Kalendarze i astrologia w różnych kulturach
Afryka subsaharyjska
Czasem afrykański tydzień odzwierciedla wydarzenia niezależne od astronomii jak targowisko u Bakongo co 4 dni lub zmiana pastwiska dla bydła u Kikuju co 6 dni.
Kalendarz Zulusów składa się z 13 miesięcy księżycowych, a rok dzieli się na porę deszczową i suchą.
Kalendarz ludu Joruba obejmuje 14 miesięcy dzielonych na pięciodniowe tygodnie, ponieważ bóg Orisza-Nla cztery dni organizował świat, a piątego dnia wypoczywał.
Sumeryjsko-babiloński kalendarz oparty na fazach Księżyca
W Mezopotamii na rok składa się 12 miesięcy mających na zmianę 29 i 30 dni począwszy od pierwszej pełni Księżyca po przesileniu wiosennym w marcu. Sumeryjskim miesiącom odpowiadają nazwy akadyjsko-babilońskie: 1 - bar - zaggar/nisannu (poświęcony Anumowi i Enlilowi, a przypadający na marzec- kwiecień); 2 - gusisa/aiaru; 3 - sigga/simanu; 4 - sunumuna/duzu; 5 - nenegar/abu; 6 - kindinninna/ululu; kindinninnallkamma/ululu drugi (29-dniowa wstawka); 7 - duku/taszritu; 8 - apindua/arahsamnu,; 9 - ganganna/kislimu; 10 - abbae/tebetu; 11 - zizaan/szabatu; 12 - szekintar/addaru; szekintardiri/addaru drugi (30-dniowa wstawka). O użyciu wstawek dla zrównania z rokiem słonecznym decydują władcy.
W IV w. p.n.e. powstaje 19-letni cykl: co trzeci rok ma 13 miesięcy (dodatkowy miesiąc kruka). 7 dni tygodnia odpowiada bóstwom i planetom: Szamasz (Słońce), Sin (Księżyc), Nergal (Mars), Nabu (Merkury), Marduk (Jowisz), Isztar (Wenus), Ninurta (Saturn). Doba dzieli się na 6 straży (sussu), a od IX w. p.n.e. na 12 równych kasbu po dwie każda. Dzień = 6 kasbu = 12 godzin; godzina = 60 minut, a minuta = 60 sekund. System oparty na szóstce przetrwa na zegarach przez kilka tysiącleci. Stąd szczególne znaczenie liczby 36 (święta liczba tetraktis pitagorejczyków) jako sześciu szóstek (iloczynu 6 · 6) lub sumy czterech pierwszych liczb nieparzystych i parzystych (1 + 3 + 5 + 7) + (2 + 4 + 6 + 8).
Rok w Mezopotamii zaczyna pojawienie się gwiazdozbioru potwora morskiego (wodnika) na początku pory deszczowej. Mierząc wielkie odcinki czasu na przykład cykle w astronomii Sumerowie i Babilończycy stosują jednostki sar = 3600 lat i ner = 600 lat.
Egipski kalendarz słoneczny
12 miesięcy po 30 dni definiowanych przez ruch Słońca plus 5-dniowa wstawka nazywana epagomens. Z tymi pięcioma dniami wiąże się mit o bogini nieba Nuit, żonie Ra, która słynęła z urody i miłostek. Kiedy Ra dowiedział się, że Nuit jest w ciąży, zapowiedział, że w całym roku (kalendarz słoneczny podlegający Ra) nie będzie dnia, w którym mogłaby urodzić dzieci spłodzone z innymi bogami. Wtedy Thot wymyślił podstęp, aby pomóc swojej siostrze Nuit: zagrał w senet z boginią Księżyca, a ceną za zwycięstwo było 5 dni z kalendarza księżycowego wykraczających poza rok słoneczny. 360-dniowy rok otrzymał dodatkowo 5 dni, kiedy narodzili się Ozyrys, Horus, Seth, Izyda i Neftys.
Pierwszy okres roku echet lub achet (wzbieranie i wylew wód Nilu, czas pracy przy budowie piramid): 1 - thoth (od boga Thota, zaczyna się w połowie września), 2 - phaophi (od boga Hapi), 3 - athyr (bogini Hathor), 4 - choiak (od byka Apisa zwanego Ka Ha Ka, czyli Dobro Dobra), drugi okres projet (wzrost, sianie zbóż): 5 - tybi (wzrost jako aspekt Amona - Ra), 6 - mechir (na cześć ducha wiatru), 7 - phamenoth (na cześć boga Month), 8 - pharmuthi (zimny wiatr, susza), trzeci okres roku szomu (zbiory): 9 - pachon (Horus jako bóg metali), 10 - payni (święto doliny), 11 - epiphi (wąż Apida zabity przez Horusa), 12 - mesori (narodziny Słońca). W rzeczywistości jednak przybór wód Nilu i, co za tym idzie, pozostałe okresy roku zmieniają swoje położenie w kalendarzu egipskim w cyklu 1461 lat (na przykład ok. 1300 r. p.n.e. w thoth, ok. 800 r. p.n.e. w tybi, ok. 300 r. p.n.e. w pachon, a ok. 200 r. n.e. znowu w thoth). Pod koniec lata (druga połowa lipca) nad horyzontem ukazuje się gwiazda Sopdet (grecki Sotis, Syriusz) tuż przed wschodem Słońca i zapowiada przybór wód. Dla zsynchronizowania miesięcy księżycowych i roku słonecznego co 4 lata rok ma 366 dni. Tydzień ma 7 dni. Egipcjanie (Grecy, Rzymianie i Europa do ok. XII w.) przyjmują długość godziny (unut) dziennej jako 1/12 czasu od wschodu do zachodu Słońca, a więc zmienną, zależnie od pory roku. Analogicznie tworzą godziny nocne. W historii podaje się kolejny spis bydła (co 2 lata) lub rok panowania określonego władcy.
Koptyjski i etiopski kalendarz słoneczny
W zasadzie jest skonstruowany tak samo jak kalendarz egipski. Jest stosowany jako kalendarz liturgiczny w Kościele koptyjskim. Zaczyna się w połowie września (IX). Koptyjskie nazwy miesięcy nawiązują do nazw staroegipskich: 1 - Thout (11 IX - 10 X), 2 - Paopi (11 X - 9 XI), 3 - Hathor (10 XI - 9 XII), 4 - Koiak (10 XII - 8 I), 5 - Tob (9 I - 7 II), 6 - Meshir (8 II - 9 III), 7 - Paremhat (10 III - 8 IV), 8 - Parmouti (9 IV - 8 V), 9 - Pashons (9 V - 7 VI), 10 - Paoni (8 VI - 7 VII), 11 - Epip (8 VII - 6 VIII), 12 - Mesori (7 VIII - 5 IX) i krótki Pi Kogi Enavot (6 IX - 10 IX).
Etiopczycy używają kalendarza zapożyczonego od Koptów, lecz używają własnych nazw miesięcy: 1 - Mäskäräm (zaczynający rok w połowie września), 2 - Teqemt, 3 - Hedar, 4 - Tahsas, 5 - Terri, 6 - Yäkatit, 7 - Mägabit, 8 - Miyazia, 9 - Genbot, 10 - Säne, 11 - Hamle, 12 - Nähase i dodatkowy Pagumen.
Żydowski kalendarz księżycowy
Wzorem babilońskim rok dzieli się na 12 lub 13 miesięcy (aby zsynchronizować kalendarz i rok słoneczny) począwszy od nowiu Księżyca. Początkowo rok zaczyna się od wiosennego miesiąca nissan, lecz potem przenosi się na jesień (październik): 1 - tiszri (30 dni), 2 - marheszan (29, 30 dni), 3 - kisslew (29,30 dni), 4 - tewet (29 dni), 5 - szwat (30 dni), 6 - adar (29, 30 dni), adar 2 (29-dniowa wstawka), 7 - nissan (30 dni), 8 - ijar (29 dni), 9 - siwan (30 dni), 10 - tammus (29 dni), 11 - aw (30 dni), 12 - elul (29 dni). Ponieważ święta religijne muszą przypadać w określone dni miesiąca i tygodnia, przepisy określają długość roku na 353 dni (marheszan ma 29 dni, kisslew - 29, adar - 29), 354 dni (marheszan - 29, kisslew - 30, adar - 29) lub 355 dni (marheszan - 30, kisslew - 30, adar - 29). Przy dodatkowym trzynastym miesiącu rok ma 383 dni (marheszan - 29, kisslew - 29, adar - 30, adar 2 - 29), 384 dni (marheszan - 29, kisslew - 30, adar - 30, adar 2 - 29) lub 385 dni (marheszan - 30, kisslew - 30, adar - 30, adar 2 - 29).
