuą.

Od łacińskiego „felicitas - „urodzaj”, „szczęście”.

• Felicyta z Rzymu - Według tradycji (wzorowanej prawdopodobnie na siedmiu braciach machabejskich zabitych w II w. p.n.e.) miała stracić siedmiu synów i sama została ścięta ok. 160 lub 165 r. Wspomnienie 23 XI.

• Feliks (połowa III w.) - Męczennik zabity i czczony z biskupem Epiktetem i towarzyszami.

Po łacinie „felix” - „szczęśliwy”.

• Feliks (początek IV w.) - Wymieniany razem z Florencjuszem.

• Feliks (ok. 303 r.) - Legionista wymieniany razem z Naborem.

• Feliks i Adaukt - Idący na ścięcie rzymską ulicą Via Ostiensis chrześcijanin Feliks napotkał nieznanego człowieka, który wsparł go, przyznając się, że też jest chrześcijaninem. W rezultacie obaj zostali ścięci. Stało się to ok. 287 lub 303 r. Wspomnienie 30 VIII.

• Feliks i Konstancja - Brat i siostra zabici w Nuceria Alfaterana w Kampanii w 68 r. Wspomnienie 22 IX.

• Feliks i Regula - Bracia z Legionu Tebańskiego. Ścięci ok. 300 r. w mieście Turic (Zurych). Święci patroni Zurychu. Wspomnienie 11 IX.

• Feliks z Noli - Syryjczyk zabity w Noli (Italia) ok. 250 - 260 r. Wspomnienie 14 I.

• Feliks z Sewilli - Duchowny zabity ok. 304 r. Wspomnienie 2 V.

• Felikula - Przybrana siostra Petronilli. Dziewica i męczennica ok. 90 r. wrzucona do kloaki. Wspomnienie 13 VI.

• Felinus i Gracjan - Zabici w połowie III w. w północnej Italii. Centrum ich kultu została Arona, dokąd przeniesiono ich szczątki. Wspomnienie 1 VI (w Aronie), 13 III (ortodoksi i katolicy).

• Festus - Ścięty w tym samym czasie lub razem z Januarym.

Po łacinie „festus” - „świąteczny”.

• Fidelis z Como (Fedele) - Rzymski żołnierz, męczennik zabity za wyznawanie chrześcijaństwo ok. 304 r. na północnym brzegu jeziora Como. Wspominany 28 X oraz 13 III razem z Felinusem i Gracjanem.

Po łacinie „fidelis” - „wierny”.

• Fides, Spes i Caritas - Trzy siostry w wieku 9-12 lat męczone i ścięte w Rzymie ok. 137 r. Ich matka Zofia umarła trzy dni później. Wspomnienie 15 V (katolicy) i 17 IX (kościoły ortodoksyjne).

Imiona dziewczynek oznaczają po łacinie wiarę, nadzieję i miłość, co wskazuje, że są prawdopodobnie jedynie symboliczne. Mają też greckie odpowiedniki Pistis, Elpis i Agape.

• Fileas Męczennik (III/IV w.) - Pochodził ze szlachetnej rodziny w Egipcie. Po przyjęciu chrześcijaństwa został wybrany na biskupa miasta Thmuis. Podczas prześladowań za czasów cesarza Dioklecjana uwięziony i przewieziony do Aleksandrii, gdzie chrześcijan poddano wymyślnym torturom od rozciągania i wyrywania kończyn ze stawów, szarpania hakami po przypalanie na metalowej kracie. Fileas został stracony wraz z nimi. Wspominany we wszystkich kościołach, zwłaszcza przez Koptów.

Po grecku „phile” - „lubię”.

• Filemon aktor - Aktor w egipskim Antinopolis. Nawrócony przez Apoloniusza. Zginął w 305 r. Patron aktorów i tancerzy. Wspomnienie 8 III.

• Filetus - Podobno stracony w Ilirii ok. 121 r. razem z żoną Lidią, synami Macedo i Teoprepidesem oraz z Amfilochiuszem i Kronidasem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

• Filip z Gortyny (II w.) - Następca Tytusa jako biskup Krety. Wspomnienie 11 IV.

• Filo i Agatopodes (II w.) - Diakoni, którzy zabrali z Rzymu ciało Ignacego z Antiochii. Wspomnienie 25 IV.

Po grecku „philo” - „miłość”.

• Filonella (I w.) - Ukamienowana i wspominana razem ze swoją siostrą Zenaidą z Tarsu.

• Filopatyr Markorios - Znany w Egipcie jako Abu Sifein. Urodził się w 224 r. Jego ojcem był Jares mieszkający w Eskentos w Kapadocji. Rodzina utrzymywała się z polowania. Pewnego dnia, jak głosi legenda, tajemnicza bestia skoczyła w lesie na dziadka Filopatyra, a przerażony Jares stracił przytomność. Kiedy się obudził, opowiedział o wizji jasnego światła i głosie, który pochodził od Boga Jedynego i zapowiadał, że syn Jaresa przyniesie owoce nowej wierze. Krótko potem rodzina przeszła na chrześcijaństwo. Jares zmienił imię na Noe, jego żona została ochrzczona jako Safina, a Filopatyr jako Markorios. W roku 249 zaczęły się jednak prześladowania chrześcijan: Markorios został uwięziony i poddany torturom. lecz archanioł leczył jego rany. Rok później Markoriosa ścięto. Jego kult rozwinął się przede wszystkim w Kościele koptyjskim. Wspomnienie 4 XII.

Po grecku „philo” to „miłość”, a „patyr” znaczy „ojciec”.

• Filoteusz (koniec III w.) - Urzędnik sądowy w Samosate. Dzięki nagłemu objawieniu przyjął chrześcijaństwo i namówił do niego również swojego ojca. Został ścięty. Wspomnienie 11/12 I (Kościół koptyjski).

Greckie „philo” i „theos” - „miłość” i „bóg”.

• Filumena (Filomena) - Dziewica zabita w Rzymie ok. 304 r. za wyznawanie chrześcijaństwa Żyła około trzynastu lat. o jej istnieniu świat dowiedział się w roku 1802, kiedy odkryto grób w Katakumbach Pryscylli. Rzymski papież Grzegorz XVI ogłosił ją świętą (1837 r.), ale niedługo później Kościół katolicki usunął Filumenę z kalendarzy (1961 r.), zezwalając jedynie na lokalny kult. Przy jej grobie zdarzały się podobno cuda, a pewna mniszka z Neapolu miała wizję, w której Filumena wyjawiła, że była grecką księżniczką. Patronka dzieci, dziewic, straconych nadziei i księży. Wspomnienie 11 VIII.

Greckie imię tłumaczone jako „przyjaciółka mocy”.

• Firmilian - Biskup Cezarei Mazaca (Kayseri) w centralnej Anatolii. Uczeń Orygenesa i znany teolog. Umarł w Tarsie ok. 269 r. Wspomnienie 21 X.

Od łacińskiego „firmus” - „silny, stały”.

• Firmus i Rustyk - Męczennicy torturowani i zabici w Weronie ok. 290 r. Wspomnienie 9 VIII.

Po łacinie „firmus” - „silny, stały”.

• Flawia Domicylla (Domitylla, Domicela, II w.) - Według legendy córka Plaucylli. Poniosła męczeńską śmierć na wyspie Ponza w Italii na Morzu Tyrreńskim, dokąd została zesłana. Wspomnienie 12 V.

Po łacinie „flavia” - „żółta” lub pochodząca z rodu Flawiuszów.

• Flawian z Riciny (III w.) - Według tradycji biskup miasta Helvia Ricina (Macerata w centralnej Italii). Jako męczennik wspominany 24 XII.

Męska wersja imienia Flawia.

• Flawiusz Klemens - Mąż Flawii Domitylli. Stracony w 95 r. Wspomnienie 22 VI.

• Flawiusz Latinus z Brescii - Przez niektórych autorów uznawany za biskupa z północnej Italii. Stracony w roku 115. Wspomnienie 24 III.

• Flor i Laur (II w.) - Bracia, bizantyjscy kamieniarze z Ilirii. Za głoszenie chrześcijaństwa zostali wrzuceni do studni i zasypani. Patroni zwierząt domowych. Wspomnienie 18 VIII.

Od łacińskiego „floreo” - „kwitnę”.

• Florencjusz i Feliks - Według XV-wiecznej legendy pochodzili z Siponto. Wraz z ich bratem Justynem i córką Florencjusza Justą szerzyli wiarę w Chrystusa i dokonywali cudów. To spowodowało reakcję rzymskich kapłanów, uwięzienie całej czwórki i skazanie na śmierć za obrazę bogów. Florencjusz i Feliks zostali ścięci w Furconium (Furci) ok 310 r., a Justa zginęła nieco później. Justyn zdołał uciec i potem pogrzebał troje męczenników. Wszyscy byli wspominani w Kościele katolickim 25 VII. W XX w. ich kult zanikł.

Po łacinie „floreo” - „kwitnę”.

• Florian - rzymski żołnierz. Urodził się w Ceti (austriackie Zeiselmauer). Za próbę obrony chrześcijańskich legionistów utopiony w rzece Enns w 304 r. Patron między innymi strażaków, metalowców, hutników, kominiarzy, piekarzy, garncarzy, piwowarów, bednarzy i Górnej Austrii. Wspomnienie 4 V.

Od łacińskiego „floreo” „kwitnę”.

• Fokas - Prawdopodobnie postać legendarna utworzona ze zmieszania opowieści o trzech osobach Fokasie z Antiochii, biskupie Fokasie z Synope i Fokasie Ogrodniku. Według tradycji był ogrodnikiem w Synope. Kiedy ok. 303 r. przyszli rzymscy żołnierze, żeby go odnaleźć, nie ujawnił swojej tożsamości, lecz przyjął ich gościnnie i obiecał pomóc w poszukiwaniach następnego dnia. W nocy zaś wykopał sobie grób, a rankiem powiedział, kim jest. Żołnierze zaproponowali mu wtedy ucieczkę, ale Fokas nie zgodził się i w końcu został ścięty. Patron między innymi ogrodników, rolników, żeglarzy i ludzi pracujących na wodzie. Wspomnienie 5 III, 23 VII, 22 IX.

Po grecku „phoke” znaczy „foka”.

• Fokas z Synope - Biskup Synope nad Morzem Czarnym i męczennik stracony ok. 102 r. W początkach V w. jego szczątki przewieziono z Pontu do Konstantynopola. Patron chroniący przed ogniem i utopieniem. Wspomnienie pierwotnie 22 IX a potem 23 VII.

• Fortunat - Towarzysz i współmęczennik Oroncjusza z Lecce.

Łacińskie słowo „fortuna” oznacza „szczęście”.

• Fortunat z Casei - Członek Legionu Tebańskiego zabity w Agaunum ok. 286 r.

• Fortunata - Dziewica z Cezarei Palestyńskiej zabita ok. 303 r. Wspomnienie 14 X.

• Foutin z Varailles - W tej postaci połączono półlegendarnego biskupa Lyonu Pothinusa z II w. oraz kulty dawnych bogów erekcji, seksu i płodności, jak grecki Priap i rzymski Mutinus Mutunus. Patron radości z seksu. Ze względu na tradycyjną niechęć chrześcijaństwa do seksu kult Foutina nigdy nie wyszedł poza ludową tradycję.

Imię mitycznego świętego nawiązuje do francuskiego słowa „foutre” - „akt seksualny”.

• Fruktuozus z Tarragony - Hiszpański biskup stracony w roku 259 razem z Auguriuszem i Eulogiuszem. Wspominany przez katolików i anglikanów 21 I.

„Fructus” - po łacinie „pożytek” lub „owoc”.

• Gabinus - Męczennik zabity w Porto Torres na Sardynii ok. 300 r. Wspomnienie 30 V.

Pochodzący z Gabio w Italii.

• Gacjanus z Tours (III w.) - Organizator misji w Galii i biskup Tours. Wspomnienie 18 XII.

• Gajusz (Caius) - Biskup Rzymu w latach 283 - 296. Podczas prześladowań uciekł podobno do katakumb i zginął jako męczennik. Wspomnienie 22 IV.

Po łacinie „gaius” lub „caius” - „szczęśliwy”.

• Geminian - Męczennik stracony w Rzymie razem z Łucją.

Po grecku „gemini” - „bliźniaki”.

• Genezjusz z Arles - Znany też jako Genezjusz z Rzymu. Notariusz. Poniósł śmierć jako męczennik za wiarę w 303 lub 308 r. Patron notariuszy, sekretarzy, aktorów, komediantów i przedsiębiorców. Pomocny przeciwko łupieżowi. Wspomnienie 25 VIII.

Po grecku „genesios” - „związany z narodzinami”.

• Gereon i towarzysze - Żołnierze legendarnego Legionu Tebańskiego rzekomo straceni w IV w. w Kolonii. Na początku średniowiecza ich liczbę określano na pięćdziesięciu, a pod koniec aż trzystu osiemnastu. Gereon został patronem Kolonii. Wspomnienie 10 X.

Po grecku „geron” - „starzec”.

• Germanik ze Smyrny - Stracony w Smyrnie w 155 r. Wspomnienie 19 I.

Po łacinie „pochodzący z Germanii”.

• Gerwazy i Protazy (I/II w. lub później) - Pierwsi męczennicy w Mediolanie. Gerwazy został zatłuczony ołowianymi prętami, a Protazy ścięty mieczem. Ich ciała pogrzebał podobno św. Iwencjusz, a odnalazł je biskup Mediolanu Ambroży w drugiej połowie IV w. Patroni Mediolanu. Wspomnienie 19 VI (katolicy), 7 X (Ormianie) i 14 X (kościoły ortodoksyjne).

Po grecku „gervasios” - „szanowany”.

• Glyceria - Chrześcijańska dziewica i męczennica. Skazano ją na rozszarpanie przez zwierzęta, ponieważ nieznana siła zniszczyła posąg Jowisza, przed którym miała złożyć ofiarę. Umarła w 177 r. w Heraklei (późniejsze Marmara Ereğlisi) nad Morzem Marmara, zanim wykonano wyrok. Wspomnienie 13 V.

Po grecku „glykos” - „słodki”.

• Gorgoniusz - Ścięty w Nikomedii za odmowę uczczenia rzymskich bogów w 304 r. Wspomnienie 12 III (Kościół katolicki).

Greckie imię nawiązujące do mitycznych Gorgon.

• Gothazat - Chusdazat.

• Gracjan (Gratynian) - Zabity z Felinusem w połowie III w.

Łacińska „gratia” - „wdzięk”.

• Gracylian (Gracilian) - Uwięziony w Falerii w Toskanii za wyznawanie chrześcijaństwa i ścięty w 304 r. z Felicissimą, którą uzdrowił i ochrzcił. Wspomnienie 12 VIII.

Po łacinie „gracilis” - „smukły”.

• Grzegorz Cudotwórca (ok. 213 - 273) - Jeden z Ojców Kościoła. Pochodził ze znakomitej rodziny z Neocezarei w Poncie. Rodzice umarli, gdy był dzieckiem. Czternastoletni Grzegorz wyruszył do Bejrutu i Cezarei w Palestynie, żeby studiować prawo i tam pod wpływem Orygenesa przyjął chrześcijaństwo. Do rodzinnego miasta wrócił w roku 238, aby zostać jego biskupem i misjonarzem. Według tradycji w chwili śmierci Grzegorza w Neocezarei było już tylko siedemnastu pogan, czyli tylu, ilu było chrześcijan, gdy zostawał biskupem. Święty kościołów ortodoksyjnych, ormiańskiego, katolickiego i koptyjskiego. Patron spraw przegranych i beznadziejnych. Wspomnienie 17 XI (kalendarz gregoriański) i 30 XI (kalendarz juliański).

Po grecku „gregorios” - „czujny”.

• Guhashtazad - Chusdazat.

• Guriasz z Edessy - Pochodził z Edessy w Macedonii. Z Samonem z Edessy założył pustelnię i razem nawracali na chrześcijaństwo, za co zostali ścięci na przełomie III i IV w. Wraz z Habibem z Edessy zostali patronami małżeństw i orędownikami niechcianych żon. Wyjaśnia to legenda o młodzieńcu, który przy grobie męczenników przysiągł żonie wierność, a potem złamał przyrzeczenie; konflikt zażegnała interwencja świętych. Wspomnienie 28 XI.

Imię Gurias przyjęło się w Grecji, lecz pochodzi ze wschodu.

• Hadrian - Adrian.

• Halina - Razem ze swoim nauczycielem Kwadratem stracona w Koryncie w połowie III w. Wspomnienie 10 III lub 15 IV (kościoły ortodoksyjne) i 1 VII (katolicy).

Od greckiego „galene” - „spokój”.

• Hegesippus (ok. 110 - ok. 180) - Jeden z najwcześniejszych historyków chrześcijaństwa, lecz jego prace nie zachowały się z wyjątkiem wzmianek w dziele Euzebiusza z Cezarei. Prawdopodobnie był nawróconym Żydem z Palestyny. Znany przeciwnik gnostycyzmu. Wspominany 7 IV.

Od greckich słów „h-geomai” - „prowadzę” i „hippos” - „koń”.

• Helena - Siostra Aberciusa. Ukamienowana.

Po grecku „eleni” - „blask Księżyca”.

• Herais - Raisa.

• Heraklas z Aleksandrii - Aleksandryjski papież od 232 do 246 r. Wspomnienie 17 XII (Kościół koptyjski).

Grecka bogini „Hera” i „kleos” - „chwała”.

• Heraks Męczennik - Ścięty w Rzymie ok. 166 r. Zwykle był kojarzony z Justynem Męczennikiem. Wspomnienie 14 VI (ortodoksi, katolicy).

• Hermagoras z Akwilei - Znany też jako Hermenagoras, Hermogenes lub Ermacoras. Uznawany za pierwszego biskupa Akwilei w Italii. Aresztowany i ścięty ok. 305 r. Wspomnienie 12 VII.

