Zasadnicze koncepcje etyki
Autonomizm etyczny
Etyka jest uznawana za wytwór człowieka, który samodzielnie wypracowuje swój system wartości i wciąż może go zmieniać.
Woluntaryzm - zasady etyczne są wytworem człowieka i zależą od jego woli (A. Schopenhauer, F. Tönnies).
Autarkia - poprzestawanie na swoim (po grecku autarkeia), ograniczenie własnych potrzeb i pragnień, żeby uniezależnić się od wpływów swiata zewnętrznego (Sokrates, cynicy, stoicy, buddyzm).
Humanizm - człowiek jest najwyższą wartością w sensie etycznym (żen, antropocentryzm, Erazm z Rotterdamu, Pico della Mirandola).
Specjacyzm - w istocie tożsamy z humanizmem, podkreśla jednak, że człowiek jako gatunek jest bardziej wartościowy niż inne gatunki, co ma wynikać z zasad religii (na przykład biblijna koncepcja świata rzekomo danego człowiekowi przez Boga) lub z fałszywej wizji ewolucji jako procesu rzekomo ukierunkowanego na człowieka (mocna zasada antropiczna, inteligentny projekt).
Posthumanizm - człowiek jest tylko jednym z wielu gatunków i nie wolno mu traktować innych gatunków jako istoty gorsze, które można bez ograniczeń eksploatować (buddyzm, Peter Singer).
Pod wpływem postępu technologicznego rozwija się szczególna postać posthumanizmu, która zasady etyki rozszerza na sztuczną inteligencję. Roboty początkowo są tylko reprezentantami ludzkich wartości, lecz z czasem stają się wartością autonomiczną, czyli zyskują moralną podmiotowość. Te tendencje narastają wraz z rozwojem receptorów i zdolności przetwarzania informacji przez sztuczną inteligencję, co przypomina założenia patocentryzmu, gdzie wartością centralną jest dobrostan istoty zdolnej do cierpienia.
Transhumanizm - celem i obowiązkiem człowieka jest przekraczanie własnych ograniczeń oraz doskonalenie siebie również w wymiarze moralnym poprzez ewolucję i postęp technologiczny (J. Huxley, M. Fiodorow, M. More, J. D. Bernal, R. Kurzweil).
Personalizm - wolna, swobodnie działająca osoba jest centralną wartością etyki (transcendentalna wolność I. Kanta).
Liberalizm, utylitaryzm, indywidualizm i pluralizm - każda swobodna jednostka ma własną etykę, ale szanuje zasady etyczne innych i przyjmuje, że nie ma jednej etyki wspólnej dla wszystkich, a nawet uznaje, że taki wspólny system etyczny jest niepotrzebny (J. S. Mill, J. Bentham).
Postmodernizm etyczny - każda jednostka ma własne zasady, lecz szanuje zasady innych, uznaje, że nie ma etyki uniwersalnej, zgadza się na ambiwalentność i wewnętrzne sprzeczności etyki oraz niejasność i subiektywizm przyjmowanych kryteriów.
Relatywizm - zasady moralne nie są niezmienne, zależą od tradycji, kultury i podlegają ewolucji w ciągu historii (ewolucjonizm, egzystencjalizm, A. MacIntyre).
Sytuacjonizm etyczny - etyka sytuacyjna jako rodzaj relatywizmu zakłada jednostkową ocenę moralną dostosowaną do konkretnej zaistniałej sytuacji bez ambicji uniwersalnych (J. Fletcher).
Amoralizm - zasady etyczne są bezwartościowym wymysłem człowieka (czarwakowie).
Nihilizm etyczny - etyka to tylko alogiczny wytwór społeczeństwa (E. Renan, M. Stirner, J.-P. Sartre).
Intelektualizm i logizm etyczny - rozum powinien określać zasady moralne (Sokrates, Platon, Arystoteles).
Kognitywizm etyczny - zasady etyki wynikają z rozumowego poznania świata (Sokrates).
Emotywizm etyczny - etyka wynika z emocji (M. Weber).
Hedonizm - główną zasadą etyki jest dążenie do przyjemności zarówno zmysłowej jak też intelektualnej (Arystyp z Cyreny).
Perfekcjonizm - podstawową zasadą etyki jest dążenie człowieka do doskonałości.
Heteronomizm etyczny
Etyka jest uznawana za system wartości istniejący niezależnie od człowieka, więc można go jedynie rozpoznać i przyjąć lub odrzucić. Trzeba jednak pamiętać, że w rzeczywistości człowiek nie ma wyboru, ponieważ nie może sprzeciwić się czemuś, co istnieje poza lub ponad nim, coś na co człowiek nie ma wpływu, a ewentualny sprzeciw wobec ponadludzkich zasad oznacza narażenie się na określone konsekwencje.
Absolutyzm etyczny - zasady etyki są wieczne, niezmienne, uniwersalne w całym kosmosie i nie dopuszczają żadnych interpretacji odbiegających od zasadniczej reguły (religie uniwersalne).
Holizm - uniwersalne zasady etyki obejmują cały kosmos (na przykład dharma).
Naturalizm - zasady etyki są częścią „prawa naturalnego”, które obowiązuje w całym kosmosie, a może być rozumiane jako nadane przez bóstwo (teonomizm) lub wynikające z praw przyrody.
Teonomizm - źródłem zasad etycznych jest bóstwo (religie zwłaszcza monoteistyczne).
Kwietyzm - podstawową zasadą etyki jest dążenie do świętości zwykle motywowane religijnie (na przykład hinajana i chrześcijaństwo).
Ascetyzm - podstawową zasadą etyki jest samoograniczanie często motywowane religijnie (dżinizm, różne odłamy buddyzmu, chrześcijaństwa i islamu).
Fizjocentryzm - naczelną wartością etyczną jest każdy byt (ekologizm, Masanobu Fukuoka).
Biocentryzm - naczelną wartością etyczną jest każda żywa istota, nawet roślina, oraz życie jako zjawisko (buddyzm, A. Schweitzer, P. Singer, bioetyka).
Patocentryzm - naczelną wartością etyczną jest dobrostan każdej istoty zdolnej do odczuwania cierpienia (A. Schweitzer).
Deontonomizm - społecznie uznany autorytet (tradycja, religia) jest źródłem zasad etycznych.
Kolektywizm, tradycjonalizm, legizm i etatyzm - źródłem zasad etycznych jest społeczeństwo, tradycja, prawo i państwo (konfucjanizm, E. Durkheim).
Utylitaryzm i pragmatyzm - naczelnymi wartościami są praktyczna użyteczność i postęp zwykle odwołujące się do zobiektywizowanej skali uznawanej za niezależną od człowieka (J. Bentham, J. S. Mill).
Eudajmonizm
Etyka jest uznawana za wynik dążenia do różnie rozumianego szczęścia.
Szczęście zaś może być definiowane w ramach indywidualnych ocen człowieka lub wypracowanych przez ludzi zasad społecznych (autonomizm). Może też wynikać z systemów wartości zawartych w określonych ideologiach, religiach lub filozofiach uznających, że źródła moralności są niezależne od człowieka (heteronomizm).