Tydzień ma 6 (liczba doskonała odpowiadająca czasowi stworzenia świata) numerowanych dni, poczynając od dnia poświęconego Słońcu, które symbolizuje bożą moc dającą początek wszystkiemu. Siódmy dzień zaś nosi nazwę sabbat (szabat, szabas, sobota od babilońskiego słowa sabatu - dzień odpoczynku dla serca). Najważniejszym punktem kalendarza jest dzień Paschy określany jako pierwsza sobota po wiosennej pełni Księżyca. Dzień innych świąt religijnych jest obliczany w stosunku do Paschy.
Szóste tysiąclecie od stworzenia świata ma być tysiącleciem mesjańskim.
Perski kalendarz księżycowo-słoneczny
12 zoroastryjskich miesięcy po 30 dni plus 5 dodatkowych dni w końcu roku: 1 - furwurdin (od równonocy wiosennej), 2 - ardibehest, 3 - khordad, 4 - tir, 5 - amerdad, 6 - szerewer, 7 - moher, 8 - aban, 9 - adur, 10 - deh, 11 - bahman, 12 - aspendadmad.
Rok bahaistów zaczyna się równonocą wiosenną, a składa się z 19 miesięcy po 19 dni plus 4 lub 5 dni przestępnych.
Grecki kalendarz księżycowo-słoneczny
Budowa kalendarza, data początku roku i nazwy miesięcy znacznie różnią się między poszczególnymi polis. Dla uzgodnienia długości roku słonecznego z księżycowymi miesiącami powstają wieloletnie cykle jak na przykład oktoeteris (ok. 500 r. p.n.e.), gdzie 5 kolejnych lat ma po 12 miesięcy księżycowych, a potem trzy lata po 13 miesięcy. Natomiast Meton z Aten i Euktemon ok. roku 432 r. p.n.e. tworzą cykl 19-letni: 12 słonecznych lat ma po 12 miesięcy, a 7 lat po 13 miesięcy. Na 365,25 dnia w kalendarzu słonecznym przypada 235 pełnych cykli księżycowych, a co 19 słonecznych lat oba cykle wracają do tego samego dnia i wszystko zaczyna się od nowa.
W Attyce rok ma 12 miesięcy księżycowych, co daje 354 dni, plus wstawka (powtórzony miesiąc, często szósty, czasem pierwszy, drugi, siódmy lub ósmy), aby dopasować się do roku słonecznego. Rok zaczyna się z pierwszym letnim nowiem Księżyca, a według propozycji Platona z nowiem po przesileniu letnim. Attyckie miesiące są pogrupowane na cztery pory roku, a ich nazwy nawiązują do świąt religijnych. Wiosna obejmuje 1 - hekatombaion, 2 - metageitnion i 3 - boedromion, jesień obejmuje 4 - pyanepsion, 5 - maimakterion i 6 - poseideon, zima to 7 - gamelion, 8 - anthesterion i 9 - elaphebolion, a wiosna 10 - mounichion, 11 - thargelion i 12 - skirophorion. W każdym miesiącu są wyróżnione następujące dni poświęcone rozmaitym okazjom: 1.- noumenie (nów Księżyca), 2.- Agathodaimon (demon pokoju mający postać węża), 3.- urodziny Ateny, 4.- dzień Heraklesa, Hermesa, Afrodyty i Erosa, 6.- urodziny Artemidy, 7.- urodziny Apolla i 8.- dzień Posejdona oraz Tezeusza. Dziesięć pierwszych dni miesiąca to rosnący Księżyc, dni 11.-19. odpowiadają pełni, a potem Księżyc maleje. Dla uzgodnienia jego wyglądu z kalendarzem może być ewentualnie dodany dzień zwany wczesnym dziesiątym (dzień 20.). Potem następuje późny dziesiąty (dzień 21.) aż do ostatniego dnia zwanego hena kai nea (czyli stary i nowy).
Galijski kalendarz astrologiczny
Rok dzieli się na okresy poświęcone drzewom, które według galijskich mędrców mają nadawać określone cechy urodzonym w tym czasie ludziom.
1. Przewaga racjonalizmu: cedr (Cedrus) - śmiały optymista, zdecydowany (9-18 lutego, 14-23 sierpnia); cyprys (Cupressus) - wierny w przyjaźni, łatwo się przystosowuje, żądny sławy (25 stycznia - 3 lutego, 26 lipca - 4 sierpnia); jabłoń (Malus) - uczucia, zdolności naukowe (23 grudnia - 1 stycznia, 25 czerwca - 4 lipca); jodła (Abies) - elegancja, mistycyzm, ambicja, wszechstronność, samotnictwo (2-11 stycznia, 5-14 lipca); klon (Acer) - egocentryk, nieśmiały, ambitny, łatwo się uczy (11-20 kwietnia, 14-23 października); oliwka (Olea) - równowaga, dyskrecja, tolerancja (23 września-równonoc jesienna); sosna (Pinus) - wyrafinowana, egocentryczna, aktywna i zmienna (19-28 lutego, 24 sierpnia - 2 września).
2. Przewaga emocji: brzoza (Betula) - delikatna, spokojna, twórcza, z wyobraźnią (24 czerwca - przesilenie letnie); grab (Carpinus) - elegancki, egocentryczny esteta, chłodny (4-13 czerwca, 2-11 grudnia); jarzębina (Sorbus) - wrażliwa, ale wytrwała, refleksyjna, uczuciowa (1-10 kwietnia, 4-13 października); jesion (Fraxinus) - ambitny, zdolny, często egoista (25 maja - 3 czerwca, 22 listopada - 1 grudnia); leszczyna (Corylus) - kapryśna, zwykle niepozorna, ale niezwykła, często społeczna działaczka (22-31 marca, 24 września - 3 października); topola (Populus) - pesymistka, introwertyczka, często osamotniona (4-8 lutego, 1-14 maja, 5-13 sierpnia); wierzba (Salix) - melancholijna, wrażliwa i zmienna (1-10 marca, 3-12 września).
3. Przewaga uspołecznienia: buk (Fagus) - szlachetny, przystojny, często wynalazca, praktycyzm (22 grudnia-przesilenie zimowe); dąb (Quercus) - silny, zdrowy, zdecydowany, o mocnych standardach moralnych (21 marca-równonoc wiosenna); figa (Ficus) - sentymentalna, niestała, ale uczuciowa, nie znosi sprzeciwu (14-23 czerwca, 12-21 grudnia); kasztan (Castanea) - sprawiedliwy, nieśmiały, łatwo poddający się wpływom (15-24 maja, 12-21 listopada); lipa (Tilia) - sceptyczka, łagodna, ustępliwa, wygodnicka (11-20 marca, 13-22 września); orzech (Juglans) - dumny, twardy, ale namiętny, wszechstronny i ambitny (21-30 kwietnia, 24 października - 2 listopada); wiąz (Ulmus) - wytworny esteta i moralista, często chorowity i apodyktyczny (12-24 stycznia, 15-25 lipca).
Kalendarz rzymski
Czas (tempus) jest odległością między kolejnymi wydarzeniami. Pierwotnie są tylko cztery umowne miesiące: 1 - martius (marzec mający 31 dni, od Marsa, ponieważ wojny prowadzi się wiosną, czyli od marca i latem, kiedy jest dość żywności), 2 - aprilis (30 dni, od Afrodyty), 3 - maius (31 dni, od Mai, najważniejszej z siedmiu sióstr Plejad i matki Hermesa) i 4 - iunius (30 dni, od Junony). To jednak nie odpowiada naturalnemu cyklowi przyrody, więc Rzymianie dodają jeszcze sześć miesięcy. Dziesięciomięsięczny rok zaczyna się od nowiu Księżyca na wiosnę i ma łącznie 304 dni: 1 - martius, 2 - aprilis, 3 - maius, 4 - iunius oraz 5 - quintilis (31 dni, piąty), 6 - sextilis (30 dni, szósty), 7 - septembris (30 dni, siódmy), 8 - octobris (31 dni, ósmy), 9 - novembris (30 dni, dziewiąty) i 10 - decembris (30 dni, dziesiąty). Nadal jednak nie ma zgodności kalendarza z przyrodą. Za Numy Pompiliusza zostają więc dodane dwa miesiące kończące rok - ianuarius (29 dni, od boga Janusa) i februarius (28 dni, od słowa februum oznaczającego oczyszczenie i związanego z bogiem Faunem).
