Rasowe zróżnicowanie człowieka
Człowiek, czyli rodzaj Homo, występuje w wielu formach stanowiących etapy ewolucji lub lokalne odmiany geograficzne jak praczłowiek, człowiek neandertalski, denisowianin, człowiek rozumny… Czasem poszczególne odmiany człowieka są traktowane jak odrębne gatunki, lecz wiadomo, że do pewnego stopnia mieszały się ze sobą, wymieniały materiałem genetycznym i wpływały wzajemnie na rozwój kulturowy. Wszystkie też przyczyniły się do ukształtowania człowieka rozumnego Homo sapiens, który jako pierwszy zdołał zasiedlić całą planetę i rozwinął cywilizację z zaawansowaną technologią.
Globalne rozprzestrzenienie człowieka przekłada się na duże różnice między populacjami, które są opisywane jako odmiany lub rasy. Rasa u człowieka ma charakter przede wszystkim fenotypowy, więc tylko w niewielkim stopniu wynika z różnic genetycznych. Jest przede wszystkim odbiciem zróżnicowanej ekspresji genów, czyli sposobu ich odczytywania. To zaś oznacza zmienność fenotypu (cech organizmu), między innymi pod wpływem warunków środowiska. W niektórych populacjach ludzie mają na przykład tylko 100 cm wzrostu, w innych znacznie ponad 180 cm, a pojedyncze osobniki mogą przekraczać 200 cm. W jednej populacji zamieszkującej określone środowisko i złożonej z osobników, które się ze sobą krzyżują zwykle występują bardzo różne stopnie pigmentacji. Rozmaite formy praczłowieka są ciemnoskóre, ciemnowłose i ciemnookie, czym przypominają rasę australoidalną i negroidalną. Natomiast neandertalczyk może mieć skórę jasną i czasem rude włosy jak przedstawiciele rasy europeidalnej. Żadna z ludzkich populacji nie jest całkowicie izolowana od pozostałych i nie jest niezmienna, więc nie można mówić o „czystych rasach”, a przypisywane im cechy mają charakter wyłącznie statystyczny a nie absolutny. Dominują formy mieszane oraz ciągłe, płynne przejścia między populacjami o rozmaitych cechach, co doskonale widać w Etiopii między rasą czarną i białą, w Eurazji między rasą żółtą dominującą w Azji Wschodniej i białą typową dla Europy, czy w Indiach, gdzie w różnych proporcjach mieszają się ze sobą ludy mongoloidalne, australoidalne i europeidalne.
Rasa australoidalna (australijska)
Homo sapiens z domieszkami DNA denisowian oraz pewną ilością DNA neandertalczyka.
Tasmańczycy - najbardziej archaiczna grupa ciemnoskórych australoidów wykazująca cechy przypominające ludzi neandertalskich i denisowian.
Australijczycy z Australii i Andamanów - uznawani za typową grupę australoidów; niewysocy lub średniego wzrostu ok. 150–170 cm; szczupli; długie kończyny; brązowa skóra; czarne faliste lub kręcone włosy; głęboko osadzone czarne oczy pod dużymi wałami nadoczodołowymi; płaski, szeroki nos; zwykle prognatyzm (wysunięta do przodu szczęka).
Melanezyjczycy z zachodniej Oceanii - bardzo podobni do Australijczyków, kilka procent ich DNA pochodzi od denisowian; na ogół niscy ok. 130-150 cm.
Negritos z lasów południowo-wschodniej Azji - bardzo niscy nawet ok. 100-120 cm; brązowa skóra; włosy czarne kręcone; czasem silne owłosienie całego ciała; płaski nos; częsty prognatyzm; okrągła głowa.
Weddowie z południowej Azji - wykazują cechy Negritos i Australijczyków oraz w pewnym stopniu białych orientałów, chociaż mają ciemną skórę.
Rasa negroidalna (czarna)
Homo sapiens z kilkuprocentowymi domieszkami DNA pochodzącymi od różnych form praczłowieka żyjących kiedyś w Afryce subsaharyjskiej.
Buszmenoidzi - niscy ok. 130-140 cm; zwykle szczupli, lecz u kobiet często występuje steatopygia, czyli bardzo silne otłuszczenie pośladków, bioder i brzucha; skóra brązowo-żółta; pod skórą jest mało tkanki łącznej, więc już u młodych osób skóra marszczy się i obwisa; czarne włosy kręcone aż do fil-fil, kiedy tworzą małe, silnie skręcone kępki, pomiędzy którymi jest widoczna skóra.
