Magia oraz pojęcia czarów, talizmanu, amuletu i tabu
Świat magiczny jest jednością (monizm) rozumianą czasem jako rodzaj superorganizmu, w którym każdy element spełnia określone zadanie. Piękno świata jest ściśle powiązane lub nawet identyfikowane z porządkiem: dlatego na przykład greckie słowo kosmos oznacza zarazem porządek i całą rzeczywistość. Tę rzeczywistość objaśniają mity odwołujące się do tradycji, obiegowych opinii, spekulacji i aktualnego stanu wiedzy.
Magia (nazwa od perskiego Magi oznaczającego zoroastryjskich mędrców i kapłanów) zakłada, że wszystko w świecie jest ze sobą powiązane współzależnościami (holizm) i wszystko przenikają określone siły, które nie zawsze są bezpośrednio dostrzegalne (apofenia, oddziaływania paranormalne), ale można je odczuć w stanach ekstatycznych i modyfikować za pomocą odpowiednich czarów, czyli rytuałów oraz słownych formuł mających wpływać na rzeczywistość. Zazwyczaj obowiązuje przy tym zasada analogii: to co jest podobne, powinno podobnie działać. Zgodnie z tą logiką rośliny o żółtych kwiatach powinny leczyć choroby związane z drogami żółciowymi. Wykonanie lub zniszczenie czyjegoś wizerunku (na przykład obrazu lub fotografii) ma rzekomo wpływać na sportretowanego człowieka. Tak pojawiają się pojęcia białej i czarnej magii. Biała magia ma pomagać, a nawet rozwijać człowieka. Czarna magia zaś ma szkodzić. Wizerunek lub laleczka przedstawiająca daną osobę i często zawierająca przedmiot, który do niej należy, może posłużyć do przekazania pozytywnej energii, lub być poddana torturom, a ich ofiarą ma paść ten konkretny człowiek. Odpowiednio przeprowadzony rytuał jako obraz, imitacja lub powtórzenie określonego procesu ma zapewnić sukces.
Myślenie w kategoriach mniej lub bardziej tajemniczych mocy przenikających świat jest podstawą kilku społecznych instytucji jak na przykład opętanie, talizman, amulet i tabu, a także bywa źródłem teorii spiskowych.
Opętanie jest konsekwencją wiary, że w każdym obiekcie materialnym istnieje element duchowy. Dotyczy to zarówno ludzi i innych istot żywych, jak też przedmiotów i „nawiedzonych” miejsc, gdzie rządzą nadnaturalne siły. Tak powstają znane na całym świecie opowieści o duchach i o przeklętych przedmiotach, które powodują nieszczęścia. Ilustracją wiary w tajemne moce przenikające świat jest słynna kolekcja Dany i Grega Newkirków (USA, XX/XXI w.) obejmująca najróżniejsze przedmioty uznane za zaczarowane, przeklęte lub nawiedzone.
W tej kategorii mieści się pech znany też jako zły los, czyli brak powodzenia związany z określoną „pechową” osobą lub obiektem. Pech bywa nawet personifikowany w formie demona, czego przykładem jest słowiańskie licho, które dopuszcza się rozmaitych złośliwości wobec ludzi.
Talizman (od arabskiego słowa tilsam lub tilasm - znaki przeciw czarom, greckie télesma - konsekracja) to przedmiot przynoszący szczęście, a amulet (łacińskie amuletum) to przedmiot lub symbol, który ma zapobiegać nieszczęściom i pechowi, blokując oddziaływanie szkodliwych mocy na człowieka. Tabu (polinezyjskie tapu - zakazane) zaś oznacza zakaz odnoszący się do określonych czynności, miejsc lub obiektów, żeby nie drażnić ukrytych mocy. Według Freuda i Wundta tabu to tylko zaburzenia psychiczne jednostki przeniesione na płaszczyznę społeczną. Jednak ze społecznego punktu widzenia pozornie nieuzasadnione „magiczne” zakazy są skutecznym regulatorem ludzkiej aktywności wskazując, co może być niebezpieczne, czego należy unikać i co należy chronić. Tak rozumiana magia okazuje się istotnym mechanizmem porządkującym społeczeństwo oraz jego relacje ze światem poprzez przestrzeganie ustalonych reguł i precyzyjne wykonywanie magicznych zabiegów. Według magicznej wizji rzeczywistości od prawidłowo przeprowadzanych i cyklicznie powtarzanych rytuałów, zwłaszcza od odpowiednio złożonych ofiar, zależy równowaga świata, a ich zaniedbanie może mieć katastrofalne skutki.
To dlatego powstaje wyspecjalizowana grupa czarowników lub szamanów świadomych, co należy zrobić i w jaki sposób. Szamani często bywają charyzmatykami, czyli osobami, które wyróżniają się szczególnymi cechami charakteru, cieszą się społecznym szacunkiem i według powszechnej opinii potrafią komunikować się z tajemniczymi mocami rządzącymi światem, a nawet wiedzą, jak na nie wpływać. Z czasem czarownicy i szamani staną się kapłanami, a magiczne rytuały wejdą w skład religii jako liturgia. Przekonanie o ukrytych mocach przenikających świat znajduje odbicie w szeregu symboli używanych w magii, religii i sztuce lub w przedmiotach o określonych cechach oraz w technikach dywinacyjnych służących przewidywaniu przyszłości.
Oczywiście dla osób, które nie akceptują magicznej wizji rzeczywistości domniemane relacje mające łączyć różne zjawiska to tylko przesądy (zabobony). Inaczej mówiąc nieuzasadniona, irracjonalna wiara w istnienie tajemnych związków między obiektami i wydarzeniami, w siły nadnaturalne, czary, cuda, wróżby, duchy i demony, wiara w klątwy i pecha, w błogosławieństwa, w działanie amuletów, talizmanów i relikwii, w teorie spiskowe pokazujące ukryte mechanizmy, które rzekomo rządzą światem.