Za republiki powstaje cykl 4-letni: 355 dni + 378 dni + 355 dni + 377 dni, który ma zgrywać księżycowe miesiące i rok słoneczny, lecz mimo to w połowie I w. p.n.e. rzymski kalendarz jest już przesunięty w stosunku do czasu słonecznego o ok. 90 dni. Dlatego Juliusz Cezar wspierany przez matematyka Sosigenesa z Aleksandrii tworzy prostszy kalendarz juliański (46 r. p.n.e.), przejmując egipski rok z 365 dniami: ostatni miesiąc februarius ma 28 dni, a co 4 lata 29 dni, co oznacza rok przestępny mający 366 dni. Rok juliański jest jednak dłuższy od rzeczywistego o 0,0078 dnia, co w ciągu 128 lat da dzień różnicy. Za cesarstwa zaś dwa miesiące otrzymują imiona monarchów: quintilis zostaje nazwany julius, a sextilis otrzymuje nazwę augustus. Trzy pierwsze dni miesiąca są zwane calendae (kalendy), piąty dzień (siódmy zaś w miesiącach martius, maius, quintilis i octobris) to nona, a trzynasty dzień (w martius, maius, quintilis i octobris piętnasty dzień) idus (idy).
Rok zaczyna powołanie nowych konsulów na wiosnę (1 martius). Zmienia się to w 154 r. p.n.e., kiedy z powodu wojny początek urzędowania nowych konsulów przypada na dzień 1 ianuarius, tym samym zaczynając nowy rok w środku zimy. Odtąd w kalendarzach rzymskich a potem europejskich nowy rok przypada na pierwszy dzień stycznia.
Rok dzieli się na 4 kwartały (łacińskie quarta - ćwierć), po trzy miesiące każdy. Wzorem babilońskim dzień ma 12 godzin zwanych hora (12 h) po 60 minut (60’), a każda minuta zawiera 60 sekund (60”).
Kalendarz europejski
W istocie zmodyfikowany rzymski kalendarz słoneczno-księżycowy. Nazwy 12 miesięcy pochodzą z łaciny lub są lokalnym wynalazkiem poszczególnych ludów. Na przykład w Polsce kolejne miesiące to: styczeń (ianuarius, I), luty (II), marzec (III), kwiecień (IV), maj (V), czerwiec (VI), lipiec (VII), sierpień (VIII), wrzesień (IX), październik (X), listopad (XI) i grudzień (XII). Chrześcijanie dodają świętych patronujących każdemu dniowi.
Najważniejszym dniem w liturgicznym roku chrześcijan jest przypadająca na niedzielę Wielkanoc jako odpowiednik żydowskiej Paschy. Poprzedza ją Triduum, czyli Trzy Dni obejmujące Wielki Czwartek, kiedy wspomina się Ostatnią Wieczerzę Jezusa, Wielki Piątek, kiedy Jezus został aresztowany, osądzony i ukrzyżowany oraz Wielką Sobotę poprzedzającą Niedzielę Wielkanocną, gdy rankiem Jezus zmartwychwstał.
W roku 195 patriarcha Jerozolimy Narcyz i biskup Cezarei Teofitus ustalają, że Wielkanoc ma przypadać na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Dopiero jednak na Soborze nicejskim w 325 r. zostaje ustalona uniwersalna, jednolita definicja daty Wielkanocy jako „paschalnej pełni Księżyca”, czyli pierwszej pełni po 20 marca. Daty kościelnej pełni zostają wtedy stabelaryzowane i w ten sposób oderwane od obserwacji astronomicznych. Paschalna pełnia Księżyca może więc różnić się od astronomicznej nawet o 3 dni. Ostatecznie chrześcijanie różnych kościołów bardzo różnie obliczają datę Wielkanocy.
W roku 1582 rzymski papież Grzegorz XIII reformuje sposób określania daty. Tak powstaje kalendarz gregoriański: lata z dwoma zerami na końcu, które nie dzielą się przez 4 i 400 (np. 1700) nie są przestępne, a rok w kalendarzu jest dłuższy niż rzeczywisty tylko o 24 sekundy, co daje 1 dodatkowy dzień po ok. 3360 latach. Mimo tak dużej dokładności nowego kalendarza niektóre kraje, zwłaszcza prawosławne, pozostają przy kalendarzu juliańskim, a kościoły ortodoksyjne zaczynają przechodzić na nowy styl dopiero po I wojnie światowej. Pojawia się też problem przeliczania dat na użytek historii. Historycy przyjmują, że do dat dziennych z kalendarza juliańskiego należy dodać 10 dni w latach 1500-1700, 11 dni w latach 1700-1800, 12 dni w latach 1800-1900, 13 dni w latach 1900-2100 i 14 dni w latach 2100-2200.
Dni tygodnia są poświęcone planetom astrologicznym i bóstwom na wzór Babilończyków i Żydów: niedziela Słońcu (angielski Sunday, niemiecki Sonntag, francuski dimanche), poniedziałek Księżycowi (Monday, Montag, lundi), wtorek Marsowi i germańskiemu bogu Tiw (Tuesday, Dienstag, mardi), środa Merkuremu i Wotanowi (Wednesday, Mittwoch, mercredi), czwartek Jowiszowi lub Torowi (Thursday, Donnerstag, jeudi), piątek Wenus lub germańskiej bogini miłości Frei (Friday, Freitag, vendredi) i sobota, czyli żydowski Sabbatum lub szabas, Saturnowi (Saturday, Samstag, samedi). W okresie dominacji światopoglądu religijnego niedziela jest pierwszym dniem tygodnia, przypominając, że wszystko pochodzi od Boga, którego reprezentantem jest Słońce, a cały tydzień to symboliczna droga do śmierci reprezentowanej przez Saturna i stopienia się człowieka z bożą mocą. Rozwój zachodniej cywilizacji, humanizm i liberalizm zmieniają tę perspektywę, podkreślając twórczą pracę człowieka, który buduje i ulepsza swój świat. To znajduje odbicie w przesunięciu końca tygodnia na niedzielę jako symbol spełnienia i szczęścia wypracowanego przez człowieka.
Dzień, wzorem Rzymian i Babilończyków, dzieli się na 12 godzin (12 h) widocznych na zegarze słonecznym, godzina ma 60 minut (60’), a minuta 60 sekund (60”). Począwszy od XV-XVI w. ten sam podział utrzymają zegary mechaniczne, a potem elektryczne. Krótka, szeroka wskazówka będzie wykonywać pełen obrót na tarczy w ciągu dwunastu godzin (dnia lub nocy), a dwa pełne obroty dadzą dobę (24 godziny). Z czasem zostanie dodana długa wskazówka, która wykonując pełen obrót w ciągu godziny będzie pokazywać minuty (od 1 do 60), a trzecia cienka wskazówka obiegając tarczę w ciągu minuty będzie wskazywać sekundy (od 1 do 60). Budowane są też zegary z tarczą 24-godzinną. W XX w. zaś wiele zegarów nie ma już tarczy, wyświetlając tylko aktualną godzinę. Zegary stają się powszechne w XIX-XX w., kiedy nie tylko są budowane na wieżach, lecz stoją w urzędach i prywatnych domach, a człowiek Zachodu ma własny mały zegarek noszony na łańcuszku w kieszeni, a potem na pasku przypiętym do ręki. Europejski podział doby oraz zwyczaj noszenia zegarków upowszechnią się na całym świecie w okresie kolonialnym (XVI-XX w.).
Znane są liturgiczne podziały doby (officium divinum, liturgia godzin) np. w zakonie benedyktynów od VI w. wyznaczające pory modlitw: jutrznia (orthros, przed świtem), świt (wschód Słońca), prima (1 godzina po świcie), tercja (tertia, 3 godziny po świcie), seksta (sexta, 6 godzin po świcie, południe), nona (9 godzin od świtu), nieszpory (vesperae od Vesper, czyli Gwiazdy wieczornej, modły wieczorne), kompleta (completa, po zachodzie Słońca), modły nocne (nocturnae).
Od roku 1884 jest używany konwencjonalny podział planety na 24 strefy odpowiadające godzinom według czasu słonecznego. Oczywiście ze względów politycznych (na przykład przebieg granic) i ekonomicznych strefy nie zawsze są ściśle zgodne z czasem słonecznym. Nierozwiązywalnym problemem jest też uzgodnienie godziny na biegunach.