Greckie imię związane ze słowem„hermes” - „drogowskaz”.

• Hermes z Rzymu - Męczennik zabity w Rzymie ok 120 r. Patron pomocny przy zaburzeniach psychicznych. Wspomnienie 28 VIII.

Po grecku „hermes” - „drogowskaz”.

• Hermiasz - Zabity w mieście Comana w Kapadocji ok. 160 r. Wspomnienie 31 V.

• Hermiona z Efezu - Córka Filipa Diakona. Razem z siostrą Eutychią została uczennicą Petroniusza, który był uczniem Pawła z Tarsu. Według legendy przeżyła gotowanie w smole i pieczenie, a potem nawróciła Teodula i Tymoteusza, którzy mieli ją ściąć. Umarła ok. 117 r. Wspomnienie 4 IX.

Żeńska wersja imienia Hermes.

• Herodion z Antiochii - Biskup Antiochii zabity w 136 r. Wspomnienie 17 X.

• Hiacynt i Prot - Bracia lub przyjaciele ścięci w Rzymie ok 262 r. Wspomnienie 6 I (ortodoksi), 11 IX (katolicy).

Według greckiej opowieści Hyakinthos był kochankiem Apolla. Piękny chłopiec zginął, ponieważ zazdrosny bóg wiatru Zefir zmienił kierunek lecącego dysku. Z krwi Hyakinthosa wyrosły kwiaty nazwane hiacyntami.

• Hipolit Rzymski - Pisarz i duchowny pochodzący z Bliskiego Wschodu. Po przybyciu do Rzymu ostro krytykował niekonsekwencje i błędy teologiczne kolejnych rzymskich biskupów. W latach 217-235 biskup Rzymu urzędujący równolegle z Poncjanem. Podczas rzymskich prześladowań został zesłany na Sardynię razem z biskupem Rzymu Poncjanem. Obaj umarli na wyspie w roku 235, a ich zwłoki sprowadzono z powrotem do Rzymu. Wspomnienie 13 VIII.

Od greckiego określenia „hippolytos” - „powozić koniem”.

• Hipparch Męczennik - Urzędnik w Samosate w Syrii. Torturowany za odmowę udziału w państwowych uroczystościach religijnych powiedział, że wyrzeknie się Chrystusa, jeśli mu na głowie wyrosną włosy, a był łysy. Nałożono mu więc kozią skórę na głowę i ukrzyżowano w roku 297. Wspomnienie 11 II.

Po grecku „hippos” - „koń” i „archos” - „mistrz”.

• Honest - Męczennik pochodzący z Nimes, a zabity w Pampelunie ok. 270 r. Znany jako apostoł Basków. Wspomnienie 16 II.

Po łacinie „zacny”.

• Honoryna - Dziewica i męczennica zabita ok 303 r. w północnej Galii. Czczona szczególnie w Normandii. Patronka ludzi pływających łodzią. Wspomnienie 27 II.

Po łacinie „honor” - „zaszczyt”.

• Hygin - Grecki filozof i biskup Rzymu. Według legendy zmarł w rzymskim więzieniu ok. 140 r. Wspomnienie 11 I.

Po grecku „hygies” - „czystość”, „zdrowie”.

• Hypacjusz - Męczennik wspominany razem z Leoncjuszem i Teodulusem.

Od greckiego słowa „hypatos” - „najwyższy”.

• Ignacy z Antiochii Teoforos (Ignacy Oświeciciel, ok. 30 - ok. 107) - Biskup Antiochii tradycyjnie uznawany za następcę Piotra Apostoła. Według legendy miał być dzieckiem, które Jezus postawił przed uczniami, mówiąc, że nie wejdą do królestwa niebieskiego, jeżeli nie staną się jak dzieci (Ewangelia św. Mateusza 18,1-4). Do śpiewu w kościołach ortodoksyjnych wprowadził antyfonę. Ok 107 r. został skazany na śmierć przez rzymskiego namiestnika Syrii i odesłany do Rzymu na pożarcie przez zwierzęta w cyrku. W drodze napisał kilka listów do kilku kościołów, w których wyrażał między innymi swoją tęsknotę za męczeństwem, żeby naśladować cierpienia Jezusa. Diakoni Filo i Agatopodes przewieźli jego zwłoki do Antiochii, lecz po jakimś czasie zabrano je z powrotem do Rzymu. Od 1293 r. patriarchowie monofizyckiego Kościoła syryjskiego przyjmowali imię Ignacego na cześć męczennika z Antiochii. Wspomnienie 17 X.

Od łacińskich słów „ignis” - „ogień” lub „ignarus” - „nieświadomy”.

• Inna, Pinna i Rimma (I lub II w.) - Utopieni w rzece w Isaccea (Nowy Dunajec w późniejszej Rumunii). Wspomnienie 2 II i 3 VII.

• Iraida (Irais) - Raisa.

• Irena Macedońska (I w.) - Pochodziła z Tracji, a została ochrzczona przez Tymoteusza. Zginęła śmiercią męczeńską w Macedonii. Wspomnienie 18 V.

Po grecku „eirene” - „pokój”.

• Irena z Tesalonik - Uwięziona z Agape z Tesalonik i Chionią Akwilejską, a potem stracona.

• Irena z Rzymu - Żona Castulusa zmarła ok. 288 r. Wspomnienie 22 I.

• Ireneusz z Lyonu (ok. 140 - ok. 202) - Biskup Lugdunum (Lyonu). Pochodził ze Smyrny, był uczniem Polikarpa. Patron Lyonu. Wspomnienie 28 VI (kościoły zachodnie), 23 VIII (kościoły wschodnie).

• Izaak - jeden z towarzyszy Eliasza Egipcjanina.

• Izydor z Chios - Rzymski żołnierz i marynarz. Kiedy przyznał się do chrystianizmu, statek znajdował się na Morzu Egejskim. Izydor został zabity na Chios w 251 r. Patron Morza Śródziemnego i żeglarzy. Wspomnienie 14 V.

Greckie imię tłumaczone jako „dar Izydy”.

• Jakub i Marian - Chrześcijanie schwytani w Mugae na terenie Numidii i postawieni przed sądem w Cyrcie (późniejsza Konstantyna w Algierii). Osądzeni i ścięci ok. 259 r. Wspomnienie 30 IV (na skutek pomyłki w kalendarzu liturgicznym) a potem 6 V.

• Jakub z Manug (ok. II - III w.) - Egipcjanin. Uczył się w Absu. Podczas prześladowań wyznał w Faramie, że jest chrześcijaninem. Obcięto mu język, oślepiono i ścięto. Wspominany razem z Abrahamem z Gamndui.

• Jamblik z Efezu - Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

Po grecku „jamblichos” - „kamieniarz” lub „poeta tworzący jamby”.

• Jan i Cyrus - Męczennicy straceni w Egipcie ok. 304 - 311 r. Jan był żołnierzem z Syrii, który dołączył do Cyrusa na pustyni.

• Jan z Efezu - Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

• Jan z Sammanud (ok. II - III w.) - Egipcjanin z Delty Nilu. Zabity w czasie prześladowań. Wspominany z Abrahamem z Gamndui.

• January (ok. 270 - ok 305) - Biskup Benewentu koło Neapolu. Według legendy ścięty w tym samym czasie co Prokulus z Pozzuoli. Rzekoma krew Januarego (tłuszcz, wosk i farba) przechowywana w szklanej ampułce w Neapolu upłynnia się w dzień męczeństwa i przy szczególnych okazjach. Wspomnienie 21 IV (kościoły ortodoksyjne), 19 IX (katolicy).

Imię związane z rzymskim bogiem Janusem.

• Jeremiasz Egipcjanin - jeden z towarzyszy Eliasza Egipcjanina.

• Jerzy z Lyddi (ok. 275/281 - 303/305) - Znany też jako Jerzy Zwycięzca i Jerzy Męczennik. Rzymski żołnierz pochodzący z chrześcijańskiej rodziny. Ojciec był żołnierzem, a matka Żydówką. Wychował się w Lyddi (późniejsza miejscowość Lod w Izraelu). Podczas antychrześcijańskiej akcji władz rzymskich Jerzy miał ścigać chrześcijan, ale odmówił, ponieważ sam czcił Chrystusa. Został więc poddany torturom, a następnie ścięty pod murami Nikomedii. Jego grób w Lyddi stał się celem pielgrzymek, a biografia szybko obrosła legendą. Pojawiła się opowieść o smoku, który miał rzekomo zająć jedyne w okolicy źródło wody. Miasto dawało więc smokowi owcę, żeby czerpać wodę, a kiedy zabrakło owiec, losowano kolejne dziewczęta, które wydawano potworowi na pożarcie. Kiedy los padł na Sabrę, córkę władcy, zjawił się Jerzy i zabił smoka. Legenda znana pierwotnie na Bliskim Wschodzie przedostała się do Europy dzięki krucjatom. Jerzy stał się patronem wędrowców, jeźdźców i koni, żołnierzy, kowali, rolników, artystów, więźniów i skautów. Patronuje też wielu krajom jak Gruzja, Anglia, Holandia, Bułgaria, Litwa, Katalonia, Portugalia, Serbia czy Etiopia. Czczony jest przez wszystkie chrześcijańskie kościoły. Wspomnienie 21 IV (anglikanie), 23 IV (katolicy), 6 V, 16 XI, 23 XI i 9 XII (ortodoksi) oraz 23 XI (Gruzini),

Imię Jerzy to po grecku Georgos, co znaczy „rolnik” od czasownika „georgeo” - „uprawiam”.

• Jukundus (połowa III w.) - Zginął z Epiktetem i towarzyszami.

Po łacinie „jucundus” - „szczęśliwy”.

• Julia z Kartaginy - Wspomniana w liście biskupa Kartaginy Cypriana. Często mylona z Julią z Korsyki, która także pochodziła z Kartaginy. Zginęła ok. 250 r. Wspomnienie 15 VII.

Po łacinie „piękny kwiat” lub „kobieta z rodu Julii”.

• Julian i Aaron - Juliusz i Aaron.

Łacińskie imię Julianus oznacza „pochodzący z rodu Julii”.

• Julian i Bazylissa - Rzymskie małżeństwo z Egiptu. Pod wpływem ich wiary nawróciło się podobno dwudziestu rzymskich żołnierzy, Kelsos, Marcjanilla (matka Juliana) i wskrzeszony Anastazy, którego ochrzcił później Antoni. Według tradycji wszyscy zostali ścięci ok. 301 lub 313 r. (prawdopodobnie poza Bazylissą) i uznani za świętych. Wspomnienie 6/9 I.

• Julian Palestyński - Pochodził z Kapadocji. W Cezarei Palestyńskiej zobaczył ciała Pamfiliusza z Cezarei i innych męczenników rzucone na żer dla zwierząt. Ukląkł i ucałował zwłoki, za co został skazany na spalenie. Stało się ok. 310 r. Wspomnienie 29 II/1 III.

• Julian z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 178 - 188. Wspomnienie 17 III (katolicy).

• Julian z Sory - Męczennik pochodzący z Dalmacji, zabity w Italii ok. 150 r. Wspominany razem z Julianem z Le Mans 27 I.

• Julian z Tarsu - Wrzucony do morza w worku z wężami i skorpionami ok. 305 r. Wspomnienie 16 III (katolicy), 18 IV (Kościół ormiański), 21 VI (kościoły ortodoksyjne).

• Juliana z Nikomedii - Męczennica pochodząca z Cumae (Italia) lub Nikomedia (późniejszy Izmit w Azji Mniejszej). Zgodnie z tradycją jej szlachetnie urodzony ojciec Africanus postanowił wydać Julianę za mąż. Ona jednak odmówiła, ponieważ potajemnie przyjęła chrzest. Mimo nalegań ojca nie ugięła się i jako chrześcijanka została ścięta ok. 304 r. w Nikomedii.

Według innej wersji Juliana odmówiła poślubienia Eleusiusa z Antiochii. Obrażony Eleusius odkrył, że była chrześcijanką i poinformował władze. Mógł ją jeszcze uratować ślub z Eleusiusem, lecz Juliana wolała śmierć niż pogańskiego męża. Patronka ludzi chorujących. Wspomnienie 16 II (katolicy), 21 XII (kościoły ortodoksyjne).

Żeńska wersja imienia Julian.

• Julianna z Tarsu - Zginęła i jest wspominana razem z Kirieną.

Żeńska wersja imienia Julian.

• Julietta i Cyriak - Męczennicy straceni ok. 304 r. Julietta jako chrześcijanka uciekła przed prześladowaniami z rodzinnego miasta Iconium do Tarsu, zabierając ze sobą trzyletniego syna Cyriaka. Legenda głosi, że postawiona przed oblicze rzymskiego gubernatora w Tarsie Julietta stwierdziła, że nawet małe dziecko nie mogłoby uznać rzymskich bogów. Gubernator szyderczo zwrócił się więc do jej syna, a wtedy chłopiec odpowiedział, że tylko Chrystus jest prawdziwym bogiem, bo rzymskie bóstwa to jedynie posągi. Zdumiony gubernator zarządził tortury matki i syna, a następnie kazał ich stracić (według różnych wersji przez ścięcie lub spalenie na stosie). Wspomnienie 28 VII.

Imię rozumiane jako „pochodząca z rodu Julii”.

• Julita Męczennica - Julietta i Cyriak.

• Juliusz i Aaron - Jedyni odnotowani męczennicy z rzymskiej Brytanii. Zostali straceni w amfiteatrze w Caerleon (Walia) ok. 304 r. Wspomnienie 20 VI (katolicy i anglikanie), 22 VI (katolicy), 1 VII (katolicy do połowy XX w, ortodoksi).

Łacińskie imię Julius oznacza „pochodzący z rodu Julii”.

• Juliusz Weteran (255 - ok. 304) - Rzymski żołnierz. Zadenuncjowany przez kolegów przyznał, że czci Chrystusa i wraz z siedmioma innymi chrześcijanami został ścięty w Durostorum (późniejsza Silistra w Bułgarii). Wspominany 27 V (wszystkie kościoły).

• Justa - Męczennica wymieniana razem z Justynem z Siponto, Feliksem i Florencjuszem, który był jej ojcem. Według legendy ok. 310 r. została wrzucona do pieca pod Furconium (Furci), lecz w cudowny sposób ocalała z płomieni, więc została zabita strzałami z łuku. Wspomnienie 1 VIII (Kościół katolicki).

Po łacinie „ius” - „prawo”.

• Justa i Rufina - Męczennice czczone przez katolików, stracone w Sewilli ok. 287 lub 305 r. Patronki garncarzy. Wspomnienie 17 (dawniej 19) VII.

• Justus z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 118-129. Wspomnienie 19 VI.

Po łacinie „ius” - „prawo”.

• Justus z Anseny (początek IV w.) - Egipski męczennik aresztowany w Aleksandrii wraz z żoną Teoklią. Został przewieziony do Anseny i tam stracony. Wspomnienie 19 V.

• Justus z Beauvais - Na poły legendarny święty Kościoła katolickiego aktywny w Galii pod koniec III w. Według popularnej opowieści został ścięty za trwanie przez chrześcijaństwie, a następnie podniósł własną głowę i nadal głosił chwałę Chrystusa. Wspomnienie razem z Justynem z Paryża 18 X.

• Justus z Triestu - Aresztowany w Akwilei ok. 303 r. Skazano go na utopienie w morzu z kamieniami przywiązanymi do nóg i rąk. Mimo to po niedługim czasie zwłoki męczennika znaleziono na brzegu w Trieście, co uznano za cudowne wydarzenie. Wspomnienie 2 XI.

• Justyn Męczennik - Greckojęzyczny pisarz i nauczyciel znany też jako Justyn Filozof. Pochodził z Flavia Neapolis w Palestynie, dużo podróżował. Autor dzieł filozoficznych broniących zasad chrześcijaństwa. Ścięty w Rzymie w 163-167 r. Patron filozofów. Wspomnienie 1/14 VI.

Po łacinie „ius” - „prawo”.

• Justyn Wyznawca - Prezbiter i przywódca chrześcijan torturowany i stracony w Rzymie w 269 r. Szczątki Justyna jako relikwie zostały potem przeniesione z cmentarza św. Cyriaka przy Via Tributina do katedry we Freising koło Monachium i do Moguncji. Wspomnienie 4 lub 7 VIII (Kościół katolicki).

• Justyn z Paryża (koniec III w.) - Stracony w Galii. Często mylony z Justusem z Beauvais i z nim wspominany 18 X.

• Justyn z Siponto (IV w.) - Nie ma o nim bliższych informacji poza tym, że był wymieniany razem z Florencjuszem, Feliksem i Justą. Według legendy zapisanej w XV w. Justyn był bratem Florencjusza i Feliksa oraz wujem Justy. Po męczeńskiej śmierci braci i bratanicy pochował ich koło Furconium (Furci), a sam umarł w wieku osiemdziesięciu czterech lat. Wspominany kiedyś w Kościele katolickim 25 VII.

• Justyna z Nikomedii - Stracona razem z Cyprianem.

Żeńska wersja imienia Justyn.

• Justyna z Padwy - Dziewica z wysokiego rodu i męczennica ścięta ok. 304 r. Kilkanaście lat później jej grób otoczono kultem. Wspomnienie 7 X.

• Juwenal z Benevento - Święty czczony przede wszystkim w regionie Benevento w Italii. Zmarł w 132 r. Wspomnienie 7 V.

Po łacinie „iuvenalis” - „młodzieńczy”.

• Juwentius z Pawii - Według tradycji biskup Pawii w I w. Razem z nim działał w Pawii Syrys. Obu przysłał tam Hermagoras. Wspomnienie 8 II i 12 IX z Syrusem.

Imię pokrewne Juwenalisowi.

• Kalepodiusz - Zginął w Rzymie w 232 r. Wspomnienie 10 V.

Po grecku „kalos” - „piękny” i „pod” - „noga”.