Pigmeje z afrykańskich lasów - bardzo niscy ok. 100-120 cm; raczej szczupli, skóra ciemno brązowa; czarne włosy kręcone lub faliste
Negrydzi, typowi negroidzi (Murzyni) - wzrost ok. 140-170 cm; sylwetka i długość kończyn bardzo zróżnicowane; skóra brązowa; czarne faliste lub kręcone włosy; czarne lub brązowe oczy; nos zwykle krótki, płaski i szeroki; częsty prognatyzm.
Nigryci (Murzyni) - wzrost ok. 160-190 cm; smukła sylwetka; długie kończyny; skóra bardzo ciemna aż do czarnej; włosy czarne faliste lub kręcone; czarne lub brązowe oczy; nos najczęściej krótki i płaski; rzadki prognatyzm.
Kuszyci z północno-wschodniej Afryki - zróżnicowana grupa powstała przez zmieszanie rasy czarnej i białej; wzrost średni do wysokiego ok. 140-180 cm; sylwetka i długość kończyn bardzo różne; skóra od bardzo jasnej brązowej do niemal czarnej; włosy czarne lub brązowe, kręcone, faliste lub proste; oczy brązowe, czarne lub niebieskie; nos krótki, płaski i szeroki lub długi i wąski; rzadko występuje prognatyzm.
Rasa europeidalna (biała)
Homo sapiens z kilkuprocentowymi domieszkami DNA neandertalczyka.
Typ śródziemnomorski - wzrost ponad 150 cm; krótki, okrągły tułów; kończyny niezbyt długie; skóra jasno brązowa (najciemniejsza wśród białych); faliste lub kręcone brązowe lub czarne włosy; oczy czarne lub brązowe; nos zwykle wąski; okrągła twarz.
Orientałowie - wzrost ok. 150-170 cm; zwykle szczupli; długość kończyn zróżnicowana; skóra jaśniejsza niż w typie śródziemnomorskim; brązowe lub czarne włosy są faliste lub proste; oczy czarne lub brązowe; nos zwykle wąski; wąska twarz.
Armenoidzi - wzrost ok. 150-170 cm; zwykle szczupli; długość kończyn zróżnicowana; skóra jaśniejsza niż w typie śródziemnomorskim; proste brązowe lub czarne włosy; oczy czarne lub brązowe; nos zwykle duży.
Nordycy i typ celtycki - wzrost często ponad 170 cm, sylwetka i długość kończyn zróżnicowane; skóra bardzo jasna; włosy proste lub faliste i bardzo jasne (blond), oczy zwykle szare lub niebieskie; w typie celtyckim skóra jest jasna i piegowata; włosy są czerwonawe (rude), a oczy mogą być zielone.
Laponoidzi z północnej Eurazji i Ajnu - seria typów mieszanych między rasą białą na zachodzie (w środkowej Europie) i żółtą na wschodzie (we wschodniej Syberii).
Rasa mongoloidalna (żółta)
Homo sapiens z domieszkami DNA neandertalczyka i denisowian.
Paleomongoloidzi z Ameryki - silnie zróżnicowani Indianie nawiązujący do laponoidów i mongolidów. Szczególną cechą niektórych grup jest duży nos na ogół niespotykany w rasie żółtej.
Mongolidzi ze wschodniej Azji - uznawani za najbardziej typowych reprezentantów mongoloidów, czyli rasy żółtej; wzrost na ogół 150-160 cm; zwykle krótkie kończyny; skóra od lekko brązowawej do bardzo jasnej; włosy proste; oczy czarne lub brązowe mogą być skośne; nos często krótki, wąski lub szeroki; rzadki prognatyzm.
Typ eskimoski z obszarów polarnych - podobny do mongolidów, lecz bardziej płaska twarz; mały, krótki nos schowany między wystającymi policzkami; małe, skośne oczy, zwykle czarne; skóra ma żółtawy odcień z powodu warstwy tłuszczu chroniącej przed mrozem.
Polinezyjczycy z wysp Pacyfiku - powstali przez zmieszanie dominujących liczebnie mongolidów z Melanezyjczykami; często wykazują silną tendencję do tycia.
Malajowie - grupa powstała ze zmieszania mongolidów z Melanezyjczykami i starszymi ludami południowo-wschodniej Azji, co daje dość ciemną skórę, płaskie, szerokie nosy i często kręcone czarne włosy.