Początek roku w Europie jest obchodzony wiosną 1 marca (Frankonia do VIII w.), a potem 1 maja (Wenecja do 1797 r.; Ruś); 25 marca (średniowieczna Italia); w ruchomą Wielkanoc na wiosnę (Francja); 21 września (Bizancjum, Rosja do 1700 r.); 25 grudnia (różne kraje Europy zwykle do XIII-XIV w.) i 1 stycznia (od XIV-XVI w.).
W 1793 r. we Francji powstaje kalendarz rewolucyjny z nowym podziałem na miesiące. Rok zaczyna się od września: Vendemiaire (winobranie), Brumaire (mglisty), Frimaire (mroźny), Nivose (śnieżny), Pluviose (deszczowy), Ventose (wietrzny), Germinal (nasienny), Floreal (kwietny), Prairial (łąkowy), Messidor (żniwny), Thermidor (ciepły), Fructidor (owocowy). Tydzień ma 10 dni (Primidi, Duodi, Fridi, Quartidi, Quintidi, Sextidi, Septidi, Octidi, Nonidi, Decadi), dzień ma 10 godzin, godzina 100 minut, a minuta 100 sekund. Nowy system zostaje zniesiony już 1 stycznia 1806 r.
Kalendarz światowy opracowuje ksiądz M. Mastrofini (Italia, 1834), a propaguje go matematyk M. Armelin (Francja, XX w.). Rok ma 12 numerowanych miesięcy: pierwszy, czwarty, siódmy i dziesiąty miesiąc mają 31 dni, a inne po 30. Numery dni tygodnia powtarzają się co kwartał. Dni dodatkowe są na końcu roku i po półroczu w latach przestępnych. W latach 1914-1939 (między innymi na kongresie w Szwajcarii w 1914 r.) powstaje ok. 40 projektów nowych kalendarzy. Na przykład proponowany kalendarz uniwersalny miałby mieć 13 miesięcy po 28 dni (4 tygodnie) z dodatkowym miesiącem pomiędzy szóstym i siódmym, a każdy dzień tygodnia miałby określony stały numer w miesiącu.
W latach 1923-1924 Rosja Sowiecka proponuje bardzo dokładny kalendarz: rok jest za długi tylko o 3 sekundy, lata z dwoma zerami na końcu są przestępne, jeśli dzielone przez 9 dają resztę 2 lub 6. W 1929 r. bolszewicy chcą też wprowadzić pięciodniowy tydzień z jednym dniem odpoczynku. Jednak żaden z tych pomysłów nie zostaje rozpowszechniony i w końcu Sowieci rezygnują z reformowania kalendarza.
Astrologia zachodnia
Łączy ustalenia astrologów i astronomów nie tylko z Europy, lecz także z krajów muzułmańskich, Babilonii i Azji Zachodniej, a pośrednio również z Egiptu a nawet z Indii.
1. Rodzaj kosmicznej energii mającej oddziaływać na człowieka i jego poszczególne narządy określają planety astrologiczne (indyjskie saptagraha - siedem planet od Słońca i Księżyca do Saturna).
Słońce ☉ - integracja, wola, władczość - serce, kręgosłup.
Księżyc ☾ - asymilacja, podświadomość, emocje, życie społeczne - żołądek, układ pokarmowy.
Merkury ☿ - racjonalizm, świadomość, język - mózg i układ nerwowy.
Wenus ♀ - przyciąganie, harmonizowanie, hierarchia wartości, artyzm, emocje - nerki, genitalia.
Mars ♂ - aktywność, siła, przemoc, dominacja, seks - mięśnie, genitalia.
Jowisz ♃ - ekspansja, racjonalna synteza, pogłębiony rozwój, wiara, prawo - wątroba, przysadka mózgowa.
Saturn ♄ - tworzenie uporządkowanej struktury, czas, ograniczanie, administracja - woreczek żółciowy.
Uran ♅ - przewrót, skrajności, intuicja, telepatia, niezależność - układ nerwowy.
Neptun ♆ - intuicja, idee ogólne, mistycyzm - krew i limfa.
Oprócz planet istotną rolę mogą odgrywać duże gwiazdy. Na przykład Algol oznacza przemoc; Procjon to złośliwość; Aldebaran - powodzenie i elokwencja; Antares - wpływ sił zewnętrznych, klęska; Rigel - sława, honory, bogactwo; Capella - zaszczyty, wysoka pozycja społeczna. Szczególnie ważny jest Syriusz poświęcony greckiej Atenie symbol wierności. W Egipcie Syriusz występuje jako Septet poświęcony Izydzie i zapowiedź lata, w Indiach Narmini (Dobra Gwiazda) i symbol oświecenia w jodze, w Rzymie Canticula (suka), w Europie gwiazda psia (związki z Orionem) i oko Boga. Regulus symbolizuje przemoc związaną z idealizmem; Arcturus to sława, honor i podróże; Spica - sława i powodzenie; Fomalhaut - dziedziczenie, władza.
2. Wzajemne oddziaływania planet określają aspekty, czyli kąty między planetami w danym momencie widziane z Ziemi.
Koniunkcja - ok. 0o - bardzo silne połączenie, wzmocnienie energii obu planet.
Półsekstyl - ok. 30o - bardzo słabe wzajemne relacje, energie obu planet działają bez przeszkód.
Sekstyl - ok. 60o - odrębność energii, słaba wzajemna modyfikacja.
Kwadratura - ok. 90o - punkt zwrotny, kryzys, dynamizacja przez konkurencję lub blokadę energii obu planet.
Trygon - ok. 120o - łatwa synteza energii obu planet, rozwój i stabilizacja.
Kwikunks - ok. 150o - słaba sprzeczność, zapowiedź zmian.
Opozycja - ok. 180o - bardzo silna sprzeczność, konfrontacja, napięcie, stres.
3. Sposób działania planet określają znaki zodiaku na ekliptyce (rocznej drodze Słońca na niebie), gdzie planety są aktualnie widziane z Ziemi i odpowiadające im żywioły (powietrze, woda, ogień, ziemia):
Wodnik ♒ - 20 I - 18 II - wiedza, intelekt, myśl - powietrze.
Ryby ♓ - 19 II - 20 III - wiara, emocje, adaptacja, cykliczność, odrodzenie życia na wiosnę - woda.
Baran ♈ - 21 III - 19 IV - aktywność, entuzjazm - ogień.
Byk ♉ - 20 IV - 20 V - posiadanie, stabilizacja - ziemia.
Bliźnięta ♊ - 21 V - 21 VI - myśl, adaptacja, współpraca - powietrze.
Rak ♋ - 22 VI - 22 VIII - emocje, intuicja, tradycja - woda.
Lew ♌ - 23 VIII - 22 VIII - twórczość, władza, siła - ogień.
Panna ♍ - 23 VIII - 22 IX - analiza, adaptacja - ziemia.
Waga ♎ - 23 IX - 22 X - porównywanie, dualizm, intelekt - powietrze.
Skorpion ♏ - 23 X - 21 XI - pragnienia, równowaga, ocena - woda.
Strzelec ♐ - 22 XI - 21 XII - postrzeganie, uzasadnianie, wykorzystanie - ogień.
Koziorożec ♑ - 22 XII - 19 I -konkretne zastosowanie, organizacja - ziemia.
4. Zakres oddziaływania planet wyznaczają domy (w Indiach znane jako nakszatry). Domy otrzymuje się na wiele sposobów, zwykle zaczynając od ascendentu w kierunku zachodnim. Najczęściej wyróżnia się 12 równych części ekliptyki lub dzieli na trzy równe części kąty asc-mc, mc-desc, desc-ic oraz ic-asc. Ascendent asc to przecięcie ekliptyki ze wschodnią linią horyzontu, medium coeli mc - przecięcie ekliptyki z miejscowym południkiem niebieskim, descendent desc - przecięcie ekliptyki z linią horyzontu na zachodzie, punkt ic - niewidoczne przecięcie miejscowego południka niebieskiego z ekliptyką pod linią horyzontu.