• Kalikst I - Biskup Rzymu. Prowadził bank jako niewolnik Karpofora, lecz spowodował straty i trafił do więzienia. Potem za burdę w synagodze był zesłany do kopalni na Sardynii. W czasie uwalniania chrześcijan wskazanych przez Wiktora I, nakłonił zarządcę kopalni, by dopisał go do listy zwalnianych. Po kilku latach biskup Rzymu Zefiryn powierzył mu zarządzanie katakumbami. Po śmierci Zefiryna wybrany na rzymskiego biskupa w 217 r. Zginął w 222 r. prawdopodobnie w zamieszkach. Wspomnienie 14 X.

Po grecku „kalistos” - „bardzo dobry”.

• Kalimeriusz - Biskup Mediolanu pochodzący podobno z Grecji. Zmarł w 280 r. Jego rzekome szczątki zalane wodą odkryto w VIII w. Jako patron chroni przed suszą. Wspomnienie 31 VII.

Imię Kalimeriusza pochodzi od greckich słów „kalos” i „mera” - „piękny” i „dzień”.

• Kalinik z Gangry (Paflagonia) - Spalony w Ankarze ok. 251 r. Wspomnienie 29 VII.

Po grecku „kalinikios” - „wyróżniający się urodą”.

• Kalliopi - Męczennica stracona gdzieś na terenie Imperium Rzymskiego ok. 250 r. podobno za odmowę poślubienia poganina. Wspominana przez kościoły ortodoksyjne i katolików 8 VI.

Po grecku „kalliope” - „pięknolica”.

• Kandyd - Żołnierz Legionu Tebańskiego zabity w Agaunum ok. 287 r. Wspomnienie 22 IX.

Po łacinie „candidus” - „jasny, niewinny”.

• Kandyda Starsza (I w.) - Mieszkanka Neapolu według legendy wyleczona i nawrócona przez Piotra Apostoła. Patronka pieczeni. Wspomnienie 4 IX.

(

• Karp (Karpos) z Berei w Tracji (I w.) - Męczennik. Wspomnienie 26 V (kalendarz juliański), 13 X (kalendarz gregoriański).

Po grecku „karpos” - „nadgarstek”.

• Karp z Tiatyry w Azji Mniejszej - Ścięty w Pergamonie w 165 lub 251 r. Święty kościołów ortodoksyjnych, ormiańskiego, katolickiego i ewangelików. Wspomnienie 10 I, 13 IV i 13 X.

• Karpoforus - Stracony razem z Rufusem.

Greckie „karpos” - „nadgarstek” i „phero” - „niosę”.

• Kasjan z Imoli (rejon Bolonii) - Podobno w 304 r. zabity przez uczniów rylcami do pisania. Wspomnienie 13 VIII.

Łacińskie imię Cassianus oznaczało przynależność do starego rzymskiego rodu.

• Kasjan z Tangeru - Oburzony wyrokiem na Marcelego z Tangeru odmówił dalszej pracy w sądzie, za co został ścięty w 298 r. Wspomnienie 3 XII.

• Kasjusz i Florencjusz - Żołnierze z Legionu Tebańskiego. Schwytani i ścięci w Bonn po 286 r. Wspomnienie 10 X i 2 V.

• Katarzyna z Aleksandrii (ok. 282 - ok. 305) - Dziewica uwięziona w Aleksandrii za wyznawanie chrześcijaństwa podobno nawróciła w więzieniu dwieście osób i wszyscy nawróceni z radością ponieśli męczeńską śmierć. W końcu sama Katarzyna też została skazana na śmierć przez łamanie kołem, ale narzędzie tortur pękło i musiano ją ściąć. Według legend anioły przeniosły ciało męczennicy na górę Synaj, a w miejscu, gdzie znalazł się jej grób, cesarz Justynian założył później Monaster św. Katarzyny. Patronka niezamężnych kobiet, archiwistów, drukarzy, bibliotekarzy, prawników, filozofów, uczonych i uczniów oraz ludzi pracujących z kołem jak garncarze, prządki, ostrzący noże, wytwórcy kapeluszy, młynarze, kolejarze, mechanicy i rzemieślnicy. Pomocna w bólu gardła i głowy. Wspomnienie 24/25 XI.

Po grecku „katarhos” znaczy „czysta”, a w węższym znaczeniu „dziewicza”.

• Kedron (Cedron) z Aleksandrii - Czwarty koptyjski papież sprawujący urząd w latach 96-106. Wspomnienie 28 VI.

• Kefas - Cephas z Iconium.

• Kelsos (Celsos, Celsus) - Stracony z Julianem i Bazylissą.

• Kelsos z Mediolanu - Uczeń i współmęczennik Nazariusza.

• Kir (Kyros) - Cyrus.

• Kiriena z Tarsu - Za panowania cesarza Maksymiana została oprowadzona nago wokół Tarsu i spalona wraz Julianną. Wspomnienie 14 XI.

Greckie imię żeńskie nawiązujące do imienia Kir.

• Klaudia Męczennica - Za krytykę rzymskich władz została postawiona przed sądem w Amizos (późniejsze Samsun) w Azji Mniejszej nad Morzem Czarnym. W sądzie stwierdziła, że jest chrześcijanką, a cesarz to nieludzki tyran. Tradycja głosi, że odarto ją z szat, bito, obcięto piersi i wrzucono do rozpalonego pieca. Razem z nią około roku 310 zginęły Aleksandra z Galacji, Eufrazja, Matrona, Eutymia i Teodozja. Wspomnienie 2 IV.

• Klaudiusz, Nikostrat, Kastor i Symforian (IV w.) - Za odmowę uczczenia rzymskich bogów przywiązani do kamieni i utopieni w Panonii. Patroni kamieniarzy. Wspomnienie 8 XI.

Po łacinie „claudus” - „kulawy”.

• Klemens z Aleksandrii (ok. 150 - ok. 215) - Uczeń Teofila z Cezarei i teolog pracujący w Aleksandrii. Nauczyciel między innymi Orygenesa i Aleksandra z Jerozolimy. Wspomnienie 23 XI (kościoły ortodoksyjne), 4 XII (katolicy), 5 XII (anglikanie).

Po łacinie „spokojny, łagodny, cichy”.

• Klemens z Ankary - Biskup Ankary. Ścięty ok. 312 r. Wspomnienie 23 I.

• Klemens z Metzu (I w.) - Zgodnie z tradycją pierwszy biskup Metzu (Niemcy) wysłany tam przez Piotra Apostoła. Zasłynął jako pogromca smoka znanego jako Graouilly oraz setek węży zamieszkujących ruiny miejscowego amfiteatru: uspokoił je znakiem krzyża. Wspomnienie 23 XI.

• Klemens I - Biskup Rzymu uznawany za męczennika zabitego ok. 98/101 r. Według tradycji miał go wyświęcić Piotr Apostoł. Wspomnienie 26 IV (z Linusem i Anakletem) i 23 XI.

• Kleonik - Brat i współmęczennik Eutropiusza.

Greckie słowo „kleos” znaczy „sława, chwała”.

• Klet - Anaklet.

Cleto, zdrobnienie imienia Anacletus lub od greckiego „kletos” - „wybrany”.

• Konkordiusz ze Spoleto (Concordius) - Męczennik zabity w Spoleto ok. 175 r. Wspomnienie 1 i (katolicy), 4 VI (ortodoksi).

Po łacinie „concordia” - „zgoda”.

• Konon - Ojciec i dwunastoletni syn noszący to samo imię zostali w Iconium przypieczeni na żelaznym ruszcie, a potem zabici w 275 r. Wspominani 29 V.

• Konstancja - Męczennica stracona wraz z Feliksem.

Od łacińskiego „constans” - „stały”.

• Konstancjusz - Stracony razem z ojcem i bratem Symplicjuszem i Wiktorynusem.

• Konstancjusz z Perugii - Torturowany i zabity w Perugii (Italia) ok. 170 r. Czasem uznawany za biskupa. Wspomnienie 29 I.

• Konstanty z Efezu - Jeden z Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

Od łacińskiego „constans” - „stały”

• Kordula - Towarzyszka Urszuli z Kolonii. Początkowo uciekła, lecz potem sama oddała się w ręce Hunów, żeby zostać męczennicą w imię Chrystusa. Wspomnienie 22 X.

Od łacińskiego „cor” - „serce”.

• Korneliusz - Biskup Rzymu w latach 251-253. Nowacjan, jego rywal w walce o biskupi tron, nie godził się na powrót do Kościoła tych, którzy wyrzekli się wiary podczas prześladowań. Korneliusz uważał zaś, że jest to możliwe po odbyciu pokuty i doprowadził do wypędzenia Nowacjana. Niedługo później w 252 r. wybuchła epidemia, więc mieszkańcy Rzymu masowo składali ofiary, żeby przebłagać bogów. Ponieważ chrześcijanie nie brali udziału w ceremoniach, uznano, że to oni wywołali zarazę i znów zaczęły się prześladowania. Korneliusz umarł na zesłaniu. Wspomnienie 16 IX.

Od łacińskiego „cornu” - „róg” jako sumbol siły.

• Koryb - Corebus.

• Kosma i Damian - Bliźniacy, lekarze-cudotwórcy pochodzący z Cyrrhus (Kurus) w Azji Mniejszej. Wychowani w chrześcijaństwie przez matkę Teodozję. Ścięci ok. 303 r. za szerzenie chrześcijaństwa. Grób męczenników uznano za miejsce cudownych uzdrowień i zbudowano nad nim bazylikę. Patroni między innymi fizyków, farmaceutów i chirurgów oraz Florencji. Wspomnienie 1 XI.

Po grecku „kosmos” oznacza „porządek’.

• Kuartos (Quartos) z Bejrutu (I w.) - Wzmiankowany w Liście do Rzymian (16,23). Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów, podobno biskup Bejrutu. Męczennik czczony w kościołach wschodnich. Wspomnienie 4 X.

Po łacinie „quartus” - „czwarty”.

• Krescencjusz z Rzymu (Crescentius) - Jedenastoletni męczennik ścięty w Rzymie ok. 303 r. Wspomnienie 14 VIII.

Po łacinie „crescere”- „rosnąć”.

• Krescentinus (Crescentino) - Rzymski żołnierz, który uciekł przed prześladowaniami do Umbrii i osiadł w Thifernum Tiberinum (Citta di Castella). Podobno zabił miejscowego smoka. Umarł w 303 r. Patron pomocny w bólu głowy. Wspomnienie 1 VI.

• Kronidas - Podobno stracony w Ilirii ok. 121 r. wraz Filetusem, Lidią, Teoprepidesem, Macedo i Amfilochiuszem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

Od greckiego boga Kronosa i słowa „chronos” - „czas”.

• Kryspin i Kryspinian - Bracia straceni w Galii (późniejsze Soissons) ok. 286 r. Byli szewcami, którzy rozdawali buty za darmo, a nawet kradli skóry, żeby szyć buty dla biednych. Patroni szewców, ludzi noszących skórzane ubrania i tkaczy. Wspominani w kościołach ortodoksyjnych 7 XI (kalendarz gregoriański) oraz katolickim i anglikańskim 25 X (kalendarz gregoriański). W 1969 r. usunięci z liturgii katolickiej.

Od łacińskiego określenia „crispus” - „kędzierzawy”.

• Krystyna i Kalista - Siostry, które porzuciły chrześcijaństwo. Potem jednak pod wpływem postawy św. Doroty wróciły do chrześcijaństwa, za co zostały spalone w beczce ze smołą w Cezarei Kapadockiej ok. 288 - 300 r. Wspomnienie razem ze św. Dorotą 6 II (kalendarz juliański, kościoły ortodoksyjne).

Łacińskie imię Christina oznacza „Chrystusowa”.

• Krystyna z Bolseny lub z Tyru - Dziewica. Według legendy w wieku dwunastu lat ok. 287-303 r. przyjęła chrześcijaństwo, za co ją bito, więziono w lochu, szarpano hakami, polewano wrzącym olejem i palono ogniem. Utopiona lub zabita strzałami w amfiteatrze. Czczona w kościołach ortodoksyjnych, ormiańskim i katolickim. Wspomnienie 24 VII.

• Krzysztof - Legendarny siłacz z Licji w Azji Mniejszej, który przenosił podróżnych przez rzekę. Zdarzyło mu się nieść niezwykle ciężkie dziecko, które okazało się Jezusem dźwigającym ciężar całego świata. Podobno stracony ok. 250 r. Święty kościołów ortodoksyjnych i katolickiego. Patron dróg i mostów oraz podróżnych a także biegaczy i kierowców samochodów. Wspomnienie 22 V i 25 VII.

Po grecku „Chrestos” i „phoros” - „Chrystus” i „nosić”.

• Ksantypa (I w.) - Według tyleż romantycznej, ile fantastycznej opowieści pochodzącej z III w. dziewica stracona w Hiszpanii razem z Polikseną. Wspomnienie 23 IX.

Greckie „xanthos” - „żółty” i „hippos” - „koń”.

• Kukufas (Cucuphas, III/IV w.) - Ścięty za Dioklecjana w Barcelonie. Wspomnienie 25 VII.

• Kwadrat Apologeta (Kodrat) - Według tradycji grecki biskup. Podarował cesarzowi Hadrianowi rozprawę pod tytułem Apologia, która broniła chrześcijaństwa. Umarł ok. 129 r. Wspomnienie 26 V.

Po łacinie „quadratus” - „czworoboczny, silny”.

• Kwadrat z Koryntu - Stracony w połowie III w. w Koryncie z Haliną, Niką, Leonidem i innymi uczniami. Wspomnienie 10 III lub 15/16 IV (kościoły ortodoksyjne) i 1 VII (katolicy).

• Kwintus (Quintus) z Frygii - Stracony ok. 285 r. Wspomnienie 2 III (Kościół katolicki.

Po łacinie „quintus” - „piąty” (w kolejności narodzin).

• Kwintynus (Quintinus, Quentin) - Misjonarz w północnej Galii zakuty w łańcuchy, torturowany poprzez przebijanie ciała żelaznymi prętami i stracony w miejscowości St Quentin ok. 287 r. Jego zwłoki rzucone do okolicznego bagna zostały cudownie odnalezione pięćdziesiąt pięć lat później przez niewidomą kobietę o imieniu Euzebia. Patron bombardierów (artylerzyści), ślusarzy, portierów, krawców, chirurgów i kapelanów (duchownych pracujących dla wojska), a także święty pomocny w leczeniu kaszlu, kichania i ropnej opuchlizny. Wspomnienie 31 X.

• Kwiryn z Neuss (I/II w.) - Zginął w Rzymie z córką Balbiną.

„Quiris” - „rzymski obywatel”, od wzgórza Kwirynał, gdzie stała świątynia boga Kwiryna (Quirinus).

• Kwiryn z Sescii - Biskup miasta Sescia (późniejsze Sisak w Chorwacji). Aresztowany i zabity w 309 r. Wspomnienie 4 VI.

• Kwiryn z Tegernsee lub z Rzymu - Męczennik ścięty w Rzymie ok. 303 r. Jego ciało rzucono do Tybru. W VIII w. szczątki świętego przewieziono do opactwa Tegernse w Bawarii. Wspomnienie 25 III, 16 VI.

• Kyriak - Cyriak.

• Lambeos i Lambeas - Brat i siostra z Nikomedii. Zostali straceni ok. 303 r., ponieważ jako chrześcijanie odmówili złożenia ofiary miejscowym bogom.

• Laur - Flor i Laur.

Po łacinie „laurus” - „drzewo laurowe, wawrzyn”.

• Laurencjusz, Laurentius, Lawrans - Wawrzyniec.

Po łacinie „laureus” - „laurowy, wawrzynowy”.

• Legion Tebański - Maurycy i Legion Tebański.

• Leokadia - Męczennica zabita ok. 304 r. w Hiszpanii. Patronka Toledo. Wspomnienie 9 XII.

Od greckiego „leukos” - „biały” czyli jasny i czysty.

• Leoncjusz, Hypacjusz i Teodulus - Straceni w Trypolisie (Libia) ok. 70-79 r. za odmowę oddania czci rzymskim bóstwom, co uznano za działalność antypaństwową. Święci Kościoła koptyjskiego, kościołów ortodoksyjnych i Kościoła katolickiego. Wspomnienie 18 VII.

Imię Leoncjusza pochodzi od greckiego „leon” - „lew”.

• Leoncjusz z Cezarei Kapadockiej - Biskup Cezarei, propagator ustaleń Soboru w Nicei. Zmarł ok. 328 lub 337 r. Wspomnienie 13 I.

• Leonid (Leonidas) - Uczeń Kwadrata z Koryntu stracony w połowie III w. Patron ukąszonych przez węże. Wspomnienie 10 III lub 15/16 IV (kościoły ortodoksyjne) i 1 VII (katolicy).

Od greckiego „leon” - „lew”.

• Leucjusz (Leukiusz) z Brindisi - Misjonarz z Aleksandrii, a od roku 165 pierwszy biskup Brindisi na południu Italii. Według tradycji zginął jako męczennik ok 180 r. Wspomnienie 11 I (katolicy), 20 VI (ortodoksi).

Po grecku „leukos” - „biały, jasny, czysty”.

• Liberata (II w.) - Męczennica, siostra Marina z Aguas Santas.

Po łacinie „uwolniona”.

• Limnus (pierwsza połowa III w.) - Męczennik zabity w Smyrnie wraz z Pioniuszem, Sabiną, Mecedonią i Asklepiadesem.

Od greckiego „limne” - „jezioro”.

• Lorens, Lorent - Wawrzyniec.

• Lucjan i Marcjan - Dwaj chrześcijanie spaleni na stosie w Nikomedii ok 250 r. Według legendy Lucjan uprawiał czary, lecz nawrócił się, kiedy pewna chrześcijanka odparła jego magię jednym znakiem krzyża. Prawdopodobnie Marcjan również był czarownikiem nawróconym na chrześcijaństwo. Szczątki męczenników w bliżej nieznanych okolicznościach przewieziono potem do Vich w Hiszpanii. Wspomnienie 26 X.

