Pierre Montet, niedoceniony egiptolog (lata 1939-1940)

Tanis, zaginione misto Pi-Ramzes, grób Psusennesa I

Jeżeli Howarda Cartera można uznać za dziecko szczęścia, któremu udało się zaistnieć w powszechnej świadomości, to francuski archeolog Pierre Montet (1885-1966) był w pewnym sensie jego antytezą. W przeciwieństwie do Cartera-samouka Montet odbył regularne studia na uniwersytecie w Lyonie. Jego mistrzem był Victor Clement Georges Philippe Loret (1859-1946), kolega i współpracownik Gastona Maspero oraz odkrywca grobowca Amenhotepa II (w 1898 r.). Do światowej archeologii Pierre Montet wkroczył prowadząc wykopaliska w fenickim mieście Byblos (Liban) w latach 1921-1924. W przeciwieństwie do Cartera nie zaczynał więc jako amator. Od 1929 r. pracował w egipskim mieście Tanis, gdzie odkrył nekropolie faraonów z XXI i XXII dynastii. Montet uznał, że nowożytne Tanis to znane z historii Pi-Ramzes czyli stolica zbudowana w Delcie Nilu przez faraona Ramzesa II Wielkiego (XIII w. p.n.e.).

Dopiero w latach 60. XX wieku austriacki archeolog Manfred Bietak ustalił, że właściwe Pi-Ramzes znajdowało się ok. 20 km na południe od Tanis i było zbudowane nad najbardziej wschodnią odnogą Nilu. Potem jednak Nil zmienił bieg, wschodnia odnoga uległa zamuleniu i w końcu wyschła, a na jej miejscu powstał słony step. Pi-Ramzes zostało zatem porzucone, a właściwie przeniesione w rejon późniejszego Tanis.

Największym osiągnięciem Monteta nie było jednak zbadanie Tanis, lecz odkrycie tam nienaruszonego grobowca należącego do faraona XXI dynastii Psusennesa I (XI/X w. p.n.e.). Stało się to w lutym 1940 r. Montet przekopał się przez warstwę powstałą z resztek cegieł i gruzu nasypanego przez ludzi Mariette’a, kiedy w latach 1860-1861 odsłaniali świątynię Amona. Nikt wtedy nie przypuszczał, że w tej części okręgu świątynnego pod rozsypującymi się gruzami może znajdować się jakikolwiek grobowiec; prawdopodobnie dzięki temu nie dotarli tu rabusie. Uderza analogia do grobu Tutanchamona również ukrytego pod resztkami robotniczych domków.

Po odkopaniu podziemnej konstrukcji Montet wszedł do obszernego granitowego grobowca przeznaczonego dla faraona Psusennesa I i jego żony Mutnodżmet. Oprócz nich zostali tam pochowani książę Anchefenmut oraz następni władcy Egiptu Amenemope (syn Psusennesa I) i reprezentujący XXII dynastię faraon Szeszonk II (IX w. p.n.e.). Pozłacaną drewnianą trumnę Amenemope przeniesiono do grobowca jego rodziców i umieszczono w granitowym sarkofagu królowej, ponieważ znajdujący się na tej samej nekropolii pierwotny grób Amenemope został splądrowany prawdopodobnie przez Libijczyków. To może tłumaczyć ubogie wyposażenie jego grobu. Zwłaszcza w zestawieniu z grobowcem Psusennesa I. Liczba i jakość przedmiotów, jakie ten faraon zabrał ze sobą w zaświaty może być porównana tylko do tego, co Carter odnalazł w grobie Tutanchamona.

Niestety, tam, gdzie Carterowi sprzyjało szczęście, wyraźnie zabrakło go Montetowi. W latach 20. i 30. XX wieku bowiem świat z zapartym tchem obserwował wydobywanie i badanie zabytków odnalezionych przez Cartera. Dziennikarze rozpisywali się na temat klątwy Tutanchamona mającej rzekomo prześladować ludzi uczestniczących w tym odkryciu. Natomiast o sukcesie Monteta dowiedzieli tylko specjaliści, bo klątwa, jaka wtedy interesowała ludzi nazywała się wojna. Zresztą niedługo potem Montet musiał zawiesić dalsze prace, ponieważ Francja upadła, a niemieckie armie bezpośrednio zagroziły Delcie Nilu. Co prawda po II wojnie światowej archeolog wrócił do Egiptu i w grobowcu faraona Psusennesa I znalazł jeszcze mumię jego generała Undżebaendżeda, lecz już nie zdołał przyciągnąć uwagi szerszej publiczności, ponieważ Francja i cała Europa były zajęte powojenną odbudową.

Pierre Montet pracował potem jako profesor archeologii w Strassburgu (do 1948 r.), a następnie w Collége de France (w latach 1948-1956). Był to niewątpliwie jeden z najwybitniejszych archeologów i zasłużył na pamięć potomnych, chociaż los sprawił, że pamięta o nim niewielu.

Literatura

Montet. P., 1950, Egipt i Biblia.

Montet P., 1964, Życie codzienne w Egipcie Ramessydów (XIII-XII w. p.n.e.).