Dom I - wartościowanie, emocje, ja. Dom II - wytwarzanie, własność, zachowanie, my. Dom III - poznanie, umysł, świat. Dom IV - wychowanie, tradycja. Dom V - praca, twórczość. Dom VI - uświadomione potrzeby. Dom VII - kultura wspólnotowa, etyka, prawo, polityka, rytuał. Dom VIII - kultura materialna, technika, technologia, ekonomia. Dom IX - kultura duchowa, nauka, rozrywka, sztuka, znak, absolut. Dom X - udział we władzy i zyskach. Dom XI - ambicje, dążenia. Dom XII - nieuświadomione potrzeby.
Kalendarz arabski i muzułmański.
Tradycyjny arabski kalendarz składa się z 13 miesięcy, przy czym ostatni ma tylko 5-6 dni dla wyrównania różnicy w stosunku do roku słonecznego. Muhammad upraszcza kalendarz odrzucając dodatkowy miesiąc, co powoduje niezgodność miesięcy z porami roku i czasem słonecznym. Nazwy miesięcy pozostają jednak przedmuzułmańskie.
12 miesięcy począwszy od nowiu Księżyca w okolicy równonocy jesiennej po 30 i 29 dni na zmianę: 1 - muharram (zakazany, w okresie przedmuzułmańskim w tym czasie obowiązuje 30-dniowy zakaz plemiennych wojen), 2 - safar (żółty, bo w tym czasie najczęściej zdarzają się letnie epidemie żółtaczki), 3 - rebi-el-awwel (wiosna/jesień pierwsza; w okresie przedmuzułmańskim rebi - wiosna lub jesień), 4 - rebi-el-accher (wiosna/jesień druga), 5 - dżemadi-el-awwel (zamarzanie pierwsze), 6 - dżemadi-el-accher (zamarzanie drugie), 7 - redżeb (wstrzymać się, okres zawieszenia plemiennych walk), 8 - szaban (rozchodzenie się, okres wojen i rabunków), 9 - ramadan (palący, od upałów), 10 - szewwal (dosiadanie wielbłądów, wyjście koczowników na odległe pastwiska), 11 - dsu’l-kade (postój, przerwa w wędrówkach koczowników), 12 - dsu’l-hedże (pielgrzymka, tradycyjne odwiedziny sanktuarium Kaaba). Ze względu na niewygodę kalendarza księżycowego ostatni miesiąc co 4 lata ma 30 dni i wtedy rok wydłuża się do 365 dni. Od XX w. kalendarz muzułmański jest używany tylko do celów religijnych.
W astrologii dni tygodnia są poświęcone siedmiu planetom astrologicznym w kolejności identycznej z kolejnością w dawnej Babilonii, lecz pobożni muzułmanie używają nazw liczbowych zaczynając od niedzieli: al-ahad (pierwszy), jaum al-isnajn (dzień drugi), jaum as-salasa (dzień trzeci), jaum al-arbaa (dzień czwarty), jaum al-chamis (dzień piąty), jaum al-dżuma (dzień zgromadzenia, dzień piątkowej modlitwy), jaum as-sabt (dzień sabatu, sobota).
Kalendarze indyjskie
Wszystkie kalendarze Indii są konstruowane podobnie, lecz różnią się między sobą w szczegółach. Czas (w sanskrycie wartman - kolista droga, obrót) jest rozumiany jako wynik działania wszystkich istot. Stąd czas nie jest absolutny, lecz względny, w dużym stopniu zależny od rytualnych czynności, zwłaszcza kapłanów.
W wielu klasztorach, na przykład buddyjskich, pojawia się liturgia godzin, czyli zrytualizowany podział dnia zależnie od wykonywanych czynności, ceremoniałów i modlitw. Zwykle jest wyróżniany moment przebudzenia mnichów (ok. 2 godzin przed świtem), świt, wspólne śniadanie, poranna ofiara składana na ołtarzu (ok. 4 godzin po świcie), ofiara południowa, posiłek popołudniowy, ofiara wieczorna czasem o zachodzie Słońca, kolacja oraz modły nocne.
Podział czasu: 1 prana (oddech) = 10 truti = 20 nimesza/kszana (mgnienie). 6 prana = 1 winadika, 60 winadika = nadika, 60 nadika = 30 muhurta = 1 ahoratra (doba = dzień + noc). 30 ahoratra = 1 masa (miesiąc) = 2 ardhamasa (pół miesiąca). Każdy miesiąc dzieli się na połowę jasną (nów-pełnia) i ciemną (pełnia-nów). 2 masa = 1 rytu (pora roku: wasanta-wiosna, griszma-pora gorąca, warsza-pora deszczowa, śarada-jesień, hemanta-zima, siśira-pora chłodna), 3 rytu = 1 ajana (półrocze), 2 ajana = 1 warsza lub samwatsara (rok) liczący 12 masa (miesięcy związanych z zodiakiem). Miesiące noszą różne nazwy w sanskrycie, pali, hindi i po tamilsku: czaitra, czitra, czait, śittirei (marzec/kwiecień III/IV); waiśakha, wesak, wesakha (baisakh, baisakha), weigaśi (IV/V); dżejsztha, dżettha, dżeth, ani (V/VI); aszadha, asalha, asarh (asarha), adi (VI/VII); śrawana, sawana, sawan (sravana), awani (VII/VIII); bhadra, potthapada, bhadon, puruttaśi (VIII/IX); aświna, assajudża, aświn (asvina), eippaśi (IX/X); karttika, kattika, kartik (kartika), karttigei (X/XI); margaśirsza, maggasira, aghan, margali (XI/XII); pausza, phussa, pus, tei (XII/I); magha, magha, magh, maszi (I/II); phalguna, phagguna, phagun, panguni (II/III).
W Nepalu miesiące noszą nazwy pochodzące z Indii, a rok zaczyna się wiosną w połowie kwietnia: baiszach (IV/V), dżestha (V/VI), aszadh (VI/VII), szrawan (VII/VIII), bhadra (VIII/IX), aszwin (IX/X), kartik (X/XI), mangsir (XI/XII), pousz (XII/I), magh (I/II), falgun (II/III), czaitra (III/IV).
W Indiach, Nepalu, Tybecie, Birmie i na Cejlonie siedmiu dniom tygodnia odpowiadają planety. W hindi nazwy dni brzmią: ravi-var (Słońce), som-var (Księżyc), mangal-var (Mars), budh-var (Merkury), vrihaspat-var albo guru-var (Jowisz), sukra-var (Wenus), sanichar albo sani-var (Saturn). Odpowiednie dni u Tamilów to: njajarn, tingal, sewwal, budan, wijażam, welli i sani.
Sześćdziesięcioletni cykl Barhaspatiaczakra oparty na ruchu Jowisza (Brihaspati) jest stosowany w liturgii, ale od 909 r. Indusi zaczynają odejmować lata od pełnego cyklu, aby go zgrać z księżycowo-słonecznym kalendarzem Chin.
Większe jednostki o znaczeniu religijno-filozoficznych, są oparte na diwja - roku boskim liczącym 365 lat ziemskich. Na podstawie diwja wylicza się epoki juga różniące się długością w różnych częściach Indii. Powtarzająca się mahajuga (wielka juga) złożona z 4 epok juga (analogicznych do zoroastryjskich) tworzy cykl. Satjuga (krytajuga) to wiek prawdy, trwający 4000 lat boskich; treta trwa 3000 lat boskich; dwapara - 2000 lat boskich, a kali, epoka degeneracji i zła - 1000 lat boskich. Właśnie w takiej epoce kosmicznej degeneracji zwanej Kali juga żyje człowiek, a wraz z jej końcem nastąpi zniszczenie świata (mahapralaja, pralaja), co w przyszłości pozwoli na odrodzenie się go w nowym cyklu mahajuga.
O skali czasowej wyobraźni mieszkańców Indii świadczy to, iż 1000 mahajuga, zwane kalpa, jest uznawane za jeden dzień Brahmy, stwórcy świata. Pod koniec każdej kalpy wąż Ananta spoczywający na dnie kosmicznego oceanu wychyla nad powierzchnię wody swoje 1000 głów i zionąc ogniem niszczy dotychczasowy świat. Ostatnia kalpa zaczęła się, kiedy na świecie pojawił się Manu (Manawa), pierwszy człowiek tej ery.
W XVIII w. Singh II (władca Dżajpuru) każe dostosować kalendarz indyjski do dokładniejszego kalendarza europejskiego.