Od łacińskiego „lux” - „światło”.

• Lucjan z Antiochii (ok. 240 - 312) - Prezbiter, uczony teolog, asceta i męczennik. Pochodził z chrześcijańskiej rodziny z Samosate w Syrii. Działał w Antiochii, gdzie między innymi założył szkołę Didaskaleion. Nauczał, że teksty biblijne należy rozumieć dosłownie z wyjątkiem fragmentów mających ukryte znaczenie. Po aresztowaniu Pawła z Samosate (zwolennika adopcjonizmu) Lucjan był podejrzewany o herezję i został ekskomunikowany. Aresztowany przez władze rzymskie został wysłany do Nikomedii, gdzie poniósł męczeńską śmierć za odmowę porzucenia chrześcijaństwa. Na ogół hagiografowie przyjmują, że go ścięto, lecz niektórzy mówią o śmierci głodowej, lub o utopieniu w morzu. Wśród jego najwybitniejszych uczniów był Euzebiusz z Nikomedii. Wspomnienie 7 I (Kościół katolicki), 15 X (kościoły ortodoksyjne).

• Lucjan z Beauvais - Według legendy pierwszy biskup Beauvais w Galii. Zwykle uznawany za męczennika ściętego ok. 290 r. Wspomnienie 8 I .

• Lucjusz - Męczennik wspominany z Ptolemeuszem.

• Lucjusz z Brytanii (II w.) - Legendarny król Brytów, który wprowadził chrześcijaństwo na Wyspy Brytyjskie. Wspomnienie 3 XII (brytyjscy katolicy).

• Lucjusz I - Biskup Rzymu w latach 253-254. Uznawany za męczennika straconego podczas prześladowań za cesarza Waleriana. Wspomnienie 4/5 III.

• Luperkul (Luperkulus, III w.) - Biskup Eauze w południowo-zachodniej Galii zwykle utożsamiany z Lukerkulem zabitym w hiszpańskiej Saragossie w 304 r. Wspomnienie 16 IV.

Lupercus był rzymskim bóstwem chroniącym przed wilkami, a lupercalia to święto ku czci Lupercusa.

• Lidia - Podobno stracona w Ilirii ok. 121 r. razem z mężem Filetusem, synami Macedo i Teoprepidesem oraz z Amfilochiuszem i Kronidasem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

• Łucja i Geminian - Męczennicy straceni w Rzymie ok 300 r. Wspomnienie 16 IX (katolicy do 1970 r.), 17 IX (kościoły ortodoksyjne), 13 XII (katolicy po 1970 r.).

Po łacinie „lucia” - „świetlista”.

• Łucja z Syrakuz (ok. 281 - 304) - Dziewica. Mimo tortur odmówiła porzucenia chrześcijaństwa, więc skazano ją na pracę prostytutki. Wtedy wydłubała sobie oczy, żeby przestać być atrakcyjną. Została ścięta w wieku 23 lat. Patronka ludzi niewidomych i chorujących na oczy oraz krawców. Wspomnienie 13 XII.

• Macedo - Podobno stracony w Ilirii ok. 121 r. wraz z rodzicami Filetusem i Lidią, bratem Teoprepidesem oraz z Amfilochiuszem i Kronidasem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

Mężczyzna pochodzący z Macedonii.

• Macedonia (pierwsza połowa III w.) - Męczennica zabita w Smyrnie wraz z Pioniuszem, Limnusem, Sabiną i Asklepiadesem.

Kobieta z Macedonii.

• Maciej z Jerozolimy - Biskup Jerozolimy. Umarł ok. 120 r. Wspomnienie 30 I.

• Magnus z Cuneo - Według tradycji żołnierz Legii Tebańskiej. Zabity w Cuneo (pogranicze Italii i Galii) jako męczennik za wiarę ok. 286 r. Wspomnienie 19 VIII.

Po lacinie „wielki”.

• Maksima z Rzymu - Niewolnica za wyznawanie chrześcijaństwa zatłuczona ok. 304 r. Czczona lokalnie w Italii. Wspomnienie 2 IX.

Po łacinie „największa”.

• Maksimus z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 264 - 282.

Po łacinie „największy”.

• Maksimus z Avei - Diakon zabity za wiarę w Avei (późniejsza Fossa w Italii) ok. 250 r. Wspomnienie 10 VI.

• Maksimus z Rzymu - Chrześcijański kupiec z Azji, który w Rzymie ok. 250 r. odmówił oddania czci popiersiom cesarzy. Był za to torturowany poprzez rozciąganie i bicie prętami, a na koniec ukamienowany. Wspomnienie 30 IV.

• Maksym - Maksimus, Maksymilian.

• Maksymilian z Celei - Biskup pochodzący z miasta Celeia (Celje w późniejszej Słowenii), aktywny w rzymskiej prowincji Noricum (na południe od Dunaju), założyciel kościoła w Lorch. Ścięty ok. 284 r. z odmowę porzucenia chrześcijaństwa. Wspomnienie 12 X.

Po łacinie „maximus” - „największy”.

• Maksymilian z Efezu - Bogaty chrześcijanin z Efezu służący w rzymskiej armii. Zginął ok. 250 r. Razem z nim śmierć ponieśli jego towarzysze Jamblik, Martynian, Jan, Dionizy, Konstanty i Antonin. Wspominani jako Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

• Maksymilian z Lorch - Maksymilian z Celei.

• Maksymin z Aix (I w.) - Legendarny ewangelizator południowej Galii i pierwszy biskup Aix. Wymieniany jako towarzysz Trzech Marii. Wspomnienie 7 VII (Kościół katolicki).

• Małgorzata z Antiochii Pizydyjskiej - Ścięta ok. 303-305 r. Wspomnienie 20/30 VII.

„Perła” - w sanskrycie „manjari” (również „pąk kwiatu”), po grecku „margarites”, po łacinie „margarita”.

• Mammes z Cezarei (ok. 259 - ok. 275) - Urodził się w więzieniu, gdzie wtrącono jego rodziców za wyznawanie chrześcijaństwa. Po egzekucji rodziców wychowaniem sieroty zajęła się bogata wdowa Ammia. Ponieważ jednak Mammes był chrześcijaninem, po kilku latach on też stanął przed sądem. Zginął na arenie ugodzony w brzuch trójzębem. Patron dzieci karmionych piersią oraz święty chroniący przed przepukliną i bólem złamanych kości. Wspomnienie 7 VIII (katolicki Kościół hiszpański), 17 VIII (większość katolików), 2 IX (Kościoły ortodoksyjne).

Po grecku „mamas” i „mammes” - „mamusia” lub „mamka”, określenie przeniesione na mężczyznę.

• Marceli z Tangeru - Rzymski centurion. Ścięty w Tangerze w 298 r. Wspomnienie 30 X.

Marcelli to przydomek odgałęzienia rzymskiego rodu Klaudiuszów, nawiązujący do Marsa.

• Marceli I - Biskup Rzymu w latach 308 - 309. Cesarz wygnał go z miasta, ponieważ nakładał zbyt surową pokutę na apostatów, którzy podczas niedawnych prześladowań odstąpili od Kościoła, a teraz chcieli wrócić. To powodowało rozruchy. Wspomnienie 16 I.

• Marcelin (Marcellinus) - Pierwszy biskup Rzymu używający tytułu papieża, przysługującego dotąd tylko patriarchom na Wschodzie. Według tradycji poniósł śmierć męczeńską w 304 r. Potem z powodu prześladowań przez trzy lata nie można było wybrać nowego biskupa. Wspomnienie 25 X.

• Marcellus z Capui (III lub IV w.) - Prawdopodobnie męczennik z południowej Italii. Wspomnienie w Kościele katolickim razem z Apulejuszem 7 X, od roku 1716 8 X, a od 1969 r. bez Apulejusza.

• Marcjan - Spalony w Nikomedii razem z Lucjanem.

Po łacinie „martianus” - „marsowy’.

• Marcjan z Tortony - Według tradycji pierwszy biskup Tortony w północnej Italii. Ukrzyżowany za wiarę ok. 117 lub 120 r. Patron administratorów. Wspomnienie 6 III.

• Marcjana z Mauretanii - Za zniszczenie posągu bogini Diany, czyli obrazę uczuć religijnych, została skazana na śmierć ok. 303 r. Zabił ją rogami byk i rozszarpał lampart. Patronka pomocna w gojeniu ran. Wspomnienie 9 I (katolicy).

• Marcjanilla - Stracona z Julianem i Bazylissą.

• Marian - Męczennik stracony razem z Jakubem.

„Marianus” - członek rzymskiego rodu Mariuszów.

• Marina z Aguas Santas (119 - 139) - Dziewica. Jedna z dziewięciu sióstr męczennic, spośród których najsławniejszą była Liberata. Marina została stracona na terenie Luzytanii (późniejsza Portugalia). Wspomnienie 18 VII.

Po łacinie „marina” - „morska”.

• Marinus Palestyński (III w.) - Rzymski żołnierz stracony za wiarę w Cezarei Palestyńskiej. Wspomnienie 30 III i 20 VIII.

Po łacinie „marinus” - „morski”.

• Marinus Rzymski - Zginął jako męczennik w Rzymie w 269 r. Wspomnienie 19 VII.

• Mariusz, Marta i synowie Audyfaks i Abachum - Męczennicy z Persji. Według legendy zapisanej w V lub VI w. Mariusz rozdał majątek, kiedy przeszedł na chrześcijaństwo i cała rodzina wyruszyła na pielgrzymkę do Rzymu. Tam przybysze zaczęli pomagać prześladowanym chrześcijanom, więc sami trafili do więzienia i zostali skazani na śmierć. ok. 270 - 305 r. Martę utopiono pod Rzymem, a jej męża i synów ścięto przy Via Cornelia. Wspomnienie 19 I.

Po łacinie „marius” - od boga Marsa lub od rzymskiego rodu Mariuszów.

• Markianos z Aleksandrii - Koptyjski papież w latach 141 - 152. Wspomnienie 14 I.

Rzymskie imię związane z imieniem Marek.

• Marta - Żona Mariusza, matka Audyfaksa i Abachuma.

• Martyna - Według legendy bogata mieszkanka Rzymu, która pomagała biednym. Za odmowę złożenia ofiary rzymskim bogom, wyłupiono jej oczy, palono ogniem i rzucono lwu na pożarcie, ale rany same się goiły, ogień nie parzył, a lew jej nie zabił. Wreszcie została ścięta ok. 226 - 230 r.. Patronka karmiących matek. Wspomnienie 30 I.

Forma imienia Marta.

• Martynian i Procesjusz - Rzymscy żołnierze według tradycji mający pilnować uwięzionych Piotra i Pawła, lecz pod wpływem ich cudów nawróceni na chrześcijaństwo. Zostali poddani serii tortur, w tym łamaniu kości, stłuczeniu ust, przypalaniu, a nawet żądleniu przez skorpiony. Ścięci w Rzymie ok. 67 r. Patroni służb więziennych. Wspomnienie 24 IV (ortodoksi), 2 VII (katolicy).

Imię Martyniania nawiązuje do boga Marsa.

• Martynian z Efezu - Siedmiu Śpiących Młodzieńców.

• Matrona - Towarzyszka Klaudii Męczennicy.

Po łacinie „matka rodu”.

• Maturinus - Galijski misjonarz i egzorcysta wypędzający demony. Umarł ok. 300 r. Patron aktorów, klaunów, blacharzy, hydraulików i żeglarzy (w Bretanii). Pomocny przeciw zaburzeniom psychicznym i bezpłodności. Wspomnienie 1 XI (ortodoksi i katolicy).

Od łacińskiego „maturo” - „dojrzewam”.

• Maura i Britta (IV w.) - Bliżej nieznane dziewice i męczennice, których relikwie odnalazł podobno Eufroniusz, biskup Tours. Wspominane 15 I.

Po łacinie „maura” - „ciemnoskóra” lub „mauretańska”.

• Maurus z Parentium (III w.) - Biskup aktywny w Istrii i męczennik. Patron chorwackiego miasta Poreč. Wspomnienie 21 XI.

Męska wersja imienia Maura.

• Maurus, Pantaleon i Sergiusz - Męczennicy za wiarę zabici w Bisceglie (południowa Italia) ok. 117 r. Według legendy Maurus pochodził z Betlejem i został wysłany do Italii przez Piotra Apostoła. Wspomnienie 27 VII.

• Maurycy i Legion Tebański - Rzymscy żołnierze-chrześcijanie stacjonujący w Agaunum (Alpy). Według legendy cały legion wywodzący się z Teb wyznawał zakazaną wiarę, więc odmówił złożenia ofiary rzymskim bogom. Uznano to za bunt i wybito oddział ok. 286 r. Na miejscu kaźni stanął potem kościół (IV w.). Domniemane szczątki Maurycego przeniesiono w roku 961 do Ratyzbony, a potem do Magdeburga. Ostrze rzymskiej włóczni uznawanej za własność Maurycego było przechowywane w Niemczech jako symbol cesarskiej władzy. Wspomnienie 22 IX.

Po łacinie „mauritius” - „mauretański”.

• Melito z Sardes - Biskup z Azji Mniejszej. Świętował Wielkanoc w tym samym dniu, na który przypadała żydowska pascha, co zostało potem uznane za herezję. Umarł ok. 180 r. Wspomnienie 1 IV.

Po łacinie „mellitus” - „miodowy, najmilszy”.

• Mellonius (Mellon) z Rouen - Pochodzący z Cardiff, ochrzczony w Rzymie biskup Rouen w Galii. Według legendy pewien młodzieniec słuchający kazania Melloniusa w Rouen spadł z dachu i zabił się. Kiedy biskup go wskrzesił, wielu mieszkańców miasta przeszło na chrześcijaństwo. Umarł w 313 lub 314 r. Wspomnienie 22 X.

Imię pokrewne imieniu Melito.

• Menas (Minas, Mena, 285 - ok. 309) - Jeden z najpopularniejszych świętych egipskich. Od piętnastego roku życia był żołnierzem w rzymskiej armii i dość szybko awansował ze względu na pozycję swojej rodziny. Jednak po trzech latach porzucił służbę i został pustelnikiem. Przez pięć lat praktykował ascezę, aż doznał widzenia, w którym aniołowie koronowali męczenników za wiarę i usłyszał głos zapowiadający jego własną chwałę męczennika. Pod wpływem wizji Menas udał się do rzymskiego zarządcy, żeby powiedzieć mu, że jest chrześcijaninem. Został poddany okrutnym torturom i w końcu zabity. Legenda głosi, że jego ciało wrzucono do ognia, lecz po trzech dniach pozostało nietknięte. Patron ludzi fałszywie oskarżonych i wędrownych kupców. Wspomnienie 11 XI (kościoły ortodoksyjne i katolicki), 24 XI (Kościół koptyjski).

• Menodora, Metrodora i Nymfodora - Siostry z Bitynii w Azji Mniejszej. Dziewice i ascetki stracone między 305 i 311 r. Legenda głosi, że deszcz ugasił ogień, kiedy oprawcy próbowali spalić zwłoki męczennic, a gubernator, który skazał je na śmierć zginął potem rażony piorunem. Wspomnienie 10 IX.

W imionach znalazły się greckie słowa: „mene” oznaczające „księżyc”; „meter” czyli „matka”; „nymphe” czyli „dziewczyna” oraz „doron” - „dar”.

• Merkuriusz (224 - 250) - Urodził się w Kapadocji lub w Rzymie i przed przejściem jego rodziców na chrześcijaństwo nosił imię Philopater. Był rzymskim żołnierzem, ale przez Arabów został nazwany Abu-Seifein, co oznacza trzymającego dwa miecze, ponieważ oprócz miecza żołnierza miał drugi miecz od Archanioła Michała. Otrzymał go od boskiego posłańca, żeby pokonał pogańskich barbarzyńców atakujących Rzym. Mimo bojowych zasług i popularności wśród Rzymian został jednak uwięziony i wysłany do Cezarei, gdzie go ścięto za wyznawanie chrześcijaństwa. Patron żołnierzy. Wspomnienie 11 XI (kościoły zachodnie), 24 XI (kościoły wschodnie).

Imię związane z bogiem Merkurym.

• Messalina (połowa III w.) - Uczennica Felicjana z Foligno. Zatłuczona pałkami za obrazę rzymskich bogów. Wspominana razem z Felicjanem.

Łacińskie imię oznaczające, że ktoś należy do rodziny Messalia.

• Metody z Olimpu - Biskup w Licji. Ścięty ok. 311 r. Wspomnienie 3 VII, 18 IX.

Od greckiego „methodos” - „kroczący właściwą drogą”.

• Metrodora - Menodora, Metrodora i Nymfodora.

• Męczennicy Afrykańscy - Według tradycji sto dwadzieścia cztery osoby, które zostały zabite w rzymskiej Afryce północnej w ciągu pierwszej połowy III w.

• Męczennicy z Abitynii - Tradycja głosi, że w roku 304 władze rzymskie w mieście Abitynia (Abitinae) w północnej Afryce wykryły zakazane nabożeństwa chrześcijańskie, w rezultacie czego czterdzieści dziewięć osób trafiło do więzienia. Był to rezultat edyktu cesarza Dioklecjana skierowanego przeciw antypaństwowej sekcie wyznawców Chrystusa. Aresztowanych poddano przesłuchaniu i torturom, a następnie stracono. Wspomnienie 12 II (Kościół katolicki).

• Męczennicy ze Scilli - Dwunastu chrześcijan osądzonych i straconych w numidyjskim mieście Scilla w roku 180: Speratus, Nartzalus, Cintinus, Veturius, Felix, Aquilinus, Laetantius, Januaria, Generosa, Vestia, Donata i Secunda. Opis ich męczeństwa jest jednym z pierwszych łacińskich tekstów chrześcijańskich i jednym z pierwszych świadectw obecności chrześcijan w północnej Afryce. Wspomnienie 17 VII.