Astrologia indyjska
Każdy dzień tygodnia niesie inne energie i dlatego sprzyja innym czynnościom, a ludzie urodzeni w danym dniu mają określone cechy. Dzień Słońca ravi-var (odpowiednik niedzieli) rozpoczyna tydzień, ponieważ boska energia Słońca zaczyna i napędza wszytko. Ten dzień sprzyja twórczości, nowym dziełom i przynosi optymizm. Ludzie urodzeni w tym dniu są inteligentni, dynamiczni i silni, chociaż mogą wątpić w swoje możliwości. Dzień Księżyca som-var - niepewny, zmienny umysł, emocjonalizm, wyobraźnia. Dzień Marsa mangal-var - energia, dynamizm, konfliktowość i brutalność, warto zaczynać prace wymagające dłuższego czasu. Dzień Merkurego budh-var - intelekt, lecz także nerwowość, nauka, krytycyzm, dzień dobry na zawieranie umów handlowych. Dzień Jowisza guru-var - wielki umysł lub wielka odwaga, waleczność lub wysoka pozycja społeczna, optymizm. Dzień Wenus sukra-var - wrażliwość, zmysłowość, skłonność do zabawy, uzdolnienia artystyczne, intuicja. Dzień Saturna sani-var - ostatni dzień tygodnia, kiedy wyczerpuje się boska energia Słońca, lepiej nie zaczynać nowych prac, a ludzie urodzeni tego dnia są poważni, tradycyjni, powoli się rozwijają, bywają chłodni i skłonni do karania innych.
W przeciwieństwie do astrologii zachodniej, gdzie najważniejsze jest położenie Słońca w stosunku do zodiaku, Indusi wskazują na położenie Księżyca w jednej z 27 nakszatr, czyli odpowiedników domów Księżyca. Według wedyjskiego mitu nazwy nakszatr odpowiadają imionom 27 sióstr, które były żonami boga Księżyca Czandramasy. Niestety, Czandramasa faworyzował najpiękniejszą z nich o imieniu Rohini, wywołując zazdrość pozostałych. Ich ojciec Riszi rzucił wtedy klątwę na Czandramasę, który za karę miał powoli umierać przez 15 dni aż do całkowitego zniknięcia. Jednak pod pływem błagań zrozpaczonej Rohini Riszi zmienił klątwę i po piętnastu dniach umierania Czandramasa mógł zacząć się odradzać, odzyskując pełnię sił. Tak powstał cykl kwadr Księżyca.
Kalendarze Azji Wschodniej
Kalendarz używany też w Korei, Japonii i Tybecie: czas ma walor absolutny. Rok dzieli się na 12 numerowanych miesięcy (ewentualnie 10 miesięcy od gwiazdozbiorów lub w zachodnich Chinach 28 od liczby astrologicznych domów Księżyca) po 29,5 dnia, z których każdy zaczyna się nowiem Księżyca pod koniec zimy (zwykle pierwsza połowa lutego). Tybetański rok zaczyna się od lo-gsar, pierwszego dnia z Księżycem w nowiu (luty). Rok ma 353, 354 lub 355 dni. Dla wyrównania rosnącej różnicy w stosunku do ruchu Słońca, co kilka lat dodaje się miesiąc i wydłuża rok do 383, 384 lub 385 dni. Początek roku przypada na wejście Słońca w zodiakalny znak hai (ryby), kiedy smok Nian (rok) próbuje zniszczyć świat. Dla okresów dłuższych używa się cykli 60-letnich (12 razy po 5 lat) poczynając od 2637 r. p.n.e.
Od IV w. p.n.e. doba składa się z 12 równych szi (godzin), dzielonych na dwie części (razem 24), w każdym szi jest 8 ko, jedna ko = 15 fen, jedna fen = 60 miao. Japończycy używają 12 równych toki (godzin) zapożyczonych z Chin (szi) i starojapońskich nierównych 6 toki dziennych i 6 nocnych (do 1875 r.).
Astrologia chińska
Słońce odpowiada za świadomość, rozum, wolę i władzę; Księżyc to podświadomość, emocje i współpraca z innymi ludźmi; Merkury związany z żywiołem ziemi (pinyin tu) jest sługą Słońca wpływającym na urzędników; Wenus zwana Wielką Białą wiąże się z żywiołem ognia (pinyin huo) i zwiastuje śmierć i rzezie; Mars reprezentujący żywioł drzewa/drewna (pinyin mu) to wojna, a armia idąca ku Marsowi będzie zwycięska; Jowisz, czyli gwiazda cesarza jako Syna Nieba jest związany z żywiołem metalu (pinyin jin) i oznacza szczęście; Saturn zaś to żywioł wody (pinyin shui) i odpowiada za cykl pór roku, a zmiana wyglądu planety zapowiada nadchodzące nieszczęścia.
Oddziaływanie ciał niebieskich jest modyfikowane przez dwanaście zwierząt zodiakalnych: Szczur - opanowany, spokojny, zainteresowany całym światem i inteligentny, błyskotliwy, lecz ostrożny i oszczędny; Bawół - spokojny, zrównoważony, pracowity, niezbyt uczuciowy, praktyczny, tradycyjny; Tygrys - impulsywny indywidualista, chaotyczny, niezdolny do kompromisów buntownik lub przywódca; Kot (ewentualnie zając lub królik) - łagodny i niechętny walce, posłuszny wobec społecznych konwencji i praw, kompromisowy, sprytny, esteta, często nadwrażliwy egocentryk; Smok - żądny władzy egocentryk, zmienny w uczuciach, energiczny optymista a czasem fantasta; Wąż - ogromnie inteligentny i przebiegły introwertyk, sceptyczny, nieufny, czasem mściwy, ceni wszystko co jest w najlepszym gatunku; Koń - dowcipny, inteligentny, towarzyski, dobry organizator, lubiany, chociaż zmienny w uczuciach egocentryk; Koza/Owca - łagodna, przyjazna, łatwo wybacza i pomaga innym, sprawiedliwa, uzdolniona aktorsko, zmienna w nastrojach pesymistka, czasem histeryczna; Małpa - inteligentna, ruchliwa, żyjąca teraźniejszością, łatwo się przystosowuje, żądna sukcesu nie przyjmuje jakiejkolwiek krytyki; Kogut - lubi wyróżniać się, popisywać i narzucać wszystkim swój pogląd, goni za uznaniem, często gwałtowny i gadatliwy; Pies - uczciwy idealista pełen zrozumienia dla innych, przyjazny, czasem łatwowierny, nie goni za uznaniem i bogactwem; Świnia - towarzyska i przyjazna, czasem łatwowierna, chętnie dzieli się z innymi, chaotyczna i niezdyscyplinowana.
Energie poszczególnych ciał niebieskich i znaków zodiaku modyfikuje pięć żywiołów: ziemia - realizm, praktycyzm, pracowitość; metal - idealizm, niezależność, radykalizm, upór; woda - intelekt, zmienność, zrozumienie dla innych; drewno - ambicja, postawa prospołeczna; ogień - aktywność, energia, indywidualizm. Poza tym lata nieparzyste bywają przypisywane pierwiastkowi in (yin), a parzyste pierwiastkowi jang (yang).
W ogólnym cyklu chińskiego kalendarza co roku zmienia się patronujące zwierzę zodiakalne oraz pierwiastek in i jang, a co dwa lata żywioł, więc identyczny układ znaku zodiaku i żywiołu pojawia się co 12 · 5, czyli 60 lat. Ponieważ chiński rok księżycowy zaczyna się w pierwszej połowie lutego, podane dalej lata obejmują czas od lutego danego roku do lutego następnego: 1900 - Szczur, metal; 1901 - Bawół, metal; 1902 - Tygrys, woda; 1903 - Kot, woda; 1904 - Smok, drewno; 1905 - Wąż, drewno; 1906 - Koń, ogień; 1907 - Koza/Owca, ogień; 1908 - Małpa, ziemia; 1909 - Kogut, ziemia; 1910 - Pies, metal, 1911 - Świnia, metal; 1912 - Szczur, woda; 1913 - Bawół, woda, 1914 - Tygrys, drewno; 1915 - Kot, drewno.