• Minas - Menas.

• Miron z Krety (III/IV w.) - Z pochodzenia był chłopem. Legenda głosi, że dzięki czynieniu cudów został diakonem a potem biskupem. Wspomnienie 8 VIII.

Po grecku „myron” oznacza „wonny olejek”.

• Miron z Kyzikos na Morzu Marmara - Kapłan ścięty ok. 250 r. Wspomnienie 17 VIII.

• Mitrofan - Biskup Bizancjum na przełomie III i IV w. Wspomnienie 4 VI.

„Metrofan” z greckiego „meter” - „matka” i „phanos” - „objawienia”.

• Mundycja (Munditia) - Męczennica stracona w Rzymie ok 310 r. Jej domniemany szkielet przeniesiono do Kościoła św. Piotra w Monachium w 1675 r. Kości w szklanej gablocie okryto klejnotami, a w czaszkę wstawiono sztuczne oczy. Jako święta została uznana za patronkę niezamężnych kobiet. Wspomnienie 17 XI.

• Mura (Moura) - Egipska chrześcijanka, żona diakona Tymoteusza. W 283 r. oboje odmówili wyrzeczenia się wiary i zostali ukrzyżowani w Ansenie. Wspomnienie 3 V, 25 IX.

• Nabor i Feliks - Żołnierze z Afryki Północnej ścięci ok. 303 r. w Laus Pompeia (Lodi Vecchio) koło Mediolanu. Wspomnienie 12 VII.

• Narcyz (Narcissus, ok. 99 - ok. 216) - Patriarcha Jerozolimy. W roku 195 razem z biskupem Cezarei Theophitusem (lub Theoctistusem) ustalili, że Wielkanoc ma być świętowana w niedzielę, czyli oddzielnie od żydowskiej Paschy. Umarł w czasie modlitwy, o czym zaświadcza list jego pomocnika Aleksandra z Jerozolimy. Wspomnienie 7 VIII (kościoły ortodoksyjne) i 29 X (katolicy).

• Natalia z Nikomedii - Stracona z mężem Adrianem ok. 306 r. Wspomnienie 1 XII.

Po łacinie „natalia” to „narodzona”. W tradycji chrześcijańskiej dies natalis oznacza dzień śmierci, po której oczekuje się odrodzenia w nowym życiu.

• Nazariusz - Stracony i pochowany w Mediolanie razem ze swoim uczniem Kelsosem. Ich szczątki odkryto w IV w. Data męczeństwa nie jest pewna, jedni bowiem uważają, że chodzi o III w., a inni mówią o I w. Wspomnienie 28 VII (katolicy), 27 X (ortodoksi).

Nasarius oznacza kogoś pochodzącego z Nazaretu.

• Nearchus (III w.) - Przyjaciel Polieuktusa. Spalony żywcem w Armenii. Wspomnienie 22 IV.

Greckie imię, które można rozumieć jako „nowy mistrz” lub „nowa doskonałość”.

• Nereus (ok. II - III w.) - Rzymski żołnierz stracony razem z Achilleusem za wyznawanie chrześcijaństwa. Pochowani w rzymskich katakumbach Domitilli. Wspomnienie 12 V.

Grecki bóg morza zamieszkujący Morze Egejskie.

• Nestor z Magydos - Znany też jako Nestor z Perge. Biskup Magydos w Pamfilii (Azja Mniejsza). Aresztowany i stracony ok. 250 r. za zniewagę rzymskich bogów. Wspomnienie 25 II (katolicy), 28 II (ortodoksi).

Greckie imię oznaczające osobę doświadczoną

• Nestor z Tesalonik - Towarzysz Demetriusza z Tesalonik. Stracony według różnych wersji w roku 290, 296 lub 306. Wspomnienie 27 X.

• Nicefor z Antiochii - Pokłócił się z chrześcijańskim kapłanem Saprycjuszem, a gdy w Syrii zaczęły się prześladowania chrześcijan, chciał się z nim pogodzić. Jednak Saprycjusz przerażony czekającymi go torturami wyrzekł się wiary. Nicefor zaś dobrowolnie oddał się w ręce władz i ok. 257 r. poniósł męczeńską śmierć. Wspomnienie 22 II.

Greckie imię Nicefor lub Nikefor łączy w sobie słowa „nike” - „zwycięstwo” i „phoro” - „niosę”.

• Nika - Męczennica stracona z Kwadratem z Koryntu w połowie III w. Wspomnienie 10 III lub 15/16 IV (kościoły ortodoksyjne) i 1 VII (katolicy).

„Nike” po grecku oznacza „zwycięstwo”.

• Nikander Egipcjanin - Lekarz i chrześcijanin. Pomagał prześladowanym i więzionym chrześcijanom, a zmarłych grzebał. Został jednak schwytany ok. 302 r., a za karę odarto go ze skóry i ścięto. Wspomnienie 15 III.

Po grecku „nike” to „zwycięstwo”, a „andros” to „mężczyzna”.

• Nikander Egipski - Męczennik stracony ok. 305-311 r. Wspomnienie 5 VI.

• Nikazjusz, Kwiryn, Skubikulus i Pientia (III w.) - Czworo legendarnych misjonarzy w Galii, którzy ponieśli męczeńską śmierć w Vexin. Nie ma pewności, czy nie są tylko wytworem literackiej wyobraźni. Wspomnienie 11 X (Kościół katolicki).

Nikazjusz od greckiego „nike” - „zwycięstwo”.

• Nimfa (III w.) - Dziewica i męczennica, towarzyszka Tryfona z Kampsady.

Po grecku „nymphe” - „dziewczyna”.

• Nino (Nina, Nona, ok. 268 - ok. 335/340) - Według pisarza Rufina była niewolnicą z Kapadocji sprzedaną Mirianowi III, królowi Iberii w Gruzji. Inne legendy utrzymują, że uciekła z Armenii przed prześladowaniami skierowanymi przeciwko mniszkom Gajane. Kiedy w cudowny sposób wyleczyła chorą żonę gruzińskiego władcy, zdobyła silną pozycję na dworze i przekonała Miriana o konieczności przejścia na chrześcijaństwo. Stało się to w roku 337. Wspomnienie 14 I i 11 XI (Ormianie).

Zdrobnienie imienia Johannan czyli Jan lub greckie „ninos” - „Bóg łaskaw”.

• Nymfodora - Menodora, Metrodora i Nymfodora.

• Ojcowie Kościoła - Zgodnie z określeniem Ireneusza ojciec oznacza nauczyciela, chodzi więc o uczących chrześcijaństwa między i i VIII wiekiem.

• Ojcowie Pustyni - Eremici (od greckiego erēmos - pustynia), którzy w III - IV w. zdecydowali się żyć samotnie na pustyni w Egipcie lub Syrii, aby poprzez ascezę, modlitwę i medytacje osiągnąć jedność z Bogiem. Pierwszym pustelnikiem wymienianym w tekstach był Paweł z Teb. Pachomiusz zapoczątkował cenobityzm jako pierwotną formę monastycyzmu (od greckiego monachos - samotny człowiek), a Antoni Wielki z Egiptu stał się prekursorem monastycyzmu w wersji zachodniej. Wśród wybitnych Ojców Pustyni można wymienić też Hilariona Wielkiego i Makarego z Egiptu.

• Oliwia (Oliva) - Stracona ok. 119 r. w Brescii. Wspomnienie 5 III, 18 IV.

Od greckiego „elaios” lub łacińskiego „oliva” - „drzewo oliwne”.

• Onufry Wielki (Onuphrius, początek IV w.) - Według Pafnucego z Teb, który znalazł Onufrego na Pustyni Tebaidzkiej w Egipcie, Onufry spędził w samotności ok. 60 lat. Był nagi z wyjątkiem opaski biodrowj z liści, miał długie białe włosy i brodę, żywił się znalezionymi owocami i ziołami. Pustelnik umarł na rękach Pafnucego. Onufry jest czczony przez kościoły wschodnie i zachodnie, lecz jego kult rozprzestrzenił się przede wszystkim na wschodzie. Wspomnienie 12 VI.

• Orestes/Horestes - Edistus.

• Orestes z Kapadocji - Męczennik zabity na przełomie III i IV w.

• Oroncjusz z Lecce (I w.) - Według XII-wiecznej legendy, kiedy statek rozbił się na południu Italii w miejscowości Rudiae (późniejsze Lecce), płynący nim Justus z Koryntu, uczeń Pawła z Tarsu, nawrócił spotkanych na brzegu Oroncjusza i Fortunata. Co prawda zadenuncjowano ich jako chrześcijan, za co zostali wychłostani, lecz przeżyli, a podczas pobytu w Koryncie Paweł wyznaczył Oroncjusza na biskupa Rudiae. Ostatecznie Oroncjusz i Fortunat zostali ścięci toporem kilka kilometrów od Rudiae. Wspomnienie 26 VIII.

• Orygenes (184/185 - 253/254) - Aleksandryjski teolog i filozof. Głosił preegzystencję dusz i ostateczne zbawienie wszystkich istot, co odrzucił później Sobór chalcedoński. Uczeń Klemensa z Aleksandrii.

• Otimus (III w) - Egipski duchowny z Fowa. Torturowany za odmowę okazania szacunku rzymskim bogom i spalony. Jego domniemane szczątki są przechowywane w mieście Kalabsha. Wspomnienie w Kościele koptyjskim 28 IV.

• Owidiusz - Według hagiografów pochodził z Sycylii, a na przełomie i i II w. został biskupem miasta Braga w Luzytanii. Zginął jako męczennik za wiarę ok. 135 r. Patron pomocny w chorobach uszu i problemach ze słuchem. Wspomnienie 3 VI.

• Pacjens - Arcybiskup Lyonu zmarły ok. 150 r. n.e. Wspomnienie 11 IX.

• Palladiusz z Antiochii - Syryjski pustelnik zmarły w 309 r. Wspomnienie 28 I.

• Palmacjusz - Zginął z Tyrsusem i Bonifacym.

Po łacinie „palmatus” - „palmowy”.

• Pamfiliusz z Cezarei (ok. 250 - ok. 310) - Jeden z największych chrześcijańskich teologów swoich czasów, krzewiciel nauk Orygenesa. Nauczyciel i przyjaciel Euzebiusza z Cezarei. Urodził się w arystokratycznej rodzinie w Bejrucie. Studiował w Aleksandrii, a potem sam nauczał. W roku 306 jeden z jego uczniów Apphianus celowo zakłócił publiczne składanie ofiary bogom przez gubernatora Cezarei, co uznano za akt antypaństwowy i profanację, więc Apphianus został skazany na śmierć. W tym czasie jego brat Edezjusz, również uczeń Pamfiliusza, zachował się bardzo podobnie w Aleksandrii i on także został stracony. Pamfiliusz zaś w roku 307 trafił przed oblicze gubernatora Palestyny, ponieważ odmówił uczestniczenia w składaniu ofiar: aresztowano go, poddano torturom i ścięto. Wspomnienie 16 II, 1 VI.

Po grecku „pan” -„wszystko” i „phile” - „lubię, kocham”.

• Pankracy (Pankratius, ok. 286 - ok. 304) - Frygijczyk nawrócony w Rzymie na chrześcijaństwo razem ze swoim wujem i ścięty podczas prześladowań ok. 304 r. Patron dzieci oraz święty pomocny przeciwko krzywoprzysięstwu, bólom głowy i skurczom mięśniowym. Wspomnienie 12 V (kalendarz juliański w kościołach ortodoksyjnych i katolicy), 25 V (kalemdarz gregoriański w kościołach ortodoksyjnych).

Po grecku „pan” i „kratos” - „wszech” i „moc”.

• Pankracy z Taorminy (I w.) - Biskup Taorminy na Sycylii wyznaczony podobno przez Piotra Apostoła. Zginął śmiercią męczeńską. Wspomnienie 22 II.

• Pantaenus - Grek, stoicki filozof z Aleksandrii, który po przyjęciu chrześcijaństwa starał się uzgodnić grecką filozofię z nową wiarą. Jeden z pierwszych wybitnych teologów chrześcijańskich. Według Euzebiusza z Cezarei Pantaenus odbył rzekomo podróż misyjną do Indii. Umarł ok. 200 r. Wspomnienie 22 VI (Kościół koptyjski), 7 VII (kościoły ortodoksyjne i zachodnie).

• Pantaleon - Męczennik zabity razem z Maurusem i Sergiuszem. W roku 971 arcybiskup Geron przywiózł domniemane relikwie Pantaleona z Konstantynopola do Kolonii.

Od greckich słów „pantes” i „leon” - „wszystko” lub „całość” i „lew”.

• Panteleon z Nikomedii (ok. 280 - 305) - Lekarz i uzdrowiciel. Po przyjęciu chrześcijaństwa leczył za darmo. Został ścięty za wyznawanie zakazanej wiary. Patron lekarzy, pielęgniarek, fizyków i ludzi samotnych. Jego atrybutem są gwoździe jako narzędzia tortur. Wspomnienie 27 VII.

• Papas z Likaonii (początek IV w.) - Pochodził z Larande w Azji Mniejszej. Torturowany między innymi za pomocą butów z gwoździami stercząymi do wnętrza. Umarł przywiązany do suchego drzewa, które podobno później odżyło.

„Papas” po grecku znaczy „ojczulek”.

• Papiasz (ok. 70 - ok. 135/156) - Biskup Hierapolis (późniejsze Pamukkale) w Azji Mniejszej. Pisał między innymi o autorstwie Ewangelii, wskazując, że tekst Marka jest najstarszy. Według legendy Papiasz miał ponieść męczeńską śmierć razem z Polikarpem ze Smyrny. Czczony przez kościoły ortodoksyjne i katolicki. Wspomnienie 22 II.

Forma imienia Papas.

• Papilas - Diakon i męcczennik zabity ok. 251 r. Tradycja wiąże go z Karpem z Tiatyry. Wspomnienie 26 X.

Imię wiązane z łacińskimi słowami „papilla” - „sutek” lub „papilio” - „motyl”.

• Paraskewi - Praskowia.

„Paraskevi” po grecku „przygotowanie” czyli piątek, kiedy przygotowuje się do szabasu. Imię jest pamiątką dnia narodzin.

• Parygoriusz z Samosate - Męczennik stracony w 297 r. wymieniany zazwyczaj z Hipparchem Męczennikiem. Wspomnienie 11 II.

• Paternus z Auch - Biskup Auch (Francja) pochodzący z Bilbao. Umarł ok. 150 r. Wspomnienie 28 IX.

Po łacinie „ojcowski”.

• Patroklus z Troyes - Mieszkaniec miasta znany z dobroczynności. Umarł ok. 250 r. Patron pomocny przeciw gorączce i demonom. Wspomnienie 21 I.

Od mgreckch słów „pateras” - „ojciec” i „kleos” - „chwała”

• Patrycja z Nikomedii - Zginęła w III lub IV w. Wspomnienie 13 III.

Po łacinie „patricia” - „szlachetna”.

• Paula z Cezarei Palestyńskiej - Stracona w tym samym czasie, co Walentyna z Cezarei Palestyńskiej. Wspomnienie 25 VII.

Żeńska forma imienia Paulus czyli Paweł.

• Paulin z Lukki - Pochodzący z Antiochii pierwszy biskup Lukki. Zmarł ok. 67 r. Wspomnienie 12 VII.

Forma imienia Paulus czyli Paweł.

• Pausilypus - Chrześcijanin schwytany przez Rzymian w Heraklei Sintica w Tracji ok. 140 r. Został poddany torturom, lecz według legendy w cudowny sposób zrzucił łańcuchy i uciekł. Zmarł z powodu ran. Wspomnienie 15 IV.

• Paweł - Męczennik wspominany z Dionizją i Andrzejem.

• Paweł z Egiptu - Paweł z Teb.

• Paweł z Narbonne (III w.) - Jeden z misjonarzy działających w Galii. Wspomnienie 22 III (Kościół katolicki).

• Paweł z Nicei (IV w.) - Zginął razem z Dariuszem, Zosimusem i Sekundem.

• Paweł z Teb (ok. 228 - ok. 341) - Pierwszy odnotowany pustelnik chrześcijański i jeden z Ojców Pustyni. Informacje o nim spisał Hieronim ze Strydonu na podstawie opowieści uczniów Antoniego Wielkiego - Amatasa i Makarego. Paweł urodził się w egipskich Tebach w bogatej rodzinie lecz wcześnie został osierocony. Mając około dwadzieścia uciekł na pustynię, żeby uniknąć prześladowań i pozostał tam do końca życia. Żył samotnie w jaskini, ubrany w liście palmy, a żywił się daktylami i owocami. Według legendy kruk przynosil mu codziennie chleb. Kiedy zaś odwiedził go Antoni Wielki, ptak przyniósł dwa razy więcej chleba. Antoni pochował pustelnika w grobie wykopanym przez dwa lwy. Patron zakonu paulinów. Wspomnienie 10 I a potem 15 I.

• Pelagia Dziewica (III/IV w.) - Piętnastoletnia chrześcijanka z Antiochii Syryjskiej. Popełniła samobójstwo, żeby stać się niewinną ofiarą dla Boga w czasie prześladowań za Dioklecjana. Wspomnienie 8 X.

Od greckiego słowa „pelagos” - „morze”.

• Pelagia z Tarsu - Legendarna męczennica z IV w. czczona przez grekokatolików 4 V.

• Pelagiusz z Konstancy - Trzynastoletni chłopiec stracony ok. 280 r. w Panonii. Wspomnienie 28 VIII.

• Peregryn Męczennik - Torturowany i stracony w Rzymie w 182 r. Patron młodych ludzi odkrywających swoje powołanie. Wspomnienie 6 V, 25 VIII.

Po łacinie „peregrinus” - „wędrowiec”.

• Peregryn z Auxerre - Pierwszy biskup miasta i budowniczy katedry. Chroni przed ukąszeniem węży. Według tradycji ścięty ok. 304 r. Wspomnienie 16 V.