Japońska astrologia-numerologia
Należy napisać numer dnia, miesiąca i roku urodzenia, a potem zsumować cyfry składające się na te liczby. Na przykład 11 listopada 1955 r., czyli 11. 11. 1955 daje sumę cyfr 24. Następnie operację powtarza się, sumując 2 i 4, co daje 6. Otrzymana cyfra, w tym wypadku szóstka, jest przypisana do danej osoby i służy jako podstawa horoskopu tworzonego w oparciu o liczby i cechy wiązane z planetami astrologicznymi:
1 - astrologiczne Słońce, ogromna ambicja, egocentryzm, często chęć władzy;
2 - astrologiczny Księżyc, towarzyskość, umiejętności dyplomatyczne, pracowitość;
3 - astrologiczny Jowisz, towarzyskość, pogoda ducha, zwykle dobrzy mówcy, uczuciowi;
4 - astrologiczny Saturn, realizm, sukcesy finansowe, zwykle niezbyt uczuciowi;
5 - astrologiczny Merkury, szybkość działania, aktywność, zmienność i pracowitość, duża inteligencja;
6 - astrologiczna Wenus, ideały, uczuciowość, piękno i harmonia, bezkonfliktowość, czasem plotkarstwo;
7 - astrologiczny Uran, racjonalizm, nerwowość i nieufność, samotnictwo, często filozofia i nauka;
8 - astrologiczny Mars, sukcesy zawodowe i finansowe, aktywność i zaangażowanie społeczne;
9 - astrologiczny Neptun - zmienne nastroje zależne od otoczenia, uregulowany tryb życia, ekscentryzm.
Kalendarze maoryjskie
Różnią się między sobą zależnie od plemienia. Rok dzieli się na 13 lub 12 miesięcy księżycowych z dodatkowymi dniami, aby dopasować miesiące do roku słonecznego. Początek roku przypada zazwyczaj na początek zimowych chłodów w maju. Nazwy miesięcy zmieniają się zależnie od plemienia. Na przykład u Ngai Tühoe są to: 1 - pipiri (mai-czerwiec), 2 - hongonui, 3 - here-turi-köka, 4 - mahuru, 5 - whiringa-a-nuku, 6 - whiringa-a-rangi, 7 - hakihea, 8 - kohi-tatea, 9 - hui-tanguru, 10 - poutu-te-rangi, 11 - paenga-whawha, 12 - haratua.
Kalendarz Majów
Częściowo został przejęty od Zapoteków i Olmeków. Składa się z kilku cykli decydujących o losach świata. Czas jest absolutem, od którego w sposób fatalistyczny (necessytaryzm) zależy wszystko.
Sakralny (rytualny) rok tzolkin opiera się na kombinacji cyklu 13-dniowego, gdzie dni są oznaczane liczbami od 1 do 13, oraz cyklu 20-dniowego (nawiązanie do 20 palców człowieka), w którym każdy dzień ma własną nazwę i jest poświęcony dwudziestu bóstwom: Imix, Ik, Akbal (Xibalba), Kan, Chicchan, Cimi (Kimi), Manik, Lamat, Muluc, Oc (Ok), Chuen (Chuwen), Eb, Ben, Ix, Men, Cib, Caban, Etznab, Cauac (Kawak), Ahau. W ten sposób każdy z 260 dni roku tzolkin ma nazwę będącą kombinacją liczby i bóstwa.
Niezależny od cyklu tzolkin jest słoneczny (świecki) rok haab, który składa się z 365 dni (kin) i dzieli na 18 miesięcy (uinal): pop, uo, zip, zotz, tzec, xul (poświęcony Xibalbie), yaxkin, mol, chen, yax, zac, ceh, mac, kankin, muan, pax, kayab, cumhu (kumku). Każdy miesiąc ma 20 dni numerowanych od 0 do 19. Dodatkowy miesiąc Uayeb ma pięć dni numerowanych od 0 do 4 i uznanych za nieszczęśliwe, kiedy nie można organizować żadnej uroczystości, a ludzie urodzeni w tym czasie nie mogą pełnić żadnej funkcji, na przykład nie można ich składać bogom w ofierze.
Trzeci cykl łączy rok sakralny i świecki: 18980 dni = 73 lata tzolkin = 52 lata haab. Większa skala określa liczbę dni, jakie upłynęły od początku rachuby czasu w dniu 4 Ahau (ajaw) 8 cumhu (kumku) w sierpniu lub wrześniu 3114 r. p.n.e. Co 7200 dni (20 tun) zamyka się cykl katun, a co 144 000 dni (20 katun) cykl baktun.
Majowie jako czciciele Słońca uważają, że cykl słonecznej aktywności (co 1 366 569 dni) wyznacza też rytm życia na ziemi, a kolejne przejścia od jednego do drugiego cyklu odpowiadają potężnym kataklizmom, przed którymi nie można uciec.
Dzień dzieli się na 13 godzin, a noc na 9. Każdej godzinie patronuje określone bóstwo.
Astrologia Majów
Na podstawie badań kalendarza powstają systemy astrologiczne, gdzie 18 miesiącom Majowie przypisują określone kamienie i cechy urodzonych w tym czasie ludzi.
1 - 21 II - turkus - pragnienie wolności, odrzucenie konwenansów, lecz zarazem tolerancyjność i chęć pomagania;
22 II - 13 III - onyks - marzyciel o słabej woli, chaotyczny i niestały, wrażliwy i łagodny;
14 III - 2 IV - diament - zmienny emocjonalnie, kapryśny, lecz ambitny i uparty, czasem hałaśliwy;
3 - 22 IV - rubin - odważny, zdecydowany, niezależny i pracowity, pragnie władzy, czasem despota;
23 IV - 12 V - szafir - zrównoważony, pokojowo nastawiony szczęściarz bez szczególnych ambicji, świetny w seksie;
13 V - 1 VI - agat - zazwyczaj zmienny, lekkomyślny, niedokładny, chaotyczny, lecz błyskotliwy, uzdolniony artystycznie;
2 -21 VI - chalcedon - szybko się uczy, zainteresowanie światem, choć zwykle nazbyt rozproszone, indywidualizm w myśleniu, brak ambicji politycznych, słabe zaangażowanie w życie erotyczne;
22 VI - 10 VII - selenit - nieśmiałość, wrażliwość, pragnienie spokoju, ostrożność i konserwatyzm, zaangażowanie rodzinne;
11 - 30 VII - szmaragd - wyobraźnia, inteligencja, pracowitość, nadmierna wszechstronność, talenty artystyczne;
31 VII - 19 VIII - topaz - pewny siebie optymista, egocentryk, lubi przewodzić, lubiany w towarzystwie;
20 VIII - 9 IX - jadeit - bardzo sprytny i zaradny chociaż niekoniecznie pracowity, racjonalista kochający bogactwo;
10 - 30 IX - karneol - samodzielny, praktyczny, pracowity, pragnie raczej szacunku niż władzy;
1 - 20 X - lazuryt - urodzony pacyfista, pragnie ładu i spokoju, zrównoważony i życzliwy, bez ambicji przywódczych;
21X - 9 XI - opal - urodzony przywódca, uparty, samodzielny, ambitny egocentryk;
10 - 30 XI - akwamaryn - skryty, nieprzewidywalny ekscentryk, niesystematyczny indywidualista;
1 - 20 XII - koral - spryt, zaradność, radosny optymista a nawet ryzykant, łatwość nawiązywania znajomości;
21 XII - 9 I -ametyst - poważny stosunek do życia, nieufność, ostrożność, zdolności do naśladowania, lecz nie do tworzenia;
10 - 31 I - malachit - tradycjonalista posłuszny autorytetom, praktyczny, ostrożny, niezbyt zainteresowany karierą.