• Peregryn z Terni - Pierwszy biskup Terni w środkowej Italii. Umarł w 138 r. Wspomnienie 16 V.

• Perpetua i Felicyta - Mieszkanki Thuburbo (Teburbo) koło Kartaginy. Perpetua przeszła w tajemnicy na chrześcijaństwo i przekonała do nowej wiary część rodziny oraz niewolników, w tym niewolnicę Felicytę. W 202 lub 203 r. wszystkich nawróconych postawiono przed sądem i wydano drapieżnym zwierzętom w cyrku. Poranionych skazańców dobito mieczami. Wspomnienie 7 III.

Po łacinie „perpetua” - „ciągła, trwająca”.

• Philas - Fileas Męczennik.

• Piat (Piatus, Piaton, Piato) - Pochodził z Benevento w Italii. Został wysłany do Belgii jako misjonarz. ok. 286 r. poniósł męczeńską śmierć poprzez odcięcie górnej części czaszki. Wspomnienie 1 X.

Od łacińskiego „piare” - „składać ofiarę za grzechy”.

• Pinytus - Biskup Knossos na Krecie. Umarł ok. 180 r. Wspomnienie 10 X.

Po łacinie „pinitus” - „z płetwami”.

• Pioniusz (pierwsza połowa III w.) - Męczennik zabity w Smyrnie wraz z Limnusem, Sabiną, Mecedonią i Asklepiadesem. Zgodnie z legendą Pioniusz odmówił oddania czci rzymskim bogom, za co ok. 250 r. został przybity do krzyża, otoczony stosem drewna i podpalony. Kiedy ogień przygasł, ciało i włosy świętego były nietknięte, a twarz promieniowała światłem. Wspomnienie 11 III (ortodoksi).

Od łacińskiego „pio” - „łagodzę, naprawiam”.

• Piotr Balsamos-Apselamos - Ukrzyżowany w Samarii ok. 311 r. Wspomnienie 3 lub 11 I.

• Piotr z Aleksandrii - Biskup Aleksandrii. W 306 r. uciekł przed prześladowaniami, a jego miejsce zajął Melecy, którego jednak oskarżano o bałwochwalstwo. Piotr zginął śmiercią męczennika w 311 r. Wspomnienie 26 XI.

• Piotr z Bragi - Znany też jako Piotr z Rates w północnej Portugalii, gdzie miał podobno mieszkać. Według legendy pierwszy biskup Bragi wyznaczony przez apostoła Jakuba Większego. Ścięty ok. 60 r. Wspomnienie 26 IV.

• Pistis - Fides, Spes i Caritas.

• Pius I - Biskup Rzymu zmarły ok. 154 r. Wspomnienie 11 VII.

Po łacinie „pobożny”.

• Placyd (Placidus, III/IV w.) - Męczennik zabity w Messynie na Sycylii. Z czasem utożsamiony z późniejszym Placydem z zakonu Benedyktynów. Wspomnienie 5 X.

Łacińskie słowo „placidus” - „spokojny”.

• Plantylla (I/II w.) - Chrześcijańska męczennica z Italii.

Nawiązanie do łacińskiego „plantae” - „rośliny”.

• Plaucylla (Plautilla) - Rzymska wdowa. Według legendy matka Flawii Domicylli i żona cesarza Wespazjana. Umarła ok. 67 r. Wspomnienie 20 V.

Nawiązanie do łacińskiego „plaudere” - „klaskać”.

• Polieuktus - Według tradycji zamożny oficer rzymskiej armii nawrócony na chrześcijaństwo pod wpływem bezkompromisowej wiary jego przyjaciela Nearchusa. Polieuktus napadł na procesję niosącą posągi dwunastu bogów, rzucił je na ziemie i podeptał. Za profanację został poddany i torturom i ścięty w Melitene na terenie Armenii w roku 259. Patron przysiąg i umów. Wspomnienie 9 I (kościoły ortodoksyjne), 13 II (Kościół katolicki).

• Polikarp ze Smyrny (ok. 69/82 - 156) - Według tradycji znał kilku apostołów, a Jan Ewangelista uczynił go biskupem Smyrny (późniejszy Izmir) w Azji Mniejszej. Spalony na stosie. Według współczesnego opisu płomienie w cudowny sposób utworzyły wokół niego kształt żagla wypełnionego wiatrem. Wspomnienie 23 II i 8 III.

Po grecku „polykarpos” - „płodny”.

• Polikrates z Efezu (ok. 130 - 196) - Biskup Efezu. Pochodził z religijnej i wpływowej rodziny, w której był już ósmym biskupem. Zwolennik oderwania daty Wielkanocy od czternastego dnia żydowskiego miesiąca księżycowego Nissan.

Po grecku „polykratos” - „mocarz”.

• Poliksena (I w.) - Dziewica stracona w Hiszpanii razem z Ksantypą. Wspomnienie 23 IX.

Od greckich słów „pollai” - „wielu” i „xenoi” - „obcy”.

• Poncjan (Pontian) - Biskup Rzymu. Umarł na Sardynii 235 r. Wspominany z Hipolitem Rzymskim.

• Poncjanusz (Pontianus) ze Spoletto (ok.156 - 175) - Męczennik ścięty w Spoletto (centralna Italia). Patron chroniący przed trzęsieniami ziemi. Wspomnienie 14 I (w Spoletto), 19 I.

Łacińskie imię, które znaczy „pochodzący z Pontu”.

• Porfiriusz Palestyński - Kapłan i męczennik zabity ok. 307-309 r. Wspomnienie 29 II.

„Porfira” - po grecku „purpura”.

• Porfiriusz z Antiochii - Męczennik zabity w 202 r. Wspominany 23 II razem z Charałampiuszem z Magnezji.

• Potamiana - Męczennica wspominana razem z Bazylidesem.

Od greckiego słowa „potamos” - „rzeka”.

• Potinus z Lyonu (I/II w.) - Na poły legendarny pierwszy biskup Lyonu w Galii. Podobno stracony w grupie kilku chrześcijan. Wspomnienie 2 VI.

• Praksedes (Prakseda) - Legendarna męczennica z Rzymu stracona ok. 165 r. Uznawana za córkę Pudensa. Wspomnienie 21 VII.

Imię Prakseda jest rozumiane po grecku jako „aktywna”.

• Praskowia z Iconium (III w.) - Dziewica i męczennica zabita w Iconium (Konya w Azji Mniejszej). Patronka handlowców i przekupek oraz przysiąg. Wspomnienie 28 X.

Imię Praskowia pochodzi od Paraskewi.

• Praskowia z Rzymu (II w.) - Chrześcijańska dziewica z Rzymu. Według legendy odmówiła porzucenia wiary nawet wtedy, gdy sam cesarz Antoniusz Pius zaproponował jej małżeństwo. Torturowano ją między innymi nakładając na głowę żelazny hełm z kolcami po wewnętrznej stronie. Upór Praskowii przekonał wielu innych, żeby przyjęli chrześcijaństwo, za co zostali ścięci. Przetrwała też zanurzenie w gorącym oleju i smole, a oskarżona o czary oślepiła cesarza. Tyran odzyskał wzrok dopiero po przerwaniu prześladowania chrześcijan. Praskowia zginęła za panowania następnego cesarza Marka Aureliusza za profanację świątyni Apolla oraz rozbicie posągu tego boga za pomocą modlitwy i znaku krzyża. Patronka ślepców i ludzi chorujących na oczy. Wspomnienie 26 VII (kościoły ortodoksyjne).

• Prilidian - Męczennik, syn Christoduli.

• Primus i Felicjan - Bracia, którzy w Rzymie pomagali uwięzionym chrześcijanom i zachęcali do męczeństwa za wiarę. Kiedy sami zostali uwięzieni, anioł uwolnił ich w cudowny sposób. Bracia jednak kontynuowali dotychczasową działalność i znowu wpadli w ręce władz. Poddani torturom zostali w końcu ścięci w roku 286. Wspomnienie 9 VI.

Po łacinie „primus” - „pierwszy”.

• Priska (Prisca, Priscilla) - Aleksandra z Rzymu.

Po łacinie „prisca”-„stara” czyli mądra.

• Priska (Prisca) - Zginęła razem z Akwilą.

• Priskus - Co najmniej dwóch męczenników z III w. nosiło imię Priskus i znalazło się na oficjalnych listach świętych. Jeden zginął w 260 r. i jest wspominany 28 III, a drugi to legionista stracony w 272 r. w Galii, wspominany 6 V. Bywają myleni z późniejszymi świętymi o tym samym imieniu, na przykład z afrykańskim biskupem Priskusem z V w.

Męska wersja imienia Priska.

• Prokop (Prokopiusz) ze Scytopolis - Według legendy żołnierz pochodzący z Jerozolimy, mieszkający w Scytopolis (późniejsze Bet She’an w Izraelu). Ścięty w Cezarei Nadmorskiej ok. 303 r. Wspomnienie 8 VII.

Po grecku „prokopius” - „postępowy”.

• Prokulus z Bolonii - Zginął podczas prześladowań Dioklecjana ok. 304 r.

Po łacinie „proculus” - „daleki”.

• Prokulus z Pozzuoli - Zginął ok. 305 r. w Solfatarze koło Neapolu w tym samym czasie lub razem z Januarym. Według tradycji wraz z nim zginęłi Sossjusz, Festus, Dezyderiusz, Akutiusz i Eutyches. Wspomnienie 18 X i 16 XI (Kościół katolicki), 21 IV i 19 IX (kościoły ortodoksyjne).

• Prosdocimus - Czczony jako pierwszy biskup Padwy przysłany z Antiochii przez Piotra Apostoła. Umarł ok. 100 r. Wspomnienie 7 XI.

Po grecku „prosdokimos” - „oczekiwany”.

• Prot - Ścięty razem z Hiacyntem.

Od greckiego „protos” - „przedni, początkowy”.

• Protazy (I/II w. lub później) - Męczennik czczony razem z Gerwazym.

Od greckiego „protos” - „przedni, początkowy”.

• Prymityw - Męczennik stracony z Fakundem.

Od łacińskiego „primitiae” - „pierwociny, pierwszy płód”.

• Pryscylla (Priscilla) - Priska.

• Ptolemeusz i Lucjusz - Według relacji Justyna Męczennika Ptolemeusz przekonał pewną mieszkankę Rzymu, aby przeszła na chrześcijaństwo i poświęciła się życiu w czystości czyli w celibacie. Kobieta porzuciła męża, a on oskarżył Ptolemeusza o zniszczenie małżeństwa, co potwierdził sąd. Lucjusz, który także był chrześcijaninem, wystąpił w obronie Ptolemeusza, za co go uwięziono. Obaj zostali straceni ok. 160 r. Wspomnienie 19 X.

Po grecku „ptolemaios” - „wojowniczy”.

• Ptolemeusz z Nepi - Biskup w środkowej Italii. ok. 270 r. stracony razem z Romanem z Nepi. Patron Nepi. Wspomnienie 23-24 VIII.

• Pudencjana (II w.) - Zgodnie z legendą rzymska dziewica, córka Pudensa i siostra Praksedes. Uznawana za męczennicę. Patronka Filipin. Wspomnienie 10 V.

Po łacinie „pudentia” - „skromna”.

• Pudens (Pudencjusz, Rufus Pudens Pudentius) - Rzymski męczennik zabity w Umbrii ok. 96 r. Legenda uznaje go za ojca świętych Pudencjany i Praksedes.

Po łacinie „pudens” - „skromny”.

• Quartos - Kuartos z Bejrutu.

• Quentin (Quintinus) - Kwintynus.

• Quintus - Kwintus z Frygii.

• Quirinus - Kwiryn.

• Quriaqos - Cyriak.

• Raisa (Iraida, Irais, Herais) - Córka chrześcijańskiego diakona z Aleksandrii. Jako dwunastolatka została wysłana do żeńskiego klasztoru w Tammah. Poszła do studni po wodę, a wracając spotkała grupę chrześcijan w kajdanach. Przyłączyła się do nich, mówiąc, że ona też jest chrześcijanką. Wszystkich zabrano do Antinopolis (późniejsze Sheikh Ibada) i tam ścięto. Według legendy dowodzący akcją Lukianos stwierdził, że pluje na boga chrześcijan, za co Raisa napluła w twarz Lukianosowi. Stało się ok. 308 r. Raisa jest wspominana przez ortodoksów i katolików 5 IX.

Po grecku „radios” - „beztroska”; „heroidos” - „bohaterka”.

• Regina - Dziewica i męczennica zabita w Alesii (Galia) ok. 251 lub 286 r. Święta chroniąca przed biedą, patronka ludzi torturowanych, kobiet pasących owce i ludzi cierpiących na choroby weneryczne. Wspomnienie 7 IX.

Po łacinie „królowa”.

• Reparata z Cezarei Palestyńskiej - Zginęła w połowie III w. Wspomnienie 8 X.

Po łacinie „reparo” - „odnawiam”.

• Respicjusz (III w.) - Towarzysz w męczeństwie Tryfona z Kampsady.

Łacińskie „respicio” - „oglądanie się wstecz”, „ponowne przemyślenie”.

• Restituta z Bizerty w Tunezji (III w.) - Święta przez Wandalów skazana na spalenie na łodzi, ale ogień wygasł, a łódź dobiła do wyspy Ischia w Zatoce Neapolitańskiej. Restituta przeżyła, a śmierć wkrótce dosięgła jej prześladowców. Wspomnienie 12 II i 17 V.

Łacińskie „restituto” - „odbudowuję”.

• Revocatus z Kartaginy - Męczennik nawrócony przez Perpetuę i stracony w 202 lub 203 r. Wspomnienie 14 II.

Po łacinie „ponownie wezwany”.

• Rixius - Męczennik zabity ok. 301 r. Wspomnienie 19 VII.

Po łacinie „rixo” - „kłócę się”.

• Rogacjan - Stracony z Donacjanem.

Od łacińskiego „rogo” - „pytam” i „rogatus” - „wymodlony”.

• Roman Ostiariusz - Legendarny męczennik wspominany w Kościele katolickim. Rzymski żołnierz po przejściu na chrześcijaństwo pracujący jako odźwierny w kościele czyli ostiariusz. Stracony w Rzymie ok. 258 r. Wspomnienie 9 VIII.

Po łacinie „Romanus” - „Rzymianin”.

• Roman z Cezarei - Męczennik stracony razem z Barulasem w Antiochii ok 303 r. Biczowano go, wyrwano mu język i stracono. Wspomnienie 18 XI.

• Roman z Nepi - Biskup a potem patron miasta Nepi w środkowej Italii. ok. 270 r. stracony razem z Ptolemeuszem z Nepi. Wspomnienie 23-25 VIII.

• Roman z Samosate - Syryjski męczennik. Po przejściu na chrześcijaństwo odmówił uczestnictwa w rytuałach upamiętniających zwycięstwo cesarza Maksymiana nad Persami, za co został ukrzyżowany w 297 r. Wspomnienie 9 XII.

• Romulus - Stracony z Donatem, Sekundianem i Towarzyszami.

Umię Romulusa wywodzi się od łacińskiego nazwy „Roma” - „Rzym”.

• Romulus z Fiesole (I w.) - Diakon z Fiesole (Toskania) uznawany za męczennika. Wspomnienie 6 VII.

• Rufina i Sekunda - Dziewice-męczenniczki. Ścięte w Rzymie w 257 r. Wspomnienie 10 VII.

Imiona Rufina i Rufinus pochodzą od imienia Rufus.

• Rufinus z Asyżu (III w.) - Męczennik czczony przez katolików. Wspomnienie 30 VII.

• Rufus i Karpoforus - Zabici w Kapui ok. 295 r., lub ok. 304 r. Wspomnienie 27 VIII.

• Rufus i Zosimos - Pochodzili z Antiochii. Zabici podczas prześladowań w 107 r. Razem z nimi zginął Ignacy z Antiochii. Czczeni przez ortodoksów i katolików. Wspomnienie 18 XII.

• Rufus Pudens Pudentius - Pudens,

• Rufus z Metz (IV w.) - Legendarny biskup Metz. Wspomnienie 7 XI.

• Rustyk - Zabity w Weronie z Firmusem.

Po łacinie „rusticus” - „wiejski”.

• Ryksjusz (Riks) - Rixius.

• Saba Stratelates - Rzymski generał (stąd tytuł Stratelates) pochodzenia gockiego. Nawrócił kilkudziesięciu swoich żołnierzy, którzy wkrótce potem zostali za to ścięci. Saba zaś trafił do więzienia, lecz nie załamał się, bo w nocy miał wizję Chrystusa. Został utopiony w 272 r.

„Saba” po hebrajsku to „zajęcie, niewola” a po aramejsku „starzec, mędrzec”.

• Sabin - Według niejasnych przekazów biskup. Za szerzenie chrześcijaństwa zamęczony w Spoleto w Italii w czasach Maksymiana ok. 303 r. Wspomnienie 30 XII, potem 7 XII.

Przedstawiciel ludu Sabinów z Italii.

• Sabin z Hermopolis - Męczennik znany też jako Abibus. Według legendy biskup. W 287 r. utopiony w Nilu w Hermopolis (Egipt). Wspomnienie 20 II (Kościół koptyjski), 13 III (Kościół katolicki), 16 III (kościoły ortodoksyjne).

• Sabina (pierwsza połowa III w.) - Męczennica zabita w Smyrnie wraz z Pioniuszem, Limnusem, Macedonią i Asklepiadesem. Wspomnienie 27 X.

• Sabina i jej niewolnica Serapia - Uczestniczki tajnych zgromadzeń chrześcijan w rzymskich katakumbach. Zginęły ok. 120 lub 126 r. w Rzymie. Serapia została zachłostana na śmierć, a Sabina ścięta. Wspomnienie 29 VIII.

• Sabinian z Troyes - Grek z Samos nawrócony na chrześcijaństwo i ścięty koło Troyes w 275 r. Wspomnienie 29 I.

• Sagar z Laodycei - Według mało prawdopodobnej tradycji miał być uczniem Pawła z Tarsu. Rzekomo biskup Laodycei we Frygii. Zginął w drugiej połowie II w. Wspomnienie 6 X.

• Salwator - Żołnierz Legionu Tebańskiego ścięty ok. 297 r. w Ivrei. Wspomnienie 20 XI.

Po łacinie „salvator” - „wybawca”.

• Samon z Edessy - Stracony i wspominany razem z Guriaszem z Edessy.

Imię Samona wywodzi się od Szymona.

• Samuel - jeden z towarzyszy Eliasza Egipcjanina.

• Santi Quatro Coronati - Czterej Koronowani Święci.

• Sara Czarna (Sara e Kali) - Mityczna święta uznawana za służącą jednej z Trzech Marii podczas ucieczki z Palestyny w 42 r. Według legendy do łodzi odpływającej na Morze Śródziemne wsiedli Łazarz z Betanii, jego dwie siostry Maria Magdalena i Marta, Maksymin z Aix, Maria Salome i Maria od Kleofasa (Maria Jacobe). Sara, zazwyczaj wiązana z Marią od Kleofasa, miała pochodzić z Górnego Egiptu. Legenda o Sarze powstała dopiero w późnym średniowieczu i została zapisana w roku 1521 (Vincent Philippon, Legenda Trzech Marii). Centrum kultu Sary, celem pielgrzymek i miejscem rytualnej kąpieli w morzu stało się Saintes-Maries-de-la-Mer w delcie Rodanu, gdzie miała rzekomo dotrzeć łódź z uciekinierami. Sara jest patronką Romów (Cyganów). Wspomnienie 24 V.

„Sara” po hebrajsku „księżniczka”.

• Sara Męczennica - Urodzona w Antiochii musiała uciekać z rodzinnego miasta przed prześladowaniami. Zabrała ze sobą dwóch synów, żeby ich ochrzcić w Aleksandrii. Kiedy burza niemal zatopiła statek, Sara przecięła sobie pierś i krwią narysowała krzyż na czołach synów, żeby nie umarli bez chrztu, co oznaczałoby wieczne potępienie. Szczęśliwie jednak dotarli do Aleksandrii i papież Piotr miał ich oficjalnie ochrzcić. Próbował trzykrotnie i za każdym razem woda zamarzała, co uznano za znak, że już są ochrzczeni. Po powrocie do Antiochii mąż Sary wydał ją władzom i za wyznawanie chrześcijaństwa została spalona razem z synami w 303 lub 304 r. Wspomnienie 3 V (Kościół koptyjski).

• Sarbel i Barbea - Nawrócony na chrześcijaństwo były kapłan Sarbel i jego siostra Barbea straceni podobno w Edessie ok. 101 r. Wspomnienie 29 I, 15 X.

• Satornilus - Męczennik stracony wraz z Perpetuą w 202 lub 203 r. Wspomnienie 14 II.

Nawiązuje do łacińskiego „sator” - „siewca”.

• Saturnin - Pierwszy biskup Tuluzy. Według tradycji ok. 249 - 251 r. odmówił złożenia ofiary rzymskim bogom, za co został przywiązany za nogi do byka, który go wlókł ulicami miasta. Wspomnienie 29 XI.

Od boga Saturna.

• Saturnin z Cagliari - Odmówił uczczenia Jowisza, za co został ścięty ok. 304 r. Patron Cagliari na Sardynii. Wspomnienie 30 X.

• Saturnin z Kartaginy - przybył do Rzymu w czasie prześladowań na początku IV w. Po torturach został wygnany i umarł od ran. Wspomnienie 29 XI.

• Saturus - Męczennik stracony wraz z Perpetuą w 202 lub 203 r. Wspomnienie 14 II.

• Sawin - Sabin.

• Sawina z Mediolanu - Chrześcijanka stracona w 311 r. za pomoc udzielaną więzionym chrześcijanom. Wspomnienie 30 I.

Sawina jest formą imienia Sabina.

• Sebastian - Żołnierz cesarskiej gwardii w Rzymie. Za wyznawanie chrześcijaństwa został przywiązany do drzewa i przeszyty strzałami ok. 287/288 r. Kobieta, która przyszła go pochować, odkryła, że Sebastian żyje. Legenda głosi, że po wyleczeniu poszedł aż do cesarza, zarzucając mu barbarzyństwo i za to został zatłuczony pałkami. Patron między innymi żołnierzy, inwalidów wojennych i łuczników, handlujących żelazem, kamieniarzy oraz święty pomocny w chorobach zakaźnych. Jego atrybutem jest strzała. Wspomnienie 20 I (katolicy) i 31 XII (kościoły ortodoksyjne).

Jego imię oznacza „człowiek z Sebaste”.

• Sekund (połowa III w.) - Zginął razem z biskupem Epiktetem i towarzyszami.

Po łacinie „secundus” - „drugi”.

• Sekund (IV w.) - Zabity w Nicei z Dariuszem, Pawłem i Zosimusem.

• Sekunda - Zginęła wraz z Rufiną w 257 r.

• Sekundian - Stracony z Donatem, Romulusem i Towarzyszami.

• Sekundus z Asti - Męczennik zabity ok. 119 r. Patron Asti (Piemont). Wspomnienie 19 a potem 29 i 30 III.

• Sennen - Stracony w Rzymie razem z Abdonem.

• Serafina z Antiochii - Za propagowanie chrześcijaństwa została postawiona przed sądem w miejscowości Windena. Jednak rządca miasta uwolnił ją dzięki interwencji Sabiny, u której pracowała. Niestety, Serafina wkrótce znów trafiła przed sąd, ponieważ nie zaprzestała zakazanej działalności. Za drugim razem sędzia nie był już tak pobłażłiwy i uwięził Serafinę. Legenda głosi, że oprawcy chcieli ją zgwałcić, lecz przeszkodziło im trzęsienie ziemi. Próbowali przypalać jej ciało, lecz ogień gasł. Wreszcie został ścięta. Stało się to między rokiem 117 i 138. Wspomnienie 29 VII.

W hebrajskiej tradycji serafiny to anioły o niższej randze.

• Serapia - czczona razem z Sabiną.

Imię Serapii wiąże się z bogiem Serapisem czczonym w Egipcie.

• Serapion z Aleksandrii - Za trwanie przy chrześcijaństwie osądzony i stracony w Aleksandrii w pierwszej połowie III w. Patron szklarzy. Wspomnienie 13 VII.

Od Boga Serapisa i centrum jego kultu w Aleksandrii.

• Serapion z Antiochii - Teolog, asceta i patriarcha Antiochii w latach 191 - ok. 211. Wspomnienie 30 X.

• Serenus Ogrodnik (początek IV w) - Legendarny męczennik pochodzący z Grecji. Stracony w Billom (Galia) za obrazę rzymskich bogów. Wspomnienie 23 II.

Po łacinie „serenus” - „radosny”, „pogodny”.

• Sergiusz - Męczennik zabity razem z Maurusem i Pantaleonem.

Imię Sergius tłumaczone jako „uczestnik” było używane przez rzymski ród patrycjuszy w Alba Longa.

• Sergiusz Rzymianin (III/IV w.) - Żołnierz ścięty w Syrii. Wspominany z Bakchusem 7 X.

• Sergiusz z Kapadocji - Mnich stracony w 304 r. Wspomnienie 24 II.

• Sewerus z Barcelony - Legendarny biskup stracony w 304 r. poprzez wbicie gwoździ w głowę. Wspomnienie 6 XI.

Po łacinie „severus” - „surowy” lub „poważny”.

• Seweryn, Eksuperiusz i Felicjan - Męczennicy ok. 170 r. straceni w Vienne (Galia). Wspomnienie 10 XI.

Po łacinie „severus” - „surowy” lub „poważny”.

• Siedmiu Śpiących Młodzieńców z Efezu - Rzymscy żołnierze Maksymilian oraz jego sześciu towarzyszy, Jamblik, Martynian, Jan, Dionizy, Konstanty i Antoni, schronili się w jaskini pod Efezem w czasie prześladowań chrześcijan. Kiedy zostali odkryci, ścigający ich oddział zasypał wejście do jaskini wielkimi głazami. Działo się to ok. 250 r. Jak głosi legenda, ukryte wejście odnaleziono przypadkiem dopiero w V w. Wewnątrz zaś spało siedmiu młodzieńców. Po przebudzeniu żyli jeszcze kilka dni. Są wspominani jako męczennicy 30 IV.

• Simplicjusz (Simplicius) - Zabity w Rzymie razem z bratem Faustynem w 302/303 r. Ciała męczenników wrzucone do Tybru wyłowiła ich siostra Beatrix. Kilka miesięcy później sama też trafiła do więzienia, gdzie została uduszona. Wspomnienie trójki męczenników 29 VII.

Od łacińskiego „simplicitas” - „prostota”.

• Sossjusz (Sosso, 275 - 305) - Diakon ścięty w Pozzuoli w tym samym czasie lub razem z Januarym. Wspomnienie 23 IX.

• Sosthenes - Jeden z Siedemdziesięciu Dwóch Apostołów.

Po grecku imię Sosthenesa jest tłumaczone jako „zachowaj moc”.

• Soter - Biskup Rzymu, który jako pierwszy ogłosił, że małżeństwo jest ważne wyłącznie jako sakrament pobłogosławiony przez księdza. On też formalnie wprowadził do Rzymu coroczne obchody Wielkanocy. Umarł w 174 r. Wspomnienie 22 IV.

Po grecku „soter” znaczy „wybawca”.

• Spes - Fides, Spes i Caritas (II w.).

• Stachys - Według tradycji biskup Bizancjum w latach 38-54, ustanowiony przez Andrzeja Apostoła. Czasem utożsamiany ze Stachysem z Listu do Rzymian 16,9. Wspomnienie 31 X.

Po grecku „stachys” oznacza „kłos”.

• Stefan I - Biskup Rzymu zmarły w 257 r. Głosił, że raz przyjęty chrzest jest niezbywalny, więc odstępstwo od chrześcijaństwa nie unieważnia chrztu. Wspomnienie 2 VIII.

• Stefania - Żona jednego z rzymskich żołnierzy wykonujących wyrok na Wiktorze z Damaszku. Postawa i godność skazańca przekonały ją o słuszności chrześcijaństwa. Została więc przywiązana do dwóch wygiętych palm, którym potem pozwolono się wyprostować, aby rozerwały męczennicę. Stało się to w drugiej połowie II w. Wspomnienie 24 XI.

• Stu Dwudziestu Czterech Męczenników Afrykańskich - Wyznawcy Chrystusa zabici w północnej Afryce w pierwszych wiekach ery chrześcijańskiej.

• Sykstus I - biskup Rzymu - według legendy zginął ok. 125 r. Wspomnienie 3 IV.

Po łacinie „sixtus” - „szósty”.

• Sykstus II - biskup Rzymu. Ścięty w 258 r. Wspomnienie 7 VIII.

• Symforian z Autun (II lub III w.) - ścięty za obrażanie religii Rzymian. Jego matka pocieszała go tuż przed egzekucją mówiąc „vita non tollitur, sed mutatur” czyli „życie nie kończy się, lecz zmienia”. Wspomnienie 22 VIII.

Od greckiego „symphorein” - „razem nieść”.

• Symforosa (II w.) - Według legendy zginęła w Tibur (Tivoli) wraz z siedmioma synami. Wspomnienie 18 VII.

• Symplicjusz, Konstancjusz i Wiktorynus - Ojciec i dwaj synowie nawróceni na chrześcijaństwo. Żona Symplicjusza Gaudentia została mniszką. Mężczyźni zaś poświęcili się modlitwie. Straceni w Celano (Italia) ok. 159 r. Wspomnienie 26 VIII.

Forma imienia Simplicjusz.

• Syrus z Pawii - Znany też jako Syriusz. Według tradycji pierwszy biskup Pawii w I w. przysłany tam przez Hermagorasa. Wspomnienie 12 IX razem z Juwentiusem z Pawii.

Imię nawiązuje być może do słowa „sirus” - łacińskiej nazwy jamy do przechowywania zboża.

• Szymon z Jerozolimy (62/50 - ok. 107/117) - Następca Jakuba Sprawiedliwego jako biskup Jerozolimy. Ukrzyżowany w Jerozolimie. Wspomnienie 18 II ( katolicy), 27 IV (kościoły wschodnie).

• Tacjana (ok. 200 - ok. 225/228) - męczennica z Rzymu. Legenda głosi, że modlitwą spowodowała trzęsienie ziemi i pęknięcie posągu Apollina. Poddano ją wtedy torturom i wyłupiono oczy, ale rany goiły się, ogień jej nie parzył, a lew w cyrku jej nie rozszarpał. W końcu została ścięta razem z ojcem. Opowieść została prawdopodobnie skopiowana z legendy o męczeństwie Martyny. Wspomnienie 18 VIII lub 25 I.

Imię sugerujące związki z łacińskim czasownikiem „taceo” - „milczę” lub z Tatiusem, królem Sabinów.

• Taleleusz Męczennik - Fantastyczna postać wymieniana w legendach jako ofiara prześladowań religijnych w Edessie (lub może w Egei w Cylicji) w III lub IV w. Miał rzekomo być lekarzem z Libanu. Nawrócił dwóch strażników Asteriusza i Aleksandra, którzy ostatecznie zginęli razem z nim. Wspomnienie 20 V.

Po grecku „thalos” - „gałązka” i „elaios” - „drzewo oliwne”.

• Tarsycjusz - zabity w Rzymie ok. 250 lub 257 r. Wspomnienie 15 VIII.

Imię nawiązujące do greckiego słowa „tarsos” - „szeroka równina”, „płaszczyzna”.

• Tekla z Iconium (I w.) - pod wpływem Pawła z Tarsu i Barnaby zerwała zaręczyny, za co skazano ją na spalenie, ale deszcz ugasił ogień i zdołała uciec. Paweł zaś został wybatożony i wypędzony z Iconium za sianie zabobonu. Tekla wędrowała z Pawłem, a potem sama nauczała o nowej wierze. Była ścigana, a nawet została rzucona lwicy na pożarcie w Antiochii, lecz zwierzę nie chciało jej zabić. Osiadła w Seleucji jako pustelnica. Uznana za pierwszą kobietę-męczennicę. Patronka chorujących na oczy i umierających. Wspomnienie 7 X.

Po grecku „theos” - „Bóg” i „kleos” - „chwała”.

• Telesfor - Biskup Rzymu i męczennik zabity ok 137 r. Patron karmelitów. Wspomnienie 5 I (katolicy), 22 II (ortodoksi).

Po grecku „niosący daleko”.

• Teodor Trichinas Wyznawca (III - IV w.) - Pustelnik pochodzący z Konstantynopola. Wspomnienie 20 IV.

Po grecku „Theos” - „Bóg” i „doros” - „darowany”.

• Teodor Tyron - Rzymski żołnierz. Odmówił złożenia ofiary rzymskim bogom i podpalił świątynię Kybele w Amasji (Pont). Torturowany i skazany na spalenie sam wszedł na stos, aby umrzeć. Stało się to w roku 306. Pół wieku później zjawa Teodora podobno ostrzegła patriarchę Konstantynopola, że Julian Apostata chce sprofanować potrawy chrześcijan, skrapiając je krwią z ofiarnych ołtarzy. Wspomnienie 7 II (kościoły ortodoksyjne).

• Teodora i Didymus - Teodora była chrześcijańską dziewicą ze szlachetnego rodu w Aleksandrii. Według legendy została aresztowana ok. 304 r., postawiona przed sądem i oddana do burdelu. Wtedy chrześcijanin Didymus przyszedł do burdelu udając klienta i potajemnie zamienił się z Teodorą ubraniami, żeby mogła wyjść na wolność. Kiedy Didymus został zdemaskowany i skazany na śmierć, Teodora dobrowolnie oddała się w ręce władz, aby ją również ścięto. Wspomnienie 28 IV.

• Teodora z Rzymu - Męczennica stracona w Rzymie ok. 120 r. Wspomnienie 1 IV.

• Teodotus z Ancyry - Właściciel zajazdu zabity ok. 303 r. Patron karczmarzy i hotelarzy. Wspomnienie 7 VI.

• Teodozja - Towarzyszka Klaudii Męczennicy.

Kolejna wersja greckiego imienia tłumaczonego jako „boży dar”.

• Teodozja z Cezarei (ok. 290 - ok. 307) - Dziewica urodzona w Tyrze. Za pomaganie chrześcijanom utopiona w Cezarei Kapadockiej. Wspomnienie 2/3 IV i 29 V.

• Teodozja z Kanopy - Dziewczynka stracona z matką Atanazją z Kanopy, siostrami Eudoksją i Teoktistą oraz mnichami Cyrusem i Janem ok. 304 - 311 r.

• Teodul Palestyński - Znany też jako Teodul z Cezarei. Zginął w 308 r. Wspomnienie 16 II.

Po grecku „boży sługa”.

• Teodul z Krety - Duchowny i męczennik stracony z towarzyszami w Gortynie w 250 r.

• Teodulus (Teodul) - Męczennik wspominany razem z Leoncjuszem i Hypacjuszem.

• Teofil (III w.) - nawrócił się pod wpływem Doroty z Cezarei i zginął wraz z nią.

Po grecku „theophilos” oznacza „miłość boga”.

• Teofil z Antiochii (II w.) - Patriarcha i pisarz apologeta. Wspomnienie 13 X.

• Teofil z Cezarei (II w.) - Biskup Cezarei Nadmorskiej. Nauczyciel Klemensa z Aleksandrii. Wspomnienie 5 III.

• Teofryd z Saluzzo (Crissolo) - Żołnierz Legionu Tebańskiego stracony ok. 286 r. Wspomnienie 7 IX.

Germańskie imię złożone ze słów „theud” - „lud” i „fridu” - „pokój”.