Kalendarz cywilizacji meksykańskich
W zasadzie jest skonstruowany podobnie jak kalendarz Majów z nakładającymi się cyklami, które odzwierciedlają fatalistyczną wizję czasu rządzącego światem (necessytaryzm). Na przykład u Azteków rok sakralny składa się z 20 miesięcy po 13 dni każdy poświęconych kolejnym bóstwom: 1 - Cipactli (potwór morski, patronuje mu bóg Tonacatecuhtli), 2 - Ehecatl (wiatr, bóg Quetzalcoatl), 3 - Calli (dom, bóg Tepeyollotl), 4 - Cuetzalpalin (jaszczurka, bóg Huehuecoyotl), 5 - Coatl (wąż, bóg Chalchiuhtlicue), 6 - Miquitzli (śmierć, bóg Tecciztecatl), 7 - Mazatl (jeleń, bóg Tlaloc), 8 - Tochtli (zając, bóg Mayhuel), 9 - Atl (woda, bóg Xiuhtecuhtli), 10 - Itzcuintli (pies, bóg Mictlantecuhtli), 11 - Ozomatli (małpa, bóg Xochipilli), 12 - Malinalli (trawa, bóg Patecatl), 13 - Acatl (trzcina, bóg Tezcatlipoca), 14 - Ocelotl (jaguar, bóg Tlazolteotl), 15 - Quauhtli (orzeł, bóg Xipe Totec), 16 - Cozcaquauhtli (królewski sęp, bóg Itzpapalotl), 17 - Olin (trzęsienie ziemi, bóg Xolotl), 18 - Tecpatl (kamienny nóż ofiarny, bóg Chalchihuihtotolin), 19 - Quiahuitl (deszcz, bóg Tonatiuh), 20 - Xochitl (kwiat, bóg Xochiquetzal). Rok świecki zaś opiera się na ruchu Słońca i obejmuje 18 miesięcy po 20 dni zaczynając od 12 lutego: 1 - Atlcoualco (brak wody, 12 II -3 III), 2 - Tlacaxipeualiztli (obdzieranie ludzi ze skóry, 4 - 23 III), 3 - Tozoztontli (krótki post, 24 III - 12 IV), 4 - Tozoztli (długi post, 13 IV - 2 V), 5 - Toxactl (susza, 3 - 22 V), 6 - Etzalqualiztli (potrawa z fasoli, 23 V - 11 VI), 7 - Tecuhilhuitontli (małe święto książąt, 12 VI - 1 VII), 8 - Hueitecuhilhuitl (wielkie święto książąt, 2 -21 VII), 9 - Tlaxochimaco (narodziny kwiatów (22 VI - 10 VIII), 10 - Xocotihuetzi (spadanie owoców, 11 - 30 VIII), 11 - Ochpaniztli (czas zamiecionych dróg, 31 VIII - 19 IX), 12 - Teotleco (przybycie bogów, 20 IX - 9 X), 13 - Tepeilhuitl (święto gór, 10 - 29 X), 14 - Quecholli (czapla, 30 X - 18 XI), 15 - Panquetzaliztli (podniesienie sztandaru, 19 XI - 8 XII), 16 - Atemoztli (spłynięcie wód, 9 - 28 XII), 17 - Tititi (surowa pogoda, 29 XII - 17 I), 18 - Izcalli (zmartwychwstanie, 18 I - 6 II), 19 - Nemotemi (pechowe dni, 7 - 11 II). Co 52 lata (4 okresy po 13 lat) dwa kalendarze zrównują się ze sobą, a światu grozi zagłada w ciągu pięciu nadliczbowych dni Nemotemi, które nie należą do żadnego miesiąca, więc nie podlegają żadnemu bóstwu. W tym czasie świat jest narażony na zwiększoną aktywność groźnych demonów. Ostateczną klęskę mogą zażegnać tylko odpowiednie ofiary i rytuał zapalenia ognia wykonany przez kapłanów.
Dzieje świata dzielą się na ery kończące się zagładą: ocelotl (jaguar), ehecatl (wiatr), tlaloc (deszcz) i olin (trzęsienie ziemi).
Astrologia cywilizacji meksykańskich
Aztekowie praktykują numerologię jako sposób przepowiadania przyszłości. Zgodnie z ich zaleceniami (analogicznie do zasad numerologii japońskiej) należy zsumować cyfry składające się na dzień, miesiąc i rok urodzenia, a jeżeli otrzymana liczba nadal jest dwucyfrowa, operację trzeba powtórzyć, dodając te cyfry, żeby w końcu uzyskać wartość jednocyfrową. Tę samą procedurę trzeba zastosować w stosunku do dnia, kiedy jest konstruowany horoskop. Potem sumuje się cyfry otrzymane z daty narodzin i z daty stawiania horoskopu. Ostatecznym rezultatem jest liczba od 1 do 10, która ma określać możliwości i losy danej osoby w ciągu najbliższych dni, zazwyczaj miesiąca.
1 lub 10 - kajman - radość, liczne towarzystwo, szczęście, miłość, odrodzenie więzi między partnerami.
2 - kozica - moment zatrzymania i refleksji, samoocena i zebranie energii na przyszłość.
3 - woda - oczyszczenie, radość w życiu emocjonalnym.
4 - trzcina - zamknięcie się, izolacja a nawet depresja, wspomnienia, konieczność mobilizacji.
5 - jaguar - aktywność, spryt i energia, wiara we własne siły, sukcesy.
6 - sęp - ograniczenie, zahamowanie, konieczność zmiany postawy i mobilizacji
7 - wiatr - przychodzące z zewnątrz nowości i zmiany czasem gwałtowne, które jednak można uczynić użytecznymi.
8 - ogień - aktywność, energia, witalność, działanie mogące wszystko zmienić.
9 - deszcz - spełnienie marzeń, zebranie owoców pracy, sukces.
Kalendarz słoneczny cywilizacji andyjskich
Czas nieubłaganie rządzi losami świata (necessytaryzm). Rok (wata) dzieli się na 12 miesięcy (killa) mających po 30 dni. Początkiem roku jest równonoc wiosenna lub przesilenie letnie. U Inków kolejne miesiące licząc od przesilenia letniego 22 XII to: 1 - Capaq Raymi (wielkie święto Słońca), 2 - Camay Kilya (zaślubiny pól), 3 - Hatun-pucuy (zbiór ziemniaków), 4 - Pacha-pucuy (żniwa), 5 - Ayruhua, 6 - Ayruhua (zbiór kukurydzy), 7 - Inti Raymi, 8 - Chahua-huarquiz (napełnianie spichlerzy), 9 - Yapaquiz (sadzenie kukurydzy), 10 - Coya Raymi, 11 - Kantaray, 12 - Ayamarca (nawadnianie pól kukurydzy). W roku wyróżnia się 4 okresy wyznaczone przez kolejne przesilenia i równonoce oraz dwie pory - suchą (cziraw pacza, cziraw mitta) i deszczową (paraj pacza, paraj mitta).
500 lat tworzy cykl paczakuti (pachacuti) określający epokę, 1000 lat to cykl inti kapak i zmiana ery, a 4000 lat to okres tawa inti kapak, kiedy przebudowie ulega cały kosmos. W ostatnim tawa inti kapak pierwsza era zwie się wari wirakocza runa i oznacza wyjście świata z wody, nieśmiertelność ludzi, brak wojen i niską kulturę. Druga era, wari runa, oznacza rozwój kultury a trzecia, purun runa, powstanie państwa i wojen. Ostatnie 1000 lat, auka runa, wyróżnia się postępem technicznym.
Tradycyjną jednostką u Inków używaną w życiu codziennym jest kwadrans, czyli czas gotowania jednej bulwy ziemniaka.
Astrologia andyjska
Przykładem astrologii opartej na kalendarzu może być system stawiania horoskopów stosowany przez Inków do określania cech ludzi urodzonych w danym czasie.
I. Wielkie Słońce - sprzyja intelektualistom, uczonym, odkrywcom i wynalazcom
22 XII - 21 I - biała sowa - porządek, pedanteria, rozwaga, ostrożność;
22 I - 19 II - żuraw słonecznica - ciekawy świata intelektualista, indywidualista, podróżnik;
20 II - 21 III - gołąb - łagodny, delikatny, pasywny minimalista, niechętny rozgłosowi i zaszczytom.
II. Średnie Słońce - sprzyja społecznikom, charyzmatycznym przywódcom, politykom i pisarzom
22 III - 20 IV - sęp - bezwzględny maksymalista, silny, odważny, odporny na niepowodzenia;
21 IV - 21 V - indyk - dostojeństwo, zamożność, duma, ambicja i rozwaga;
22 V - 21 VI - papuga - niestały, lecz samodzielny, hałaśliwy, ciekawski, pomysłowy.
III. Małe Słońce - sprzyja mistykom, myślicielom, duchownym i filozofom
22 VI - 21 VII - przepiórka - prorodzinny domator, pozbawiony inwencji i fantazji, unika ryzyka;
22 VII - 21 VIII - albatros - silny, odważny, wytrwały, niezbyt pracowity, żyje chwilą;
22 VIII - 22 IX - tukan - mądrość, rozwaga, ostrożność, praktycyzm i pracowitość, dobry handlowiec.
IV. Rosnące Słońce - sprzyja artystom i lekkoduchom żyjącym emocjami
23 IX - 22 X - koliber - wdzięk, radość, niefrasobliwość, czas dobry do zawierania małżeństw;
23 X - 22 XI - jastrząb - odwaga, upór, wojowniczość, osoba trudna we współżyciu;
23 XI - 21 XII - sokół - odwaga, wojowniczość, optymizm, osoba trudna we współżyciu.