• Teoklia (początek IV w.) - Żona Justusa z Anseny. Po aresztowaniu w Aleksandrii wysłana do Sa El Hagar, gdzie była okrutnie bita i w końcu ścięta. Wspomnienie 19 V (Koptowie).

Imię zbliżone do Tekli.

• Teoktista - Piętnastoletnia dziewczynka ok. 304 - 311 r. stracona wraz z siostrami Eudoksją i Teodozją, matką Atanazją z Kanopy oraz mnichami Cyrusem i Janem.

Od greckich sów „theos” - „Bóg” i „ktistos” - „twórca”.

• Teopista Rzymska - Żona Eustachego Placyda zabita ok. 118 r. Wspomnienie 3 X.

Jej imię jest tłumaczone po grecku jako „wierząca w Boga”.

• Teoprepides - Podobno stracony w Ilirii ok. 121 r. wraz z rodzicami Filetusem i Lidią, bratem Macedo oraz z Amfilochiuszem i Kronidasem. Wspomnienie 23 III (kościoły wschodnie), 27 III (katolicy).

• Timiany - Demiana.

• Torpes (Torpet) - Torturowany i ścięty w Pizie ok. 65 r. Wspomnienie 29 IV, 17 V.

Od łacińskiego „torpeo” - „jestem odrętwiały”, „trwam bez ruchu”.

• Trofim (I w.) - Grek, uczeń Pawła z Tarsu. Wspomnienie 13 VII i 29 XII.

Od greckiego „trophimos” - „żywiący”.

• Trofim, Dorymedon i Sabacjusz - Zginęli w Antiochii Pizydyjskiej (Azja Mniejsza) ok. 276 - 282 r. Wspomnienie 19 IX.

• Trofim i Eukarpion - Rzymscy żołnierze torturowani i spaleni w Nikomedii (Azja Mniejsza) ok. 286 - 303 r. Wspomnienie 18/22/23 III, 28 i 30 XI oraz 5 XII.

• Trofim i Talus - Ukrzyżowani ok. 308 r. w Laodycei (Frygia). Wspomnienie 11, 15 i 21 III.

• Trofim z Arles (III w.) - Biskup Arles i misjonarz w Galii. Wspomnienie 29 XII.

• Tryfon z Kampsady w Azji Mniejszej - Opisany jako uzdrowiciel ludzi opętanych przez demony. Ścięty w Nicei w Azji Mniejszej ok. 250 r. Według późniejszych legend towarzyszyli mu Respicjusz i dziewica z Palermo o imieniu Nimfa. Patron ogrodników i myśliwych, a szczególnie sokolników. Wspomnienie 14 II (Kościoły ortodoksyjne), 10 XI (Kościół katolicki).

Po grecku „tryphe” - „miękkość”, „łagodność”.

• Trzech Świętych Hierarchów (IV w.) - Wielcy hierarchowie ortodoksyjni: Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Jan Chryzostom. W XI w. wybuchła dyskusja, który z ortodoksyjnych świętych jest największy. Sprawę rozstrzygnął Jan Mauropous, który w roku 1084 miał wizję trzech świętych, którzy objawili, że są równi w obliczu Boga. Formalnie kult Trzech Świętych Hierarchów wprowadził cesarz Aleksy i Komnenos ok. 1100 r. Wspominani razem 30 I.

• Tyburcjusz - Stracony razem z Cecylią z Rzymu.

Pochodzący z miasta Tibur w Italii.

• Tymoteusz - Egipski męczennik ukrzyżowany z żoną Murą w roku 283.

• Typazjusz (Typasius) - Żołnierz za wyznawanie chrześcijaństwa stracony w Mauretanii Cesarskiej ok. 304 r. Wspomnienie 11 I.

Łacińskie imię od miasta Tipasa w północnej Afryce.

• Tyrsus, Palmacjusz i Bonifacy - Żołnierze legendarnego Legionu Tebańskiego ścięci koło Trewiru ok. 291 r. Wspomnienie 4 X.

Greckie imię Tyrsos pochodzi od słowa „tyrsis” - „wieża”.

• Ulpian z Tyru - Zginął w 304 lub 306 r., kiedy wrzucono go do morza w worku z psem i żmiją. Wspomnienie 3 IV.

Łacińskie imię oznaczające, że ktoś został przyjęty do rodu Ulpia.

• Urban - Męczennik, syn Christoduli.

Urban I - Biskup Rzymu walczący o władzę z równolegle urzędującym Hipolitem Rzymskim. Przypisywano mu liczne nawrócenia, w tym Cecylii, jej męża Waleriana i szwagra Tyburcjusza. Umarł w 230 r. Patron między innymi Toledo, Walencji, Troyes i Maastricht. Wspomnienie 23 V.

• Urpazjan (Urpasian) - Męczennik spalony w Nikomedii w pierwszych latach IV w. Wspomnienie 9 III (ortodoksi), 13 III (katolicy).

• Ursus i Wiktor (III w.) - Żołnierze legendarnego Legionu Tebańskiego ścięci w Soluthurn (Alpy). Wspomnienie 30 IX.

„Ursus” - po łacinie „niedźwiedź”.

• Ursycynus z Rawenny - Lekarz. Zginął ok. 67 r. Wspomnienie 19 VI.

Imię pokrewne Ursusowi.

• Ursyn z Bourges (III/IV w.) - Misjonarz i biskup Bourges (Galia). Wspomnienie 9 XI (Kościół katolicki), 29 XII (w Bourges).

Imię pokrewne Ursusowi.

• Walenty (ok. 175 - ok. 268/269) - Kapłan ścięty w Rzymie, lub biskup Terni koło Rzymu. Tradycyjnie obie postaci są utożsamiane. Legenda głosi, że Walenty udzielał ślubu legionistom, czym złamał zakaz wydany przez władze, ponieważ żołnierz bezżenny był uznawany za skuteczniejszego w walce. Walenty trafił do więzienia, gdzie zakochał się w niewidomej córce zarządcy więzienia. Dzięki jego uczuciu dziewczyna odzyskała wzrok, a on w dniu swojej egzekucji wysłał jej list. Patron zakochanych, obrońca przed zaburzeniami psychicznymi. Wspomnienie 14 II.

Od łacińskiego „valens” - „mocny”.

• Walentyna z Cezarei Palestyńskiej (początek IV w.) - Oskarżona o lekceważenie bogów została zaprowadzona do świątyni, żeby mogła okazać szacunek religii. Ona jednak rzuciła kamieniem w ołtarz, odwróciła się do niego tyłem i powiedziała, że jest chrześcijanką. Obrażeni świadkowie pobili ją i oddali pod sąd za profanację. Została skazana na ścięcie. Wspomnienie 10 II, 25 VII.

Żeńska forma imienia Walenty.

• Waleria (I/II w. lub później) - Podobno żona św. Wita oraz matka Gerwazego i Protazego. Zginęła w Mediolanie. Wspomnienie 28 IV.

Należąca do rzymskiego rodu Waleriuszy. Imię nawiązuje do łacińskiego przymiotnika „valens” - „silny”.

• Walerian (III w.) - Mąż Cecylii ścięty mieczem ok. 230 - 231 r. Wspomnienie 14 IV (katolicy) i 5 XII (kościoły ortodoksyjne).

Męska wersja imienia Waleria.

• Waleriusz z Saragossy - Biskup wypędzony z miasta podczas prześladowań Dioklecjana. Zmarł w 315 r. Wspomnienie 22 I.

Imię pokrewne Walerianowi.

• Warus (Varus, Uarus) - Rzymski żołnierz stacjonujący w Egipcie. ok. 307 r. pilnował grupy mnichów oczekujących na egzekucję. Kiedy jeden z uwięzionych umarł, wstrząśnięty Warus zaofiarował się, że zajmie miejsce zmarłego i został powieszony. Wspomnienie w kościołach ortodoksyjnych i koptyjskim 19 X razem z Kleopatrą i Janem z Galilei.

Po łacinie „varus” - „krzywonogi”, „koślawy”.

• Wasylissa - Bazylissa.

• Wawrzyniec z Rzymu - Według tradycji pochodził z Hiszpanii. Odmówił wydania władzom skarbu Kościoła w Rzymie. Legenda głosi, że zdążył ukryć i odesłać do Hiszpanii św. Graala. Umarł pieczony na rozżarzonym ruszcie w 258 r. Patron między innymi ludzi biednych i chorujących z powodu oparzeń, bibliotekarzy, hutników szkła i szklarzy oraz administratorów. Wspomnienie 10 VIII.

Tłumaczenie imienia Laurencjusz (Laurentius).

• Wenancjusz z Camerino - Według tradycji piętnastoletni chłopiec bity, przypalany ogniem, rzucony lwom i wreszcie ścięty ok. 251-253 r. w Camerino (Italia). Wspomnienie 18 V.

Od łacińskiego określenia „venans” - „polujący”.

• Wespazjusz - Zwany też Wespezjuszem. Stracony z Anatolem i Eustachym.

Imię od rzymskiego rodu Vespasianus.

• Wiktor Maur - Rzymski żołnierz pochodzący z Mauretanii. Torturowany za wyznawanie chrześcijaństwa uciekł z więzienia, lecz został schwytany i ścięty w Mediolanie ok. 303 r. Wspomnienie 8 V.

Po łacinie „victor” - „zwycięzca”.

• Wiktor z Damaszku - Rzymski żołnierz, któremu odcięto palce, wydłubano oczy i w końcu ścięto w Damaszku ok. 161 - 180 r. Czczony w kościołach ortodoksyjnych. Patron łatwych pieniędzy, hazardzistów i poszukiwaczy skarbów. Wspomnienie 24 XI.

• Wiktor z Xanten - Żołnierz Legionu Tebańskiego ścięty w Birten koło Xanten (późniejsze Niemcy) w IV w. Wspomnienie 10 X.

Według tradycji jeszcze przynajmniej trzej członkowie Legionu Tebańskiego o imieniu Wiktor zostali straceni po 286 r. Byli to Wiktor z Solthum, Wiktor z Agaunum i Wiktor z Marsylii.

• Wiktor I - Biskup Rzymu. Według tradycji męczennik zabity w 199 r. Wspomnienie 28 VII.

• Wiktoria z Albityny - Północnoafrykańska rzymska arystokratka i chrześcijanka. Odmówiła poślubienia narzuconego jej poganina i wyskoczyła z okna w przeddzień śłubu. Ok. 304 r. stanęła przed sądem za wyznawanie zakazanej religii i została stracona w grupie czterdziestu pięciu chrześcijan. Wspomnienie 12 II.

Po łacinie „victoria” - „zwycięstwo”.

• Wiktoria z Sabiny - Rzymska patrycjuszka ścięta ok. 250-303 r. Według legenda zginęła z nią jej siostra Anatolia. Wspomnienie 10 VII.

• Wiktoryn - Według legendy biskup Amiternum w Italii. W młodości spędzał czas na modlitwie i umartwieniach, ale dał się skusić diabłu w postaci pięknej dziewczyny. Kiedy zrozumiał ogrom swojej winy, rozszczepił drzewko, między rozchylone połówki pnia włożył narząd, którym popełnił straszny grzech i pozwolił im się zacisnąć. Podobno znosił ten bół przez trzy lata i wrócił do dawnych praktyk ascetycznych, a ok. 98 r. został okrutnie zabity podczas prześladowań chrześcijan. Wspomnienie 5 IX.

Imię pochodzące od łacińskiego „victor” - „zwycięzca”.

• Wiktoryn z Poetovium w Panonii (ok. 230 - ok. 304) - Biskup męczennik. Wspomnienie 2 XI.

• Wiktorynus - Stracony razem z ojcem i bratem Symplicjuszem i Konstancjuszem

• Wincenty z Saragossy - Duchowny. Najpierw ukrzyżowany, potem żywcem upieczony na żelaznym ruszcie ok. 304/305 r. Patron dekarzy i Lizbony. Wspomnienie 22 I (katolicy) i 24 XI (kościoły ortodoksyjne).

Od łacińskiego „vincens” - „zwyciężający”.

• Wit (III/IV w.) - Podobno mąż Walerii. Był synem sycylijskiego senatora miasta Mazzara, ale piastunka wychowała go w duchu chrześcijańskim. Kiedy ojciec to odkrył, próbował zmienić wiarę syna. Wreszcie oddal go pod sąd. Chłopiec miał zginąć w cyrku zabity przez lwy, ale zatrzymał zwierzęta znakiem krzyża zrobionym dłonią w powietrzu. Jak głosi legenda, rozwścieczeni Rzymianie torturowali go roztopionym ołowiem i rzucili drapieżnikom na pożarcie. Patron aptekarzy, lekarzy, artystów, tancerzy i ludzi cierpiących na zaburzenia nerwowe, zwłaszcza epilepsję. Wspomnienie 28 VI lub 29 V.

Rzymskie imię wiązane zwykle ze słowem „vitus” - „chętny”.

• Witalis (połowa III w.) - Męczennik zabity z Epiktetem i towarzyszami.

Po łacinie „vitalis” - „życiowy”, „żywotny”.

• Witalis i Agrykola - Były niewolnik i jego pan. Straceni ok. 300 r. w Bolonii. Wspomnienie 4 XI.

• Zachariasz z Vienne - Biskup galijski stracony w 109 r. Wspomnienie 26 V.

• Zacheusz z Jerozolimy - Czwarty biskup Jerozolimy zmarły w 116 r. Wspomnienie 23 VIII.

Od hebrajskiego słowa „zakkai” czyli „czysty”.

• Zefiryn - Biskup rzymski w latach 199-217. Ekskomunikował Tertuliana. Rządził za pośrednictwem Kaliksta (późniejszego biskupa Rzymu Kaliksta I) i prowadził spór z Hipolitem Rzymskim, który uważał Zefiryna za niewykształconego i nieudolnego prostaka. Wspomnienie 26 VIII, a od 1969 r. 20 XII (katolicy).

Od imienia Zefira, greckiego boga wiatru.

• Zenaida z Tarsu (I w.) - Uznawana za krewną Pawła z Tarsu. Leczyła ludzi za darmo przy źródłach mineralnych w Tesalii. Według jednej legendy została ukamienowana razem ze swoją siostrą Filonellą. Inna tradycja utrzymuje, że obie spokojnie umarły. Czczona przez katolików i kościoły ortodoksyjne. Wspomnienie 11 X.

Greckie imię tłumaczone jako „poświęcona Zeusowi”.

• Zenobia - Podczas antychrześcijańskiej akcji w Cylicji w 285 r. sama oddała się w ręce władz, pragnąc umrzeć dla Chrystusa. Wspomnienie 30 X.

Od greckich słów „Dzeno” - „Zeus” i „bios” - „życie”.

• Zenobiusz z Sydonu - Lekarz w Sydonie. Zamęczony ok. 310 r. razem z biskupem Sydonu Tyraniosem. Wspomnienie 20 II.

Męska wersja imienia Zenobia.

• Zoe - Męczennica zabita z mężem Eksuperiuszem w roku 127.

„Zoe” to po grecku „życie”.

• Zoe z Rzymu - Żona rzymskiego urzędnika Nikostratusa. Przez sześć lat nie mogła mówić, dopóki nie uleczył jej Sebastian, czyniąc znak krzyża. Po tym cudzie małżeństwo przeszło na nową wiarę. ok. 286 r. Zoe została schwytana podczas modłów przy grobie Piotra Apostoła. Za karę powieszono ją za włosy nad ogniskiem ze zwierzęcymi odchodami. Udusiła się cuchnącym dymem, a ciało wrzucono do Tybru. Patronka dzieci niemych i mających trudności z mówieniem. Wspomnienie 5 VII (katolicy), 18 XII (ortodoksi).

• Zofia Męczennica - Matka Wiary, Nadziei i Miłości. Umarła lub ścięta ok. 137 r. Patronka ludzi mądrych. Wspomnienie razem z córkami 15 V (katolicy), 17 IX (ortodoksi).

Po grecku „sophia” - „mądrość” i imię dawnej bogini.

• Zofia Rzymska - Dziewica ok. 304 r. spalona na rzymskim cmentarzu Gordianusa i Epimachusa. Czasem bywa mylona z Zofią Męczennicą. Wspomnienie 15 V.

• Zoja - Zoe.

• Zosimos z Antiochii - Zabity i wspominany razem z Rufusem.

„Zosimos” po grecku znaczy „człowiek pełen sił”.

• Zosimus Pustelnik (III w.) - Eremita żyjący w Cylicji. Według legendy znaleźli go myśliwi, którzy zauważyli, że dzikie zwierzęta nie boją się starca, a on przemawia do nich jak do ludzi. Zosimus został poddany torturom jako czarownik, lecz uparcie twierdził, że nie używa magii, ponieważ jest chrześcijaninem. Zawieszono go z ciężkim kamieniem u szyi i wpuszczono lwa, który zamiast zabić bezbronną ofiarę, podtrzymywał kamień, żeby nie udusił Zosimusa. Według jednej wersji opowieści niezłomna postawa Zosimusa doprowadziła do nawrócenia strażnika Atanazego i obaj spędzili resztę życia jako pustelnicy. Inna wersja mówi o męczeńskiej śmierci pustelnika podczas prześladowań za panowania cesarza Dioklecjana. Wspomnienie 3 I (katolicy) i 4 I (kościoły wschodnie).

Forma imienia Zosimos.

• Zosimus z Nicei (IV w.) - Męczennik stracony razem z Dariuszem, Pawłem i Sekundem.

• Zuzanna Rzymska - Fantastyczna legenda głosi, że sam cesarz Dioklecjan oczarowany urodą Zuzanny przeznaczył ją na żonę dla swojego krewnego, lecz ona odmówiła, a na dodatek nawróciła dworaków. Nawróceni podobno spłonęli na stosie, a uparta dziewica została ścięta w Rzymie ok. 295 r. Czczona przez kościoły ortodoksyjne i katolików. Wspomnienie 11 VIII.

← Święci związani z BibliąŚwięci aktywni w latach 313 - 451 →